|
Zet de champagne maar koud, en bestel de doopsuiker alvast, want er is
een nieuwe baby op komst!
Ik heb er geen idee van wie peter of meter zal worden. Ik ben
eigenlijk wel kandidaat, maar misschien zijn er nog andere liefhebbers.
En misschien ben ik sowieso al veel te laat voor het peterschap. Want
ook al heeft het nieuws van de op komst zijnde spruit ons nu pas bereikt, de
baby is misschien al lang ter wereld gekomen: het bericht heeft er 520 jaar
over gedaan om ons te bereiken. En nee, dat is niet de schuld van bpost of van
een ander postbedrijf. Het is ook niet dat het blijde bericht ergens aan een
buitenlandse grens tegengehouden werd door de schuld van corona. Het is gewoon zo
dat het bericht nu eenmaal van erg ver moest komen.
De "baby" is kwestie is
namelijk een nieuwe planeet-in-wording. De mama is een piepjonge ster, AB Aurigae, in het sterrenbeeld Auriga (Voerman of Wagenmenner),
op ongeveer 520 lichtjaar afstand van onze zon. Het nieuwe kindje zou rond het
sterretje draaien in een baan zoals Neptunus rond onze ster, dus 30 keer zo ver
als de Aarde tot de Zon.
Jammer genoeg is de jonge ster met het blote oog niet te zien. De
waarneming is gebeurd met een super-sterrenkijker in Chili, de Very Large Telescope (VLT) van het ESO
(European Southern Observatory). Het nieuwe sterretje is te vinden "in de buurt van" de sterrennevel IC 405 of de "Vlammende Ster nevel", die wél met het blote oog te zien is als de
rechterbenedenhoek van de "wagen" in
het sterrenbeeld. ("In de buurt van"
betekent alléén dat het zo lijkt als wij naar de sterren kijken, want die nevel
ligt in werkelijkheid op zowat 1.500 lichtjaar van ons, en dus zowat 1000
lichtjaar van het sterretje, verwijderd).
Wie in de nachtelijke sterrenhemel op zoek wil gaan: Auriga is in de wintermaanden recht
boven ons hoofd te bewonderen, "boven"
de sterrenbeelden Tweelingen en Stier,
en wordt gevormd door vijf heldere sterren, waarvan Capella de meest zichtbare is. Capella
is de op twee na helderste ster aan het noordelijk firmament. Dat komt voor een
deel omdat die zo "dicht" bij ons
ligt: "slechts" 42,8 lichtjaar ver.
Maar ook omdat de ster echt wel bijzonder fel schijnt: het is een gele dubbelster die wel tien keer zo
helder is als onze zon.
Net zoals bij de mens, krijgen ook alleen jonge(re) sterren baby'tjes.
Bij de "oudere" sterren, zoals onze
zon, zijn de planeten al "volgroeid".
Of zijn ze in het planetesimaal
stadium blijven steken, zoals "Arrokoth".
Hoe zo'n baby eruit ziet, en hoe hij of zij uitgroeit tot een heuse
planeet, dat is dus alléén te ontdekken bij een jonge ster. Vandaar het belang
van de vondst van AB Aurigae.
En zowaar: in de schijf van stof en gas rond de jonge moeder heeft men
een "spiraalstructuur" ontdekt met
een opvallende "knik", en dát zou volgens
de astronomen de aanduiding zijn van de vorming van een nieuwe planeet. Spiralen
van dit type zouden een teken zijn dat er babyplaneten aanwezig zijn die het
gas in de schijf verstoren. Ongeveer zoals de boeggolf van een boot het
oppervlak van een meer verstoort. Doordat de babyplaneet om de centrale ster
draait, neemt de golf die ze veroorzaakt de vorm van een spiraalarm aan.
De astronomen wisten dat planeten geboren worden door de
samenklontering van koud gas en stof in de stofrijke schijven rond jonge
sterren, maar ze hadden het nog niet eerder écht kunnen waarnemen. Tot nu. En
die waarnemingen leveren volgens de wetenschappers cruciale aanwijzingen op die
meer inzicht kunnen geven in dit ontstaansproces.
De knik werd door sommige
theoretische modellen voor de planeetvorming trouwens voorspeld. Die "knik" vormt de verbinding tussen twee
spiralen, waarvan de ene vanaf de omloopbaan van de planeet naar binnen gaat en
de andere naar buiten uitwaaiert. De twee spiralen komen bij de planeet-in-wording bij
elkaar en zorgen ervoor dat deze zich kan voeden
met het gas en stof van de schijf. Daardoor kan de baby groter
worden en uitgroeien tot een "echte"
planeet.
Voor wie het allemaal "zelf"
wil zien:
Zo ongeveer is dus ook de Aarde ontstaan. Vijf miljard jaar geleden
al.
Laat ons vooral hopen dat die Aarde van ons nog een eindje kan blijven
meegaan. Al vermoed ik dat het vooral aan onszelf te wijten zal zijn als het
fout zou lopen.
|
