Weggerukt van het thuisfront en neergepland in een vreemd land in een ander continent. Een avontuur van onverwachte grootte, maar ook de kleintjes tellen! Een relaas van de onbenulligheden die het leven hier spijsen en doen smaken naar meer.

De graduation party tijdens ons eerste weekend heeft ons Ugandees sociaal leven op de rails gezet. Als we durfden glimlachen naar iemand, kwam die goeiedag zeggen en onze “contacts” vragen. No way dat je ervan af geraakte met het geven van je e-mailadres. Het aantal telefoonnummers dat we daar noodgedwongen verzamelden, brengt ons ongetwijfeld drie maanden verder.

Ugandezen zijn dol op bellen: “Hi! How are u? How is the day? Bye!” Meer moet dat niet zijn voor hen, maar o wee als je niet opneemt (werkuren, nachtelijke uren, etc) of één (!!) dag niet laat weten dat het “fine” met je gaat. Af en toe worden we hier dus gek van die trillende of  sjirpende gsm. We zijn steeds opgelucht, als het een +32 – nummer blijkt te zijn. Ondanks de slechte internationale lijnen soms, zijn jullie beter verstaanbaar dan het gemompeld Ugandees Engels. We moeten hen meer dan eens vragen hun ‘dringende’ boodschappen te smsen: “Merel hi how is your life? Say hi 2 sofie and annlynee. Good night dia” (dat laatste woord is hun variant van ‘dear’).

Anneleen is hier Ann’lien of Annlynee, ik ben hier Mirro of iets anders onverstaanbaars. Wat de Ugandezen allemaal doen met hun orale structuren om onze namen te proberen uit te spreken… Grappig om te zien!

Eén van de dokters op spoed vond de oplossing en gaf ons Ugandeze namen. Anneleen heet Akelo, Sofie Nakimuli en ik Nantongo. Deze Ugandeze namen verraden van welke clan we afkomstig zijn. De traditie wil dat iedere stam zich verbindt met een dier, om de band tussen mens en zijn medebewoners op deze planeet te versterken en om respect te tonen voor het dierenrijk. Het dier waaraan je stam is verbonden, mag je niet eten of zelfs maar aanraken. Anneleen haar naam verraadt dat ze van het noorden van Uganda komt, maar meer weten we er nog niet van. Sofie haar naam betekent ‘flower’ en na een telefoonketting doorheen ongetwijfeld heel Uganda weten we nog niet van welke stam zij afkomstig is. Nantongo, mijn naam, komt van de ‘monkey clan’. Zou het daarom komen dat ik door het dak ga van excitement, als ik hier aapjes zie? Geen aap op de menu voor mij in elk geval.

Op de graduation party leerden we vooral de familie van Robert (de ‘graduatee’) kennen: sister Joweria (die ‘beste vriendin’ die Sofie kidnapte), brothers Kevin en Ronald en Auntie Dora. Na vijf keer vragen, checken en bevestigen, zijn we nu redelijk zeker over de échte familiale banden: Joweria en Ronald zijn de biologische zus en broer, Kevin is in werkelijkheid de neef en auntie Dora de mama. Zoals één feestje leidt tot 100-den telefoonnummers, 10-tallen aanvragen tot gesponsorde reizen naar België en enkele liefdesverklaringen, leidt het ook tot zeven andere uitnodigingen. Zo werden we de week daarop verwacht bij Joweria thuis. Op zich niet noemenswaardig, ware het niet dat dit ons eerste rit naar de buitenwijken van Kampala was. We kregen een beeld van de ‘remote’-ness…en bijhorende staat van wegen…drie bulten op ons hoofd en twee blauwe plekken op onze knieën (beenruimte? Niet nodig, Ugandezen zijn gemiddeld 5cm korter dan wij en dat zit em in de benen!) verder beslisten we de volgende keer een sportbeha te dragen!

