Dag van de wetenschap

“Je kunt ze niets meer geven.” Het zijn de woorden van een overgrootmoeder die weliswaar anderszins vol lof over haar achterkleinkinderen spreekt. Enerzijds is zij wel blij dat er (vooralsnog) geen tekorten zijn vandaag, en zij weet waarom want haar kindertijd speelde zich in de oorlogsjaren af en toen zag zij haar eigen moeder gestaag veranderen in een geraamte dat zich het eten uit de mond spaarde voor de kleintjes. Anderzijds, als zij als antwoord krijgt: “Ik heb dat al”, kan je wie alles zeggen te bezitten, ook niet langer vergasten op de deugd van de erkentelijkheid. Was het immers niet grootmoeders bedoeling om tegelijk met het onooglijke cadeautje, geheel onopvallend, aan het zozeer beminde kind het grote geheim van de dankbaarheid mede te delen? “Ik heb dat al”, het klinkt zo koud, maar alsnog glimlacht het oudje haar kleinkind toe, haar moederhart neemt alle schuld op zich.

Haar moederhart weet hebzucht te vergeven waar het een reactie op ontbering is maar het fabricaat van mensen die alle gelijkenis gaan vertonen met potten waarvan het deksel alleen wordt opgehesen om er nog wat bij te proppen, is geen blij makende ontwikkeling. Mensen van jaren hebben nog geleerd op school over de vleespotten van Egypte die het volk Israël een troost waren tijdens de slavernij aldaar en waar het na zijn bevrijding naar terug verlangde. De weliswaar vergeeflijke zonde van de gemakzucht, de oude wonde waarop de Engelse evenknie van Joost van den Vondel, John Milton, de vinger legt met zijn vaak geciteerde versregels over lastige vrijheid. Want het moederhart ontwaart geen geruststelling in het vranke antwoord van het kind - “Ik heb dat al” - doch slavernij, dienstbaarheid aan de pot waarop mensen gaan gelijken eenmaal zij gehersenspoeld genoeg zijn om te gaan geloven dat zij slechts een pot zijn.

Die ontmenselijking wordt leep bereid door een kalf van goud dat doet verhongeren omdat - vraag het maar aan koning Midas - men goud niet eten kan maar de mammon is wel in staat om met dat goud alle levensmiddelen buiten ons bereik te houden en aldus de plek die aan de noden toekomt, uit de delen aan (tot voorrechten verworden) rechten. Als een kind honger heeft, geeft moeder het de borst maar weinig later moet men zoals de vloek van Genesis het wil, voor zijn dagelijks brood met slavenzweet betalen aan een kalf. Onze cultuur heeft het moederhart vervangen door een staat die aan wie verzadigd zijn, het recht toekent om het brood der hongerlijders op te kopen en te vervoederen aan de honden.

In een wereld waarin die cultuur regeert, mist de dankzegging elke mogelijke betekenis en heeft men alleen oren naar het rinkelen van goud. Het is de wereld die geheel ontspoord is, samen met het wereldbeeld, zoals Ludo Noens het met zijn jongste boek verwoordt, verwijzend naar de illustere pionier van de nieuwste fysica, Erwin Schrödinger: “(…) Het wetenschappelijk beeld van de echte wereld rond mij is zeer ontoereikend. Het levert veel factuele informatie, legt al onze ervaringen vast in een wonderbaarlijk consistente orde, maar zwijgt over alles en iedereen dat ons werkelijk ter harte gaat, dat ons écht aanbelangt (…) Kortom, wij horen niet thuis in de wereld die de wetenschap voor ons construeert. Wij staan er niet in; wij staan er buiten.’”

En dat is wat de onrust in het moederhart teweeg brengt, ook en vooral op deze 'dag van de wetenschap'. Immers, samen met de kinderhandjes zijn nu ook de kinderhoofdjes op potten gaan gelijken die men denkt te moeten vullen, en zo krijgt men vaker van wie men onderrichten wil, ten antwoord: “Ik weet dat al”, of erger nog: “Ik hoef het niet te weten want het staat op de harde schijf van mijn PC.”

Harde schijven kennen inderdaad geen onrust. Maar dat maakt tevens dat alle rust hen vreemd is en ook alle vrede des harten. Als het kalf met de gouden pruik het zo beslist heeft, zien wij morgen onze door een scheefgetrokken wereldbeeld ontmenselijkte kinderen afreizen naar de hel: heel letterlijk, zoals het in de oude tijd verteld werd doch door niemand meer geloofd: de poel van vuur.

(J.B., 23 november 2025)

Slavernij en oorlog (staart)

En daar zijn ze er al mee:

(HLN, 20 november 2025, 8u25)

(NB: 20 november is de dag van de kinderrechten)

Ja, het is makkelijker om zijn kinderen te laten afslachten dan te vechten voor hun leven...

(J.B., 18 november 2025)

Slavernij en oorlog

Slavernij is een vrucht van luiheid, het is immers heel wat makkelijker om zich neer te leggen bij de slavernij dan te vechten voor zijn vrijheid - dat is vrij vertaald wat John Miltons vaak geciteerde verzen zeggen: “(...) [people] love [easy] bondage more than [strenuous] liberty (...)”¹ En dat is ook de reden waarom het maar moeilijk tot verzet tegen wantoestanden komt: gemakzucht staat actie in de weg, vooral als die niet dringend lijkt, en is ze dringend, dan grijpt men naar de meest vergezochte uitvluchten om het tegendeel te kunnen geloven teneinde niets te moeten ondernemen - inderdaad, de wet der traagheid. En dan nog dit punt: jammer genoeg gelooft men dat degenen aan wie men zich onderwerpt, in ruil daarvoor wel zorg zullen dragen voor hun leven. Edoch, beschouw de veeteler die zorg draagt voor zijn varkens: als ze vetgemest zijn, slacht hij ze en hij eet ze lustig op. Gewetensnood bestaat daar niet, het ontnemen van andermans leven staat helemaal in de schaduw van het eigen kortstondige genot. Driewerf helaas doch het is niet anders.

Onze kinderen krijgen dezer dagen brieven, brieven van onbekenden, jawel, brieven die niet ondertekend zijn. Alleen al de idee zou onze haren ten berde moeten doen rijzen maar er is meer: de brieven aan onze kinderen lijken van volwassenen te komen en ze zijn vertrouwelijk opgesteld, te beginnen met de aanspreking: “Beste jongere”. Waar komen ze dan vandaan? Zo vraagt u beleefd. Wel, ze komen uit onze hoofdstad maar nog steeds doen ze niet denken aan de openingszinnen van Hendrik Conscience zijn Loteling: “(...) Arme lieden! zy dachten niet aen de groote maetschappy, die daer verre in de steden krielt; haer niets vragende, meenden zy dat zy zich hunner nooit herinneren zou, en zy leefden met betrouwen voort in hunne schoone en zoete ellende. Maer op eens kwam men van de leemenhutjes den tol des bloeds afeischen. (...)”

Opeens kwam men van de leemenhutjes den tol des bloeds afeischen: neen daaraan denkt men niet, al klinken de brieven vervaarlijk vertrouwelijk. De afzender in de linker bovenhoek van de brief luidt: “Ministerie van Defensie” en wat daaronder staat, kan men niet bepaald respectvol noemen want het is een foute vertaling: “Kwartier Koningin Elisabeth.” Had men voor de vertaling van de brief, die kennelijk in het Frans werd opgesteld en die op vele duizenden exemplaren werd verspreid, een neerlandicus ingehuurd, dan had daar, als ik mij niet vergis, “Koningin Elisabethkwartier” gestaan, zoals in “Simón Bolívarlaan” of zoals in “Koning Leopold II-laan” Men schrijft toch ook niet: “Laan Simón Bolívar” of “Laan Leopold II”? En dan hadden de 'jongeren' uit het Nederlandstalige gedeelte van het land zich niet nog een keer beledigd hoeven te voelen. Edoch, dat is klein bier als men het vergelijkt met wat men daar verder nog te lezen krijgt.

“Gefeliciteerd! Volgend jaar word je achttien (...)”, aldus begint na de aanspreking de brief. De schrijver, wie hij ook is, weet dus heel goed dat hij zich tot een zeventienjarige richt en derhalve tot een kind. Hij kan zich in 't vervolg niet meer bedienen van de uitvlucht dat hij dacht met een volwassene te maken te hebben. En aangezien de brief afkomstig is van een ministerie, zal de schrijver ook wel op de hoogte zijn van wat er zoal leeft bij de jongeren van vandaag voor wie het instituut zich beweert in te zetten - “leeft”, of moet men zeggen “sterft”, want we moeten het hier hebben over een streek - Vlaanderen - met een van de hoogste zelfmoordcijfers in Europa.²

En dan vooral bij jongeren, wat overigens niet overal vermeld wordt. Ook wordt nauwelijks stilgestaan bij verkapte zelfmoord(pogingen), bijvoorbeeld door roekeloosheid in het verkeer of door druggebruik. Voorzichtigheid lijkt te gaan behoren tot de deugden uit een ver verleden en jongeren lijken die roekeloosheid ook ingelepeld te krijgen, getuige het gebrek aan aandacht voor verkeersveiligheid bij zwakke weggebruikers waartoe in de eerste plaats de kinderen gerekend moeten worden: zij kunnen (nog) niet autorijden maar zijn wel de grootste slachtoffers van het autoverkeer. Ook inzake alcohol is er in ons land een niet te vatten laksheid: die dodelijkste harddrug mag onder de vorm van bier en wijn verkocht worden aan 16- en 17-jarigen en vanaf 18 verkoopt men hier aan iedereen sterke drank.

De zelfmoord(poging)en bij jongeren zouden bovendien met stress te maken hebben, met onzekerheidsgevoelens over onze veiligheid en over onze toekomst, met het feit (en laten we nu voor een keer een kat een kat noemen) dat men op school de kinderen confronteert met de problemen die de volwassenen niet opgelost krijgen.

Of wat dacht u van het probleem van de landsverdediging? Want het ministerie van onderwijs wil niet alleen dat aan de kinderen verteld wordt dat er vandaag een oorlog dreigt en hoe onveilig zij zich wel moeten voelen (“Koop rap een radio op batterijen, een zaklamp en van die dingen”) maar het werkt samen met het ministerie van defensie - en nu komen we tot de inhoud van de kinderbrief - om er voor te zorgen dat zij (en dat zijn nota bene de kinderen) ons allen gaan verdedigen aan het front.

De brief doet dat meer bepaald door hen er met geld en met nog andere lokmiddelen toe te verleiden om zou gauw als wettelijk mogelijk is, dienst te nemen bij het leger! “Vrijwillig”, zo schrijven zij, alsof zij ook niet weten dat vooral voor de meest kwetsbare kinderen van vrije wil nog moeilijk sprake kan zijn waar meteen al gezwaaid wordt met een minimum nettoloon van 2000 euro, ja, u leest het goed, de briefschrijver zegt: “Je verdient minimaal 2000 euro netto per maand en bouwt pensioenrechten op. Daarnaast krijg je nog heel wat andere voordelen...” En stel u voor: een kind dat voor een zieke vader zorgt in een gezin dat nauwelijks rond kan komen: ja, de toekomst lonkt!

“De huidige internationale context”, zo noemt de briefschrijver de oorlog waarvan iedereen af weet en het is ook duidelijk wat wordt gevraagd, en straks geëist. In een school vissen zwemmen de kleintjes in het centrum met daarrond een beschermende vloot grote vissen; bij de mensen gaat het er kennelijk net andersom aan toe. En nu wordt het duidelijk waarom de briefschrijver en al wie hij representeert, zijn eigen naam verzwijgt: het is de schaamte die hoe dan ook de schande begeleidt van een gedrag waaraan zelfs de beesten zich niet bezondigen, dat maakt dat de kinderen niet mogen weten wie hen dergelijke lokbrieven stuurt.

Ja, Hendrik Conscience schreef het al in 1833, en laten we het nog een keer lezen: “(...) Arme lieden! zy dachten niet aen de groote maetschappy, die daer verre in de steden krielt; haer niets vragende, meenden zy dat zy zich hunner nooit herinneren zou, en zy leefden met betrouwen voort in hunne schoone en zoete ellende. Maer op eens kwam men van de leemenhutjes den tol des bloeds afeischen. (...)”³

Weten wij dan niet dat in het land van de zogenaamde vijand, de kinderen op dezelfde manier geronseld worden? En dat geen van hun ouders die bij hun verstand zijn, daarmee kunnen instemmen? Is het dan echt zo moeilijk om de collage van John Heartfield te verstaan⁴ of om met Käthe Kollwitz⁵ “Neen” te zeggen tegen deze waanzin? Moet men dan die enkele gekken die, vanuit de schuilkelders onder hun kastelen, met alle leven op aarde spelen, ongestoord hun gangetje laten gaan?

Ja, het is makkelijker om zijn kinderen te laten afslachten dan te vechten voor hun leven...

(J.B., 18 november 2025)

Krieg und Leichen

Een gesprek met Omsk Van Togenbirger

– Om met de deur in huis te vallen want de tijd dringt...

OVT: Jazeker, de tijd is bijna op... ga door!

– Wat moeten wij nu denken van de toestand in de wereld, de oorlog, de toekomst?

OVT: Dat vraagt iedereen zich af!

– Maar niemand beantwoordt die vraag.

OVT: Niemand durft het antwoord op die vraag te geven!

– En waarom niet dan? Is dat iets om voor te vrezen?

OVT: Zeer zeker!

– Is het antwoord dan zo beangstigend?

OVT: Niet het antwoord is beangstigend, iedereen kent het trouwens. Maar niemand durft het uit te spreken!

– Nu moet ik u wel vragen het antwoord uit te spreken...

OVT: Dat kunt u ook!

– Is dat dan zo?

OVT: Ongetwijfeld. Maar u doet het niet omdat u bang bent.

– Ik voel nochtans geen vrees.

OVT: Wat voelt u dan wel?

– Onwetendheid, denk ik.

OVT: Onwetendheid? Wel, dat is hetzelfde als vrees; het is verkapte angst.

– Hoezo?

OVT: U weet het niet omdat u het niet durft te denken, zoals men iets niet kan omdat men het niet durft te doen. Denken is een vorm van doen.

– Nu wordt het wel abstract...

OVT: Helemaal niet.

– Vertelt u ons dan alstublieft wat wij niet durven te denken.

OVT: Omdat u het vraagt!

– Bij voorbaat dank.

OVT: Hebt u gisteren naar het nieuws gekeken? Het VRT-nieuws?

– U bedoelt het interview met die meneer van de zaklamp en de radio op batterijen?

OVT: Inderdaad: een spreekbuis van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, de NAVO, die op 4 april laatst leden die haar 75-jarig jubileum vierde.

– Ja?

OVT: En wat vertelde die meneer gisteren?

– Hij vroeg meer steun voor de verdediging van Oekraïne tegen de Russische aanvallen.

OVT: Steun?

– Ja, geld.

OVT: Kijk, dat klinkt al eerlijker. En was het een vraag om geld of was het een eis?

– Een aanbod, denk ik.

OVT: Een aanbod?

– Wel ja, in principe kan men dat weigeren... wij zijn toch vrije mensen?

OVT: Is dat zo? Zijn wij dan niet gebonden aan een verdrag?

– Jawel, maar...

OVT: Maar wat?

– Indien het een verplichting was, dan was het dwang en...

OVT: Waarom wilde die meneer dan geld?

– Voor onze eigen veiligheid!

OVT: Kijk, mijn beste, ik was hier net de krant aan het lezen, hier staat toevallig en artikeltje dat misschien wel toepasselijk is in deze kwestie. Doe mij een plezier en leest u het eens hardop voor!

– Dit hier?

OVT: Precies...

– “Een zestienjarige scholier kreeg donderdag na school klappen van enkele jongeren aan het station in Geraardsbergen, nadat hij had geweigerd om 100 euro te betalen aan een jeugdbende in ruil voor bescherming.”¹

OVT: Begrijpt u het nu?

– Maar... u kunt toch niet de NAVO vergelijken met een jeugdbende!?

OVT: Kreeg de scholier een aanbod of was het een eis?

– Hij weigerde...

OVT: Maar hij had kunnen denken aan zijn eigen veiligheid!

– Maar de NAVO zal ons toch geen klappen verkopen!?

OVT: Kent u de tegenhanger van de NAVO?

– Bedoelt u het Warschaupact?

OVT: Het Warschaupact werd door Chroesjtsjov opgericht in 1955 als tegenhanger van de NAVO en het verenigt de communistische landen militair.² Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 werd dat het jaar daarop vervangen door de CSTO, de Collective Security Treaty Organization of de Organisatie voor het Verdrag inzake Collectieve Veiligheid.³

– Inderdaad...

