Muzungu,
give me money! Hi sweetie, how are you! Bye Muzungu! Onder
aanhoudende grote belangstelling van de Ugandese kinderen uit de
buurt, wandel ik na stage naar huis. De werkdagen zijn hier kort, van 8 tot 15u, en de wandeling is maar hoekje om (we wonen in een
gigantisch huis achter het ziekenhuis - de inboedel is omgekeerd
evenredig ;-)), maar toch drupt het zweet van mijn voorhoofd, rug en
benen, alsof ik een dubbele fitness-sessie achter de rug heb. Het is
hier zon 5 graden warmer dan in Kampala, wat de gemiddelde
temperatuur tot tegen de 30 graden moet brengen
Aangekomen in onze
villa, wil ik me verfrissen. Ik reik naar de kraan en besef dat het
zo niet zal lukken. Ik schuif de tobbe met was opzij, giet de tobbe
met afwaswater leeg in het toilet, en giet een klein beetje water
vanuit een 20L-bidon in de kom. Niet te veel, want we proberen twee
dagen toe te komen met 60L. Ik plens wat water in mijn gezicht en
bedenk me: its a beautiful life!
Een toilet stinkt
zonder lopend of proper water, huishoudelijk werk duurt eens zo lang,
water uit de put is niet zandvrij, je wassen met een tobbe brengt
nauwelijks de nodige verfrissing na een dag zweten, koel water of
fruit ontbreekt omdat we het moeten doen zonder ijskast, Het
vooruitzicht nog drie weken te spenderen in Kayunga, is een lachertje
bij het leven dat de mensen hier moeten hebben, of bij de situatie
van de patiënten. We zagen al wat miserie in Mulago Hospital,
Kampala. En toch beloven de eerste dagen hier de ellende in de
hoofdstad minstens te evenaren. Confronterend en tegelijkertijd
ontzettend interessant. Wat het nog meer confronterend maakt, want
als toekomstig arts ben je logischerwijs mateloos geïnteresseerd
in ziektebeelden, zeker als ze uitgesproken zijn, maar als
toekomstige arts ben je hopelijk ook medelevend met de patiënten
achter de ziektebeelden. Mijn eerste stagedag op de OPD (outpatient
department, de polikliniek, tevens fungerend als spoedopname hier)
bracht me herpes ophtalmica (de patiënte kwam binnen met een
doek over haar rechter gezichtshelft, omdat die vol blazen stond en
haar oog was opgezwollen tot de grote van een tennisbal), een
partiële abortus (zich presenterend als een extra-uteriene
zwangerschap), cerebrale malaria (de patiënte kwam stuipend
binnen; in België zag ik in het hele stagejaar geen enkele
stuipende patiënt, in de drie maanden hier kan ik ze al niet
meer op twee handen tellen ), brandwonden in de derde graad,
cataract, Ziektebeelden waarvoor je in België geluk
moet hebben om ze te zien.
Om recht te hebben op
een VLIRbeurs, moet ik hier wat wetenschappelijk onderzoek doen. Ik
koos voor het onderwerp treatment/management of respiratory tract
infections: evidence based medicine or not? Op de OPD kwam
een jongen van zeven jaar binnen met respiratoire symptomen
(ademhalingsproblemen), dus noteerde ik al zijn gegevens. Het
patiëntje werd binnengebracht op de arm van zijn papa,
geagiteerd en zwaar en snel ademend. Bij elke ademhaling tekenden
zijn ribben zich duidelijk af, omdat hij de spieren tussenin ook
nodig had om voldoende lucht te kunnen happen. Hij babbelde
voortdurend op luide toon, alsof hij riep om lucht (vaak riep hij op
zijn mama). Niet verbazend dat de triage-verpleegster er een acute
astma-aanval van maakte. Het jongetje kreeg snel cortisone, maar
verbeterde nauwelijks. Tijdens de anamnese (ondervraging) bleek de
kortademigheid al vijf dagen te duren en samen te gaan met een
lelijke productieve hoest en koorts. En tijdens het klinisch
onderzoek hoorden we geen piepende ademhaling, maar uitgebreide
crepitaties (krakende longen). Besluit: bronchopneumonie (ernstige
longontsteking). De ernstige anemie (bloedarmoede) en hepatomegalie
(leververgroting) wezen volgens de clinical officer op malaria en
secundair congestief hartfalen. Opgelucht dat we snel met behoorlijke
zekerheid een diagnose konden stellen, startten we een antibioticum
op. Er werd een bloedtransfusie voorgeschreven (eerst zien en dan
geloven dat dat hier mogelijk is, maar goed ) en het jongetje werd
opgenomen. Ideale casus voor mijn onderzoek dus! Ik miste nog wat
details van de behandeling, dus ging de dag nadien langs op de
pediatrie-afdeling om het dossier in te zien. Ik miste een naam, maar
er was maar één zevenjarig jongetje opgenomen die dag.
