De bijna ongrijpbare poëzie van Paul Auster ligt bovenop Cervantes, naast mij. Misschien ware het beter Guido Gezelle te lezen, maar Auster is een unicum in de poëzie, hij verwart in plaats van te klaren, hij brengt woorden bij elkaar die, logisch, niet bij elkaar horen, hij verwringt zijn zinnen en stort ons in een doolhof waar we moeilijk uitkomen. Dit is het gevoel dat ik heb als ik hem tracht te lezen. Hij zet me voortdurend schaakmat. Anderzijds verbaast hij me meer en meer, dring ik stilaan door tot wat hij zegt, vooral dan als hij niets te zeggen heeft en let ik op de behendigheid waarmee dit gebeurt, wat soms meer dan verrassing is.

In zijn bundel ‘Poesía completa’ – zijn ‘Collected Poems’ met Spaanse vertaling er naast -  lees en herlees ik gedicht na gedicht, tracht ik het begin te ontcijferen en wat er verder uit ontstaat om ergens uit te komen op een dood punt waar de lijn van de cirkel zich niet sluit, omdat, wat er is, er nog niet is maar ook niet komen zal, zelfs al is het er wel ergens. 

'Something happens, and from the moment it begins to happen, nothing can ever be the same again.' 

Ik houd van de eerste zin van zijn proza gedicht: ‘White spaces’, en ik houd van de daaropvolgende: 

'Something happens. Or else, something does not happen. A body moves. Or else it does not move. And if it moves, something begins to happen. And even if it does not move, something begins to happen.' 

Je kunt er dagen over doen vooraleer de deur geopend wordt, maar Ik ga hem niet veel verder citeren, omdat het oneerlijk zou zijn hem hier binnen te nemen alsof  het van mij komen zou: alsof ik het ooit zou kunnen geschreven hebben, laat staan ooit gedacht: 

'It comes from my voice. But that does not mean these words will ever be what happens. It comes and goes…' 

Ik zou o zo graag verder gaan met hem, omdat het een gedicht is geschreven in het luchtledige en toch gedicht is, het ons beroert en ons stil houdt, beweegloos, hoewel alles beweegt, oppervlakkig omdat het diepte heeft en de diepte verzwegen wordt, geklemd tussen wat gebeurt en wat had kunnen gebeuren, wat is en niet is, en wat er is tussen het zijn en het niet zijn: 

'I ask whoever is listening to this voice  to forget the words it is speaking…' 

Het bevreemdende van het woord, dat woord is zonder woord te zijn; dat opgehangen wordt in het bladerloze van een boom, die hoewel er niet zijnde toch beweegt en zelfs indien hij niet beweegt omdat hij er niet is, de beweging er toch is van iets dat er niet is. Zo luister niet naar wat ik schrijf, want eens geschreven is het verankerd;  kan het eens gelezen, niet meer weggeschreven, is het doorgedrongen tot waar het hoorde te zijn want: 

'I want this words to vanish, so to speak, into the silence they came from, and for nothing to remain but a memory of their presence, a token of the fact that they were once here…'

Wat ik tracht met woorden te bereiken is een illusie om het ongrijpbare te vatten van het beeld dat er niet is en toch wordt opgeroepen om er te zijn voor een korte tijd, zonder er te zijn. Te brengen wat niet is om te zijn alsof het er was. Te begrijpen wat begrepen kan en het overige te laten alsof het niet geschreven stond, want wat onbegrepen is heeft geen draagvlak om er te staan, alsof het geschreven werd om er niet te staan. 

'Something begins, and already it is no longer the beginning, but something else, propelling us into the heart of the thing that is happening.' 

In een plaats zonder er te zijn: een danseres op een koord van woorden, opgehangen tussen twee palen, die geen palen waren met een koord verbonden, en in die plaats die er geen is, er binnenin een goochelaar van woorden zodat er een ruimte was die ervoor, geen ruimte was, maar er komen zou, eens de goochelaar en de danseres er waren aangekomen.

Spel van woorden, samengebracht om spel te zijn, geen inhoud meegegeven zodat de inhoud in het inhoudsloze liggen kan, zonder er te zijn om gelezen te worden, of woorden neergezet die geen functie hebben als woord, alleen de functie er te zijn zelfs als ze er niet zouden zijn.

Zo heb ik vandaag poëzie bedreven aan de hand van Austers ‘Collected Poems’ en hun Spaanse vertaling, om je maar te zeggen: 

'Algo sucede y, desde el instante en que comienza a suceder, nada puede volver a ser lo mismo.'

