Heb je een writers block, dan kun je
die vanavond nog beëindigen door te stoppen waar je mee bezig was en over iets
anders te schrijven.Je koos het
verkeerde onderwerp.
Ik heb een algemeen idee voor het
verhaal, maar sta altijd open voor nieuwe pistes want anders wordt het saai.
( )
Tien jaar lang heb ik naar het
schilderij van Fabritius gekeken, niet eventjes maar dagenlang.Ik dacht voortdurend aan dat doek. Voor mij
maakt dit denkwerk uit van het schrijfproces.Mijn boeken laten zich langzaam schrijven omdat ik heel nauwgezet componeer.Ik schrijf ook altijd veel meer dan wat ik
publiceer.
( )
Wat me vooral interesseert als
schrijver is het invullen van de details.Plot interesseert me veel minder, ook vroeger was dat al zo. Je mag de
plot niet totaal verwaarlozen, natuurlijk.
De vorm van de roman is de architectuur, de structuur die
het verhaal het meest tot zijn recht laat komen. In Pakistan is het
Soefi-gedicht het belangrijkste literaire genre. Vaak richt de verteller in het
gedicht zich tot de geliefde in de tweede persoon.Dat heeft me geïnspireerd. De jij-vorm past
in een roman die vragen stelt over het belang dat we toekennen aan het ik,
met name in de kapitalistische cultuur.
( )
Op zoek naar een houvast lezen we romans om onszelfte verbeteren.
( )
Een naamloze stad en een naamloos personage betrekt de lezer
directer bij het verhaal.Geef ik een
personage een naam, dan blijft de lezer op afstand.Schrijf ik jouw moeder stierf dan ontstaat
er een veel intensere relatie met de lezer. Namen zijn als merknamen, ze verhinderen
ons om betekenis te leggen in het naamloze. Ik wil de lezer een actieve rol
geven.
( )
Als je een boek korter kunt maken, dan moet je dat doen. Al
mijn romans kun je in één leessessie beëindigen.Dat ze kort zijn, betekent niet dat ze
slechts heel even aanwezig zijn in het
leven.
Vandaag heb ik dozen en dozen vol van
zulke snapshots.Ik verzamel ze. Vooral
de eindeloze variatie aan menselijke gezichten vind ik interessant.En de onbewaakte momenten, wanneer mensen
nietsvermoedend worden gefotografeerd.Dat voelt soms een beetje oncomfortabel, maar het is wel het eerlijkst.
( )
Snapshots vertellen een tweede
verhaal.Van een historische gebeurtenis
krijgen we vaak telkens dezelfde iconische beelden te zien.Als je daar dan eens een andere foto van
ziet, schudt dat alle clichés door elkaar. Daarom houd ik er zo van.Ik speel de rol va curator: in iets wat
anderen hebben genegeerd of zelfs weggegooid, vind ik nog iets moois.
Ga wandelen, neem een bad, ga slapen,
bak een taart, teken, luister naar muziek, mediteer, doe
lichaamsoefeningen.Wat je ook doet,
blijf niet naar je probleem staren.Maar
bel niet naar iemand, ga niet naar een feestje, want dan vullen andermans
woorden het gat waar die van jou in moeten komen.Maak plaats voor jouw verloren woorden. Heb
geduld.
Terwijl ik schrijf, ben ik een ander
mens. Dan is het net of ik stemmenhoor.
( )
Ik schrijf korte teksten, die tot stand
komen in twee à drie weken.Onder het
schrijven is er een grote accumulatie van energie die zich ontlaadt. Eerst
wacht ik op dat elan dat me een paar weken aan het papier gekluisterd
houdt.Dat verklaart ook waarom ik zo
weinig schrijf, hooguit één à twee maanden per jaar.
( )
En de personages die echt bestaan, zijn
eigenlijk evengoed verzonnen, want ik sjoemel met hun levensloop, voeg er
dingen aan toe.
Het vraagstuk van namen heeft me lang
beziggehouden.In mijn eerste boeken
heben de personages geen namen in de traditionele zin.De verteller is altijd een naamloze ik, anderen
heten J. of de Rat. Ik voelde me opgelaten bij het idee iemand een naam te
moeten geven.Alsof ik me de rol van God
wil aanmeten.Dat zegt, denk ik, vooral
iets over mijn verhouding tot mijn schrijverschap.Ik was schrijver, maar ik voelde me ongemakkelijk
bij dat idee.Niet dat ik twijfelde over
mijn vaardigheid, zeker niet.Ik
twijfelde of ik mezelf wel schrijver kan noemen.