Kon niet missen, hoewel hij was opgeschreven met malaria en
anemie als diagnose. Hij stierf s nachts Interessant, maar
confronterend dus
Waarom is dat jongetje
gestorven? Waarom moest dat jongetje sterven? Vanzelf ga je
vergelijken met de Belgische mogelijkheden in zo een situatie. We
beseffen maar amper welke kansen we krijgen, wat we daardoor kunnen
realiseren en waarvan we daardoor kunnen genieten! Ik weet het, het
is een cliché, maar je weet maar wat waardevol is, als je het
moet missen Vaak zijn het de kleine dingen: zuurstof voor
patiënten in ademnood, een douche, een wc mét bril, een
fiets of auto, elektriciteit zonder pannes, en niet in het minst:
familie en vrienden! ;-)
We nemen de dingen soms
te veel als vanzelfsprekend; een reisje naar Afrika is een goede
behandeling ;-)!
Alle clichés en
preken in zedenleer en moraliteit op een hoopje, de eerste week
Kayunga dompelde ons onder in het Ugandese leven, in de problemen van
Afrika, in de sociale isolatie (nog geen leeftijdsgenoten
tegengekomen ), maar ook in de unieke, pure, onschuldige,
onvermoeibare, Afrikaanse enthousiaste spirit die in Kampala soms
zoek was. Doet me (soms te hard) denken aan Malawi
Een leuke verademing
x Nantongo (ik dacht
dat ze in Kampala problemen hadden met Merel )
Radiologie, een welkome verademing op de (in)spanning van op sp
Beetje na
datum, maar veeeeeel te belangrijk om weg te laten ;-) : de dagen die
ik sleet in de machinerie, achter de lichtbakken, in het donker!
3 januari
vertrek uit België
4 januari
aankomst in Uganda
7 weken Kampala, Mulago Hospital: 3 weken spoed voor ons drieën, 2 weken pediatrie en 2 weken gynaecologie voor Anneleen en Sofie en
voor Vergauwen? Nèèèèh! Er moet iets zijn
dat me beter ligt Iets dat iets relevanters is voor mijn toekomst
(de link tussen radiologie en bevallende vrouwen is niet groot ;-)).
Ik
ontdekte de afdeling radiologie in Mulago Hospital (moest er niet
eens een kelder voor induiken!), ging met bang hart horen of ik daar
stage kon doen en sprong vervolgens een gat in de lucht: 4 weken
praktische training echografie, RX en zelfs CT in een tropische
setting! W-A-W! Het (vrouwelijke!) diensthoofd verschoot zich een
bult bij het zien van een muzungu: interesse in hun vak zijn ze niet
gewoon (ze smachten hier echt naar assistenten en overwegen de
overheid hierover aan te schrijven), en al helemaal niet van
buitenlandse studenten. Alleen maar voordelen voor mij: weinig
(Ugandeze) studenten die in mijn weg lopen ;-), assistenten die maar
graag ne keer nen babbel doen (wie zegt er dat radiologen asociaal
zijn???), radiologen die me uit eigen initiatief op sleeptouw nemen,
privéles fysica, etc. Ik had alle mogelijkheden van de wereld.
Het
tekort aan radiologen (zoals dokters in het algemeen) wordt
gecompenseerd door de radiographers. Zij volgden een driejarige
opleiding in medische beeldvorming en zijn bekwaam om de RX- en CT-
toestellen te bedienen en zelf echos te doen. Interpretatie van
RX- en CT-beelden blijft werk voor de radioloog. Steven, een
radiographer wist me te vertellen dat deze opleiding onlangs werd
gestart in België. Tot nu toe worden de toestellen door
verpleegkundigen bediend. Misschien zal dit veranderen in de
toekomst?! Hoe hij me dat wist te vertellen? I was in the
University Hospital of Ghent in October COME AGAIN??!! Ken je dan
prof. Verstraete (toch even testen, kan het niet geloven)? Yes,
yes, hes a great man! Wel, heb je ooit!
Alle
echografieën (ook de obstetrische; van de zwangere vrouwen)
gebeuren door radiographers, tenzij een gecompliceerd geval zich
presenteert. Maar dat deed me niets; de theoretische opleiding was
dan misschien niets bijzonders, praktisch leerde ik veel bij.