Volgende weekend: uitnodiging voor de tweede graduation party. Niet die van Ramullah uiteindelijk. Martin, een vriend van Joweria’s familie, nodigde ons uit op de graduation party van zijn tante. Hij zou MC zijn. Omdat het onderwijs, en vooral dan het hoger onderwijs, hier niet zo toegankelijk is als in de ontwikkelde wereld, is een familie uiterst trots op het afstuderen van één van zijn telgen. Het bijhorende feest is een hele belevenis en organisatie. Een MC is dus, naast de DJ, onontbeerlijk. Met veel bravoure worden gasten naar hun plaats onder de tuintent geleid, worden alle speciale gasten aangekondigd (waarronder de drie muzungu’s natuurlijk, tot onze grote schaamte, want we kenden de graduatee niet eens!), wordt het programma van de avond overlopen en wordt uiteindelijk de entree van de graduatee bijgeluisterd met het nodige … tja, gezwets. Die graduatee zetelt heel de avond, geflankeerd door haar dichte familie aan de hoofdtafel en wordt bijtijds de hemel ingeprezen. Eigenlijk in veel opzichten te vergelijken met een huwelijk.

Na de nodige speeches en traditionele cake-uitdeling (elke gast krijgt van de graduatee zelf een stukje cake aangeboden) krijgt iedereen de kans zijn cadeautje met veel animo te presenteren. Omdat we de graduatee niet kende, was het een hele onderneming om iets geschikts te vinden. Wat zijn de gewoontes in Uganda? Man of vrouw (dat was in het begin niet eens duidelijk)? Alcohol? Of zou het een moslim(a) zijn? Op het eerste feestje hadden we een beroep kunnen doen aan de alles-bevattende bagage van Anneleen. Noem eender wat, Anneleen heeft het bij: punaises, rekkertjes, ducktape, paraplu, … en zo ook een zakje nougat. Iets “typisch Belgisch” … We vroegen iedereen om hulp, maar de Ugandeze bescheidenheid en dankbaarheid belet hen om rechtuit te spreken: “Anything is good enough. Any gift comes from the heart!”

We namen een zakje chocolade mee voor de graduatee en een halsketting voor de verjaardag van auntie Dora (ons initiële plan waren twee feestjes, maar dat laatste werd uitgesteld). Eens bij Joweria (die zou ons meenemen), kregen we de echte waarheid te horen, uit de onbezonnen jeugdige mond (Joweria is 18j en een typisch energiek madammeke; zo schepte ze verrassend veel plezier in het ons uit de doeken doen van de intriges van haar favoriete soap; my type of girl ;-)). Een typisch, zeer passend cadeau voor een graduation party, is een inspirerend boek of een kader waarin een tekst zit. Snoep? Nee, snoep is beter voor een verjaardag! (Ons zakje nougat de eerste keer: A ja!) Waarom? Omdat Ugandezen veel waarde hechten aan gebruiksvoorwerpen (zoals keukengerief: tassen, borden, …), maar je verjaart elk jaar, dus na een aantal jaar heb je alles en geef je beter iets ‘vluchtigs’ als snoep. En zo kan de jarige zich ook even weer kind wanen. Maar je moet zowiezo oppassen met snoep geven, wist Joweria ons ook nog te vertellen. Als je snoep geeft, zeker aan iemand van het andere geslacht, wordt dat als iets heel emotioneels gezien: vooral mannen kopen vrouwen snoep als ze ze iets willen duidelijk maken… A ja… Zou het daarom zijn dat Robert (en al zijn ‘brothers’) sindsdien wel heel lieve berichtjes stuurt ;-)?

Goed, even cadeautjes wisselen voor deze keer: de chocolade voor Auntie Dora en, bij gebrek aan een inspirerend boek, een inspirerende halsketting voor de graduatee van de dag.

Helaas was daarmee de kous nog niet af. Om ons zielige cadeautje ook nog eens goed in het licht te zetten, misten we ‘the window’ waarin je het cadeautje afgeeft. Als muzungu loop je behoorlijk in de kijker op zo’n feestje. Dat mindert niet als de MC je bij aanvang afroept en vraagt om je even recht te stellen voor een verwelkomend applaus. Toen bleek dat even later de cadeautjes met wel een heel typische animo (lees: met gedans, gezang en geklap) werden afgegeven, voelde geen van ons zich geroepen om het feestgedruis vooraan te vervoegen… Maar we hadden zoveel moeite gedaan voor ons cadeautje… Voor we het wisten, was het te laat en werden de laatste cadeautjes afgegeven. Nu zou iedereen opmerken dat die muzungu’s niet naar voor gingen om iets af te geven, maar nadien wel zouden genieten van het overvloedige eten. Joweria keek ons ongelovig aan, begreep ons langs geen kanten (waarom gingen we nu niet? We hadden toch een cadeautje?) en bestierf het van het lachen om onze aangedane gezichten… Wat nu? … De MC werd geconsulteerd, maar zijn oplossing vonden we niet perse de beste: “I’ll anounce you on the mike!” In real muzungu-style, stiekem, in alle eenvoud, bescheiden, hoe je het ook noemt, wisten Anneleen en Sofie ons pakje te bezorgen tijdens het opdienen van het eten, terwijl ik het me gemakkelijk maakte op de luxueuze privé-wc van de familie (die we nog steeds niet kenden, vraag ons ook niet welke studie de graduatee juist afsloot!), in plaats van de wc’s voor de gasten (buiten) te gebruiken. Kwas ni mee, he…

