|
In de
11de uitgave VAN DALE stelt “roepsteen gelijk met “roepstoel” of “
verhevenheid,
bordes aan een stadhuis, gerecht of een ander openbaar gebouw,
vanwaar afkondigingen verricht werden”.
Een “Pui” is
dan een “Bordes of stoep, een massief stenen bouwsel, voor een stadhuis van
waaraf besluiten, verordeningen werden voorgelezen”.
Ligt de steen
in de nabijheid van een kerk dan spreekt men van een “kerksteen”.
Een roepsteen
kan ook bij een herberg gelegen zijn – het voormalig wethuis.
Een “Bordes”
is een klein podium welke van buiten af toegankelijk is via meerdere treden, al
dan niet van leuning en of luifel voorzien. Zo een “Bordes” leidt steeds naar
een toegangsdeur,
hoofdzakelijk aan oud-gemeentehuizen en
stadhuizen.
Ook bestaan
er “roephuisjes” of “roeptribunes”, het heeft de vorm van een losstaande
overdekt huisje of hokje.
Men neemt aan
dat de ouderdom van deze relicten in hoge mate samenhangt met de
bouwgeschiedenis van het bouwwerk,kerk, kerkhofmuur, het gemeentehuis waarbij ze
staan.
Het is vooral
na de tweede wereld oorlog dat vele van de roepstenen in onbruik kwamen en
verdwenen.
De onverschilligheid of onachtzaamheid van de restaurateur,
kerkfabriek of de gemeentelijke overheid, zal hier wel ergens aan de basis
liggen. De kerkhoven verdwenen rond de kerk, ze worden vervangen door
parkeerterreinen en de roepsteen behoorde niet tot het kader van de
kunstliefhebber en kwam zo aan een roemloos einde.
De betekenis
van de steenklomp was door weinigen bekend, nochtans is hij een overblijfsel met
rechtshistorische en folkloristische betekenis, daarom zouden ze moeten bewaard
blijven, deze relicten,
meestal bescheiden in een hoek aan de kerk tegen de
kerkgevel hinderen ze niemand, waarom ze zelfs niet in ere herstellen zoals het
reeds gebeurde op enkele plaatsen. Soms zijn deze stene restanten van oude kerkgebouwen, grafmonumenten of soms van doopvonten en nog andere overblijfsels van schandpalen.
Ik heb er een aantal opgezocht...
BEAUVOORDE
Aan de kerk van O.-L.-Vrouw-Hemelvaart en Sint-Audomarus te Wulveringem – Vinkem.
HULSTE
In het dorp werden aankondigingen gedaan door de belleman, maar ook de veldwachter, “de garde” , en ook de rondtrekkende liedjeszangers deden aankondigingen. Allerhande, gaande van de aankondiging van veetellingen tot het aankondigen van de vendities (openbare verkoop van inboedels).
Aan de gemeentehuizen en op openbare plaatsen werden “roepstenen” neergelegd, een soort podium “avant la lettre”.
De belleman of de garde stonden op die roepsteen en deden hun dingÂ…
Hulste had twee roepstenen.
Oorspronkelijk lagen die roepstenen voor het oorlogsmonument aan de hoek van de kerk en het kerkhof, nu de Kerkstraat.
Later werden ze verlegd tot voor het oude afgebroken gemeentehuis in de Kasteelstraat..
En nog later bij eerdere werken op Hulste Dorp werden ze weer voor het oorlogsmonument gelegd.
En het gebruik van de afkondigingen geraakte in onbruik en opeens waren de stenen verdwenenÂ…
De roepsteen verdween tussen ouden brol achter het gemeentehuis, tot op zekerde dag een wakkere burger, verschoot van wat hij vond en de steen meenam om in zijn tuin te laten pronken Â…
Maar één roepsteen van Hulste dook terug op en werd terug aan het monument van de gesneuvelden geplaatst.
Natuurlijk weet bijna niemand nog wat voor een erfgoed stuk die rare steen is.
Ter gelegenheid van de werken aan Hulste dorp, rolde men die steen nu achter het monument, in de hoop dat hij voor eens en altijd zal verdwijnen Â…???
Vele steden zouden blij zijn dergelijk stuk erfgoed in hun bezit te hebben en zouden het koesteren !
Mijn voorstel: Plaats die roepsteen terug naast het oorlogsmonument, zodat iedereen kan zien hoe het lang Â… lang geleden het er aan toe ging in een klein, lielflijk landelijk dorp als HULSTE.
24 april 2006.
AFFLIGEM
De arduinen steen aan het muurtje van het kerkplein in Teralfene wordt elk jaar met de kermis (1ste zondag van september) door de belleman nog gebruikt als hij het verzamelde volk toespreekt.