( )
Ik heb geen enkele bewegwijzering.Het is reizen zonder landkaart.Het enige wat ik nodig heb, is zelfvertrouwen
het geloof dat ik ooit, op een dag, het verhaal waaraan ik begin ook
daadwerkelijk zal kunnen beëindigen. Voordat ik die kracht in mezelf, begin ik
niet eens.
( )
Ik wil zelf veranderen tijdens het
schrijven van een boek.Als de reis
niets met me gedaan heeft, dan is de reis zinloos geweest.Mijn personages doorstaan de storm, maar
ikzelf en de lezer ook.Iedereen moet
moet na het verhaal ten goede veranderd zijn,hoe duister, zwaar en deprimerend het verhaal ook is.In die zin ben ik een moralist.
Philip Claudel heeft een zwak
voor parfums (De Standaard)
Ieder werkwoord heeft een parfum. Ieder
woord roept in het geheugen een plek op met de bijbehorende geuren.En uit het verhaal dat langzaam maar zeker
wordt geweven, dat lukraak wordt gevlochten uit het alfabet en je herinneringen
ontstaat een rivier met vele zijarmen, van het leven dat we geleefd hebben, het
leven dat we gedroomd hebben en het leven dat nog komt. De taal mag af en toe
tekorschieten.In het leven wordt eigenlijk
nooit gesproken als in boeken of films.We zullen altijd verhalen nodig hebben. Kennelijk zoeken we een
rechtvaardiging van ons bestaan en de weerspiegelingen ervan.Een kwestie van houden van het leven, maar er
niet genoeg aan hebben.Het feitelijke
proces van het schrijven en filmen is voor mij het belangrijkste. Het brengt
diepte aan.
Als je aan het schrijven bent, dan ben je in een bepaalde gemoedstoestand. Maar dat is meer een soort van trance. Als je ermee bezig bent en je stopt, dan denk je: waar was is? Dat is zoals bij een trance. Daar word je je ook pas van bewust als ze is afgelopen. Maar over dat soort processen denk ik eigenlijk niet te veel na. Dat moet je als schrijver niet doen. Als je nadenkt hoe je schrijft, dan kan dat verlammend werken. Het is niet aan de auteur, maar aan psychologen om daarmee bezig te zijn.
Een goede roman is persoonlijk. Veel
auteurs creëren een ik-persoon die nauw verwant is met henzelf; Philip Roth,
Gerard Reve, Marguerite Duras. Door voor een autobiografische stijl te kiezen,
kun je alles wat je hebt, in je werk leggen.Dat betekent niet dat alles in een roman waar of beleefd is.Schrijvers selecteren, ontrafelen en maken
onverwachte, nieuwe verbintenissen.Je
mag er niet van uitgaan dat alles autobiografisch is aan een persoonlijke
roman.Maar lezers ook recensenten
verwarren dat.Ze ervaren een
persoonlijke stijl als intiem.En hoewel
ik in mijn werk graag de suggestie van intimiteit wek, gaat het om het
resultaat van een verkozen stijl.Ik
geef vorm als ik schrijf.En dus schep
ik afstand.Je kunt niet intiem zijn en
afstand scheppen tegelijk.
Joost Zwagerman over de kakafonie in het auteurshoofd
Joost Zwagerman in de Standaard
der Letteren (17 januari 2014)
Stilte is zowat het enige dat ik als
schrijver nodig heb .In mijn hoofd is
het vaak een kakafonie van belang omdat ik alle romanpersonages hoor praten en
ik daaruit dialogen en zinnen probeer te distilleren.
Erwin Mortier over het levengevende van de poëzie
Erwin Mortier in gesprek met
Filip Rogiers
Voor mij is poëzie levengevend.Het is hetbad waarin de taal zichzelf altijd maar weer vernieuwt, oude
betekenissen afstoot en nieuwe aantrekt. Proza is gestolde taal, poëzie is wat
er vulkanisch kolkt onder die laag.Het
doorbreekt de verstarring die soms dreigt vanuit het proza, het viert het
vitalisme.Het is voor mij dan ook bij
uitstek iets feminiens.
Ilja Trojanow over literatuur die aan de kaak stelt
Ilja Trojanow in gesprek met
Maria Vlaar
Ik zie literatuur als een heel goed
instrument om iets aan de kaak te stellen.Literatuur betrekt de lezer, ook al is die vooraf niet in het onderwerp
geïnteresseerd.