OVT: U ziet toch aan de naam alleen al dat het telkens gaat om organisaties die zich tegenover het eigen volk uitgeven als hun 'beschermers'?

– Ja...

OVT: De NAVO en de CSTO, de westerse en de oosterse beschermingsorganisatie, toch?

– Ja...

OVT: Maar voor het oosten is de NAVO geen beschermer doch een mogelijke aanvaller, niet?

– Inderdaad.

OVT: En voor het westen is de CSTO eveneens geen beschermer doch een mogelijke aanvaller?

– Zo is dat...

OVT: De NAVO vraagt geld aan de westerlingen om hen te beschermen tegen de CSTO, die op haar beurt geld vraagt aan de oosterlingen om hen te beschermen tegen de NAVO, zo is het toch?

– Dat lijkt mij inderdaad het geval te zijn, ja...

OVT: En wie worden daar nu armer en rijker van, mijn beste?

– Het lijkt mij dat de NAVO en de CSTO allebei rijker zullen worden.

OVT: Juist. En waar halen zij hun rijkdom?

– Bij de bevolking, zowel in het westen als in het oosten, zo lijkt het mij.

OVT: En denk nu eens goed na, mijn beste: zou het enig verschil uitmaken indien de NAVO nu eens het oosten zou beschermen en de CSTO het westen in plaats van andersom?

– Wat bedoelt u?

OVT: Precies wat ik zeg.

– Maar dat is toch onmogelijk!?

OVT: Ik geef het u als gedachtenexperiment...

– Dat is wel heel abstract...

OVT: Negatieve getallen zijn dat ook en irrationele nog veel meer maar zij werken, daar gaat het om. Wel?

– U bedoelt dus dat wij...

OVT: Wij moeten ermee ophouden om te denken dat hier het westen tegenover het oosten staat met elk hun eigen verzekeringskantoor: het zijn de verzekeraars die tegenover het volk staan, dat zij uitbuiten. Ik val in herhaling: de oorlog is geen strijd tussen naties onderling; het ziet er wel zo uit maar dat is louter oogverblinding.

– Wat is het dan wel?

De oorlog is een klassenstrijd. Het zijn andermaal de rijken die de armen uitbuiten. Dat zag de joodse kunstenaar John Heartfield, alias Helmut Herzfeld ook al toen hij nog voor de aanvang van de Tweede Wereldoorlog in 1934 een collage maakt onder de titel: “Krieg und Leichen - Die letzte Hoffnung der Reichen”⁴ Het kunstwerk is actueler dan ooit.

– Maar is dat niet wat kort door de bocht?

OVT: Wie vertegenwoordigt de meneer van de zaklamp en de radio op batterijen?

– De NAVO.

OVT: En wie heeft het voor het zeggen in de NAVO? Zijn het de landen zonder wapens of zijn het de kernmogendheden?

– Zonder twijfel de V.S.

OVT: En wie heeft de macht in de V.S.?

– Dat is de president, zo vermoed ik toch?

OVT: En hoe komt de president van de V.S. in de V.S. aan de macht?

– Op democratische wijze, tiens...

OVT: Door een meerderheid dus?

– Inderdaad, dat is democratie...

OVT: En hoe komt men aan die meerderheid?

– Via een goed programma...

OVT: Ja, stel dat nu eens. Maar dat moet dan ook kenbaar gemaakt worden, veronderstel ik?

– U bedoelt: propaganda?

OVT: Reclame, inderdaad: geld! We zijn er bijna, mijn beste! Waar haalt men het geld?

– Bij winstgevende zaken.

OVT: En welke zaken brengen met de geringste inspanningen maximale winst? Denk aan het krantenartikel dat u zopas heeft voorgelezen.

– Maar...

OVT: Jazeker, er zal werd ergens een front nodig zijn waar de raketten opgebruikt worden nadat ze werden aangeschaft door de bange burgers zowel in het oosten als in het westen. Presidenten worden in het zadel gehesen door wapenhandelaars en voor wat hoort wat, zodat zij dan ook moeten zorgen voor een front waar die wapens geconsumeerd worden, overigens samen met het bloed van wie de dupe daarvan zijn.

(J.B., Hemelvaartsdag 2024)

Dit artikel en meer werk van hedendaagse auteurs kunt u ongecensureerd lezen in 

Portulaan

“I want you for the US army!”

Edward L. Bernays, over the engineering of consent (1928)

“Zoals wij eerder stelden, wordt het boek van Chomsky en Herman¹ voorafgegaan door onder meer Propaganda (met als ondertitel: The public mind in the making, over wat hij noemde: the engineering of consent ) uit 1928 van Edward L. Bernays (1891-1995), vader van de Public Relations, wiens inzichten Hitlers propagandaminister Joseph Goebbels zich eigen maakte voor de uitbouw van het fascisme in het Derde Rijk. Bernays werkte voor de Amerikaanse oorlogspro-pagandamachine - iedereen kent de poster met de bevelende Uncle Sam: “I want you for the US army!” Hij staat bekend als 'the man who brainwashed America'.

Nog een auteur is de beroemde journalist Walter Lippmann (1889-1974), met An Inquiry into the principles of the good society uit 1937-1938 met op het titelblad het veelzeggende citaat van John Milton:

“But what more oft, in nationsgrown corrupt,/

And by their vices brought to servitude,/

Than to love bondage more than liberty -/

Bondage with ease than strenuous liberty.”

Zijn meest bekende werk heet Public opinion uit 1922, handelend over het beïnvloeden van de publieke opinie door middel van propaganda. A Test of the News (1920) van dezelfde auteur laat zien hoe de media over de Russische Revolutie leugens vertelt. Lippmann was ook lid van het propagandabureau van president Wilson, het “Committee on public Informations” waarbij 'public information' naar Chomsky's woorden staat voor 'desinformation'.”²

Oorlogspropaganda

Het woord 'propaganda' betekent 'voortplanting' en werd voor het eerst gebruikt in 1622 toen het Vaticaan de Sacra Congregatio de Propaganda Fide (Heilige Congregatie voor de Voorplanting van het Geloof) stichtte. (1) Propaganda heeft te maken met ledenwerving middels eenzijdige of verzonnen informatie. (2) Van eenzijdigheid is algauw sprake van zodra kritiek en oppositie ontbreken of verboden worden, wat herinnert aan de 'corona-commissie' welke via de media het volk voorhield om 'enkel te luisteren naar het officiële nieuws' (3) zodat onder meer dit facet van de pandemie niet alleen direct verwees naar de Denkpolitie in de dystopie uit 1984 van George Orwell maar evengoed deed denken aan oorlogspropaganda zonder meer. De 'newspeak' onder Big Brother weert alle meningen die niet afkomstig zijn van 'de Partij' want die zijn 'misdenk' of 'crimethink'. Zoals Michel Foucault het zegt, moet verborgen blijven waar de macht vandaan komt. Het is puur zelfbedrog als wij alleen het officiële nieuws beluisteren en denken dat democratie bestaan kan zonder onafhankelijkheid, inspraak van het volk, buitenstaanders en kritiek. Blinde gehoorzaamheid aan leiders zoals in de beruchte uitvlucht 'Befehl ist Befehl' ontslaat ons immers niet van onze plichten jegens onze medemensen en jegens de waarheid als zodanig. De ijver waarmee mensen een complot dat tegen hen gesmeed wordt, ontkennen, is recht evenredig met de angst voor het besef van de onherbergzaamheid van deze wereld. (4) Het moedwillig verketteren in België van geleerden zoals dr. Geert Vanden Bossche omwille van diens inmiddels bewaarheide waarschuwing dat massavaccinatie tijdens de pandemie onafwendbaar leidt tot een uitbarsting van mutaties van het betrokken virus en de arrestatie in Nederland van Wim Engel en andere gewetensvolle activisten die in het vuur van de waanzin van de technocraten een lans breken ter verdediging van onder meer de kinderrechten, onderstrepen de ernst van de toestand die onafwendbaar uitdraait op een wereldoorlog die zichzelf nog altijd niet in de ogen durft te kijken.

Propaganda is indoctrinatie (een vorm van manipulatie, eigen aan totalitaire regimes) waarvan vroeger radio en vandaag ook televisie de uitgelezen instrumenten zijn omdat zij de communicatie in slechts één enkele richting dulden - het hoofdkenmerk van het bevel - terwijl het internet dat principieel vrije mededeling van mening en dialoog toelaat, geschuwd wordt sinds het enkele jaren geleden de opstand in de Noord-Afrikaanse dictaturen faciliteerde en om die reden worden momenteel vrije zenders alsook bloggers massaal de mond gesnoerd terwijl onder oneigenlijke voorwendsels ook fysieke samenscholingen verboden worden en door verregaande controle onmogelijk gemaakt wat, Heinrich Heine indachtig, een gewis voorteken is van fysiek geweld, repressie en uiteindelijk ook mobilisering van de massa tot oorlog. 

Manipulatie en indoctrinatie worden nog versterkt door een eenheidsdenken dat massa's in één welbepaalde richting dwingt. Terwijl tot voor kort de waarde van de dingen en ook die van de mensen quasi louter in economische termen werd uitgedrukt, geldt ingevolge het feit dat het verlengstuk van de economie de oorlog is, dat de op christelijke leest geschoeide morele vanzelfsprekendheden van weleer stelselmatig het onderspit delven ten voordele van het botte recht van de sterkste, het geweld en de terreur waarmee de onwaarden van de nieuwe normen aan de massa worden opgelegd. Propaganda of geweld middels ideeën is daartoe het uitgelezen middel. 

Wie zich middenin een oorlog bevinden, verliezen alras de afstandelijkheid die wel wordt aan de dag gelegd met betrekking tot voorbije oorlogen en conflicten in afgelegen gebieden; men denkt er dan niet aan om de informatie die van het eigen regime afkomstig is, met argusogen te bekijken omdat de persoonlijke betrokkenheid partijdig maakt. Toch is het een onbetwistbaar feit dat in tijden van oorlog, navenante oorlogspropaganda altijd van de partij is. Het is daarbij een quasie onuitgesproken realiteit dat tijdens het zich vormen van de elkaar te bestrijden kampen, alle betrokkenen in feite lijden aan een zekere verdwazing welke hen belet om zich te keren tegen de zich naar voren werkende formaties, ook wanneer zij aanvankelijk niet geneigd waren om diegenen als hun vijand te aanzien die uiteindelijk als dusdanig uit de bus komen. Er bestaat derhalve een toestand van onbeslistheid welke aan de betrokkenen verbiedt om openlijk een persoonlijke keuze te maken vooraleer die door de heersende machthebbers werd bepaald en dus in feite afgedwongen. Door eigen winzucht geneigd om de kant van de sterkste te kiezen, moet men immers nog het ogenblik afwachten waarop zich na de onvoorspelbare formatie van de strijdende partijen de sterkste als zodanig heeft geprofileerd. Uitgerekend gedurende dat vormingsproces van de verschillende partijen speelt propaganda haar hoofdrol en per definitie is zij dan allerminst objectieve informatie doch leugen en bedrog welke zich als objectieve informatie wil doen overkomen. Deze 'kunst van het liegen' beperkt zich niet tot de gekende retorica: omdat zij massa's moet overtuigen, neemt zij allerminst haar toevlucht tot de rede en neemt zij evenwel onder de mom van redelijkheid haar toevlucht tot opzettelijke leugens, dreiging en terreur met het grofste geweld.

(J.B., 30 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) https://nl.wikipedia.org/wiki/Congregatie_voor_de_Evangelisatie_van_de_Volkeren

(2) https://nl.wikipedia.org/wiki/Propaganda_(communicatie)

(3) In de televisionele corona-update van 21 maart 2020 gebood de woordvoerder van het Nationaal Crisiscentrum Yves Stevens letterlijk: "Volg eerst en vooral enkel het officiële nieuws op. Ga niet verder op geruchten, vals nieuws, enzovoort, enzovoort. Dat kan alleen maar onzekerheid veroorzaken." Alsof er iets was dat meer onzekerheid kon zaaien dan het verbod op vrije mening, want dat is het verbod op kritische bedenkingen en het stellen van vragen. En meteen voegde hij daar aan toe dat een speciaal opgeleid team psychosociale steun zal verlenen aan burgers die met onzekerheden zouden kampen.

(4) Zie ook: Panopticum Corona, p. 764.

"De bijzondere aanpak van de pandemie heeft een op de loer liggend mondiaal totalitarisme verraden en dan vooral in de praktijk van de libricide. Edoch, “waar men boeken verbrandt, zal men dat ook met mensen doen”. De verzen van Heinrich Heine zijn twee eeuwen oud, een nieuwe genocide is al in de opmars.
De massa zit gevangen in een virtuele wereld waarvan de architecten nu druk spinnen aan een derde wereldoorlogsverhaal. Die fictie verkapt de realiteit van de nieuwste concentratiekampen: andermaal verschijnen zij in de beproefde vorm van de oorlog.
De armlastige massa wordt aan beide zijden naar het front gelokt voor “de verdediging van het vaderland.” In feite klaren zij aldus de klus van hun beulen: zij ruimen zichzelf op, zoals een eeuw geleden door John Heartfield voorgezegd. “Oorlog en lijken, de laatste hoop van de rijken”.

https://www.boekenbestellen.nl/boek/over-de-productie-van-frontsoldaten/64708

Haal de kinderliedjes uit de oude doos maar boven!

"Klein soldaatje, groot soldaatje
Laat ons flink marcheren
En de trommel slaat en de fluite gaat
En mijn vader is soldaat, kameraad."

9 juni 2024 en de frontsoldaten

Bij zijn medewerking aan de realisatie van John Heartfields schrikbeeld “Krieg und Leichen, die letzste Hoffnung der Reichen”¹ is uiteraard geen enkele burger bereid om over één nacht ijs te gaan en om zijn maatpak of zijn vrijetijdskledij te ruilen voor het militaire uniform: de omscholing van de jan met de pet tot de jan met de baret vergt een heus meesterschap over de kunst van het liegen of over hoe men leugens welsprekend laat klinken. De productie van frontsoldaten mag een huzarenstukje heten omdat alle neuzen spoorslags moeten wegwijzen van de pool van peis en vree naar die van oorlog. De omscholing van de creatieve arbeider naar de koele killer kan niet anders dan met bijzonder gesofisticeerde leugens worden gerealiseerd en daar laat men zo te zien ook geen gras over groeien.

Oorlog vereist vooreerst partijdigheid en zo wordt voortaan elke beweging die deze partijdigheid tegenstaat, in de kiem gesmoord. Dat gebeurt uiteraard door alles wat gezegd, geschreven en getoond wordt, bij voorbaat verdacht te maken zoals men ook doet met alle burgers die bij het afhalen van hun nieuwe identiteitskaart niet alleen hun handtekening en hun pasfotootje moeten inleveren maar nu ook hun vingerafdrukken en straks bovendien hun DNA. Partijdigheid betekent vooreerst dat men het eens moet zijn met het standpunt van het eigen regime en van zodra dat regime oorlog voeren wil, betekent dit dat men het eens moet zijn over de vijand en dat men vervolgens moet gaan vechten om hem te verslaan.

Bekijken we eerst het eerst genoemde punt: men moet het eens zijn over het feit dat er een vijand is en over wie dat dan wel mag wezen.

Wat betreft dat punt, duikt vooraf een waarheid op uit de psycho- en sociologie, welke luidt dat niets mensen zozeer verenigt als het hebben van een gemeenschappelijke vijand. Dat houdt uiteraard ook in dat in tijden van democratie met elk zijn eigen mening, wat uiteraard verdeeldheid meebrengt, de creatie van een gemeenschappelijke vijand de oplossing biedt door het volk weer één te maken.

Jammer genoeg kan een één gemaakt volk of een volk bestaande uit burgers met allemaal dezelfde mening, elke mogelijke staatsvorm verdragen behalve de democratie, zoals gezegd omdat in een democratie de gelijkheid van alle burgers de vrijheid van mening centraal stelt, wat meebrengt dat de meningen ongelijk worden net zoals de burgers die ze delen. Om democraten naar het front te krijgen ter verdediging hun democratie, moet men aldus vooreerst van de democratie een dictatuur maken want alleen een dictatuur is in staat om er voor te zorgen dat de neuzen van alle jannen met de pet veranderen in neuzen van jannen met de baret die dan niet langer wijzen naar de pool van peis en vree maar naar die van oorlog en leed.

Van zodra het eerste punt werd afgehandeld en alle burgers het eens geworden zijn over het feit dat er een vijand is en wie dat dan wel mag wezen, verwisselen zij hun vrijetijdskledij voor het kaki uniform zodat zij er niet alleen allemaal hetzelfde uitzien en hetzelfde zijn (namelijk vervangbaar en dus te zonder bezwaren te vernietigen) maar tevens door die camouflage onzichtbaar worden in de wildernis waarin een wereld die in oorlog komt, alras verandert - van zodra dat gebeurd is, komt het tweede punt aan bod: hoe krijgt men de geüniformeerde soldaten naar het front?