09-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dacht ik aan mijn vriend Gustave Cotter deze morgen; dacht ik aan een dag laat augustus, een namiddag vol zon, in het bos boven Ayer[1]. Een van de eeuwig zingende bossen waar boeken over geschreven staan. En wij, in dat bos, bezweet en hijgend, hoger en hoger wandelend, zoekend naar paddenstoelen: des chanterelles, pieds-de-mouton, agarics – vandaag niet te vertalen - voor de vreugde er te zijn, op elkaar ingesteld, om simpelweg er totaal te zijn. Ik, voortgaande op de tekens die hij kende – de man droeg het plan van het bos in zijn hoofd – een rotsblok, een struik, een omgevallen of scheefgegroeide boom, waar ik zoeken moest, terwijl hij verder liep, ik, ingaande op wat hij me aangeduid had, om uit te komen op een plek met kleine gele vlekken in het mos, of op een stuk blote: chanterelles die ik plukte, voorzichtig de moslaag, zoals hij me geleerd had, ongeschonden latend, juist de vrucht nemend, met een kort geluid van de stengel die brak, meer gevoel dan geluid, en ik kinderlijk gelukkig, de paddenstoel als fluweel in de hand, ruikend naar humus, naar wilde sappen en mossen en hars, ruikend naar het kleine tere leven dat ik hield, waarover mijn adem was, de volheid van mijn bestaan was. Heerlijk.

Een van de meest perfecte ogenblikken van mijn leven, waarin alles zich centreerde op de vruchten van de rijke aarde, de dood onbestaande, de hitte, de vermoeidheid weggenomen door de geuren en de geluiden van het grote weelderig trillende bos waarin ik niet meer was dan een boom die bewoog tussen de bomen, gedachteloos in de tijdloosheid van zijn.

Wat een leven het was, wat een momenten, gesneden uit de werkelijkheid, jij met je grote eenvoudige vriend, Gustave die je terug tot leven voert nu. Hij de grote wandelaar in bossen en bergen, in wijngaarden, die je laatst zag, in een rolstoel gezeten in een home in Grimisuat, en die je toen, geschrokken, omhelsde met vochtige ogen. Nu terug, meer dan springlevend, in het grote bos, onvermoeibaar, ondanks zon en dorst verder zoekend tot zijn mand vol was en hij zegde: ‘que cela suffisait que, ce qui restait était pour les autres promeneurs.’

En je dan terugkeerde met hem naar de wagen op de bosweg. Jij, uitgedroogd, dorstig zoals je nog nooit dorst had gekend. En hij die het wist, maar je verrassen wou, en in plaats van terug te keren naar een terras in Ayer, hij hoger en verder de smalle bosweg opreed. Jij hem vroeg waarheen, tot je aankwam boven de boomgrens en de bergen zag met er boven uitstekend, de punt, de schittering van de Matterhorn. Je beseft niet welke magische berg het is, midden de andere bergen van ‘la Couronne Impériale’: Weishorn, Zinalrothorn, Obergabelhorn, Dent Blanche. Je weet het maar als je uit de wagen stapt en ziet wat je ziet, ontheemd, opgeschrikt door de oneindigheid die schoonheid is, schoonheid die eeuwig is, die droom is, die zich vasthecht in jou.

Waar hij stopte stonden een paar verlaten oude, door de zon gebrande chalets. Een ervan was de buvette ‘Le Déjert’, met op de gesloten deur een briefje: ‘qu’ils regrettaient mais les vacances étant finies qu’ils étaient redescendus en plaine’. Een maar al te klare, op het eerste zicht pijnlijke boodschap, ware het niet dat achter de chalet in een kuip waarin, uit een of andere bron of bergstroom water vloeide, vlottend in het water, pour ceux qui avaient soif, à volonté te drinken lag, wijn en bier en appelsap en cola.

Wat we gedronken hebben weet ik niet meer, maar wat er in het koele water dreef was meer dan toereikend. Vandaag pas denk ik, dat Gustave wist dat de buvette verlaten was en dat hij er voor gezorgd had dat er iets te drinken lag.

Ik schreef deze tekst, Gustave zwijgend, wat niet zijn gewoonte was, naast mij rechtstaande.

08-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben er tot vandaag in geslaagd elke dag een blog te schrijven. Niet zonder moeite echter, soms dagen er gedachten op, soms blijft alles gesloten. Maar de morgen overslaan – soms ontbreekt me de tijd of zijn er andere verplichtingen - en wachten tot de namiddag of de avond is een groot risico lopen.