Abdominale echografie heb ik nog niet onder de knie, want het abdomen
bevindt zich meestal BOVEN de knie (mwoehaha, radiologie-humor; ok,
nee, ik geef het toe, gewoon slechte humor :-p). Nee, ik kan alleen
maar hopen dat ik in België zal merken dat mijn vaardigheden er
op vooruit gingen!
De
ziektebeelden op echografie verschilden niet erg van de Belgische
situatie, er waren zelfs verrassend veel abdominale echos normaal.
Een greep uit het tropische aanbod: een foetus met meer
ventrikel dan hersenweefsel (bipariëtale omtrek was niet te
meten, omdat de referentiepunten in de hersenen gewoon niet aanwezig
waren) en zonder romp tenzij de organen afzonderlijk (ondanks de
hartactiviteit was een miskraam niet ver af), gynaecologische
afwijkingen na verkrachting, De eerste zwangerschap die ik
zelfstandig vaststelde, was een aangename verrassing voor mij, maar
minder aangenaam voor de patiënte: ze had geen vermoeden gehad
en was de baby liever kwijt dan rijk Twee patiënten later:
de eerste levermassa die ik zelfstandig vaststelde, was een aangename
verrassing voor mij (ongelooflijk, ikke zelf gezien, terwijl de
radiographer het miste!), maar minder aangenaam voor de patiënt
omwille van vanzelfsprekende redenen (hoewel de kans op een
goedaardig hemangioom groot was, werd een biopsie gepland)
Bij
de bespreking van de CT-beelden trok ik steeds grote ogen! Minstens
de helft van de patiënten zijn slachtoffer van een
verkeersongeval, meestal met een boda (brommertaxi). Zeker een vierde
van deze patiënten waren kinderen. Zo was er een CT-scan van een
4 maanden oude baby, die uit de schoot van de moeder, op zijn hoofd
was gevallen, toen de boda die zij nam onderuit ging. Je mag je niet
inbeelden wat er nog overblijft van (de functies van) dat jonge kind
Vaak
zouden de patiënten beter een MR-scan krijgen, maar in Kampala
is er maar één MR-toestel. Dit staat in één
van de privéklinieken, wat een onderzoek heel duur maakt. Het
maakt bovendien gebruik van een magnetisch veld van ocharmekes 0.3 Tesla (beeldresolutie erbarmelijk)! Als je dan bedenkt dat er op
het UZGent alleen ruwweg vijf MR-toestellen staan, waarvan 2 3Teslas! En daar verbaasden de Ugandezen me weer: ze kennen de
principes van MR erg goed, ook al zagen ze misschien nog geen
MRtoestel in levende lijve, en organiseren zelfs
teaching-sessies over MR (inclusief the force is
strong-filmpjes!!!). Hopen voor de toekomst kunnen Afrikanen als
de beste. Zo geloven ze op de radiologie-afdeling van Mulago sterk
dat er binnen dit en vijf jaar wel een MR-toestel zal arriveren, van
de overheid Nu moet je weten dat het CT-toestel vier (!!) weken
heeft platgelegen, omdat het jaarlijks onderhoud/nazicht nog nooit
was doorgegaan en er vervolgens, na de break down, vele brieven en
telefoons tussen de technische firma, het ziekenhuis en het
ministerie van gezondheid moesten circuleren. Stel je voor: het
grootste verwijsziekenhuis van het land, dat draait op echo en RX als
beeldvorming! Alles kan in Afrika!
De
RXen toonden geen uitzonderlijke ziektebeelden: pneumonie, TB, of
een combinatie, pleuravochtuitstorting, cardiomegalie, etc. En toch
bezorgde ook dit onderdeel van de radiologie mij een
adrenaline-excitement-rush-thrill: in één van de
afdelingen maken ze nog gebruik van manuele ontwikkeling: een RX-je
maken in de donkere kamer en in de zon te drogen hangen! Zeer cool om
te zien van hoe ver we komen in de radiologie!
Al
bij al waren de weken radiologie een welkome verademing op de
(in)spanning van op spoedopname. De laatste weken zagen we daar een
gemiddelde van 2 doden per dag Als we geluk hadden, stierven ze
niet onder onze handen, enkel voor onze ogen. Dat geluk zat ons niet
altijd mee Een dode persoon zien liggen is één ding.