En zo leest men dezer dagen in de krant onder de titel “Gewezen baas van militaire inlichtingendienst over buitenlandse inmenging: "Ook aanwijzingen van inmenging rond rechtszaken als die tegen Acid"”² dat militairen opstaan om ons daaraan te herinneren dat kritiek of onpartijdige informatie voortaan 'nepnieuws' heten zal, of eerder nog: 'fake news', om alvast bij voorbaat elke twijfel weg te nemen over het te kiezen kamp.³

"Onderwerpen die breed leven en voor polariserende meningen zorgen, worden door landen als Rusland gebruikt om de westerse democratie aan de kaak te stellen", aldus (d.d. 27 maart) een hoge militair. In haar artikel schrijft Stien Schoofs: “Via onze smartphones en sociale media is er kans op buitenlandse beïnvloeding. Daarvoor waarschuwde de Nationale Veiligheidsraad vandaag. Zeker in aanloop naar de verkiezingen vinden de federale regering en Staatsveiligheid het belangrijk om daar extra oplettend voor te zijn.”⁴

Met andere woorden zal met het getwitter en het schrijfverkeer op de sociale media de vrije meningsuiting aan banden worden gelegd en veeleer zal het onmogelijk worden gemaakt dan verboden te worden: het tijdperk van de volstrekte onvrijheid of het “non posse peccare” wordt effectief ingeluid en zoals Heinrich Heine tweehonderd jaar geleden heeft gewaarschuwd zal deze hedendaagse libricide worden gevolgd door een even hedendaagse genocide.

Het onvermijdelijke daarvan wordt nu helder: men krijgt het volk pas naar het front als wij niet alleen een uniform dragen maar als wij tevens uniform zijn en zoals iedereen kan vaststellen, voltrekken die twee zich onder strikte dwang. “De Belgische inlichtingendienst gaat extra monitoren op sociale media”.⁵ Immers, de vijand wakkert de polarisatie aan, zo menen de militairen, en “door die polarisatie groter te maken wordt de Belgische democratie aan de kaak gesteld en wordt het justitiesysteem nog meer in twijfel getrokken."⁶

Staatsveiligheid poogt met andere woorden het vertrouwen van de bevolking in het Belgische gerecht te herstellen door de zaken zo voor te stellen alsof niet corruptie onder rechters en onder andere gezagsdragers verantwoordelijk is voor het feit dat de burgers hun overheid in vraag gaan stellen maar godbetert de Russen! (Tussen haakjes, valt nog op te merken dat ofschoon het Russische regime niet democratisch oogt, ook Poetin net als destijds Hitler democratisch werd verkozen - de communistische partij speelt al een hele poos de tweede viool.)

Om je te weren tegen 'fake news' moet je kritisch zijn, aldus minister Annelies Verlinden en Staatsveiligheid treedt haar bij: “We moeten zeer assertief kunnen zeggen wat fake news is, dat wordt de uitdaging."⁷ Met andere woorden: “Luister alleen naar het officiële nieuws!” Eén nieuwsbron en één waarheid, jawel, u hoort het goed: een heus ministerie van waarheid! Waar hebben we dat nog gehoord? Maar 1984 geldt niet alleen met betrekking tot het Oostblok want ook daar klinkt eenzelfde refrein en aan beide zijden van het front wordt aldus het volk bewerkt, produceert men met die methode letterlijk honderden miljoenen frontsoldaten die dan elkaar met een gelijkaardig 'enthousiasme' gaan verminken en gaan uitmoorden.

Dan nog maar een keer John Heartfield: ““Krieg und Leichen, die letzste Hoffnung der Reichen.”

(J.B., 28 maart 2024)

De kunstmatige intelligentie en de dood

Kunstmatige intelligentie (K.I.) staat tegenover de intelligentie van levende wezens (mensen, dieren, planten) en wordt gedefinieerd als een nabootsing daarvan. Zoals men kon zeggen dat de elektrische trein (de echte of die van sinterklaas) de beweging van een levend wezen nabootst, zo kon men ook zeggen dat de drager van K.I. de menselijke intelligentie nabootst. Men kon dat zeggen want, niet onbelangrijk doch zeker niet altijd bij de definitie vermeld, is het feit dat die nabootsing niet gebeurt door de drager van de K.I. die immers een (dode) machine is (en ook niet als het om de nabootsing van de nabootsing gaat) maar door echte mensen. De elektrische trein zelf bootst niets of niemand na, het is zijn ontwerper die dat doet en, insgelijks, doet de drager van K.I. helemaal niets maar is die slechts de handpop van een menselijke speler.

De mens ontwerpt een machine waarin hij eigenschappen legt die gelijken op menselijke eigenschappen: een machine die werkt alsof zij zichzelf verplaatst (of waarmee hij zichzelf kan verplaatsten als hij er gaat op zitten), een machine die werkt alsof zij rekent, alsof zij muziek ten gehore brengt, alsof zij zinnen vormt, alsof zij vragen beantwoordt. In geen van alle mogelijke gevallen doet de machine iets en daarom ook is het een machine: zij is niets anders dan een 'verlengstuk' van de mens, een werktuig.

Ook belangrijk is dat intelligentie in wezen gelijk is aan aanpassingsvermogen, wat betekent dat een levende entiteit vereist is om die behoefte aan aanpassing te kunnen hebben en dat derhalve de fabricatie van K.I. vereist dat die behoefte wordt geveinsd. Om die reden is het begrip van 'technologische singulariteit' of dus de idee van een verzelfstandiging van die K.I. pure nonsens en zal het dat ook altijd blijven. Wat uiteraard niet wegneemt dat de schijn van zelfstandigheid zodanig kan toenemen dat zij intelligente mensen aardig beet kan nemen.

Wat betreft haar onechtheid kan een machine op een keer door de mand vallen, wat een echte mens sowieso nooit kan overkomen maar om die reden plaatst de dood (van een echte mens) ons voor een onoplosbaar raadsel want daar lijkt hij door de mand te vallen.

Het mysterie ontstaat waar wij ons ervan bewust worden dat degene die overlijdt, allerminst fictief was en dus ook nooit zomaar kan verdwijnen. Het onvermogen om met de overledene nog verder te communiceren, noopt ons ertoe om aan te nemen dat, ofschoon de menselijke communicatie in de materieel-energetische wereld plaatsheeft, de mens zelf zich in een heel ander gebied bevindt, precies zoals de muziek niet samenvalt met haar geluid en de taal zich zeer grondig onderscheidt van de tekens waarvan zij zich bedient.

(J.B., 15 november 2025)

Arbeid

Arbeid is in de eerste plaats een recht, een heus mensenrecht, en wel omdat zijn werk aan een mens de gelegenheid geeft om zich maatschappelijk te valoriseren. Waar de werkgelegenheid, die de verantwoordelijkheid is van de regering, te wensen over laat, wordt dat mensenrecht geschonden en worden mensen geschonden.

Maar een regering die zich aan de plicht onttrekt om werkgelegenheid voor iedereen te voorzien, probeert zich uit de slag te trekken door de verantwoordelijkheid daarvoor op de slachtoffers af te schuiven en in een maatschappij waarin het recht van de sterkste gaat heersen zodat een groeiend segment van de burgers niet dulden dat slachtoffers geholpen worden, kan zo'n regering op de koop toe nog rekenen op de steun van dat segment dat zich leep weet te wapenen met het vuur van de haat. Edoch, een samenleving die zich met deze gang van zaken kan verzoenen, is ten dode opgeschreven.

Een tweede punt: arbeid en arbeid is twee. Arbeid adelt maar hij doet dat pas waar het gaat om werk waarin mensen tot hun recht kunnen komen en dat is niet het geval waar men gedoemd is om blijvend hetzij onder hetzij boven zijn mogelijkheden te presteren. Mensen met een diploma van geneesheer die veroordeeld worden om levenslang de kost te gaan verdienen als kaartjesknipper op de trein omdat het hen ongeacht hoe verhinderd wordt om het beroep uit te oefenen waarvoor zij hun leven lang studeren, zijn slachtoffers van ernstige mishandeling en hetzelfde geldt voor zieke mensen van wie geëist wordt dat zij fulltime presteren omdat er nu eenmaal banen onbemand blijven.

In de twee gevallen is sprake van wantoestanden waarvoor niet de slachtoffers verantwoordelijk zijn maar degenen die de lakens uitdelen en meestal zijn dat onbekwame lieden omdat aan politici geen andere eisen worden gesteld dan dat zij verkozen worden door de massa. Studeren hoeft voor hen niet, als zij veel geld verdienen met huisjesmelkerij op de kap van sukkelaars, kunnen zij jan met de pet op café trakteren die er dan voor zorgt dat zij hun zitje nimmer moeten missen. En het is onnodig die toestanden te karikaturiseren want zij zijn dagelijkse kost.

En niet alleen dagelijkse kost maar tevens hedendaagse toonbeelden, kijk maar naar wie heden het machtigste land ter wereld in hun macht hebben. Wie zonder scrupules vegeteert op een kapitalistisch systeem, wordt miljardair en heeft de politieke macht voor het rapen. Eenmaal aan het bewind is hem vrijwel alles geoorloofd en zo bestaat het dat een president-analfabeet de hele wereld inlepelt dat het niet nodig is om te leren lezen en schrijven: tot zijn verbazing moet men vaststellen dat die waanzin prompt geslikt wordt. De verkozene analfabeet veroorlooft zich om de les te spellen aan universiteitsprofessoren inzake medisch-wetenschappelijke perikelen, milieukwesties en rechtszaken. Hij hertekent de wereldkaart (die hij niet kent) naar wens en haalt zijn gelijk met alleen maar bedreigingen en bombardementen. Hij negeert de geschiedenis van eeuwen slavernij, discriminatie en racisme en doet dat simpelweg door van 'woke' een woord te maken dat bij de domme massa haat oproept.

In een tijd waarin de journalistiek à volonté gecastreerd werd, is het voor malafide mediasterren simpel om dan olie op het vuur te gieten ten bate van nog maar eens een persoonlijk succesje ten koste van de waarheid die in tijden van oorlog altijd het eerste slachtoffer is.

(J.B., 15 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 8: Slot

Uiteraard is het verhaal over onze verbanning uit de tuin van Eden fictie maar het is een heel bijzondere vorm van fictie. Het is betekenisvol in die zin dat het een uitleg verschaft voor de vraag waarom wij moeten lijden en sterven. Een mens heeft er alle moeite mee om te aanvaarden dat het leven eindig is en niet altijd rozengeur en maneschijn.

De eindigheid van het leven is een catastrofe omwille van de liefde maar anderzijds ware de liefde onmogelijk indien de dood niet bestond. Het leven is het gewicht dat men in de schaal moet kunnen leggen om de manifestatie van de liefde mogelijk te maken. Op die manier is de dood niet weg te denken uit een bestaan dat zijn trouw opnieuw bewijzen moet, wat het geval is waar de legende van de zondeval betekenisvol geacht wordt.

In het andere geval (waar het zondevalverhaal geklasseerd wordt als inbeelding) verliest men niet alleen de plicht maar ook en vooral de mogelijkheid om zich te bewijzen, zodat men alle hoop moet laten varen op de echtheid van deze wereld waarin wij leven en waarin wij pas kunnen geloven mits wij de tastbare dingen als sleutels willen zien die ons toegang verlenen tot wat aan deze hun werkelijkheidswaarde geeft.

(J.B., 15 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 7: “Der Wille zur Macht”

Er zijn 12 miljoen Belgen onder wie 30.000 militairen: 1 op de 400 Belgen is soldaat. Er zijn 135 miljoen Russen waarvan 1 miljoen soldaten en dat is 1 soldaat per 135 Russen. Rekent men de 2 miljoen reservisten mee, dan telt Rusland 3 miljoen soldaten en dat maakt dan 1 soldaat per 35 Russen. In Oekraïne zijn naar schatting om en bij het miljoen Russische soldaten gesneuveld en dat is (de reservisten niet meegerekend) zowat het voltallige Russische leger. Rekent men de reservisten wél mee, dan werd nu 1 op de 3 Russische soldaten gedood en dat is 1 gesneuvelde per 135 Russen.

Enorme verliezen, althans aan mensenlevens, want er wordt gezegd dat de Russen alle menselijke 'ballast' als kanonnenvlees naar het front sturen. Een winst dus vanuit het perspectief van de oorlogsmodus want het is beter boeren met een miljoen steuntrekkers minder. Dat was ook de redenering in het Derde Rijk, waarvan de hele boekhouding bewaard werd met daarin deze als 'winst' genoteerde massamoorden in de uitroeiingskampen, uitgerekend tot op 1 Reichsmark nauwkeurig.

De verspilling van mensenlevens wordt een vanzelfsprekendheid waar mensen worden beschouwd als middelen om de economie in stand te houden in plaats van andersom, wat het geval is in een kapitalistisch systeem, en de oorlog is dan niets anders dan de logische voortzetting van die economie. Edoch, ook antikapitalistische of communistische systemen bezondigen zich aan dit euvel dat erin bestaat mensen ondergeschikt te maken aan de systemen die hen zouden moeten van dienst zijn. In het westen gaat het om de dictatuur van het kapitaal, in communistische staten zoals China gaat het om de dictatuur van het staatsbestel en in Rusland betreft het de dictatuur van de dictator - op zijn beurt geregeerd door oligarchen of dus andermaal het kapitaal.

In de katholieke kerk gaat het om de dictatuur van het zogenaamde 'lichaam van Christus' waarvoor de kerk zich houdt en bij I.S. gaat het om de dictatuur van hun heilige geschriften. Telkens gaat het om de heerschappij over de mens van systemen die bedoeld waren om hem van dienst te zijn. En is dat niet de legende van de golem? Het ware horrorverhaal van het middel dat doel wordt, van de levende mens herleid tot gebruiksvoorwerp van levenloze zaken?

Het verlies van zijn paradijs staat derhalve gelijk met een omkering van alle waarden: enerzijds de ontwaarding van het waardevolle en anderzijds de verheffing van het waardeloze. En in de praktijk ziet men dikwijls hoe het laatstgenoemde voorafgaat aan het eerstgenoemde.

Het is “die Unwertung aller Werte”, de vervanging van de christelijke 'slavenmoraal' door het recht van de sterkste (de 'herenmoraal') van Friedrich Nietzsche, wiens 'Wille zur Macht' in krankzinnigheid eindigde. Precies zoals de wens om aan God gelijk te zijn, de ontevreden eerste mens uit het paradijs verbannen heeft en hem deed belanden in dit tranendal.

(J.B., 14 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 6: Als de stof baast over de geest

Indien de geest een product was van de hersenwerking, dan was de stof de leverancier van de geest en dan waren we niet ver meer af van de theorie dat alcohol sinds oudsher terecht 'geestrijke drank' wordt genoemd. Hallucinaties veroorzaakt door moederkoren waren dan niet langer ziekelijke afwijkingen in gevolge een vergiftiging met de genoemde schimmel maar daarentegen, zoals de adepten van een zekere superstitie het hebben willen, 'geestverruimende stoffen' die ons de toegang gaven tot nog onontgonnen paradijzen. Maar de consumptie van moederkoren of van nog andere drugs, pijnstillers en zogenaamde genotsmiddelen is een praktijk die de leugen verkapt dat geen geloof moet worden gehecht aan de vloek van de Schepper over de mens bij zijn verdrijving uit het paradijs: “In het zweet uws aanschijns zult gij brood eten, totdat gij tot de aarde wederkeert, dewijl gij daaruit genomen zijt; want gij zijt stof, en gij zult tot stof wederkeren.”¹

Wellicht houdt de vervloeking in dat het aardse leven gedoemd is om met leed bekleed te zijn totdat het sterft en dat elke poging om aan de genoemde straf te ontkomen (het weigeren van inspanningen en van leed middels luiheid, middels het gebruik van drugs of middels nog andere misdaden) zich zal wreken.

Veel waarschijnlijker dan dat de stof de leverancier is van de geest, is de stelling dat de hersenen hun ontwikkeling te danken hebben aan de geest, zoals de spieren hun groei aan de training danken terwijl spieratrofie het trieste resultaat is van bewegingsarmoede.