De roepsteen ligt bijna aan de hoek met de Potaardestraat en werd in het voetpad ingepast.
Het is vanop deze steen dat de geschreven wetten, de reglementen, ordonnanties en andere officiële berichten door de belleman aan de bevolking werden medegedeeld tijdens de jaarlijkse Kermis Teralfene (de zogenaamde "Zotsfeesten").
Na de hoogmis van 10 uur doet hij nog steeds zijn dorpsgenoten kond van wat er in het afgelopen jaar is geschied, en dat in onvervalst Tralfens.
Hier zijn openings-roep :
Zotten van Tralfenen
Kom ketter, kom ketter
Kom le'steren nui de champetter
Volgest ne wet van Koizer Karel van Affligem
Mege men vanduig zoveel as in Hekelgem
De geméntje ei vanduig niks te zeggen
'tEs uin de zott'n om de wetten op te leggen
na moet ek ellen nog vertell'n
Wat er in Tralfenen valt te meljen...
EICHEM
Vooraan de oude hoeve van Clerebaut ligt nog de roepsteen.
Deze roepsteen werd vroeger gebruikt om belangrijke mededelingen te doen aan de inwoners van Eichem.
KLEMSKERKE
Ook hier is de 'roepsteen' het vermelden waard. Hij bevindt zich op de hoek van de Clemensstraat, voor het 'Kloosterhof' en diende als voetstuk voor de 'champetter' bij het aankondigen van officiële mededelingen.
Van op de roepsteen voor de kerk kondigden de bellenmannen het programma van de feestelijkheden aan.
Met zijn kleurrijke Sluisse pak was Stadsomroeper Cees Blaeke een opvallende gast.
Sinds jaar en dag kondigt Cees evenementen en openbare verkopen aan in deze gemeente.
EVERBEEK
Aan de zuidkant van de drie-beukige Laat-barokke bakstenen Sint-Mariakerk ligt een roepsteen.
BEVEREN
De roepsteen aldaar is een halfrond gemetseld verhoog waarop de veldwachters gingen staan als ze iets af te roepen hadden vanwege het stadsbestuur.
Oorspronkelijk lag hij in de zuidelijke hoek van de voorgevel van de Beverse parochiekerk maar werd na de oorlog aan de voet van het kalvariekruis gelegd, dat opgericht werd op de plaats waar het koor van de vernielde kerk gestaan had.
PULLE
De kerk en de parochie van Pulle zijn genoemd naar de twee grote apostelen de H.H. Petrus en Paulus.
Ze strekt zich uit over de deelgemeente Pulle zonder Nederviersel.
Buiten aan de kerk ligt ook de roepsteen.
Hierop ging vroeger de veldwachter staan om het nieuws van het gemeentebestuur af te roepen.
Nu word de steen nog een keer per jaar gebruikt en dat is met de Klokkenfeesten.
Dan roept de 'Suisse' vanop die steen het programma van de feesten af.
AVEKAPELLE
Naast de kerkdeur van de Laat-gotische Sint-michielskerk (aan de rechterzijde) is er een roepsteen met een afdakje.
HOFSTADE
De O.L.V.-parochiekerk kent een lange bouwgeschiedenis.
In 1950 werd de roepsteen aan de kerkhofmuur verplaatst om plaats te maken voor het oorlogsmonument als herinnering aan de slachtoffers van beide wereldoorlogen.
ZONHOVEN
De Kapel van Ten Eikenen is sinds 1971 beschermd als monument. Naast de ingang van de kerk ligt nog een oude roepsteen. Na de zondagsmis ging een gemeentebode op de steen staan om allerlei berichten aan de bevolking te verkondigen.
|
WIJLEGEM
De Gentse St.Pietersabdij bezat de heerlijkheid Wijlegem en uit de bronnen weten we dat abt Gudualus als heer van Wijlegem in 1775 een schandpaal liet vervaardigen door steenhouwer Stephanus Baeijens uit Balegem. De fragmenten die nu nog bestaan gaan dus vermoedelijk terug tot deze tijd.
Dichtbij de Margaretha-kapel liggen de restanten van de basis van deze vroegere schandpaal: het zijn 2 rechthoekige arduinen treden met een vierkant inplantingsgat voor de schacht in het midden (bij beide stenen 22 op 22cm). De bovenste trede is intact (hoogte 15cm; de breedte langs elke zijde 32cm). De onderste trede is slechts voor iets meer dan de helft bewaard gebleven (53cm breed langs elke zijde). De bovenste trede ligt op het verwilderde kerkhof, terwijl het restant van de onderste trede als stapsteen onderaan de trap naar de kapel fungeert.
Mogelijks diende de bovenste trede op het kerkhof in de 19de-20ste eeuw nog als roepsteen voor de veldwachter.
