Eerlijk gezegd, ik was geschokt toen ik gisteren een campagnefilmpje van de Amerikaanse presidentskandidaat Bernie Sanders zag. Op een campagnerally zei hij: “er is iets grondig mis wanneer de rijkste één tiende van één procent van de bevolking evenveel rijkdom bezit als de onderste negentig procent.” Lees die zin maar eens opnieuw, ik geloof dat u hem twee keer moet lezen om de volle draagwijdte ervan te beseffen. Inderdaad: in de VS bezit de rijkste 0,1% van de bevolking vandaag evenveel als de armste 90% (al kan men natuurlijk de vraag stellen of men nog kan spreken over “de armste” wanneer men het heeft over negen tienden van de bevolking!).

Ik geloofde dit niet. Ik dacht dat Bernie Sanders zich vergiste. Ik wist uit andere statistieken dat in de VS de rijkste één procent van de bevolking 43% van de rijkdom bezit. Sprak dit de cijfers van Bernie Sanders niet tegen?

Het antwoord vindt u hier: http://www.theguardian.com/business/2014/nov/13/us-wealth-inequality-top-01-worth-as-much-as-the-bottom-90. En het antwoord is dus neen. Bernie Sanders heeft gelijk. De rijkste 1% bezit 43% van de rijkdom, de rijkste 0,1% bezit 22% van de rijkdom. Dat betekent dus dat niet alleen bijna de helft van de rijkdom geconcentreerd zit bij de rijkste 1%, maar ook dat binnen die rijkste 1% de meeste rijkdom ook nog eens geconcentreerd zit bij de rijkste 0,1%. En geloof me: binnen die rijkste 0,1% zit ook nog eens de meeste rijkdom geconcentreerd bij de rijkste 0,01%, en ga zo maar door.

Aan de andere kant bezit 60% van de bevolking minder dan 2% van de rijkdom. En 90% bezit inderdaad ongeveer evenveel als de rijkste 0,1%. Wat betekent dit? Heel simpel: er is geen middenklasse meer in de VS. En een gelijkaardig fenomeen begint zich trouwens ook bij ons voor te doen.

De redenen hiervoor zijn, algemeen gezegd, de globalisering en de financiële crisis van 2009. Maar dat interesseert me zelfs niet echt, de vraag is wat eraan gedaan kan worden. Moeten we nu teruggrijpen naar de aloude linkse recepten van hogere belastingen, bestrijding van de fraude en hogere uitkeringen? Neen! Ons systeem van sociale zekerheid is door een door rot, het werkt gewoon niet meer en het sluit mensen op in de armoede. Bovendien is tegenwoordig bijna iedereen arm, zoals bovenstaande cijfers bewijzen. Ik ben dan ook een overtuigde voorstander van een basisinkomen voor iedereen. Gedaan met al de inefficiënte controlemechanismen die moeten controleren dat mensen niet werken (anders pakken we hun uitkering af!), gedaan met de tweedeling tussen de “profiteurs” en de werkenden, gedaan met goedbedoelde minimumlonen die de industrie wegjagen. Geef gewoon iedereen een basisinkomen en laat mensen daar bovenop verdienen wat ze willen.

Maar dit moet natuurlijk wel gefinancierd worden. En hogere belastingen voor de rijken, u mag rustig verder dromen maar dat werkt niet. Dat leidt tot een voortdurende wedren tussen de belastingdienst en de fiscale consulenten, waarbij de ene zal proberen om de “achterpoortjes” te sluiten en de andere zal proberen om er nieuwe te vinden. En alleen de rijksten of de grootste ondernemingen kunnen zich die consulten betalen, waardoor zij precies minder belastingen betalen en we dus eigenlijk een omgekeerde herverdeling krijgen. Grote ondernemingen betalen hun belastingen in Panama en hun auteursrechten in Nederland, maar verdienen hun geld bij ons. Iemand stelde ooit de vraag aan Ronald Reagan wat de grote Amerikaanse ondernemingen – General Electric, General Motors, American Express, enz... – met elkaar gemeen hebben. De President had natuurlijk geen idee. Maar het antwoord was dat ze geen belastingen betalen. “Uw secretaresse, mijnheer de President,” zo zei de man, “heeft in het afgelopen jaar meer belastingen betaald dan al deze grote ondernemingen samen.” En dat geldt ook vandaag nog: Google, Microsoft, Citigroup, ze betalen amper belastingen. En als men één van de achterpoortjes sluit, wordt er automatisch een ander geopend. Het is zo’n beetje als rechtstaan op een waterbed. Apple is ervoor gekend dat het nooit een dividend uitkeert want daarop moeten belastingen betaald worden. Als u uw winst wil incasseren, verkoop dan uw Apple-aandelen. De winkelier in uw dorp daarentegen, kan natuurlijk niet weigeren om een dividend uit te keren want dan heeft hij geen inkomen!