Indien de stof zijn ordening aan zichzelf te danken had, dan veroorzaakte de houtskool op het papier de tekening uit 1919 die de naam draagt "Jezus sterft aan het kruis". Maar niet de houtskool schiep de tekening maar wel de kunstenaar Albert Servaes, die op zijn beurt geïnspireerd werd door de kruisiging van een mens van vlees en bloed. Dat Servaes zijn kunst later ten dienste stelde van de politiek en meer bepaald van de waanzin van Adolf Hitler die zes miljoen onschuldige mensen van vlees en bloed vergaste, illustreert misschien een nog heel andere stelling. Het gaat om de stelling dat, zoals de houtskool het instrument is van de artiest, de artiest op zijn beurt, althans voor de duur van zijn scheppend werk, door muzen wordt bestuurd. Muzen maken de mens weliswaar gevoelig voor het Schone maar zij beschikken kennelijk niet over het monopolie voor het inspireren van de stervelingen. Volgens sommigen hebben zij te kampen met de concurrentie van demonen.

De stof dankt zijn ordening niet aan zichzelf omdat wat dood is, niets tot stand kan brengen dat het dode overtreft: de stof dankt zijn ordening aan hetgeen het leven daarin doet ontkiemen en ook onderhoudt, zoals op zijn beurt het leven pas kan gedijen waar de geest, altijd in de vorm van het Goede, het Ware en het Schone, zijn gading krijgt.

Waar dat laatste niet langer het geval is, wordt het leven ten prooi aan de ontbinding die kenmerkend is voor de dode stof. Geestelijke zaken zoals recht en respect gaan dan teloor, zodat alleen het recht van de sterkste, dat een andere benaming is voor de rechteloosheid, overschiet. De geest, en vervolgens het (door de geest gedragen) leven, worden ten prooi aan de dode stof, wat zich vertaalt in een realiteit waarin met het leven wordt gespeeld - waarin het leven wordt verspeeld. En zo bestaat het dat zich de jammerlijke taferelen herhalen uit de tijd van de nasleep van de Napoleontische oorlogen, zoals beschreven door de man die zijn volk leerde lezen. Napoleon, de massamoordenaar naar wie wereldwijd bonbons worden genoemd, likeuren, exquise eethuizen, lanen en pleinen en voor wie standbeelden werden opgericht, blijft kennelijk dienst doen als voorbeeld voor de nieuwe lichting grootheidswaanzinnigen die heden likkebaardend de wereld maar ook Moeder Aarde in de tang houden. Zowaar, andermaal, achten zij loting voor dienstplicht een eerlijk systeem om jonge mensen om te brengen!²

(J.B., 14 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 5: Russische roulette

“De jongste lentezon stond in vollen luister op hare blauwe hemelbaen te glansen.”, aldus de openingszin van De loteling, een roman uit 1850 van Hendrik Conscience over de lotgevallen van een loteling en zijn verwanten. “(...) Arme lieden! zy dachten niet aen de groote maetschappy, die daer verre in de steden krielt; haer niets vragende, meenden zy dat zy zich hunner nooit herinneren zou, en zy leefden met betrouwen voort in hunne schoone en zoete ellende. Maer op eens kwam men van de leemenhutjes den tol des bloeds afeischen. (...)”

Vandaag heet dat heel netjes 'burgerplicht'.

“De eenige jonge man die er woonde, - de eenige die er de magt had om de ondankbare aerde door zyn zweet te bevruchten, zou loten - en soldaet worden indien zyne bevende hand een ongelukkig nummer aengreep (...) Hy was gekomen de droeve Meertsdag, in den almanak van 1833 door Trien met een zwart kruis geteekend!”

“De jonge man was met een tiental makkers uit het dorp naer Brecht gegaen om te loten. Daerbinnen zaten de beide moeders en het jongsken voor het Lieve Vrouwenbeeld, met opgeheven armen, te bidden. De oude grootvader, dwaelde sprakeloos over en weder, en bleef eindelyk voor de deure staen, met de hand aen den stam van den wyngaerd geslagen en met het hoofd ten gronde gebogen, als blikte hy in een graf.

Het meisje stond in den stal voor hare koe en zag het beest halsstarrig en droef in de oogen, en streelde het zachtjes op de wangen, als wilde zy het troosten over een nakend ongeluk.” (…)

“'Kom aen, het uer is daer: wy zullen de arme lotelingen te gemoet gaen.....’

(...)

Hier, voor de baen langs waer de lotelingen van Brecht komen moesten, stonden vele menschen in kleine hoopjes geschaerd, allen vol ongeduld wachtende om den uitslag der loting te vernemen.

(...)

‘Daer zyn ze! daer zyn ze!’

Inderdaed, ginder zeer verre waren de lotelingen van achter een bosch op den weg verschenen, en nu kwamen zy daer aengestapt, zingend en juichend dat het in de lucht hergalmde. Sommige smeten hunne hoeden of klakken, ten teeken van vreugde omhoog, en allen te samen hadden het voorkomen van eenen hoop dronkaerds, van eene kermis terugkeerende. - Maer wie er zong en vrolyk was, wie er zweeg en pyne leed, dit kon men nog niet zien.

Zoohaest de lotelingen op den weg zich vertoonden, liepen hunne bloedverwanten en vrienden, elk van zynen kant, hen te gemoet. De oude grootvader kon zoo snel niet gaen, ofschoon Trien hem nu by de hand voorttrok. Eindelyk, haer ongeduld niet meer kunnende weêrstaen, toen zy zag, hoe ginder de moeders en maegden sommige der lotelingen met bly geschal omhelsden, liet zy de hand des grysaerds los en snelde uit alle hare magt vooruit. Ten halve harer baen hield zy plotselings op, als hadde eene onbekende kracht haer verlamd. Zy week wankelend ter zyde en ging met het hoofd tegen eenen boom staen weenen.

De grysaerd haelde haer in, en vroeg:

‘Is Jan er dan niet by, dat gy staen blyft, Trien?’

‘God, God, ik zal ervan sterven!’ riep het meisje. ‘Zie, daer verre achter de anderen komt hy, met hangend hoofd en bleek gelaet: - hy is al half dood, och arme!’

(...)

Onderwyl naderde Jan tot de plaets waer hy zynen grootvader bemerkte, en kwam met tragen stap regt tot hem.

Trien ging hem niet te gemoet; integendeel, zy verborg haer aengezigt tegen den boom en snikte hoorbaer.

De jongeling vatte de hand des grysaerds, en hem een nummer toonende, zegde hy met schorre stem:

‘Vader, ik ben erin gevallen!’

Dan, tot de maegd gaende, zuchtte hy, terwyl een tranenvloed uit zyne oogen losbrak:

‘Trien! Trien!’

Meer kon hy niet zeggen; de stem verkropte in zyne keel.

De stokoude grysaerd was te zeer ontsteld om een woord te spreken of een gedacht te vormen; terwyl eenige tranen in de rimpels zyner wangen rolden, stond hy stom en dwalend met den blik ter aerde gerigt.

Eene wyl heerschte daer de plegtigste stilte, tot dat Jan eensklaps met sombere wanhoop uitriep:

‘ô, Myne arme moeder! myne arme moeder!’ (...)”¹

Primo Levi waarschuwde ervoor: als de laatste getuigen dood zijn, is er niemand meer die ons vertellen kan hoe het is. En vandaag blokken de kranten: “Defensie-expert over mogelijke loting voor dienstplicht in Duitsland: 'Ze vinden dat het meest eerlijke systeem.'”²

(J.B., 13 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 4: Het achterlaten van het lichaam

Zo-even zegden wij dat onze hersenen verbonden zijn met onze geest zoals ons lichaam verbonden is met onze ziel en dat die twee ook van elkaar ontkoppeld kunnen worden. Zo'n ontkoppeling gebeurt tijdens de slaap wanneer wij aan het dromen gaan: de geest zwerft uit, zoals een vleermuis vliegt hij doorheen het raam naar buiten in de duisternis waarvoor hem zijn blindheid behoedt maar een ingebouwd mechanisme behoedt de slaper er tevens voor dat, in de waan verkerend dat hij vliegen kon, hij zou neerstorten en te pletter vallen in de diepte: dat mechanisme ontkoppelt namelijk het lichaam van de ziel, zodat de ziel onbezorgd kan wegvliegen terwijl het lijf in verlamming achterblijft in bed. De verlamming van het lichaam lijkt ons lichaam in zijn mogelijkheden te beperken maar die disfunctie staat in functie van de verwezenlijking van een ongedroomde vrijheid die wij uit onszelf niet hadden.

In de tweede aanvulling bij het boekje met de titel Is er leven na de dood? werd dit thema reeds behandeld in het kader van de vraag naar de mogelijkheid van extra-zintuiglijke waarnemingen. Daar werd het teken gedefinieerd als datgene dat niet met zichzelf samenvalt maar teken is, wat wil zeggen dat het verwijst naar iets anders, naar een 'betekende': “Het betekende op zich is onwaarneembaar maar indien het niet bestond, dan bestond ook het teken niet. Het teken getuigt daarom van het bestaan van iets waar het naar verwijst, en geloven wij niet in datgene waar het teken naar verwijst, dan moeten wij consequent daarmee ook het bestaan van het teken verwerpen. Welnu, op deze voorwaardelijkheid berust onze hele werkelijkheid.”¹

Hiermee werd in wat andere bewoordingen het zopas aan bod gekomen verhaal van de sleutels al verteld: de sleutels zijn van stof maar de deuren die zij openen geven toegang tot een onstoffelijke kosmos en niemand kan tegenspreken dat op die manier de echtheid van het stoffelijke uitsluitend door de echtheid van het onstoffelijke wordt gegarandeerd. Het (stoffelijke) teken zou niet alleen geen reden van bestaan hebben indien het betekende alleen maar fictie was: het zou zonder meer helemaal niet kunnen bestaan. Maar we gaan hier niet in herhaling vallen.

(J.B., 12 november 2025)

Een Nobelprijswinnaar voor de Vrede over de gebeurlijke wieg van W.O.III

Oekraïne moet zich niet door Rusland, de EU of de VS in stukken laten trekken, zo oordeelt in een recent interview Nobelprijswinnaar voor de Vrede (1990) Michail Gorbatsjov, de laatste grote leider van de USSR die, na bijna een eeuw van communisme, democratie bracht in het land. (1)

Veel invloed heeft de man van glasnost en perestrojka in het huidige Rusland niet meer en dat is ook niet verwonderlijk: in 1991 was Gorbatsjov het doelwit van de latere president Poetin die toen een mislukte staatsgreep pleegde. (2)

Ofschoon het communisme werd opgedoekt, stamt Poetin vooralsnog uit een Marxistisch-Leninistisch nest: net zoals zijn vader was hij zelf werkzaam in de gevreesde geheime dienst van de Sovjets en zijn grootvader was een vertrouweling van zowel Lenin als Stalin - hij was meer bepaald de kok van Lenin en diens echtgenote en hij kookte ook voor Stalin. (2)

Gorbatsjov zou het wel eens bij het rechte eind kunnen hebben: de landen die zich in tweeën hebben laten splijten door de rivaliserende grootmachten die er hun oorlogen zijn gaan uitvechten, zijn straks niet meer te tellen en het bekendste voorbeeld is nu wel Korea, een land dat vele duizenden jaren lang één was, vreedzaam en hoog ontwikkeld, totdat het na W.O.II werd verdeeld in een communistisch noorden en een kapitalistisch zuiden. (3)

Zo ook ontstonden uit het Duitse Rijk de BRD of West-Duitsland en de DDR of Oost-Duitsland met daarin nog eens de enclave van het eveneens in twee gedeelde Berlijn. Het ijzeren gordijn deelde Europa op in het communistische oostblok en het kapitalistische westen en hield stand tot in mei 1989. (4)

In een bloedige oorlog (van 1957 tot 1975) met meer dan een miljoen doden en anderhalf miljoen gewonden werd Vietnam opgedeeld, waarbij in buurland Cambodja nog eens 600.000 slachtoffers vielen en 30.000 doden in buurland Laos (waar meer Amerikaanse bommen vielen dan in W.O.II op Duitsland en Japan samen). (5)

Divide et impera, zo formuleerde Julius Caesar het inmiddels meer dan tweeduizend jaar geleden: men kan een volk makkelijk overheersen als men onder de bevolking eerst verdeeldheid zaait. Het is een niet onwaar maar tevens een bijzonder lelijk principe en het wordt de hoogste tijd dat men het eindelijk doorziet en streng veroordeelt.

Paradoxaal genoeg blijkt het om meer redenen te verfoeien nationalisme hier dan toch van bijzonder nut te kunnen zijn want wat anders kan een land behoeden voor ontbinding dan het eenheidsgevoel onder alle landgenoten? Niet toevallig hebben nationalisten en volgens sommigen zelfs fascisten zich in die strijd gemengd: zij willen Oekraïne immers losmaken van Rusland. Edoch, zien zij dan niet over het hoofd dat ook het westen dat hen met de belofte van de vrijheid lokt, uiteindelijk niet veel meer te bieden heeft dan werkloosheid en daardoor ook ongeluk vanwege dat andere type van slavernij dat bij het kapitalisme past: de slavernij van het geld.

Met de verkiezingen voor de deur zien we ook in eigen land het nationalisme opnieuw de kop opsteken en ook hier geschiedt dat kennelijk vanuit een terecht verzet tegen de bemoeienissen van een Europese Unie die niet een unie is van volkeren maar van volksverlakkers-tafelschuimers, en is dat niet smeken om ontbinding? Want de geschiedenis herhaalt zich: landen verenigen zich tot grote machtsblokken; hun leiders onttrekken zich dan makkelijk aan het oog der burgers; zij gaan op den duur hun eigen gang, zij regeren niet langer doch zij parasiteren, zij kennen zichzelf riante vergoedingen toe, laten zich aanspreken met excellentie, maken zich onschendbaar. Maar mooie liedjes duren niet lang, reeds liggen derden op de loer om de prooi onderling te gaan verdelen.

(J.B., 9 maart 2014)

Verwijzingen:

(1) http://www.gorby.ru/en/presscenter/publication/show_29357/ ; http://m.apnews.com/ap/db_338513/contentdetail.htm?contentguid=fil7nd8O

(2) http://nl.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Poetin ; http://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Putin

(3) Zie het artikel Het onvoorspelbare kluizenaarskoninkrijk: http://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=2193662

(4) http://nl.wikipedia.org/wiki/IJzeren_Gordijn

(5) http://nl.wikipedia.org/wiki/Cambodja ; http://nl.wikipedia.org/wiki/Vietnam ;

http://nl.wikipedia.org/wiki/Laos

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 3: Door het oog van de naald

De lichamen van de woorden kunnen worden uitgewist, met een potloodgom als zij in potlood neergeschreven zijn, met vuur als zij op papier staan of zij verdwijnen zomaar van zodra zij uitgesproken werden. Hun zielen daarentegen kunnen nog een tijdlang blijven voortduren, volgens sommigen zelfs eeuwig, omdat de woordziel zijn betekenis is en betekenissen zijn niet onderhevig aan de stof omdat zij zelf niet stoffelijk van aard zijn.

Men zegt soms dat de wereld van betekenissen zich in onze hoofden afspeelt maar kijk, daar herhaalt zich het probleem want onze hersenen zijn slechts de lichamen van onze gedachten zoals krabbels op papier of klanken in de lucht de lichamen van onze woorden zijn.

Onze hersenen zijn met onze geest verbonden zoals ons lichaam verbonden is met onze ziel maar tegelijk kunnen die twee ook van elkaar ontkoppeld worden.

Libricide is een door dictators aangewende poging om gedachten te verbranden, een poging die tot mislukken is gedoemd zoals ook genocide, waarbij wordt gepoogd om mensen om te brengen: in de twee gevallen worden verkeerdelijk het stoffelijke met het geestelijke verwisseld. Het verbranden van boeken maakt ze beroemd en zelfs heilig en hetzelfde geldt voor het monddood maken en het verbranden van mensen die het verkiezen onrecht te ondergaan boven zich met boosdoeners te compromitteren.

Het meest gekende voorbeeld in de eigen culturele sfeer is dat van de mythologische Christus in wie de vertegenwoordiger van de wereldse machten zegt geen kwaad te zien, waarna deze laatste zijn handen wast in onschuld wanneer de valselijk beschuldigde gefolterd wordt en als een misdadiger omgebracht.

De geschiedenis van het mensdom laat zien dat Hij vele voorgangers en 'volgelingen' heeft - hier tussen aanhalingstekens geplaatst om te benadrukken dat zij hem niet zomaar nabootsen doch handelen vanuit een gelijkaardig inzicht. De meest bekenden onder hen zijn uiteraard politici zoals Patrice Lumumba, Nelson Mandela of Aleksej Navalny en hun gelijken, over wie de Roemeense filosoof Costica Bradatan een boek schreef. Als zelfs deze door hun moed uitmuntende personen al zo rap worden vergeten, kan men zich wel indenken dat over de ontelbare helden onder de 'gewone' stervelingen zelfs nooit zal worden bericht, tenminste als het al aan het licht komt wie zij waren want vaker blijft de ziel van mensen verborgen voor het groot publiek, wat overigens dikwijls een goede zaak is - zoals een overlever van de vernietigingskampen het uitdrukte: “Niet gezien is niet beschoten.” Men zoekt de publiciteit geenszins maar als het moet, gaat men er niet voor op de loop.