( )
Literatuur als puur esthetische
ervaring, daar heb ik niets mee.Dat is
als het luisteren naar een dichter in het Chinees: je kunt ervan genieten, het
klinkt prachtig, maar het beklijft niet.Het is geen diepgaande ervaring, maar een vorm van entertainment.Esthetiek zou niet meer dan een instrument
moeten zijn voor een beter begrip van de wereld.
De geschiedenis is mijn schaakbord,
mijn personages de pionnen waarmee ik schuif en daarbinnen tast ik alle
mogelijke zetten af tot er maar één meer overblijft; de juiste!
( )
Ik heb mijn personages, laat scenarios
op hen los ( )
Elif Shafak over het verrassende einde van de eigen boeken
Elif Shafak in gesprek met
Michaël Bellon
Ik moet zeggen dat het einde van mijn
boeken ook voor mij een verrassing is.Eenzaamheid speelt een belangrijke rol in fictie.
( )
Ik ben dat soort opschriften over het
storten van vuil beginnen te noteren, waardoor ik me een afvalverzamelaar begon
te voelen.Ik verzamelde iets waar
niemand naar omkeek. Op dezelfde manier verzamel ik verhalen en stukjes van
verhalen die verborgen liggen tussen het puin van de stad.
( )
Daarom ga ik op zoek naar woorden om ze
in mijn boeken te gebruiken.Veel Turkse
lezers zijn verbaasd dat ik die oude woorden nog gebruik, maar hoe kan een
woord nu oud zijn? Turkije is een interessante en dynamische samenleving, maar
ze is erg op de toekomst gericht en daardoor heeft ze weleens last van
geheugenverlies.
Ik ben geen sociaal-realistische
schrijver.Waar het mij vooral om gaat,
is het effect van mijn romans. Mijn boeken zijn heel evocatief en de respons
van de lezer is belangrijker dan de inhoud van de verhalen.Ik heb er dan ook niets op tegen om bepaalde
realistische elementen op te offeren om een bepaalde reactie uit te
lokken.Voor mij zijn verhalen die geen
emotionele respons teweegbrengen inferieur.Boeken die over raciale, culturele en nationale grenzen heen mensen
raken, zijn de enige die echt van belang zijn.
( )
Fictieschrijvers moeten net gebruik
maken van de ongelooflijke vrijheid om in de huid van een ander te
kruipen.Ik vind dat die vrijheid net zo
goed geldt voor het schrijven over gruwelijkheden, of het nu gaat om de
Holocaust of om een terroristische aanslag.Schrijvers mogen die heikele onderwerpen nooit uit de weg gaan.
Philip Claudel over zijn sterke interesse in de anderen
Philippe Claudel in gesprek met
Marijke Arijs
Als schrijver ben ik in de eerste
plaats geïnteresseerd in de anderen.Mijn belangstelling gaat spontaan uit naar de lijdende mensheid, want de
gelukkige mensheid heeft mij niet nodig.Het is iets vanzelfsprekends voor mij om personages op te voeren die
getekend zijn door het leven, die getroffen zijn door een sterfgeval,
ballingschap, oorlog enzovoort.Misschien probeer ik op die manier ook mijn eigen angsten te bezweren:
ik ben doodsbang om weduwnaar te worden.
( )
Ik weet van tevoren niet waar ik
naartoe wil.Meestal vertrek ik van een
beeld, een gevoel of een enkel woord.Deze keer had ik het beeld van een oude man voor ogen, die heel alleen
op een stoel zat te wachten met een kind in zijn armen.Meer niet.
( )
Ik wil romans schrijven vanuit een
gedrevenheid, een noodzaak. Schrijven is voor mij van levensbelang. Ik denk dat
je die oprechtheid in mijn boeken proeft.Als het maakwerk is, dan voelt de lezer dat.
Annelies Verbeke over geconcentreerd, gebald schrijven
Annelies Verbeke
in
gesprek met Tine Hens
Schrijven staat me toe op een
geconcentreerde, gebalde manier bezig te zijn met de brij in mijn hoofd.Als ik niet schrijf, blijft het gewoon
brij.Maar schrijven is ook
communicatie.Uiteindelijk wil je iets
meedelen, iets wat jij op dat moment belangrijk vindt.
( )
Het is niet altijd eenvoudig om het
evenwicht te vinden tussen schrijven en leven.
( )
Voor de literatuur gaan, is niets
anders dan een bedrijfsleider die leeft voor zijn zaak of iemand die zich
opoffert voor zijn gezin.Uiteindelijk
verkopen we allemaal onze ziel aan iets.Ik vind het alleen griezelig om alles op één paard in te zetten.Als het wegvalt, ben je ineens alles kwijt.