Zo gebeurt het dat ik, wat ik door zijn vorm, de wijze hoe het tot stand kwam en de betekenis die ikzelf er aan geef, een rek met boeken die ik las, waarin ik kleine tekeningen in aanbracht en noteringen, wil zien, eens ik er niet meer ben, als een kunstwerk. Zo gebeurt het dat ik schrijf over het Manneken van Geraardsbergen, niet om er de geschiedenis van te vertellen maar alleen om er op te wijzen dat de vroede vaderen van de stad het hebben aangedurfd een manneken te plaatsen waar vroeger een leeuwtje stond, een beslissing die ze wellicht genomen hebben bij pot en pint. Het kan natuurlijk zijn dat ze geïnspireerd waren door een voorbeeld in een andere stad, maar ik stelde voorop dat het eerder een reactie tegen de Gentenaars was.

Eigenlijk begon mijn dag met een kreet of schreeuw zoals die van de man op de brug – ik dacht eraan – want wat als ik ineens stil zou vallen, droog geschreven, nog niet stil vallen zoals Hugo Claus, maar leeg, totaal leeg aan gedachten; niet meer bij machte een goede zin te schrijven, ontnuchterd voor altijd. Welk leven zou het nog zijn. Ik dacht eraan dat het gevaarlijk is geweest alles te zetten op het woord, te denken dat dit de oplossing was om mijn late dagen gelukkig en productief door te brengen, mijn dagen te kleuren met iets dat het dagelijkse ver oversteeg, iets dat me onderscheidde, dat me een merkteken mee gaf.

Die gedachte aan het schilderij van Mönch bleef me bij. Ik was in Gent bij de dokter, ik was in de namiddag aan de vijver, maar de kreet bleef, de schrik bleef en ik slaagde er niet in deze kreet weg te schrijven. 

De avond is gekomen: de kreet hangt er nog.

07-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb een dag nodig om mijn blog te schrijven, niet dat ik er voortdurend aan werken moet, maar ontstaan in de morgen houdt de tekst ervan me tot en met het inloggen bezig. Pas daarna kom ik tot rust omdat ik gedaan heb wat gedaan moest. Wat niet belet dat de echo van wat ik schreef lang na-echoot in mij.

Zeggen bijvoorbeeld dat er geen logische verklaring is voor het ontstaan van het Universum dat ik dan nog gelijkschakel met het worden van God, is een gewaagde uitspraak die me, in de tijd van Spinoza, wellicht het leven zou gekost hebben. Maar zeg me welke logica er zou kunnen schuil gaan in het ontstaan van het Universum? Ofwel is het ontstaan uit Iets, en was dit Iets er, ofwel was dat Iets, Niets, en is het Universum ontstaan uit het Niets, een stelling waar de logica geen vat op heeft.

Wat er ook van zij het Universum is er, we zien het, we bestuderen het en weten nu dat het een begin heeft gekend. Wat we niet weten is waar het begin is van het begin en hoe dit eerste begin was.

Lao Tseu, die voor mij een wijze man was, had er geen probleem mee, in het begin was Tao, Tao dat niet verklaard kan worden, dat niet Tao zou zijn indien we het zouden kunnen verklaren, en uit dit Tao is al dat is, ontstaan. Hiermee is voor hem de kous af. Zijn logica is de meest logische: er was iets, maar ik weet niet wat dat iets was, en zal het nooit weten, want als ik het weten zou dan is het Tao niet meer. Hij zegt dus ook, alles is ontstaan uit het Zichtbare en het Zichtbare is ontstaan uit het Onzichtbare dat Tao is.

Dit is wat het Oosten ons leert, wij in het Westen hebben dit overgenomen en Johannes heeft Tao vervangen door het Woord (le Verbe), en het Woord vervangen door God, waar eigenlijk niets verkeerd aan is. Echter van het ogenblik dat hij zegt wie God is gaat hij te ver, zoals Lao Tseu te ver zou gaan als hij zegt wat Tao is.

Ik moet dit hier afsluiten. Ik moet hier een lijn onder trekken, al weet ik dat die lijn even vlug wordt weggegomd als getrokken; dat de vraagstelling eeuwig is en eeuwig blijven zal. En het is maar goed ook. Eén zaak kan niet in twijfel getrokken worden, het Universum is en het beweegt, het deint uit. Sommige weten het en schrijven er over, laten het voor een tijd rusten en komen er daarna nog maar eens op terug; andere denken er niet aan en leven lang en gelukkig.