Geen van allemaal waren we mee toen we het zwembad van Makerere University passeerden en we informeerden naar de faciliteiten. We zagen badmutsen liggen, die werden duidelijk verhuurd, maar toch bleek het niet verplicht voor ons… Hu? Waarom zou iemand, in godsnaam, zo’n condoom op zijn kop zetten, als het niet verplicht werd? “YOU don’t need to wear it, because your hair is real!” Aaaaah! . Het is dus maar als er gevaar is dat je nepvlechten een eigen leven gaan leven bij het ter water gaan, dat een badmuts nodig is!

Of we vaak nood zullen hebben aan een frisse duik, is maar af te wachten. Het regenseizoen start hier normaal gezien pas in de loop van maart. De voorbije weken heeft het echter gemiddeld om de 2 dagen geregend! De buien zijn hier meestal te vergelijken met de Belgische. Met enkele verschillen: het maakt hier niet veel uit dat je nat wordt, je droogt snel genoeg weer op, de verfrissing die zo’n buitje brengt is vaak meer dan welkom, vooral ’s nachts en tenslotte: het leven stopt hier als het regent! Iedereen gaat schuilen en wacht geduldig af tot het weer droog is. Voor een bui van een kwartier is dat niet erg, maar ze schuwen niet te wachten tijdens ‘een bui’ die duidelijk tot een uur kan duren. Stress? Iemand?

Deze week kregen we voor het eerst een idee over een echte tropische regenbui. Zelfs op de afdeling radiologie (geen kelder, maar het scheelt niet veel – mmmhhh ) voelde ik het onweer naderen: de lucht werd vochtig, het werd donker (correctie: nog donkerder) in het echografie-lokaal en een vaag gevoel van naderend onweer bekroop me. Na een half uur barstte de hel los: begeleid door een ver gedonder, hagelden regendruppels tot een deciliter groot (mag ik een beetje overdrijven?) neer, in een gordijn dat het zicht beperkte tot zo’n 50 m. Drie seconden zonder dak boven je hoofd en je bent doorweekt! Spectaculair om te zien! En je begrijpt terstonds waarom de verschillende gebouwen van het ziekenhuis verbonden zijn met OVERDEKTE paden.

Krijgen we geen TB van de patiënten, allergie-aanval van de graspollen (antihistaminica, nee dat moet niet mee als het in België winter is, he! ), stoflong van de straten of COPD van de Kampala-verkeerssmog, dan kunnen we nog altijd content zijn met een ordinaire verkoudheid. Een taxichauffeur wist ons goede raad te geven: “Oh, Sofie, I’m sorry about your fRu. You should eat a lot of fLutes.” … HU? Vele Ugandezen verwisselen de R en L wel eens, waardoor deze man ons aanraadde om blokfluiten te eten om van onze froefroe af te geraken.

Vreemde snuiters, die Ugandezen!
xox, Merel

06-02-2009 om 00:00 geschreven door SAM  

Murchisson Falls

Na een spannende week op verloskunde was wat ontspanning in het weekend was dus meer dan welkom. We hadden een trip gepland naar Murchison Falls, een nationaal park in het noordwesten. Zaterdag wel heel vroeg moeten vertrekken voor een rit in een minibusje van  een uur of 6. Onderweg leerden we onze medemuzungupassagiers kennen: Astrid, een Belgische, Greg, Chris en Ann uit de UK, Fabian uit Duitsland en Daniel uit Australie. Met Astrid klikte het meteen en het was wel leuk om nog eens wat ‘normale’ reizigerscontacten te hebben. Onderweg waren er wegenwerken waardoor we gedurende 10 km over ‘speedbumps’ (elke 10m!) gehobbeld zijn. De laatste 2 uur was er geen asfalt meer en was het dus ook wat avontuurlijker. Op sommige stukken kon er maar heel traag gereden worden en dan moesten de raampjes dicht omdat we anders aangevallen werden door TseeTsee-vliegen die aangetrokken werden door onze gezamelijke zweetgeuren… tsja over smaken en geuren valt niet te twisten J. Massa’s repellent en zonnecreme smeren was dus de boodschap. Tijdens de laatste kilometers van de rit spotten we de eerste bavianen en ree-achtigen. Slapen deden we in een safaritent waar bedden in stonden.