In de Christusfiguur toont zich expliciet hoe het ondergaan van onrecht en dood de voorkeur geniet boven het fysieke voortbestaan van zodra aan het verdere leven de ziel zou ontbreken. Bovendien blijken in het genoemde voorbeeld het lijden en de dood zelfs noodzakelijk voor het zogenaamde 'verrijzen', wat het voortbestaan is van ziel - niet slechts ondanks maar soms ook 'dankzij' de fysieke dood. Want de mythe van het christendom lijkt ons somtijds te confronteren met een heus dilemma: enerzijds de mogelijkheid van een stoffelijk bestaan waaraan de ziel ontbreekt en anderzijds deze van het offer van het materiële aan het geestelijke zoals aanwezig in het zinnebeeld van het vuur: de kaars die zich offert aan het licht teneinde eraan te kunnen participeren.

Elk woord is een stoffelijke sleutel die de toegang geeft naar zijn betekenis die geestelijk van aard is maar een grammaticaal betekenisvol geheel van woorden kan dat eveneens zijn en op die wijze toegang geven tot een poort waar men niet doorheen kan zonder de sleutel achter zich te laten. Daar wordt het stoffelijke voor het geestelijke verwisseld, het tijdelijke voor het eeuwige. Maar die weg blijkt allerminst een sinecure, getuige de parabel van de rijke jongeling.

(J.B., 12 november 2025)

Intussen 11 jaar geleden:

"Europa aan het spit":

https://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=2482815

Europa aan het spit -

Een beknopt interview met Omsk van Togenbirger de Waelekens

- Europa wordt aangevallen en er is nauwelijks nieuws op radio en TV, er lijkt alleen nog ruimte voor komische films en amusement, de parlementairen houden zich bezig met perikelen rond familienamen en uiterst rechts wint alom de verkiezingen.

Omsk van Togenbirger, moeten wij ervoor vrezen straks massaal opgeroepen te worden om te gaan vechten aan het Oostfront of ligt het dieptepunt van de crisis achter ons en gaan wij een schitterende toekomst tegemoet?

OVT: - Europa wordt aangevallen, zo zegt u, maar dat is slechts de ene helft van het verhaal, de andere is minstens even belangrijk, want wie valt Europa aan?

- De Russen...

OVT: - Ha, misschien bent u toch wel een tikkeltje vergeetachtig, want wat brachten de martelaren van Wikileaks aan het licht? Weet u dat heus niet meer? De afluisterschandelen van de VS, die volgens de analyses van sommigen de EU wég willen. 

- Bedoelt u dan dat het de VS zijn die Europa aanvallen?

OVT: - Herinnert u zich dan niet die hetze rond de Euro? Sinds de opkomst van de Euro is de hele wereld gaan investeren in de Europese munt, uiteraard ten koste van de Amerikaanse dollar. Steekt de Eurozone de VS dan niet naar de kroon en kan de sterke economische afgang van de VS in de jongste jaren dan niet tenminste voor een deel worden toegeschreven aan de opkomst van Europa?

En dan rijst uiteraard de vraag: hoe krijgen de Amerikanen hun 'bondgenoot' weer klein, want bondgenoten kan men bezwaarlijk bombarderen, niet? Maar ze moeten zich wel haasten want zij willen beslist de vorming van een Europees leger voor zijn. En dan luidt het sinds Caesar: Divide et impera! Verdeel en heers!

- Hoe kunnen ze dat dan doen, op vreedzame wijze Europa verdelen?

OVT: - Iedereen weet dat het een koud kunstje is om Europa te verdelen, men hoeft slechts die partijen te steunen die de betutteling van de EU niet dulden, en zijn dat niet de nationalisten? Vlaams Blok, Wilders, Front National, om het nog maar te houden bij onze onmiddellijke omgeving. Wie kwamen in opstand in de Oekraïne? De nationalisten, inderdaad. En wie verleende hen onmiddellijk en kritiekloos steun? Was dat dan niet Amerika? De EU moet die zure pil maar slikken en zichzelf verloochenen onder Amerikaanse druk, want heeft Europa niet altijd het nationalisme veroordeeld, heel eenvoudig omdat de nationalisten het einde willen van die Europese constructie waarvan inderdaad gezegd kan worden dat ze voor een flink stuk enkel van papier is terwijl ze alsnog gedirigeerd wordt door een groep technocraten die de feitelijke machthebbers vertegenwoordigen?

Maar Europa mist vooralsnog een leger, Europa is immers geen constructie van het volk, Europa pluimt daarentegen het volk en het volk zou wel gek moeten wezen om ten bate van zijn uitzuigers naar het front te gaan vechten!

Dat weet de VS uiteraard heel goed en kijk eens wat ze bijvoorbeeld hier te lande doen: via minister De Krem, die hoopt op een hoge functie bij de NAVO, laten ze ons 40 straaljagers aankopen voor een bedrag van een slordige 5 miljard Euro of, als ik goed kan tellen, 500 Euro per Belg. De kranten blokken dat men nu reeds zeker is van de parlementaire goedkeuring van die aankoop. Met die straaljagers zullen binnenkort onze soldaten gaan bombarderen aan het nieuwe Oostfront en daar ook sneuvelen. Is het u niet opgevallen dat Obama ons met zijn plotseling bezoek aan het Amerikaanse kerkhof van Waregem in eigen persoon komt herinneren aan onze plichten? Want behalve aan de democratie zijn we het ook nog verplicht aan onze overzeese medestanders om tijdig onze defensie te activeren waar nodig.

- Maar hoe valt dat dan te rijmen: de VS willen Europa verdelen, zo zegt u, maar daarvan profiteert toch alleen maar Rusland?

OVT: - Het nationalisme heeft zijn aandeel gehad in het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 en vandaag zijn het nog steeds de nationalisten die erover waken dat de oostelijke, onafhankelijk geworden staten, niet weer door Rusland worden opgeslokt. Maar u gelooft toch niet dat ze dan wel onder het Europese juk zouden willen vallen? Wanneer zij bij Europa willen aanleunen, dan doen ze dat slechts zolang hun onafhankelijkheid daar baat bij vindt. Europa is tenslotte een democratie en te zijner tijd kunnen de nationalisten democratisch aan de macht komen om vervolgens aan Europa en daarmee ook aan de democratie het genadeschot te geven. En dat is misschien wel wat de VS zou verblijden, want het zou beslist de dood van de Euro zijn en daarmee ook de herrijzenis van de Amerikaanse dollar.

- Maar dan lijkt het er wel op dat wij, in Europa, te kiezen hebben tussen de pest en de cholera: ofwel het juk van het nationalisme en dus het einde van de democratie ofwel het juk van een vreemde grootmacht?

OVT: - Ook de verdediging van een eigen Europa blijkt geen oplossing aangezien, als puntje bij paaltje komt, de Europese volkeren Europa blijken te laken en het is de fout van corrupte politici dat wij Europa al evenzeer moeten schuwen als een externe bezetter. Maar ook het nationalisme lost niets op omdat het ons op wereldschaal economisch machteloos maakt, wij kunnen elk voor zich niet optornen tegen de grote machtsblokken, we zijn gedoemd om ons te verenigen.

En of wij echt zelf die keuze hebben, is dan nog zeer de vraag, want de feiten overstelpen ons met een snelheid die ons niet meer de tijd laat om nog na te denken en om dingen te gaan veranderen: voor wij het goed en wel beseffen, hangen we reeds te braden aan het spit.

(J.B., 24 maart 2014)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Aflevering 2: Het paradijs achter slot en grendel

Woorden zijn sleutels en achter de sloten wordt hij gegijzeld: die wereld, totaal verschillend van deze waarin de sleutels thuis zijn en waar men ook niets dan sleutels vindt.

Men hoeft geen woordendeskundige te zijn om te kunnen begrijpen dat woorden een lichaam hebben maar ook een ziel en dat de twee elk in een heel ander oord verblijven. Als wij spreken, of eerder nog praten, geven we ons daarvan meestal geen rekenschap en zo komt het dat wij slechts de instrumenten van de taal zijn en niet haar gebruikers voor wie we ons uitgeven. Wij spreken de woorden niet om daarmee de vermeende eigen geest tot uitdrukking te brengen maar daarentegen ontlenen wij al wat geest aan ons is aan woorden die hun residentie hebben in de taal of in het Woord.

Om die reden ook is taal niet zomaar een voorwerp van cultuur, zoals men in een onschuldige arrogantie kon geloven, maar wel het vuur van elke vlam die zich alleen zelfstandig waant doch aan wie die waan vergeven wordt zolang een groei in het verschiet ligt en derhalve een mogelijkheid om klaarder te kunnen zien of om met andere ogen te kunnen kijken. Want er zijn ogen voor het licht van deze wereld maar er zijn ook ogen voor een ander licht, een licht dat schijnt in onze hoofden.

Het lichaam van de woorden staat zwart op wit voor u, lezer, en u kunt zien dat zijn ledematen vormen zijn of, als u ze luidop lezen kunt, ook klanken en, in braille, hobbeltjes, die geoefende vingertoppen lezen kunnen, of louter getallen uit het tweetallig stelsel, omgezet in elektrische impulsen.

Dat lichaam schoot warempel aan zijn doel voorbij als het op zichzelf stond zoals het lichaam van een mens die men niet kent maar die men wel bekijken kan: woorden in een vreemde taal zijn slechts geluiden, tekeningen, inktvlekken of cijfers, maar als wij ook weten dat het woorden zijn, begrijpen wij meteen dat deze bewegingen in de wereld van de vormen, in de wereld van de geluiden, in de wereld van de hobbeltjes, kortom in de wereld van de stof, zelf weliswaar gebeurlijk mooi maar verder onbelangrijk zouden zijn, ware het niet dat zij de kruiers waren van betekenissen, de dragers van wat men zin genoemd heeft.

Elk verwijzen zij immers naar iets waarvan zijzelf zich heel grondig onderscheiden omdat datgene waar zij naar verwijzen, zich in een totaal andere wereld bevindt: de inktkrabbels op papier, de geluiden die zich boven een achtergrond van lawaai verheffen en zo verder, blijken op een zo moeilijk te doorgronden wijze elk verbonden met een ziel tot welke wij de toegang verkrijgen als wij de taal in kwestie kennen die wij principieel van onze moeder moeten leren en die daarom ook onze moedertaal genoemd wordt.

Stoffelijke woorden zijn de lichamen van betekenissen of van geestelijke dingen, ja, van geesten: het zijn de sleutels waarmee de poorten opengaan die toegang verschaffen tot een plek waar andere dan de stoffelijk geachte dingen wonen. Toch zijn de twee verbonden met elkaar en wel zoals een lichaam met een ziel verbonden is.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 10 november 2025)

Verjaagd uit de tuin van Eden

Onlangs bracht een collega mij een tekst onder de aandacht van een zekere Peter J. Meyer over een al dan niet vermeende denkfout die gemaakt zou worden door wie geloven dat het bewustzijn een product is van de hersenwerking. In de tekst wordt de volgende redenering gemaakt:

De neurowetenschappelijke kennis over het brein hangt af van waarnemingen, enerzijds m.b.t. het brein en anderzijds m.b.t. metingen van breinactiviteit. Die waarnemingen en ook de theorievorming of het maken van een model naar aanleiding daarvan, zijn bewuste activiteiten, zo zegt hij. En dan vervolgt de auteur: als een filosoof vraagt naar het verband tussen bewustzijn en hersenwerking, dan vraagt hij eigenlijk naar het verband tussen bewustzijn en zijn model over de breinwerking. Maar omdat dat model een deel is van zijn bewustzijn, wil hij dus bewustzijn verklaren met een voortbrengsel van dat bewustzijn; hij wil dus het geheel verklaren middels een deel ervan, en dat is absurd, aldus de auteur. Hij gelooft derhalve met een redenering vanuit het ongewisse te bewijzen dat het onbewijsbaar is om het bewustzijn als een product van breinactiviteit te beschouwen. Tot daar de redenering van Peter J. Meyer.¹

Misschien is de auteur overijverig in zijn poging om het ongelijk van het materialisme aan te tonen want zijn redenering loopt in meer dan één zin spaak.

Het is een feit dat metingen sowieso bewust gebeuren. Een onderzoeker moet zich tevreden stellen met observaties, met metingen en het beschrijven daarvan. Hij verkrijgt dan een tekst die een afbeelding is in de wereld van de taal, een afbeelding van iets dat zich buiten de wereld van de taal bevindt. Maar het gelijkstellen van hersenwerking (“neural activity”) met een intelligibel model (“an intellectual model”) is geheel onterecht. Het laatste behoort tot de wereld van de woorden, het eerste echter niet. En dat maakt Meyers' conclusie uiteraard ongeldig.

Alles wat men m.b.t. het aangekaarte probleem (namelijk het verband tussen hersenwerking en bewustzijn) kan zeggen, is o.i. het volgende: wie het bewustzijn beschouwen als een product van de hersenactiviteit, maken geen onderscheid tussen de woordenwereld - of eerder nog: het bewustzijn - en wat daar buiten ligt - het object van bewustzijn. Zij nemen dan sowieso aan, ofwel dat alles in het bewustzijn ligt, ofwel dat alles buiten het bewustzijn ligt. Wie daarentegen aannemen dat dit niet het geval is, blijven zitten met het mysterie van de kloof tussen stof en geest. Bovendien is het verklaren van het geheel middels een deel - of dus het inductief redeneren - onoverkomelijk in de theorievorming, waarbij dan uiteraard altijd de voorlopigheid van de kennis verondersteld wordt.

In feite ligt de kern van de denkfout van Meyers in het verwarren van enerzijds het begrip “deel van het bewustzijn” met anderzijds het begrip “object van het bewustzijn”. De auteur immers acht het (brein)model een deel van het bewustzijn terwijl het geen deel ervan is maar een object ervan en dat maakt een wereld van verschil.

Het bewustzijn heeft namelijk geen delen, het is altijd één en hetzelfde. Alles wat 'in' het bewustzijn komt, is daarvan onderscheiden, het staat er tegenover, het is er object van en nooit is het gelijk daaraan.

Die waarheid toont meteen het wrede lot van de wereld dat het lot is van de mens: wij staan onherroepelijk buiten alles wat wij kennen, geloven, weten, waarnemen, zien. Het is het lot van de mens dat hij overal buiten staat en nimmer kan hopen dat daar ooit verandering in komt.

(J.B., 8 november 2025)

De demiurg in de Timaeus van Plato¹

Aflevering 2: Het levende heelal

Sinds de Verlichting zijn wij in het Westen opgegroeid met wat de Vlaamse auteur Ludo Noens in zijn jongste werk bestempelt als een “ontspoord wereldbeeld.”² Leerden wij immers niet op school dat wij levende wezens zijn (samen met de dieren en de planten die warempel totaal werden vergeten ware het niet dat wij ze nodig hebben om ons te voeden) in een wereld die voor de rest bestaat uit alleen maar dode stof? En werden wij niet zodanig gehersenspoeld dat wij niet meer zien dat de aarde een levend wezen is, uitgerust met talrijke organen, dooraderd met water en met in zich quasi alle elementen die voorkomen in het heelal; een wezen dat onophoudelijk gewassen voortbrengt en allerlei wonderbare wezentjes die elkaar aanvullen om het geheel in stand te houden?

Als men hoort spreken over een “levende aarde” of over “Gaia”, dan roept dat haatgevoelens op ingevolge een rampzalige indoctrinatie door een zichzelf elitair achtende doch ontaarde en moordende bende gedegenereerde lui, verslaafd aan ondingen zoals geld en macht en voortgebracht door een gesystematiseerde hebzucht die de schone aarde in de tang houdt.

Dankbaarheid en verwondering worden er gerekend tot de eigenschappen van “groenen en andere losers”, zo fel gehaat door wie uitpakken met fortuinen op de beurs en met raketten en ander vernietigend tuig: lui met een grote mond die kinderen ver van hun bed, doen creperen in werkkampen, in vergeten massafabrieken, en die jongvolwassenen die horen te studeren, naar het front sturen om daar onder de dekmantel van naastenliefde met de gift van hun leven de belangen van het gouden kalf te dienen dat zich verpersoonlijkt in de figuren aan de zogenaamde wereldtop: lui waarvan de grote mond echter niet vertelt dat zij op de loop gaan voor het geringste spoor van onheil, dat zij hun villa's omheinen met prikkeldraad uit angst voor de wraak van hun slaven, in residenties die vooralsnog niet zijn aangetast door de vervuiling en het vergif dat zij onophoudelijk spuien om hun potten mee te spekken.