KOKSIJDE/OOSTDUINKERKE
Aan de kerksteen luidde de belleman :
“Ze hebben nog veel mansvolk tekort om naar IJsland te gaan.
Jonge lieden, er is daar geld te verdienen,
steunt uw vader en moeder en gaat al te gare.
Maakt er een mooie dag van en zoekt u in Duinkerke een kapitein.”
MEERBEKE
Ook in Meerbeke vind je trouwens nog altijd de roepsteen waarop de aankondigingen vroeger gebeurden.''
|
HEULE
Bij het dorpsplein staat de Sint-Eutropiuskerk, met de sinds 1937 beschermde toren.
Buiten de kerk staan links en rechts van de toren twee arduinen roepstenen.
AFSNEE
De oorspronkelijke roepsteen kreeg opnieuw zijn verdiende ereplaats.
De roepsteen aan de kerkhofmuur in Afsnee werd op passende wijze, met de Belleman, ingehuldigt.
KANEGEM
Rechts van de pastorie van Kanegem ligt naast het vroegere gemeentehuis een ‘roepsteen’. Die steen stond vroeger naast de kerkingang, van waarop met luide stem lokale berichten en verordeningen werden afgekondigd.
MAARKE-KERKEM
Deelgemeente van Maarkedal.
Merkwaardig is de vrijstaande gotische toren uit de 14e eeuw. Het is de rest van een vroegere vierbeukige kerk die in 1775 moest plaatsmaken voor een classiscistische hallenkerk.
Aan de kerkhofmuur ligt nog een roepsteen, van waarop de veldwachter tot omstreeks 1940 kond deed van het gemeentenieuws.
OEKENE
De St.-Martinuskerk is één van de weinige kerken in Vlaanderen die aan de dorpsrand staat.
De toren van de kerk werd gebouwd in de vijftiende eeuw. Hij bezit twee schietgaten om de toren te verdedigen. Vooraan in de toren zie je het metselaarsteken.
Op de roepsteen die er nog altijd staat, las de sjampetter vroeger de berichten af.
KASTER
Links van de kerkhofingang ligt de eeuwenoude roepsteen waarop gemeentelijke afkondigingen gedaan werden.
PARIKE
We staan aan de gerestaureerde Sint-Lambertuskerk.
Gelukkig is het ommuurde kerkhof bewaard gebleven en de uitbreiding ervan, die nu toelaat rondom de schilderachtige kerk te gaan en ze van alle kanten te bewonderen, heeft het historisch kader van het dorp niet beschadigd.
Bemerk aan de ingang van het kerkhof de "roepsteen": hier werden eertijds door de veldwachter na de zondagmis alle belangrijke berichten aan de inwoners plechtig en officieel meegedeeld.
SCHORISSE
Bij de muur van de pastorie ligt de “roepsteen”, een blauwgrijze hardsteen, mogelijk een fragment van de schandpaal.
HERNE
(nog op te zoeken)
WULPEN
... rechts van het portaal van de Sint-Willibrorduskerk...
STEENKERKE
Naast het portaal van het snoezige St-Laurentiuskerkje, wacht de roepsteen met afdakje
LISSEWEGE
...aan het kerkplein 'onder de toren'...
(nog op te zoeken...)
ZEVERGEM
...ergens op het kerkhof...
(nog op te zoeken...)
ZAFFELARE DORP
...aan de hekafsluiting van de kerkhofmuur...
VINKEM
... in de oksel van de zuid-westelijke torengevel en de zuidelijke steunbeer van de St-Andomaruskerk...
Onderstaande moeten nog op locatie opgezocht worden...
Elversele
Arendonck
Weelde
Vichte
... alleen foto...
StGoriks-Oudenhove
Elsegem
Zulzeke
Dakman-Lokeren
Wakken
Ieper
Menen
Dranouter
Eigenbrakel
Rekkem
Beervelde
Kemzeke
StLievens-Houtem
Baasrode
Balegem
Denderbelle-Wieze
Desteldonk
Haasbeke-Nevele
Leeuwengem-Zottegem
Lettenhoutem
Mariakerke-Gent
Massemen-Boom
Michelen
Munte-Merelbeke
Nevele
Oordegem
Petegem
Schelderode
Schellebelle
Steenkerke
StMaria-Latem
Waasmunster
Wanegem-lede
Wetteren
Wieze
Escanafles
Beveren-ad-IJzer
Beveren-ad-Leie
Bredene Dorp
Izemberge
Spierre
Helkijn
Kooigem
Ingelmunster
Eke-Nazareth
Lo
Kachtem
Rollegem
Alversele
Arendonk
Zandvliet
Tiegem
|