Zondagochtend weer vroeg uit de veren: we vertrokken al vroeg in de ochtend voor een ‘game drive’ (“Met de jeep door safari” LOL, mopje voor Lore en Riet). En daar waren ze dan: de eerste giraf, veel buffels, waterbucks, oribi’s, hartebeesten, antilopen, ugandan cob, warthogs (wetenschappelijke naam: pumba uit de Lion King) vogels, en toen nog een kudde olifanten die de weg overstak.. mooimooimooi.

In de namiddag zijn we met een bootje (groot genoeg om veilig te zijn, mama panikeerde al even J ) de Nijl opgevaren en hebben we massa’s nijlpaarden gezien, ook heel wat krokodillen, olifanten van kortbij, veel vogels (kingfisher, bee-eater, fish eagle,..), nog buffels en uiteindelijk natuurlijk ook de watervallen van Murchison falls. Héél leuk en prachtige omgeving.

’s Avonds redelijk vroeg in bed gekropen wegens uitputting. Maandagochtend (ja, we hadden een dagje verlof versierd) stond er een nog een wandeling naar de top van de watervallen op het programma die ook meer dan de moeite was.

Het weekend was dus veel te snel voorbij maar echt de moeite waard. Ik heb al zin in onze week verlof waar we nog meer natuurschoon (waaronder Queen Elisabeth NP, Lake Bunyoni en. Koen J )zullen zien.

Volgend weekend gaan we raften op de Nijl, maar het zal toch zonder Annelies en Karel zijn want die werden de afgelopen week spijtig genoeg geveld door malaria.. ja.. geen profylaxe willen nemen hè…

Zo, dat was het voorlopig, tot later!

Sofie

04-02-2009 om 12:54 geschreven door SAM  

Een bewogen weekje op stage dat vraagt om een nieuw verslagje.

Sofie en ikzelf hebben ons kennis gemaakt met de wereld van de verloskunde in Oeganda. Aangezien het maandag een public holiday was, hebben we twee dagen op de low risk obstetrics gestaan en twee dagen op de high risk obstetrics.

Hier krijgt ge de kans om veel vaginale touchers te doen, wel op voorwaarde dat ge uw eigen handschoenen meehebt en ook onze eerste zelfstandige bevallingen hebben we gedaan.

Apetrots op ons eerste kindjes die we op de wereld gezet hebben

De vroedvrouw en vroedvrouw stagiairs die er mede voor gezocht hebben dat we dat konden.

Niet altijd op het meest ideale moment, maar allé. Op de labour ward waar ik stond, was de vroedvrouw al meer dan een uur spoorloos, en plots zag ik het hoofdje al zitten. Handschoenen aangedaan, kindje er vlot uitgehaald en op buik van mama gelegd. In het kindje zat niet al te veel reactie, dus dan toch maar een luid ‘Can somebody help me’ geroepen. Niet dat er dan iemand kwam hoor. Achteraf heeft wel iemand tegen Sofie gezegd, zou het kunnen dat ik iemand om hulp heb horen roepen. Ondertussen zelf kindje goed gestimuleerd, en het begon dan wel goed te wenen en ook de tonus verbeterde, opluchting.

Enkele uren later, ging ik een kindje gaan wegen dat Sofie kundig op de wereld had gezet, lag daar naast de weegschaal een slappe zuigeling, helemaal alleen. Dacht eerst dat het gestorven was, maar bij auscultatie toch nog een zwakke hartslag gehoord. Dan nogmaar eens om hulp gevraagd, een vroedvrouw is dan uiteindelijk op haar doodse gemakske toch een kijkje komen nemen. Ze heeft hem ffkes beademend en hartmassage gegeven, maar na 2 minuten ging ze gewoon terug weg. Dan maar op zoek naar een andere vroedvrouw, die wist me te vertellen dat ze al 20 minuten geprobeerd hadden met haar te beademenen. Ondertussen kindje terug gaan brengen bij de mama, en als ik terugkwam was het kindje weg van de ‘reanimatietafel’. Waar het naartoe gegaan is, ik zou het niet weten…

Plaats voor opvang van de pasgeborene op low risk labour ward, sinds vorig jaar hebben ze er een nieuwe weegschaal (helemaal rechts), gekregen van de ouders van een Belgische vroedvrouw stagiair.