De laatste adem van een patiënte voelen op je hand, terwijl ze
een uur geleden nog rechtop zat te kijken naar de bedrijvigheid op de
afdeling, tot ze plots achteruitging en je het laatste half uur alles
in je mogelijkheden probeert om haar te redden, maar uiteindelijk
machteloos lijkt te staan en toch tegen alle beter weten in, denkt
dat ze nog te redden is, omdat je de situatie omwille van taal- en
cultuurbarrière minder goed kunt inschatten dat is iets
anders!
Ons eerste weekje in Kayunga is achter de rug, wat wil zeggen dat er opnieuw een weekend aankwam. Sofie en ik hebben samen Mabira Forest ontdekt, een van de grootste overblijvende stukken regenwoud in Oeganda. Het was een amusant en afwisselend weekend
Vertrekken vanuit Kayunga met openbaar vervoer naar Jinja, om daar dan over te stappen naar Mabira Forest bleek alvast geen sinecure. De taxis hebben hier het fantastische systeem om niet op een vast uur te vertrekken, maar onmiddellijk te vertrekken als ze vol zijn. Wij komen toe op taxipark, de taxi naar Jinja is helemaal leeg (er kunnen normaal gezien, zie verder, 14 mensen in een taxi) dus dan wordt dat systeem heel wat minder fantastisch. Dat heeft dan ook nog meer dan een uur geduurd voor dat busje helemaal vol zat en we konden vertrekken. Ondertussen zijn we geëntertaineddoor een stomdronken Kayungaër en een jongeman die ons de fotos van zijn traditionele besnijdenis onder ons ogen schoof (op jongvolwassen leeftijd wordt de voorhuid met een mes afgesneden, dit alles gebeurt zonder verdoving, de jongen wordt verondersteld geen kik te geven, nazorg bestaat enkel uit een drukverband, gehecht wordt er niet). Op weg naar Jinja werd ons busje gretig verder volgeladen als haringen in een ton, we zaten uiteindelijk met 20 in het busje, en jammer maar helaas een beetje verder politiecontrole. Politie omkopen lijkt hier niet echt een probleem te zijn, voor amper 3OOOUSh (1,20 ) mochten we weer verder rijden. Vlotjes de overstap kunnen maken in Jinja, om na 5 minuten weer uit het busje gezet te worden we verstonden er niks van, blijkbaar zaten we in busje dat met zo weinig mogelijk tussenstoppen naar Kampala rijdt en werden we verplaatst naar de lokale stoptrein.3 Uur na het verlaten van ons huis toegekomen op ons overnachtingsplaats in Mabira, in vogelvlucht is dit slechts 50 km Als avondeten eindelijk nog eens vlees, was ondertussen al 5 dagen geleden dat ik vlees gegeten had, en wie mij kent, weet dat dat geen evidentie is. Overnacht in het ecotourism centre in een banda in het midden van den bos, met de vele dierengeluidjes tot gevolg, hebben zelfs een muis door ons kamer zijn rennen, tof hé.
s Ochtends een 3h durende functionele wandeling door het bos, zijnde u in het zweet stappen om daarna als beloning in het zwembad van de Rainforest Lodge te kunnen springen, er bestaan slechtere dingen. En aangezien we in ons huis in Kayunga geen stromend water hebben en het meer dan 30 graden was, was dit een gigantisch welkome verfrissing. Was echt een idyllisch plekske, voor te overnachten telt ge hier meer dan 100e per persoon per nacht neer, komen zwemmen slechts 4, maar dat had ik er maar al te graag voorover.
De terugweg verliep wonderwel vlotjes, geen uur moeten wachten, maar wel weer als haringen in een ton, we hebben zelfs een nieuw record verbroken, met 22 man in een buske terug richting Kayunga.
Hoe ik het hier verder ervaar in the village? Elektriciteit valt hier niet ongeveer evenveel uit als in Kampala, het water gaan halen met 20 liter bidons is een goeie gratis work-out en mijn haar wassen in bassins lukt me wonderwel (wat niet wil zeggen da ik nie dubbel en dik genoten heb van de douche na het zwemmen) . Wat betreft het eten, nen mens leert hier creatief zijn aangezien het vlees hier niet echt te vertrouwen lijkt (na het slachten hangen ze dat enkele uren/dagen in de zon, zie foto reis), dus overleven we op heerlijke groentesoep, groentenomelet met gebakken patatjes, tomatenbrushettas Al een geluk dat ik vroeger stelselmatig toch groenten heb (moeten) leren eten hé, anders zou het hier dik afzien zijn (al ben ik hier wel de moeilijkste van de drie voor mijn eten, maar dat zal niemand verwonderen denk ik). Voor sommigen al te veel hoop krijgen, vegetariër zal ik toch nooit worden, dat staat vast ;)