Het is zo ver gekomen dat wij er niet langer aan twijfelen dat het waar is wat men ons leert: dat de aarde, dode stof is; het heelal een zwarte leegte; al wat is, een doelloze chaos. Misdadig is een dergelijke opvoeding maar zij is nodig om de grote leugen in stand te kunnen houden over de mens en zijn vrijheid, zijn zelfbeschikking en zijn recht om alles te doen wat hem zint.

Het is onmogelijk om de schoonheid van de schepping te negeren, zelfs als de natuur begraven wordt onder lawaaierige en gevaarlijke steden waar moord en doodslag dagelijkse kost zijn en kinderen omkomen door gekken in voertuigen, door drugs en luchtvervuiling: dan nog tracht met de moed der wanhoop de Schepper met een hemel in betoverende kleuren in een ongeëvenaard spektakel van licht en wolken de aandacht van het ondergaande mensdom te wekken maar Hij stuit op de blindheid en de doofheid waarmee men zichzelf heeft opgezadeld vanuit een waan van absolute vrijheid die immers aan verantwoording ontkomen wil.

Meer dan tweeduizend jaar moeten wij terug om de waarheid hieromtrent te kunnen achterhalen en dan nog dienen wij alle aandacht bij de zaak te houden want ook al kunnen wij lezen en verstaan: er gaapt nog altijd een diepe kloof tussen het verstandelijke begrijpen dat naar het artificiële begint te neigen en het weten dat zetelt in het hart waar men het ook vleselijk voelen kan als een zaak waarmee ons eigen leven is gemoeid.

Timaeus is een bescheiden man: hij acht zijn verklaringen niet absoluut waar doch waarschijnlijk maar hij komt er wel toe via verstandelijk overleg.³ Hij onderscheidt vooreerst “het altijd-zijnde, dat geen wording bezit” [het onveranderlijke, dat is, en dat dus intelligibel is] en “het altijd-wordende, dat nooit is.” [het veranderlijke]⁴ Het veranderlijke is het stoffelijke, het lichamelijke, het waarneembare. Het ontstaat en wat ontstaat, heeft altijd een oorzaak, een maker, die een vakman is. Maar om iets (stoffelijks) te maken dat ook nog schoon is, is een stabiel model vereist. “Nu is het natuurlijk voor eenieder duidelijk, dat Hij [de Schepper] het eeuwige in het oog hield. Want de Wereld is het schoonste der gewordene dingen, en haar Maker de beste der oorzaken.”⁵

Wat Plato hier zegt, is dat de veranderlijke Wereld, precies omdat hij zo schoon is, gemaakt is naar een onveranderlijk model, een geestelijk iets, een idee. Reeds hier wordt duidelijk wat Plato's 'ideeënwereld' eigenlijk is.

Omdat de Schepper Goed is, wilde Hij ook dat zijn schepping Hem zelf zou evenaren, dus ordende hij het stoffelijke zo schoon mogelijk, waartoe het nodig is dat het een verstandige ziel bezit. “Zo moet men dus, volgens de waarschijnlijkheidsredenering, zeggen dat deze wereld als een levend wezen, waarlijk met ziel en verstand begaafd, door de goddelijke voorzienigheid het aanzijn kreeg.”⁶

Timaeus legt uit waarom de wereld bolvormig is, waarom er vier elementen zijn, en waarom de wereld een cirkelvormige beweging maakt: al die eigenschappen staan in functie van de volmaaktheid van de wereld. De wereld moet geen voedsel vergaren en mist daarom ook geen armen of benen, hij is volmaakt zonder: “(...) De wereld voedt namelijk zichzelf door zichzelf te verteren. (…) Handen meende Hij haar niet te moeten aanpassen: die zouden overbodig zijn, daar ze toch niet konden gebruikt worden, noch om iets te grijpen, noch om iets af te weren.”⁷ En om het levend wezen dat de wereld is, helemaal volmaakt te doen zijn, gaf Hij haar ook een ziel, de wereldziel.

(J.B., 6 november 2025).

De demiurg in de Timaeus van Plato¹

Aflevering 1: Het tijdperk voor de laatste zondvloed

Plato's Timaeus, genaamd naar een van de drie gespreksgenoten van Socrates (naast Hermocrates en Critias) is een dialoog 'over de natuur', die wordt ingezet met een beknopte geschiedenis van Griekenland, die men zich herinnert tot aan de laatste zondvloed. Critias heeft het over een geschiedenis van 8000/9000 jaar voordien², toen het werelddeel Atlantis gelegen was voor 'de Zuilen van Herakles' en dat is de naam voor de 14 km brede zee-engte, de huidige Straat van Gibraltar, die de Middellandse Zee verbindt met de Atlantische Oceaan en die Europa scheidt van Afrika met, op het Europese continent, de rots van Gibraltar en, op het Afrikaanse, de berg Hacho.³ Atlantis heerste over Lybië tot Egypte en over Europa tot Tyrrhenië maar verzonk in een tijdspanne van amper één dag en nacht door aardbevingen en overstromingen naar de bodem van de zee. Critias: “(...) en op één rampspoedige dag en nacht verzwond gans uw militaire macht ineens onder de grond, terwijl het eiland Atlantis eveneens in zee verzwolgen werd en verdween. Daardoor komt het dat de oceaan daar ter plaatse nu⁴ nog onbevaarbaar en ondoorzoekbaar is: de modder, door het verzonken eiland gevormd, is, vlak onder de wateroppervlakte, een onoverkomelijk beletsel.”⁵ Critias geeft het woord aan Timaeus voor het behandelen van de kosmologie vanaf het ontstaan van de wereld tot aan het verschijnen van de mens.⁶

(Wordt vervolgd)

(J.B., 5 november 2025).

De Openbaring van Petrus, de demiurg en de dood

Men moet wel gek zijn om met de huidige Russische leiders te sympathiseren maar wanneer onze 'leiders' om de haverklap in de media verschijnen met boodschappen van: “Je moet beveiligen, je moet ze neerhalen, je moet verdediging voorzien, je moet dit, je moet dat”, dan bellen ze alleen maar uit dat zij hun niveau van competentie allang gepasseerd zijn: zij maken ons duidelijk dat ze niet weten wat ze moeten doen. Wat ze volgens velen zeker niet moeten doen, is aanblijven. Edoch, geven ze de fakkel door, of de bazooka, dan neemt een volgende lichting narren prompt hun plaats in en zo blijft het dweilen met alle kranen open, op het narrenschip, dat zo lek is als een zeef. En zo belanden wij van de regen in den drop. Want nu gaan ze ook nog uitleggen aan jan met de pet hoe hun gesofisticeerde wapens werken, waar zich de gevoelige locaties van defensie in ons land bevinden en op welke plek de kernkoppen staan opgesteld. Nog nooit had een vijand het zo makkelijk; de poorten van de hel staan nu wagenwijd open.

De Apocalyps of de Openbaring van Johannes is een wel gekende en ook erkende, allerlaatste Bijbeltekst, handelend over het Einde der Tijden, het Armageddon en het Laatste Oordeel. Maar er bestaat ook een Openbaring van Petrus en verder nog een Apocalyps van Petrus, zij het dat die laatste tekst (die handelt over de hel) apocrief is.

De Openbaring van Petrus, ook genaamd de Gnostische Openbaring van Petrus is pas gekend nadat in 1945 de Nag Hammadigeschriften werden gevonden. De tekst in Koptische vertaling naar een oorspronkelijke Egyptische tekst in het Grieks uit het jaar 200 bevat vijf delen: een visioen van Petrus, een monoloog van Jezus, een tweede en een derde visioen en een opdracht aan Petrus. In zijn monoloog zegt Jezus dat velen zich zullen afkeren van het ware geloof om de demiurg te volgen.

Het begrip demiurg komt uit Plato's Timaeus, die (naast de mythe van Atlantis) zijn natuurfilosofie weergeeft waarin de wiskunde het fundament vormt van het wereldsysteem. Demiurg betekent ambachtsman of bouwer die, in tegenstelling tot God die schept uit het niets, alles samenstelt uit bestaande elementen naar het beeld van ideeën, zoals ingenieurs die plannen maken en uitvoeren. De opvatting keert terug bij de rationalisten in de Verlichting maar krijgt het heden zwaar te verduren waar wijsgeren maar ook natuurkundigen wijzen op het illusoir karakter van die wiskundige basisstructuur die wel eens louter projectie zou kunnen zijn.

De demiurg heet ook Jaldabaoth of Jahweh en is alleen verantwoordelijk voor de schepping van de stoffelijke wereld, die een slechte nabootsing is van de ware werkelijkheid, het pleroma. Het is God, de schepper zelf, die de stoffelijke mens een goddelijke vonk inblaast, die dan in het lichaam gevangen zit. Wat suggereert dat voor de verlossing van de mens, de dood van zijn stoffelijke omhulsel een noodzaak is.

(J.B., Allerzielen 2025)

De tijd en het leven

De tijd gaat met alles aan de haal, met alles en met iedereen. Wat voorbij is, lijkt een droom te zijn geweest, er is geen mogelijkheid om het terug te halen. Het verlies duurt eeuwig en zo ook de pijn, het is de hel. Wie zeggen dat ze daarmee vrede nemen, liegen. Wij blijven terugverlangen naar wat niet meer is en ook nooit meer zal zijn. Het verlies gaat het verstand te boven.

Het leven probeert zich tegen de tijd te wapenen middels het moederschap: een levend wezen plaatst één van de eigen cellen centraal in haar lijf en geeft het de kracht, bezweert het om zichzelf na te bootsen. De moeder maakt in zich een kopie van zichzelf.

Als de kopie af is, splitst die zich van de moeder af waarmee ze was verbonden middels een darmpje, de navelstreng, waar doorheen hetzelfde bloed ging dat ook van de moeder is. 'De navel' komt van 'den af-val', meer bepaald het afvallen van de stam of de afstamming. De navelstreng wordt doorgeknipt, de kopie valt zonder zuurstof, hapt naar adem, voor de eerste keer, en schreeuwt zich de wereld naar binnen.

De moeder ziet zichzelf in 't klein, zij zal in de vorm van melk haar leven geven aan haar kleine zelf dat haar 'kind' genoemd wordt. De vleselijke verbinding van de navelstreng wordt dra vervangen door de minder stoffelijke band van eerst schreeuwen en gebaren maken en vervolgens heel geleidelijk woorden spreken, waarmee het kleine wezentje bij het grote om voedsel jankt: het kleine wil via het voedsel het grote van zijn kracht beroven, de moeder voert het kind, het kind eet letterlijk de moeder op.

En als de moeder oud wordt en uiteindelijk sterft, wordt de volwassen kannibaal herleid tot wees en moet hij toezien hoe de dood bezit neemt van wie hij zelf was en nooit meer zijn zal. Nooit meer, 'nevermore', 'The raven', Poe, de horror.

(J.B., 1 november 2025)

Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 2: “Het caleidoscopisch wereldruim”

Wat betreft de kosmos, werd de theorie van de oerknal met het 13,8 miljard jaar oude universum afgeleid uit een aantal natuurkundige waarnemingen waarvan sommige nu binnen de fysica zelf tegengesproken worden² en hetzelfde probleem duikt op in de biologie inzake de evolutietheorie die zonder de aanname van doelgerichtheid spaak lijkt te gaan lopen.³

De weerstand tegen [aangetoond, zij het beperkt significante] buitenzintuiglijke waarneming is groot vanwege haar onverenigbaarheid met de methode van het reductionistisch fysicalisme (het microreductionisme) dat domineert omdat daarover een gevierde consensus bestaat.⁴ Het bewustzijn wordt er beschouwd als (bij)werking van neurologische processen maar een causaal verband tussen (zenuw)stof en geest (bewustzijn) blijft achterwege. Wat gedaan met bijvoorbeeld de vaststelling dat identieke tweelingen 'telepathisch' elkaars pijn en besognes blijken te kunnen kennen? “Wat niet meetbaar is, bestaat niet. Meten is weten. Maar is dat wel zo?” Sciëntisten, skeptici of vrijdenkers blijken er een fanatieke en dogmatische ideologie op na te houden.⁵

Noens heeft het dan over Technologische Singulariteit: de wereldwijde alleenheerschappij van de Artificiële Intelligentie met de fabricatie van kunstmatige superintelligente 'mensen' zonder (zelf)bewustzijn zoals beschreven door Raymond Kurzweil die dan zijn hoop stelt op de microreductionistische wetenschap om zijn leven eeuwig te kunnen rekken.⁶

In een bestek van amper enkele bladzijden geeft Ludo Noens een bijzonder verhelderend overzicht van de discussie rond de wezenlijke status van de werkelijkheid. Volgens Kant kunnen we de dingen alleen kennen zoals ze aan onze zintuigen en ons verstand (ge-/ver-vormd) verschijnen. In het subjectief idealisme van Berkeley zit de hele wereld in feite in de geest van God en om de theorie van het primordiaal bewustzijn te illustreren, geeft de auteur Schopenhauers formulering: “'Het ene oog dat kijkt door de ogen van alle levende wezens.'”

Bernardo Kastrup heeft het over een 'consistente collectieve droom'. Descartes' dualisme plaatste het denkende subject tegenover de buitenwereld waarbij de twee elkaar op een niet-oorzakelijke manier beïnvloeden.⁷ Maar fysicalisten en sceptici gaan die fundamentele discussie die nog altijd aan de gang is, uit de weg.⁸

Edoch, waar fysicalisten het bewustzijn beschouwen als een product van de stof (de hersenwerking), wint de jongste jaren het tegenovergestelde Berkeleyaanse (en door Aldous Huxley als 'Mind at Large' verwoorde) standpunt veld: de natuurlijke wereld als emanatie van het bewustzijn (- niet te verwarren met de Simulatie Hypothese), waarbij de schrijver de mysticus Claude de Saint-Martin aanhaalt (“'Verklaar de Natuur vanuit de mens, niet de mens vanuit de Natuur.'”⁹) en hij waarschuwt voor een paradigmaverschuiving.¹⁰

De metafysische opvattingen worden op hun kop gezet door nieuwe natuurkundige theorieën zoals de relativiteitstheorie en de kwantummechanica waaraan enkele volgende hoofdstukken worden gewijd.¹¹ Na een sublieme synthese van Schrödingers golffunctie, merkt de auteur op: “De mens is in staat dergelijke mathematische krachttoeren uit zijn mouw te schudden, maar geen mens op deze aardbol weet of begrijpt welke feitelijke, processen zich hierachter afspelen.”¹² De in het micro-universum regerende wetten verbazen ons en de objectieve waarneming ervan blijkt onmogelijk.

De fysicus J.S. Bell spreekt over de verstrengeling van alle dingen met onze wil en deze vaststelling koppelt Noens nu aan wat de Amerikaanse filosoof M. Grosso over levitatie schrijft: “'Diepe bewustzijnsveranderingen bij sommige mystici lijken soms een metamorfose van de fysische realiteit te kunnen uitlokken.'”¹³

Volgt een uiteenzetting over hoe de kwantumveldentheorie de speciale relativiteitstheorie benut en de basis legde voor de Deeltjesfysica.¹⁴ Die wijst erop dat de kosmos niet voortkomt uit het Niets maar uit een 'embryo', een onvast vacuüm dat 'donkere energie' herbergt waaruit de zwaartekracht voortkomt samen met de elektromagnetische kracht en de zwakke en sterke kernkracht.