06-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘The Tao of Physics[1]’ is een boek dat destijds bij mij een diepe indruk heeft nagelaten. Vóór Capra wist ik dat er iets vreemds was aan de natuur, dat er krachten waren die de natuur in beweging hielden, en ik dacht aan God. Na Capra wist ik dat de beweging zich situeerde binnenin de dingen en dat de fysica, zoals ik ze altijd gekend had handelde over de uiterlijkheid en het duidelijk waarneembare maar in de verste verte niet over de innerlijkheid der dingen dat het gebied was van de metafysica. Hieruit volgt wat een vriend lezer, Johan B. me schrijft ‘dat het lijkt alsof het spirituele en de nieuwe fysica elkaar zouden vinden, dat ze samen gaan, dat ze onafscheidbaar zijn.

Dit is weliswaar een boude uitspraak die er op wijzen zou – en nu ga ik heel ver – dat alles geregeld wordt door de geest binnenin, door de niet waar te nemen, doch daarom niet minder effectieve aanwezigheid van ‘la Réalité Ultime’ van Christian de Duve, een ‘daar zijn’ dat bestuift en in één richting evolueert, alsof er heel ver in de toekomst een punt, een Omega is, waar alles convergeren moet.

Van deze beweging binnenin heb ik gemeend te mogen zeggen dat ze de Neanderthaler heeft doen evolueren naar de homo sapiens, wat Teilhard de Chardin ver voor mij, met zijn woorden al had verkondigd en Wildiers had overgenomen.

Ik spreek hier over een beweging binnenin de zichtbare beweging, veroorzaakt door een voortstuwende kracht, en dan krijgt ook Goethe nog gelijk, die zijn zoektoch naar wat er in den beginne was, besluit met, ‘Im Anfang war die Tat.’ Een daad die er maar kan zijn als er een ‘dader’ is die tot de daad overgaat.

De beweging binnenin kan enkel uitgaan van het allerminimaalste deeltje, dat misschien nog kleiner is dan het Higgs deeltje, en niemand zegt ons, dat dit niet een deeltje zou kunnen zijn van de Geest of van het Woord dat in den beginne was. Dat men me tegenspreke als ik dit zo stel; dat men me zegge dat het vertrekpunt van alles niet het minimaalste deeltje kàn zijn, want, alles wijst in deze richting.

Het probleem dat zich als dan zou kunnen stellen is, dat er ‘iets’ was dat besliste en de daad stelde opdat uit het minimaalste een Universum zou ontstaan. In dit geval zit ik met een duo: iets dat er was en iets dat, wat er was in beweging bracht. Maar dit is zuivere logica en ik heb niet – en dit is nieuw - het gevoel dat de oorsprong van alles te verklaren is met logica.

Ik stel dus dat er altijd, in potentie, een Universum is geweest, dat deze ‘potentialiteit’ op het moment van de Big Bang begonnen is zich te realiseren, wat nog altijd aan de gang is of, een Universum dat nog niet  af is maar dat wordende is, wij, de mens, begrepen in het worden.

Meer is er niet. Weliswaar met de nadruk, én op de toestand van het zijn, én tezelfdertijd, op de actie van het worden: de Big Bang die blijft ‘bangen’.

Het is dus een potentialiteit die wordt. Als die potentialiteit God is, dan is het God die wordt samen met zijn/het Universum.

05-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Pas vanmorgen, na al die tijd, als ik het gordijn open schuif, als een gulp licht binnenvalt, realiseer ik me plots in een oogopslag dat het rek met boeken, zoals het er zo lang al staat in de kamer, een kunstwerk is, onvervangbaar, enig en authentiek zoals het er is, bewegend in de stilte van het er zijn.

Elk boek, waar het is en hoe het is, precies op de plaats waar het zich, in de loop der jaren heeft geplaatst in het rek, hoog of laag, niet naar kleur geschikt, noch naar naam, noch naar vorm of grootte; niet meer naar links of meer naar rechts: neen, er te staan waar het staat, in het licht of in het minder-licht, klein, groot, glanzend of dof, met groene, gele, rode rug, met gouden letters of met zwarte; een variëteit van boeken zoals er maar een kan zijn, deze hier in deze kamer.

