Sinister

Ik herinner me de bezoeken aan mijn grootvader nog goed. Lang geleden, toen ik nog een kleine jongen was.

Mijn grootmoeder woonde daar ook, maar die leek niet echt mee te tellen: zij stond altijd in de keuken bij onze zondagse bezoeken. Koffie aan het maken of aan het afwassen; ik weet het niet. In de gesprekken werd ze niet betrokken, en haar mening werd ook nooit gevraagd. We spreken over de vroege jaren zestig van de vorige eeuw; het woord "vrouwenemancipatie" was nog niet uitgevonden. Of in elk geval was het nog niet tot bij mijn grootvader doorgedrongen.

Zij woonden in een piepklein huisje. Hooguit 5 meter breed, denk ik. Je kwam binnen in een smalle donkere gang. Er was een "voorkamertje" naast die gang, maar dat werd nooit gebruikt, vermoed ik. Behalve om de stapels kleren weg te leggen van de vele zondagse bezoekers. Op het einde van de gang kwam je in de woonkamer. Daarin stond een tafel en enkele stoelen, en een ferm uit de kluiten gewassen zetel die alléén voor mijn grootvader was voorbehouden. En ook nog een 3-zit, als ik me goed herinner: de kinderen mochten daar de hele tijd braaf opeengepakt stil blijven zitten. Er was verder plaats voor een volumineuze Leuvense stoof. En uiteraard een knoert van een teevee.

Achter de woonplaats lag een klein keukentje waar je nauwelijks met 2 mensen in kon. (Maar dat was genoeg, want dat was het domein van mijn grootmoeder, en iemand anders had daar niets te zoeken.) Vanuit de keuken was er een deur naar een koertje, en achter de keuken was een toiletruimte waar je via dat koertje naartoe kon. Het "buitentoilet"; toen was dat nog zo.

En dat toilet, dát was een avontuur; daar ging je alléén naar toe als de nood écht hoog was. Dat was een soort houten bank met een rond gat in, boven de beerput. Ik heb me dikwijls bang afgevraagd wat er zou gebeuren als ik in dat gat zou vallen, want voor een klein manneke als ik leek het gevaar niet denkbeeldig. Aan de muur in dat toilet was een oude spijker ingeklopt, en daaraan hingen vierkante velletjes krantenpapier. Het "Kortrijks Handelsblad" zorgvuldig met een schaar in stukjes geknipt van 15 op 15, of daaromtrent. (Je kon maar beter géén diarree hebben!)

Nee, er werd toen geen toiletpapier gehamsterd: we gebruikten oud krantenpapier. Dat was al gebruikelijk sinds het einde van de 17^de eeuw.

Dat idiote hamster-gedrag zoals we nu overal zien, dat was er toen niet. In elk geval niet voor toiletpapier. (Ook hier weer met dank aan de media, trouwens.)

Ik neem wél aan dat de kwaliteit van het drukwerk van de kranten toen iets beter was dan nu het geval is. Als je nu een krant leest, dan blijf je achter met zwarte handen van de drukinkt! Ik vraag me af welke sporen dat op onze poep zou achterlaten? (In Australië hebben ze daar iets op gevonden: daar drukken ze bij de dagelijkse krant een aantal blanco bladzijden extra, met geperforeerde lijntjes om stukjes te kunnen afscheuren voor het toiletbezoek.)

Dat het krantenpapier van toen minder inkt af gaf dan nu, dat had ook als voordeel dat we de kranten konden gebruiken om puntzakjes van te maken. Dat was een zaterdags feest bij ons thuis: frieten uit een frietzak, opgerold uit krantenpapier. Véél lekkerder dan frieten op een bord! Het water komt me al weer in de mond als ik daaraan terug denk.

Toch een vreemd fenomeen, dat hamsteren van toiletpapier. Dat is in 1973 ook al eens gebeurd nadat Jimmy Carson in zijn talkshow voor de grap had gemeld dat er een ernstig tekort was.

Ongelooflijk hoe gemakkelijk de mensen te manipuleren zijn, en hoe simpel het is om algemene paniek te zaaien. Toen kon dat alléén via de radio, zoals ook gebeurd is met dat hoorspel van Orson Welles in 1938, over de invasie van de marsmannetjes (gebaseerd op "War of the Worlds" van H.G. Wells). Maar nu worden we langs alle kanten overspoeld met paniek-berichten.

Als er iets is waar de media véél sterker in zijn dan vroeger, dan is het wel in het zaaien van paniek. En bij paniek gaan de mensen zich totaal irrationeel gedragen en komen de laagste instincten boven. Het dunne laagje vernis dat "beschaving" heet, is niet bestand tegen paniek. En dus gaan mensen met elkaar op de vuist, of beginnen ze elkaar van alles te verwijten; en ze hamsteren tegen de sterren op.

Helaas zijn we nu in een paniek-epidemie terechtgekomen waarvan het einde nog lang niet in zicht is. Wel integendeel: het zal de komende dagen en weken nog véél erger worden. Zoals gezegd: met dank aan de media!