Hier op aarde vloeien licht en duisternis op elk ogenblik via een schakelaar in elkaar. Er is geen donkere nacht meer, de mens baadt in het licht maar zijn respect voor het grote, leven brengend licht uit het oosten ervaart de mens niet meer, zeker niet zoals zijn voorvaderen. De geest van Vézelay en van de middeleeuwen ligt oneindig ver achter ons. Alle gebeden zijn weggeëbd, er is een vervlakking gekomen tot in het geloof. De wondere orde in de natuurwetten - al wat we kennen vloeit voort uit deze orde - wordt aangewend, maar niet erkend als dusdanig, om met alle mogelijke middelen woorden en beelden, de ether in te sturen.

Zelfs, wat de Kerk en het Geloof betreft, de belangrijkste en de meest symbolisch geladen beweging van de priester tijdens het misoffer - hij stond vroeger naar het oosten gericht - het opvangen en het doorgeven van de krachten komende uit het oosten werd veroordeeld. Zo, doe maar, schrap het Latijn, schrap het Gregoriaans, herleid de Elohim van de schepping tot de Jahweh van de aarde en van de mens.

Anja, waarom is het aan haar dat hij denkt, waarom is het tot haar dat hij spreekt, waarom is het nog steeds, na al die jaren, haar naam die opduikt - als een omen - op de meest verlaten ogenblikken?

En Anja, waar je ook bent, deze woorden van bitterheid, dit heimwee naar het schoon beleven van wat mijn jeugd was; de heilige waarde van de zondag, strooi ik uit over jou; dit ganse boek strooi ik uit over jou, woord na woord, zin na zin, betekenis na betekenis. Ik heb er nood aan dit te doen opdat ik een geldige reden vinden zou verder te gaan uur na uur, dag na dag met dit werk dat meer een dagboek wordt en is, dan een boek of roman. Zelfs al weet ik niet hoe je bent, hoe het leven, hoe de jaren,  je gemaakt hebben. Maar ik, Ugo, verflüstre mich wie eine Lindenkrone über dich, be-fluister je met het stuifmeel van de forsythia die bloeit in de tuin, een gele vlek, ’le petit pan jaune’, lijk op het schilderij van Vermeer dat de dood betekende voor Bergotte, zoals Proust ons wist te melden, en waar, een paar dagen terug, mijn vriend, Jacques v. I., me aan herinnerde.

Hij kon verder nu, alsof hij een soort drug had ingenomen, hij kon vandaag verder met wat hij terug gevonden had: de meer dan originele cataloog* van een tentoonstelling, gehouden in de refter van de vroegere Sint-Baafsabdij, met een passage uit een gedicht in het Italiaans om de nacht in te gaan, de nacht in te schrijven en hem toe te dekken met woorden: 

Anch’io ho passeggiato

in riva al mare, ammalato

di luna, tenendo per mano

la mia donna e baciandola

con quelle labbra

che ora più non ho.

De naam van de poëet staat niet vermeld maar de schilderijen uit de tentoonstelling, de van creativiteit zinderende schilderijen over de doden, opgesteld in de Catacomben van Palermo, herinnert hij zich maar al te goed, deze waren ontstaan uit de geest van Patrick Ysebaert, een vriend en groot kunstenaar. En het gedicht over de maanzieke man die hand in hand met zijn vrouw langs de zee wandelt en haar kust met de lippen die hij thans niet meer heeft, wordt ook eens zijn deel. Vandaag denkt hij, heb ik nog altijd mijn lippen om de vrouw te kussen, vandaag ben ik nog altijd de levende die spreken kan over de doden. Daarna zal zijn boek voor hem moeten spreken tot de levenden. Vertellen wie hij was en in wat hij geloofde, wat hij zocht en hoopte te vinden en hoe hij dacht de cirkel van leven en dood te kunnen doorbreken.

Niemand echter zal ooit weten de tijd die het vergde, de moed en de moeite die het hem zal gekost hebben om door te gaan tot het einde dat, gelukkig, stilaan in het zicht komt. Zoals hij niet weten zal de moeite die het Dante heeft gekost om zijn Divina Commedia te schrijven, in exil dan nog, noch de moed die Mahler heeft moeten opbrengen om zijn Kindertotenlieder te componeren, noch de wil en de doorzetting die Patrick Ysebaert heeft gekend om zijn veertig doeken te schilderen, afgezonderd in de catacomben van Palermo. Maar moeite en volharden zijn zonder belang, zodra het resultaat er is, zijn de zorgen vergeten.

Maar, denkt hij, schrijf nooit, dat de andere oever nog ver af is. Maak je klaar voor de overtocht en weet dat je niets van al wat je vergaarde, van al waaraan je gehecht bent en dat je nu zo koestert: je boeken, je tekeningen, de stenen en stukken wortels die je meebracht van je reizen, dat je niets van dat alles meenemen kunt, dat alles wordt achtergelaten, verspreid zal worden in andere handen, in andere kamers.

En weet dat na jou, de wereld zal zijn wat hij is, maar leeg van jou, van je schrijven in het bos als in de kamer; van je dromen, van je wandelen omheen de vijver, maar ook een deeltje van die wereld vol van de woorden die je achterliet, zoals de schilderijen die Patrick achterliet vol zijn van zijn geest. En jij met hem en vele anderen leven zullen in die onzichtbare wereld waar je niet over zwijgt.

Aldus, onthecht je van al wat je bezit en schrijf, dit is het enige dat je bezitten kunt, totaal bezitten kunt, en waaruit je nu bestaat. Dit is van jou en van jou alleen, zelfs al hebben vele van die anderen bijgedragen om te zijn wat je bent - ook jij, Anja dacht hij nog - maar de vormgeving, de wijze van denken ben jij en niemand kan je dit ontnemen. Daarna zal er de stilte zijn, de grote bevreemdende stilte en het zal de stilte zijn in klanken van licht, die je vergezellen zal op je overtocht.

*Google weet heel wat over zijn werken, maar vertelt niets over de tentoonstelling in de vroegere St. Pietersabdij van mei-juni 1991.