Boeken geschikt zoals ze er staan vandaag: woordenboeken, kunstboeken, filosofische als historische, Bijbels die geen boeken zijn maar relikwieën uit de tijd dat goden spraken, droomboeken, levendige en dorre;  boeken die ik las, waarin ik onderlijnde en een kleine tekening in aanbracht, boeken die ik doorbladerde, andere die ik nog niet las en niet meer lezen zal, andere die lang op mijn nachttafel lagen naast mijn bed in handbereik: Eliot en Auster, Hertmans en Wildiers, geopend met een ‘signet’ erin, of lange tijd gesloten.

Ik wist het gisteren niet, evenmin de dag ervoor, pas vanmorgen is het me duidelijk geworden, heb ik er een kunstwerk van gemaakt en weet ik dat ik ze laten moet zoals ze er staan, een blok van boeken, aan elkaar verzilt, vergrepen en vergrendeld. Hoe meer ik er naar kijk, hoe steviger alles zich vast ankert, hoe meer ik overtuigd geraak van het kunstwerk dat rek en boeken is.

Ik wil het hier ijken, wil het signeren hier met deze woorden, het heiligen als kunst en het onherroepelijk bevestigen, in zijn hoedanigheid als kunst. Met mijn adem erover, mijn oordeel en mijn woorden die het tot kunstwerk maken zoals het er is, het enige kunstwerk dat ik maakte in mijn leven.

Eén wens heb ik, dat het, na mijn vertrek, zoals het rek er met de boeken staat, zou worden overgedragen naar het SMAK in Gent, want ik weet, ik ben er van overtuigd, dat Jan Hoet die ik ontmoette, indien hij er nog ware – en hij is er nog, hij dwaalt er nog in rond – het bevestigen zou; het met dank en uitroep aanvaarden zou en het een waardige plaats zou geven. Met een koperen plaatje eronder of ernaast, en erin gegrift: ‘Rek met Boeken’ en een naam eronder, met het jaartal 1927 en een ander jaar ernaast.

Het zou er blijven voor een lange tijd en niemand zou het wagen ook maar een boek te openen of te verplaatsen, zeker niet aan te raken. 

Aldus, helder van geest geschreven, gedateerd en ondertekend.

04-07-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

What is done is done, Je kunt er niet op terug komen. Het helpt niet te zeggen, was dit er niet geweest het zou niet zijn gebeurd of, het zou anders verlopen zijn. Neen, je had moeten weten, dat gezien dit er niet was, je het anders had moeten aanpakken. Maar je hebt het niet voorzien en je hebt gekregen wat gevreesd werd en niet wat  verhoopt kon worden. Vanmorgen is het land ontwaakt met een kater een grote verwachting werd aan flarden geschoten door enkele nuchtere, goede voetballers, door een ploeg, een staf en een klaar ziende trainer en, eens te meer mogen de vlaggen opgeborgen voor een later dat er misschien nooit komen zal. 

Maar het licht, het grote licht is van de zomer, is van de luchten blauw getekend, met witte wolken schuivend over het heuvelende land. Niets is er gebeurd, niets staat er te lezen in de bomen, staat er geschreven in de velden, alles is van de rust en van de brede langoereuze effenheid van het zijn, dat door niets wordt geraakt, noch door de wind, noch door de regen. Er is wat is, zoals gebeurd is wat is gebeurd. Elk bewegen is van het groot bewegen, naar buiten en naar binnen: het koren is geel geworden met rode papavers aan de rand ervan, de aardappelvelden staan in bloei en op de boomgaarden rijpen de kersen, de appelen, de peren. We lopen er langs en of we het zien weten we niet.

Zo, zeg ons wie we zijn en, of we wel weten wat we vergeten mogen, als we opstaan in de morgen, rond gaan en niet zien wat er gebeurt met ons en met de dagen over ons. Of, de tijd die ons meesleurt , wij vastgehaakt erin, niet van los te komen; hij ons overstelpt met vragen waarop we geen antwoord kennen dat geen andere vraag zou zijn, zo groot ons onvermogen. 

Vreemd is wat van de wereld is achter de horizon, terwijl, zo ver de blik ons voeren kan we rustig blijven; wij, starend, de lijnen volgend door onze dromen neergezet.

Kwam er over het land een wolk aandrijven die ons omkringen zal, wie weet ons nemen zal, ons voeren zal waar we nog niet waren, om er stil te zijn, ons boeken toegefluisterd, symfonieën, schilderijen en beeldhouwwerken. Van de velden en de rust erover, mijn stem tot jou, wentelend en kerend voor een tijd dan toch.

Jij me houdend als een vriend van ver gekomen.

03-07-2016, 08:01 geschreven door Ugo d'Oorde