Zoals ge waarschijnlijk wel al doorhebt is verloskunde hier en in België is toch wel een een wereld van verschil. De verschillen zijn enorm en eigenlijk teveel om op te noemen, maar zal toch een poging ondernemen.

- In België wordt een vrouw in arbeid continu gemonitored met het CTG en om het uur getoucheerd om de vooruitgang van de arbeid te kunnen volgen. Hier wordt in principe om het halfuur met een foetoscoop (een soort hoorn) naar de harttonen geluisterd en om de vier uur getoucheerd.

- De vliezen worden hier niet gebroken met een daarvoor bestemd instrument maar met een kapotte ampulle.

- Navelklemmen zijn hier niet, ge gebruikt gewoon het randje van uw tweede paar steriele handschoenen dat ge draagt.

- De zwangeren nauwelijks aangemoedigd om te persen, maar wel uitgekafferd  en zelfs eenmalig gezien dat ze iemand slaan, als ze niet hard genoeg persen.

- In België begint ge normaal te persen als ge 10 cm ontsluiting hebt, en vanaf dat moment hebt ge meestal een gynaecoloog en vroedvrouw (en dikwijls nog één student) die u aanmoedigen, hier begint de begeleiding eigenlijk maar als het hoofd al zichtbaar is.

- Een episiotomie (de knip) zetten ze hier altijd zonder verdoving, voor het hechten hangt het een beetje af van de bereidwilligheid van de vroedvrouw en de beschikbaarheid van lidocaïne of ge al dan niet lokale verdoving krijgt. Een vrouw jammert als ze gehecht wordt zonder verdoving is hier “uncoopperative” en dan wordt ermee gedreigd dat ze wel weg zullen gaan.

- Elke vrouw brengt haar eigen gerief mee als ze binnenkomt, twee plastieken een om op te liggen tijdens de bevalling en een propere voor erna, twee doeken om de baby in te wikkelen, een rol watten en vier paar handschoenen. Het is best om te zorgen dat ge uw gerief bij hebt, want de vroedvrouwen willen anders niets doen.

- Ook het concept privacy kent hier toch wel een andere invulling. In België vinden ze het al overcrowded als er twee stagiairs zijn, hier liggen vijf vrouwen naast elkaar te bevallen, als ze geluk hebben op een bed, als ze pech hebben op de grond.

- Na de bevalling van de placenta krijgen, de vrouwen meestal welgeteld vijf minuten om op te staan en hun boeltje dat ze meehebben mee te nemen naar de postnatal ward.

We hebben ook de introductie van het CTG-toestel (voor de monitoring van de weeën en de foetale harttonen) aan de vroedvrouwen meegemaakt. Ze hebben het toestel wel maar weten niet hoe het te gebruiken of hoe het CTG te interpreteren. Zelfs sommige residents (wat bij ons assistenten zijn) weten niet hoe ze het moeten gebruiken.

Zowel qua materiaal als qua training voor het persooneel kan hier nog heel wat gedaan worden.

Nog een leuk verhaaltje om af te sluiten, wel niet geschikt voor gevoelige zielen. Bij een mors in utero, dood van de foetus vastgesteld voor de bevalling, wordt  hier eerst een craniotomie uitgevoerd. Dit houdt in dat via de vagina met een dikke naald door de fontanel (ruimte tussen de schedelbladen) de hersenen worden aangeprikt en zo leeggezuigd. Hierdoor vergroot de kans dat de moeder vaginaal kan bevallen, aangezien een keizersneden voor een mors in utero zoveel mogelijk moet worden vermeden. Naar het schijnt is dit helemaal volgens de WHO richtlijnen, maar we vonden het toch maar een rare gedachte. Uiteindelijk hebben we de geboorte van die foetus toch niet meegemaakt.

Jaja, nen mens maakt hier wat mee, vaak stresserend, maar ook leerrijk en vooral een eyeopener.

Anneleen

02-02-2009 om 16:27 geschreven door SAM