En wat als we nu eens proberen om de controlemechanismen overbodig te maken? Wat als we nu eens ook hier proberen om een systeem te verzinnen waarbij fraude niet meer mogelijk is? U zult dit utopisch vinden, maar ik meen werkelijk een oplossing gevonden te hebben waarbij fraude niet meer mogelijk is, achterpoortjes geen probleem meer zijn en controle bijna overbodig is. Laat de grote ondernemingen frauderen, laat ze hun winsten parkeren op de Kaaimaneilanden, laat ze weigeren om een dividend uit te keren. We zullen er hoe dan ook voor zorgen dat de gemeenschap zijn eerlijke deel van de koek krijgt.

Hoe? Eenvoudig: we schaffen de winstbelasting af. Geen winstbelasting meer, en dus ook geen aftrekposten of uitzonderingen meer, net zo min als al de controlemechanismen die dit moeten controleren. De winst is volledig voor de onderneming. Maar de gemeenschap krijgt automatisch een aandeel van vijf procent in elke onderneming. Eén twintigste. Van elke twintig aandelen die er gecreëerd worden, zij het door de oprichting van de onderneming, een kapitaalverhoging of een incentive voor het management, moet er één aandeel aan de overheid geschonken worden. En laat de overheid deze aandelen in een fonds storten. Dit fonds mag deze aandelen nooit verkopen (dat doen de miljardairs trouwens ook nooit) en mag nooit deelnemen aan een algemene vergadering of  een plaats opeisen in de Raad van Bestuur. Het is niet de bedoeling dat de overheid zich mengt in de normale werking van een onderneming. We zijn geen communisten. Maar als de onderneming een dividend uitkeert krijgt de gemeenschap haar deel, zoals alle aandeelhouders. Ook wanneer de koers van het aandeel stijgt profiteert de gemeenschap daarvan mee, net zoals wanneer de onderneming opgedoekt wordt en iedereen zijn deel krijgt, of wanneer een deel van de activa in geld omgezet wordt. Laat de onderneming dus gerust geld verdienen door op haar centen te blijven zitten, deze centen te parkeren in Monaco of door belastingen te ontduiken. We zullen er allemaal mee van profiteren.

Laat dit ook onze vermogensbelasting zijn. Want wat is tegenwoordig “vermogen”? Dat zijn aandelen! Als Bill Gates dit jaar vijf miljard dollar verdiend heeft, dan is dat niet doordat hij een tweede inkomen uit arbeid verdient, of doordat hij landerijen gekocht heeft. Dat was zo onder het Ancien Régime. Nu worden mensen rijker doordat de waarde van hun aandelen stijgt. Als de maatschappij haar deel van de aandelen krijgt, wordt dus meteen ook de rijkste 0,1% belast. Eindelijk!

Ik gruwel dan ook van de ouderwetse idee van een vermogensbelasting zoals die op dit moment gepromoot wordt: lijsten aanleggen van wat iedereen bezit, dure controlemechanismen opzetten om te controleren of de lijst wel klopt, samenwerken met andere landen waar de vermogenden hun vermogen zouden kunnen verstoppen, en ga zo maar door. Men heeft het allemaal lang geleden al eens geprobeerd en het heeft niet gewerkt. Stop met dingen te belasten! Geef de gemeenschap haar deel, laat “ons” aandeel mee profiteren van het harde werk van de ondernemers en laat die mensen voor de rest met rust! Gedaan met al die dure consultenten en hun tegenspelers bij de fiscus, boekhoudkundige trucjes en het sluiten van poortjes. Geef de maatschappij haar eerlijke aandeel en geef de onderneming opnieuw haar vrijheid.

Voor de onderneming hoeft dit systeem niet duurder uit te vallen aangezien dit systeem in de plaats zou komen van alle vormen van winstbelasting. Bovendien zijn we er op deze manier zeker van dat elke onderneming belast wordt en niet alleen de KMO’s die zich geen consulenten kunnen veroorloven. Voor de maatschappij heeft het het voordeel dat elke vorm van winst belast wordt (ook meerwaardes en winsten die in het buitenland gemaakt worden aangezien die ook de waarde van de aandelen doen stijgen). En voor beide heeft het het voordeel dat een hoop boekhoudkundig werk overbodig wordt.

Is dit utopisch? Misschien. Ik heb op internet gezocht naar economen die al met dit idee gekomen zijn maar ik heb ze niet gevonden. Nochtans kan ik mij moeilijk voorstellen dat ik de eerste zou zijn die hieraan denkt. Heb ik dan verkeerd gezocht? Of zit er een addertje onder het gras? Dat zou kunnen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat dit strijdig is met het recht op eigendom. Dat het “opeisen” van één twintigste van de aandelen neerkomt op diefstal en dus verworpen zou worden door het Grondwettelijk Hof. Maar ik zou dit vreemd vinden, aangezien dan toch elke belasting zou neerkomen op diefstal. En zijn kapitaalsubsidies dan niet eveneens diefstal, maar dan omgekeerd, van de gemeenschap?

Ik vind dit idee bijna te mooi om waar te zijn. Daarom ben ik heel geïnteresseerd om te weten wat uw bedenkingen zijn.

29-12-2015 om 17:16 geschreven door Pieter Servranckx