Kwanta verschijnen en verdwijnen in een oogwenk, er is de onzekerheidsrelatie (van Heisenberg) tussen de impuls en de plaats van kwantum maar ook tussen energie en tijd, waardoor het gebeuren heel even aan de wet van behoud van energie en massa ontsnapt zodat daar kennelijk elementaire deeltjes het levenslicht zien.¹⁵ “De Vlaamse astronoom/scheikundige Gerard Bodifée spreekt in dit verband over 'de apriori onwaarschijnlijke geschiktheid van het heelal voor het bestaan van levende wezens (…).'”¹⁶

Intelligent Design, want toeval lijkt in deze context absurd, het ontstaan van bewust leven lijkt de bedoeling van bij het begin. En ook het 'multiversum' is een mogelijkheid: “tussen die eindeloos vertakkende of parallel ontstane universums met verschillende natuurwetten zal er altijd wel eentje zitten (het onze) met precies de vereiste op elkaar afgestemde natuurconstanten.”¹⁷ En volgens het 'participatief antropisch principe' van J.A. Wheeler is bewustzijn een noodzaak voor het bestaan van de kosmos.¹⁸

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 1: Inleidend

“Het is vandaag al rationaliteit, imponerende/verslavende technologie en dwangmatig, vaak misleidend gecijfer (en overdadige weergave in percentage) wat de klok slaat. Toch zou men kunnen zeggen dat natuurwetenschap op zich - met respect voor specifieke ethische regels - een boeiend, creatief en - helaas zeker niet altijd - heilzaam menselijk avontuur is.”² Ziedaar de kenschetsende openingszin van de inleiding tot een boek dat de werkelijkheidswaarde van die imponerende onderzoeksresultaten in vraag stelt alsook die werkelijkheid zelf: “(...) 'wat we tegenwoordig voor kennis aanzien,' zo meende [de door Ludo Noens bewonderde grote wijsgeer 'Against Method'³] Feyerabend, 'kan in de nabije toekomst veranderen in een sprookje, terwijl een hoogst grappige mythe finaal zou kunnen omslaan in een hecht stukje wetenschap.'”⁴ Frappant citaat ook van de visionaire Jules Verne: “'Al wat een mens zich in zijn verbeelding kan voorstellen, kunnen andere mensen tot werkelijkheid maken.'”⁵ En dan de mysterieuze evangelische zin: “Nu zien wij als in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog.”⁶

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 3: Burgeroorlogen en voorrechten

In een burgeroorlog gaat het vaak om het behoud van voorrechten.

In een staat heerst vrede totdat er ruzie is en die ontstaat door de band omdat een zekere groep zich benadeeld weet tegenover een andere. Want meestal is het zo dat de goederen in een samenleving ongelijk verdeeld zijn, waarbij de sterkste groep meer rechten geniet dan de zwakkere en dat kan de meerderheid zijn (zoals in een democratie waar de politiek nog wat in de pap te brokken heeft) maar het kan ook de meest kapitaalkrachtige groep zijn (namelijk waar de economie de politiek domineert, zoals dat vandaag gangbaar is).

Gewoonlijk worden de sterkeren mettertijd nog sterker en de zwakkeren nog zwakker en dan heeft men het over de spreekwoordelijke groter wordende kloof tussen rijk en arm. Die kloof kan groter worden omdat de sterkeren sterker worden en dat doen zij doordat zij hun voorsprong op de zwakkeren in wetten vastleggen. In een (neo-)liberale samenleving bestaat dat systeem heel openlijk in het bankwezen, waar de bezittende klasse haar eigendommen, haar geld, zonder inspanningen te leveren kan laten renderen door het tegen rente uit te lenen aan wie tekorten lijden. Dat systeem, dat eigenlijk een systeem is van voorrechten, beantwoordt aan het zogenaamde Mattheüs-effect: “Aan wie heeft, zal nog meer gegeven worden en hij zal teveel hebben, maar aan wie niet heeft, zal ook het weinige dat hij nog heeft, ontnomen worden.”¹

Omdat eigendommen rechten zijn, bestaat dit effect niet alleen inzake het financiële: het geldt zonder meer alom in het juridische gebied en daarbij gaat het om de juridische verankering van voorrechten of dus om het legitimeren van het recht van de sterkste, het wettigen van de wet van de jungle, het wettigen van de wetteloosheid en is dat niet de perversiteit ten top gedreven? Toch is uitgerekend die perversie het oogmerk van het neoliberalisme. De rijken willen slapend nog rijker worden en zij willen zich ervan verzekeren dat hun slaap door niemand meer kan worden verstoord. Ja, zij willen zelfs dat de armen erover waken dat dit niet gebeurt.

Twee groepen staan tegenover elkaar: de werkenden (die arm blijven) en de rijken (die de armen voor zich laten werken) en dat heet polarisatie. Als de kloof onhoudbaar groot wordt, breekt protest uit: de armen komen op voor hun rechten, of dus tegen de voorrechten van de rijken en de rijken onderdrukken het protest om de eigen voorrechten te beschermen.

Een historisch voorbeeld dat zich momenteel zal herhalen, is de Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 en die aan 700.000 burgers het leven kostte (met daar bovenop nog eens bijna evenveel gewonden). Toentertijd hadden de rijken hun rijkdom aan de slavernij te danken. Een deel van het volk (grosso modo de noordelijke staten van de V.S.) begon het onmenselijke daarvan in te zien en nam het op voor de slaven maar de rijken (in de zuidelijke staten) stelden hun veto; zij wilden hun rijkdom en derhalve hun voorrechten niet prijsgeven.

De liberalen van vandaag noemen 'vrijheid' wat in feite voorrechten zijn en zij hebben het over 'orde' waar zij dit aperte onrecht onaangetast willen houden. Degenen die opkomen voor de rechten van de onderdrukten en die in politieke taal 'links' worden genoemd, zijn zij die zich van het onrecht bewust worden, zij die wakker worden (vandaar de benaming 'awakening' of 'woke'). Maar de greep van de machthebbers op het door hen uitgebuite volk is dermate groot dat zij middels de media die zij bezitten, iedereen kunnen laten geloven dat de politieke linkerzijde staat voor ordeverstoring en terreur. Waar de armen op straat komen om ook voor zich het recht op voedsel, onderdak en onderwijs op te eisen, worden zij door de uitbuiters in maatpak die de cinema beheersen, afgeschilderd als criminelen die de maatschappij belagen en de algemene welvaart. Gewis, een grote burgeroorlog, maar deze keer wereldwijd, staat voor de deur.

(J.B., 19 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 2: Columbus, Bolívar, Marx en Trump

Vrede wordt niet bekomen middels wapens, zoals de huidige machthebbers in de V.S. dat door de wereld willen bevestigd zien: wapens kunnen hooguit met repressie het geweld institutionaliseren en dan gaat de oorlog zich nestelen in het leven van alledag. Wat wapens bewerkstelligen, is repressie, onderwerping, afpersing, chantage, slavernij. Met het buskruit heeft Europa sinds Christoffel Columbus in 1492 en ook nog gewapend met behulp van een pauselijk verzoekschrift tot onderwerping (het 'requierimento') het Amerikaanse continent aangevallen, de autochtone bevolking aldaar uitgemoord (al stierf een groot deel ingevolge pandemieën veroorzaakt door Europese microben), de grond in beslag genomen en er naderhand plantages opgericht voor de teelt van vooral thee, suikerriet en katoen. Teneinde die plantages te kunnen runnen, werd gedurende drie eeuwen het Afrikaanse continent leeggeroofd van zwarten die gelijk sardientjes in blik in het ruim van grote zeilschepen over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika werden gebracht om daar de rest van hun (korte) leven in slavernij door te brengen en aldus de Europese grootgrondbezitters en beleggers rijk te maken. Ook Midden- en Zuid-Amerika deelden in dat lot en wanneer daar nu nog Spaans en Portugees de voertaal zijn, is dat omdat de genoemde mogendheden het zuidelijke stuk van dat werelddeel koloniseerden.

Tot de Latijns-Amerikaanse landen die aldus tot de slavernij veroordeeld werden, behoorde de Republica Bolivariana Venezuela, zo genoemd naar 'El Libertador' ('De Bevrijder') Simón Bolívar die naast Venezuela (in 1813) in het Amazonegebied in de daarop volgende jaren ook Panama, Colombia, Ecuador, Peru en het naar hem genoemde Bolivia bevrijdde van de Spaanse conquistadores. Het is niet verwonderlijk dat deze slaven naderhand de ideologie van hun overheersers niet deelden maar daarentegen de socialistische opvattingen meer genegen waren en meer bepaald die van Karl Marx die in 1818 het levenslicht zag en dus in de nadagen van de Franse Revolutie uit 1789. De bloedige Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 ontstond n.a.v. de afschaffing van de slavernij tussen de voorstanders daarvan (in het Noorden van de V.S.) en de tegenstanders (in het Zuiden) - Das Kapital zou verschijnen in 1867; het Communistisch Manifest was er al sinds 1845.

En ook vandaag nog wordt door de Venezolanen en door al de andere bewoners van die regio uiteraard heel terecht absoluut geen heil verwacht van de V.S. die middels een lange muur van deze armen illegalen maken en derhalve nieuwe slaven want wie over de muur klauteren, komen weliswaar in de V.S. terecht maar zij missen papieren en derhalve rechten terwijl zij zoals iedereen moeten eten, wat erop uitdraait dat zij tegen een hongerloon door rijke opportunisten worden uitgebuit. Deze miskende vorm van kolonisering resulteert in het succes van het socialisme in de betrokken regio en vanzelfsprekend is dat een doorn in het oog van de V.S.: zij willen hun slaven blijven uitbuiten want uiteindelijk danken ze aan hen hun rijkdom, daar alle rijkdom ten langen leste alleen uit arbeid kan voortkomen.

Dictator Trump beschuldigt de Venezolaanse regering die zich wil onttrekken aan zijn dictatuur, van dictatuur; hij wil ze omverwerpen en pleegt daartoe terreurdaden. Dat hij gesteund wordt door het volk (die immers zijn kiezers zijn) is alleen mogelijk dankzij de algehele onwetendheid, wellicht het grootste kwaad in de geschiedenis van het mensdom.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 1: De bagatellisering van het leven

Iets bagatelliseren betekent het zodanig voorstellen alsof het onbeduidend, onbelangrijk is; het geringschatten, minimaliseren, kleiner maken dan het is en dan wel zo klein mogelijk, wat in feite betekent dat, als men dat maar even zou kunnen, men het zou vernietigen of doden. Omdat nu het leven uiteraard het allerbelangrijkste is van al het denkbare, zonder hetwelke helemaal niets kan bestaan, is de bagatellisering van het leven een bijzonder ernstige zaak, een zaak die aandacht verdient omdat zij onafgebroken, zij het vaak op zeer verborgen wijzen, aan de orde van de dag is.

Het leven bagatelliseren kan gebeuren door het als een futiliteit voor te stellen maar vaker voltrekt zich dat kwaad door futiliteiten belangrijk te gaan achten. Een bijzonder geval daarvan bestaat daar waar onbelangrijke zaken weliswaar op zichzelf onbelangrijk zijn maar tevens de mogelijkheidsvoorwaarden vormen voor het allerbelangrijkste en zo bijvoorbeeld is de dode stof op zich weliswaar onbelangrijk maar het leven is daaruit opgebouwd en dat wil zeggen dat de dode stof alsnog van levensbelang is voor het leven. En een sprekend voorbeeld (uit onze economie) is uiteraard het geld dat op zich niets betekent terwijl het in het spel van chantage, dat de wereld is, het verschil kan maken tussen leven en dood.

Eerst moet het leven gebagatelliseerd worden vooraleer men ermee kan gaan spelen want dat is wat potentaten beogen die gedreven worden door aanzien, macht en geld. Zij hebben soldaten nodig die voor hen de moordklus zullen opknappen want wie andermans goed wil inpalmen, kan rekenen op verzet en de onderdrukking daarvan vergt geweld en aan geweld maken potentaten de eigen handen niet vuil.

Soldaten zijn, precies zoals burgers, mensen van wie de menselijkheid ondergeschikt gemaakt werd aan hun bruikbaarheid: zogenaamde illegalen of sans-papiers krijgen voedsel noch onderdak omdat zij in de rekenkunde van dictatoriale staten niet bestaan, hun mens-zijn is immers voorwaardelijk, het volgt op hun burgerschap en er zijn warempel filosofische theorieën die de stelling verdedigen dat het mens-zijn pas ontstaat dankzij het samenleven in staatsvorm en dus niet vooraleer men burger is.

Waar het soldaten betreft gaat men nog een stapje verder en in feite is elke burger een slapende soldaat die kan opgeroepen worden van zodra het de heersers zint - komt hij niet opdagen naar het front om daar zijn leven in de waagschaal te gooien, dan krijgt hij wegens desertie de onmiddellijke dood met de kogel. Er is inderdaad een wet die gewetensbezwaarden spaart maar die bestaat alleen in vredestijd waar ze niet benut hoeft te worden: haar opheffing is een kwestie van luttele minuten, zoals ook de herinvoering van de legerdienst.

Burgers, soldaten, slaven. Slaven zijn meestal buitgemaakte soldaten van de vijand die niet gedood worden omdat zij voor de eigen kar gespannen meer opbrengen: zij leven derhalve onder voortdurende dooddreiging en voeren daarom zoals willoze wezens de bevelen uit van wie hen in de tang houden. Een variant van soldaten en slaven zijn arbeiders, die immers geduld worden omdat zij renderen, of beter gezegd: zolang zij renderen - getuige de actuele pensioenkwesties.

Honderden jaren aan een stuk heeft het Noorden het Zuiden geplunderd op vlak van grondstoffen en slaven en zoals historisch onderzoek het zonder tegenstand heeft bevestigd, is dat het geval kunnen zijn door de uitvinding van het buskruit of dus door wapenbezit, dat afdreiging mogelijk maakt: “Uw geld of uw leven!” Er zijn allerlei ontwikkelingen geweest om het tij te keren maar na de bloedige burgeroorlogen en de zogenaamde afschaffing van de slavernij is zij herboren in allerlei minder grijpbare vormen en in de eerste plaats als de loonslavernij.

Tegelijk blijft zij echter als rauwe slavernij bestaan in de derde en in de vierde wereld: men neemt aan (onder politieke druk en propaganda) dat het kolonialisme behoort tot een ver verleden maar zonder slag of stoot werd het gewoon getransformeerd in het neokolonialisme en kennen we vandaag een wereld waarin bijvoorbeeld Europa volkomen gekoloniseerd werd door de V.S., met opnieuw de wapenstok, momenteel het kernwapen getransporteerd door de snelst denkbare raket, als het actuele buskruit. De bewegingen én de schijnbewegingen die zich momenteel voordoen tussen de grootmachten hebben iets dat de spot drijft met de horror in de cinema van pakweg Alfred Hitchcock of Roman Polanski.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Wat heeft Trump te zoeken in Venezuela?

Het is geen geheim: evenmin als de LGBTQ-perikelen, de Verenigde Naties en de Wereld Gezondheids Organisatie, deelt het regime van Donald Trump de wereldwijde klimaatbezorgdheid. Venezuela behoort tot de in 1813-1820 door Simon Bolivar uit de greep van de slavendrijvende Spanjaarden (onder koning Jozef Bonaparte) bevrijde gebieden in de Selva (dat is het Amazonegebied of het Regenwoud). Deze zogenaamde 'longen van de aarde' worden bedreigd door de houtkap ten voordele van soja- en palmoliegewin, de klimaatverandering, de dammen voor waterkrachtcentrales aldaar en de illegale winning van goud middels sterk vervuilend kwik. De Venezolaanse regering Maduro zou wel het leger inzetten om illegale, vervuilende mijnbouw (goudwinning) te bestrijden¹ doch geeft uiteindelijk de voorrang aan industrieel gewin ten koste van de natuur. Maar dat is wat ook de regering Trump doet en ongetwijfeld azen de V.S. op het goud van het Amazonegebied en laat de fatale ontbossing hen koud. Zij kunnen Maduro niet verwijten dat hij niet milieubewust handelt omdat ze dat zelf ook allerminst doen en vandaar richten ze hun pijlen op de drugshandel. Als Trump erin slaagt om via die weg zijn militaire aanval op het Amazonegebied te legitimeren, zal hij het inpalmen en zal zijn kassa gewis weer rinkelen.

(J.B., 18 oktober 2025)

Communisten, fascisten, nationalisten en Huzaren

Het is een bekend gegeven dat ook in de jongste jaren de communisten aan zekere Europese politici financiële en andere voordelen hebben bezorgd in ruil voor electorale en andere invloed in de continentale politiek en paradoxaal genoeg is vooral extreemrechts betrokken geweest in zekere onfrisse praktijken. Die vormen van corruptie zijn overigens niet alleen in Europa aan de orde, in de V.S. leidden deze verholen omkopingstactieken tot wat het Mccarthyisme heet, genoemd naar de republikeinse politicus uit Wisconsin Joseph Mccarthy, senator van 1947 tot 1957: het is de systematische verdachtmaking zonder bewijs van mensen met al dan niet vermeend communistische sympathieën. McCarthy had zijn succes te danken aan het proces tegen de voor spionage (onterecht?) veroordeelde Amerikaanse politicus Alger Hiss dat in 1950 plaatsvond.

Maar niet alleen communisten pogen politici om te kopen, ook fascisten doen dat en om het bij een enkel voorbeeld te houden: in onze contreien kennen wij uit de naziperiode het schandaal van VNV-leider Staf Declercq over wie in de jaren tachtig de onderzoeksjournalist Maurice De Wilde aan het licht bracht dat hij en zijn partijgenoten forse sommen ontvingen van de propagandamachine van de NSDAP van Adolf Hitler.

In de Tweede Wereldoorlog bevochten de communisten onder Stalin aan de kant van de V.S. en de overige geallieerden het naziregime van Hitler en zijn Japanse nationalistische bondgenoot. En vandaag veranderen de V.S. maar ook Europa om de haverklap van bondgenoten: het wordt niet langer weggemoffeld dat partijen er helemaal niet meer toe doen nu de politiek geregeerd wordt door de economie en alleen geld nog van tel is: Trump regelt zijn zaakjes zo dat hij zoveel mogelijk oorlogstuig kan slijten en dat doen overigens de Belgische wapenhandelaars van FN Herstal (Fabrique Nationale de Herstal) eveneens. Wie de politiek wil begrijpen, moet de geldstromen kennen en hetzelfde geldt trouwens ook (cf. o.m. Willy Claes) voor het begrip van de religie.

Waar de fascisten aan zet zijn, vormen de antifascisten ('antifa') een terreur-organisatie en waar de communisten de macht hebben, zijn de fascisten ('fa'?) terroristen. Het volstaat dat de dictatuur van Trump en zijn media de antifascisten enkele keren als criminelen afschilderen opdat de hele wereld bij het horen van de naam 'antifa' aan terreur zou denken en zo bestaat het dat op een nationale betoging in Brussel tegen de grote pensioenroof met 80.000 demonstranten, vijf personen een ruit ingooien opdat de kranten van de huidige extreemrechtse (quasi-fascistische) regering zouden suggereren dat nog maar eens de communisten onze hoofdstad vernield hebben.¹ Bijna gelijktijdig echter met de identificatie van communisme met antifascisme en terrorisme moeten ook de fascisten (bijvoorbeeld de Venezolanen in de logica van Trump maar ook de Oekraïners in de optiek van Poetin) als terroristen of als nazi's worden gebrandmerkt (en dan hebben we het nog niet gehad over Marxisten). Uiteindelijk moeten dan de Huzaren opgetrommeld worden om duizelingwekkende stukjes op te voeren die al die tegenspraken met elkaar moeten kunnen doen harmoniëren. 'Huzaar' betekent 'piraat' en dat begrip is verwant aan het begrip 'spion': concepten die alles te maken hebben met bedrog, wantrouwen, en verdachtmakingen en die thuis horen in 1984 dat intussen al 41 jaar achter de rug ligt: de wereld rond heeft de aldaar afgeschilderde dystopie geleid tot historische massaslachtingen.

(J.B., 16 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Unamuno, potlood op papier)

Aflevering 7: Zo vernielt de rechtse politiek de samenleving

Er wordt jacht gemaakt op zieken.“Ze maken van artsen controleurs en van patiënten verdachten. (…) Vandenbroucke wil een kliklijn (…). Ons land telt een half miljoen langdurig zieken, dubbel zoveel als in 2010. (…) Langer werken, hogere werkdruk, superflexibiliteit... (…) Ze zijn opgewerkt. (...) De zieke moet zich aanpassen aan het werk - zelfs als dat werk de oorzaak van de ziekte is.”¹ Er is voldoende controle maar “de regering wil daar nog een laag bovenop doen: sancties, kliklijnen, financiële boetes voor ziekenfondsen die te weinig zieken activeren, controle op het voorschrijfgedrag van artsen. De boodschap is duidelijk: we vertrouwen u niet!”² Onderzoek bewijst dat dit averechts werkt maar de minister heeft daar geen oren naar. “'De maatregelen van de regering-De Wever zullen het probleem van langdurige ziekte nog verergeren'”, aldus arbeidssocioloog Maarten Hermans.³

Ook de werklozen moeten worden gestraft. Vanaf 2026 wordt werkloosheid beperkt tot twee jaar en samenwonenden verliezen dan ook nog het leefloon. De helft van de werklozen leeft in armoede. Onwil? “We hebben vandaag 330.000 werklozen. En er zijn 150.000 vaste arbeidsplaatsen vacant en 20.000 interim jobs. Dus, missen we 160.000 jobs.”⁴ Inzake discriminatie (van allochtonen, mensen met een beperking, ouderen en... langdurig werklozen) weigert men de onderzoeksresultaten bekend te maken.⁵ 180.000 'langdurige werklozen' zullen worden uitgesloten. Maar langdurige werkloosheid' betekent niet dat men niet werkt: om uit die categorie te ontsnappen moet men “12 maanden voltijds werken binnen de laatste 18 maanden. Dat lukt voor veel mensen niet door de superflexibiliteit en de wildgroei van de scharrelbanen en interimjobs. Ze werken, maar ze werken onvoldoende lang in een stabiele baan.”⁶ De aangekondigde maatregelen leiden niet tot meer werk maar tot armoede en psychisch lijden. De bedoeling? “[werklozen] worden gedwongen eender welke job te accepteren.”⁷ “De aanval op de werkloosheid zal leiden tot een verdere afbraak van de arbeidsvoorwaarden van de werkende klasse als geheel.”⁸

Alles moet sneller, flexibeler en goedkoper maar als we ons niet verzetten, gaan we Duitsland achterna: “'Zestien miljoen Duitsers hebben uitzicht op een wettelijk pensioen van minder dan 1200 euro per maand. Verdien je in Duitsland vandaag minder dan 17 euro per uur, dan val je onder deze grens van 1200 euro pensioen, zelfs na 45 jaar fulltime werk.”⁹ In het derde deel van het boek legt Kim De Witte ook uit hoe het anders kan.

(J.B., 15 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Jozef M., pasteltekening)

Aflevering 6: De pensioenen zijn wél betaalbaar

De pensioenen worden onbetaalbaar geacht met twee drogredenen: het probleem van de vergrijzing en dat van de begroting. Men herhaalt alsmaar dat het aantal actieven vergeleken bij de niet actieven kleiner wordt maar dat argument snijdt geen hout: niet actieven vervullen essentiële taken in de samenleving en zij tellen naast gepensioneerden bijvoorbeeld ook kinderen, jongeren, studenten, vrijwillig niet-actieven, werklozen en zieken. “Het opmerkelijk is: de verhouding, de ratio, tussen al die niet-actieven samen versus de actieven gaat in de toekomst nauwelijks veranderen.”¹ Bovendien stijgt de productiviteit alsmaar. De doemscenario's zijn onterecht en vormen een alibi om te kunnen snoeien.

Het budgettaire argument is even vals. Een berekening toont dat de stijging van de pensioenlast over 25 jaar 0,08 procent van het bbp per jaar zal zijn. Vergelijk bijvoorbeeld met “de bankencrisis van 2008 die de sociale uitgaven van de overheid in één jaar met 3 procent van het bbp deed stijgen, dankzij de graaicultuur van de financiële wereld.”² “In de komende tien jaar wil de regering bijna dubbel zoveel meer uitgeven aan oorlogsmateriaal als de meeruitgaven voor onze pensioenen in de komende 50 jaar.”³ Dat alles afgezien van de gigantische pensioenroof. Werkgevers weigeren steeds vaker om dat derde deel van ons loon dat we afdragen voor het pensioen, door te storten naar de sociale zekerheid en dat met de medewerking van de regering. Onder meer door vrijstellingen van bijdragen voor topverdieners, zogezegd om het land voor hen aantrekkelijker te maken. De vraag is waarom de regering de vergrijzing onbetaalbaar wil maken.⁴

(J.B., 14 oktober 2025)>

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Zuster Emmanuelle, potlood op papier)

Aflevering 5: De gepensioneerden betalen de bommen

Volgens Francken “staat de sociale zekerheid te vet” en ook Rutte wil dat sociaal geld naar bewapening gaat, dus vooral pensioengeld. Feit is dat in België het pensioen gemiddeld 415 euro lager is dan in de ons omringende landen en de argumenten die de regering aanbrengt om dat goed te praten (de schuld wordt gegeven aan de slachtoffers), kloppen niet. Het zijn mensen met royale pensioenen die deze leugens verspreiden, en mensen met 'graaipensioenen' zoals, naast alle parlementsleden, Siegfried Bracke (met maandelijks 3000 euro extra) en Herman De Croo (met 5000 euro extra): die illegale pensioengelden bovenop het maximumbedrag (8.129 euro) kwamen pas in 2023 aan het licht. Durf je dat te zeggen? Dat is dan laster en eerroof en ze spannen een zaak tegen je aan! Die verliezen ze dan wel maar terugvorderingen worden 'juridisch te lastig' genoemd, en dat terwijl de laatste vijf jaar van 130.000 werkmensen pensioengelden ter waarde van 300 miljoen euro teruggevorderd werden. Alle voorrechten blijven onaangetast. En de door Trump afgedwongen bewapening, die veel meer kost, is wél betaalbaar. Kim De Witte: “Als je vrede wil, bereid dan oorlog voor, vertelt Bart De Wever aan onze kinderen op Karrewiet. Dat was de leuze waarmee het Romeinse rijk zich voorbereidde om (…) Europa en Noord-Afrika te veroveren. Bewapenen voor vrede? De geschiedenis heeft het tegenovergestelde ten overvloede bewezen. (…) Bewapening brengt oorlog dichterbij.” Zoals ook voor W.O.II het geval was, moet ook nu de arbeidersbeweging de sterkste vredeskracht tegen militarisering zijn.¹

(J.B., 14 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Pierre De Geyter, potlood op papier)

Aflevering 4: Vervalsing van gegevens

“70 is het nieuwe 50”, aldus het Internationaal Muntfonds in haar rapport van april van dit jaar en de auteur repliceert: “De bubbel waarin veel beleidsmakers leven [want wie heeft een job zoals de hunne?] is zo groot dat de eigen werkelijkheid hen als de enige werkelijkheid verschijnt.” De pensioenleeftijd wordt gekoppeld aan de levensverwachting, maar “het is de bevolking die ouder wordt” - het gemiddelde dus, onder meer door de daling van de kindersterfte - “en niet de mens.” Het feit dat ons lichaam rond 65 jaar fors aftakelt, bleef ongewijzigd. “Twee, wij zijn niet gelijk voor de dood.” Mannen uit de hogere inkomensklasse leven 9,3 jaar langer en blijven 25 jaar (!) langer gezond dan de armen. “En drie, op een bepaald moment zegt ieders lichaam 'Stop!'” Het aantal langdurig zieken is verdubbeld vergeleken bij 2010: een gevolg van te lang werken. Er is gewoon geen respect voor werkmensen.¹

(J.B., 13 oktober 2025)

De droeve boodschap

Na Zelensky verkondigt nu ook Trump voor de hele wereld, de Tv-kijkende kinderen incluis, dat vrede bereikt wordt dankzij de wapens en voor de slechte verstaander voegt hij daar aan toe dat de V.S. beschikken over de beste (de meest dodelijke) wapens.

De wapenhandel is de meest winstgevende aller tijden, de V.S. zijn wereldleiders op dat vlak en zij leveren aan Israël, aan Oekraïne en aan alle regimes die aan hun kant staan - die met andere woorden hun waarheid verdedigen.

Edoch, gesteld dat de bewering van Trump, dat vrede bekomen wordt met wapens, waar is, dan moet hieruit een bijzonder onthutsende conclusie getrokken worden want dan zijn al degenen die pleiten voor ontwapening, oorlogsstokers.

In de eerste plaats krijgt aldus de katholieke kerk de volle lading, al moet hier volledigheidshalve worden aan toegevoegd dat als de recente verklaringen van gewezen NAVO-baas Willy Claes ernstig mogen genomen worden, de onlangs heilig verklaarde paus aan dit verwijt ontsnapt en wel omdat hij (volgens Claes) een wapenhandelaar was, hij zou gezorgd hebben voor de bewapening van het regime van Mobutu.

Alle gekheid op een stokje, maar de droeve boodschap is dat in de huidige heruitgave van het nazisme de zelfverklaarde verkondigers van de blijde boodschap andermaal niet thuis geven: de duivel verkondigt nu openlijk wereldwijd de boodschap dat de weg naar vrede via de wapens gaat - de wapens, uiteraard bij hem te bekomen. Maar de droeve boodschap in dezer is ongetwijfeld dat zoals gewoonlijk als hij spreken moet, de paus zwijgt als een graf.

(J.B., 14 oktober 2025)

Over feiten en feiten

Vruchteloos tracht men oplossingen te vinden,

maar er komen steeds nieuwe problemen bij.

In juni 2020, ter gelegenheid van de beginfase van de coronapandemie, legde de toenmalige prins en huidige koning Charles van Engeland samen met Klaus Schwab (professor en stichter van het World Economic Forum) een plan op tafel dat laatstgenoemde al sinds 1971 koesterde, een plan om de wereld te verbeteren, een project voor een bezitsloos bestaan zonder privacy. Volgens de Deense politica Ida Auken dé utopie van de machthebbers, gekenschetst door het motto: “Welcome To 2030: I Own Nothing, Have No Privacy And Life Has Never Been Better”.¹ De prins toonde zich daarmee een groot voortrekker van de reguliere geneeskunde die in het kader van dat plan met zijn mondiale vaccinatiecampagnes een belangrijke functie had.² Verbazingwekkend was dan ook het bericht dat toen in de loop van 2024 bekend werd dat Charles aan kanker leed, hij de supervisie over zijn gezondheid in handen bleek te hebben gelegd van een homeopaat.³ Immers, de homeopathie wordt beschouwd als pseudowetenschappelijk daar zij steunt op negentiende-eeuwse beginselen die inmiddels zijn ontkracht.⁴

Dit historisch voorbeeld m.b.t. een ongetwijfeld bijzonder goed gedocumenteerd persoon ondersteunt de stelling dat de reguliere geneeskunde die in onze contreien de enige is die aanspraak kan maken op wetenschappelijkheid en daarom ook de wetenschappelijkheid als zodanig, niet zo vast in haar schoenen staat als men ons wil laten geloven - waarmee meteen gezegd is dat ook wetenschappelijkheid een geloofszaak blijkt te zijn.

Dat iets waar is, moet men ook kunnen aantonen - zo wil het de redelijkheid - maar iets aantonen of bewijzen bestaat erin dat men het zodanig plaatst in een context van zaken die reeds bewezen zijn, dat het aannemelijk wordt dat het eruit volgt. Die definitie komt van Aristoteles⁵ en houdt voor de goede verstaander in dat waar wij inzake bewijzen denken aan wiskundige striktheid, er in feite een 'kunst' in het spel is, meer bepaald de kunst om de dingen zodanig te plaatsen dat het aannemelijk wordt dat, dat het lijkt alsof. Het aannemelijk maken van dingen is niet een vaststelling van feiten, het is een interpreteren van dingen met het oog op het scheppen van (nieuwe) feiten.

(J.B., 13 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB Pasteltekening, Bejaarde vrouw)

Aflevering 3: De alternatieve werkelijkheid die vrouwen uitsluit

Het kernkabinet van de regering De Wever telt geen enkele vrouw en die genderongelijkheid weerspiegelt zich ook in het pensioenstelsel dat zij voorstaan: vrouwen leveren gemiddeld een kwart van hun pensioen in omdat zij als moeders met onbezoldigde huishoudelijke taken achterop geraken: “ze betalen hun zwangerschap cash.”¹ De kostwinner voor een gezin met 45 jaar een vaste baan en een vast loon bestaat niet meer, drie op vier 65-plussers komen daar niet aan toe, bij de vrouwen vier op vijf. De regering negeert de realiteit om te kunnen snoeien.² “'Zie je een verpleegster van 67 nog mensen optillen'”, zo blokte onlangs een krant.³

De malus treft de helft van de vrouwen, de NVA noemt dat onzin en zegt daarmee alleen de profiteurs te treffen.⁴ Kim De Witte: “'Alternatieve feiten', noemt Ico Maly dat. Ico Maly is professor aan de Universiteit van Tilburg. Hij beschrijft hoe we in een tijdperk leven waarbij de feiten steeds minder van belang zijn. Er wordt een alternatieve werkelijkheid gecreëerd. De NVA is heer en meester op dat vlak.”⁵

Ook de afschaffing van het overlevingspensioen treft vooral vrouwen, het is “de afschaffing van de gezinsdimensie van het pensioen.”⁶ De zorg wordt afgebouwd vanuit een onmenselijke kijk op de samenleving en de pensioenhervorming maakt nu ook de ouderen tot slachtoffer. ⁷

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Arlette M., pasteltekening)

Aflevering 2: De pensioendiefstal

Dat aan verworven rechten niet wordt geraakt, is een tweede leugen. Kim De Witte doctoreerde op het thema 'recht op pensioen' en het besluit luidt: “Pensioen is niet meer, zoals vroeger, een gunst of vrijgevigheid: het is nu een tegenprestatie voor arbeid.”¹

Vroeger was er voor de ouderen het familiale vangnet of de godshuizen en soms een aalmoes van de werkgever: liefdadigheid dus, geen recht. De arbeiders zelf maakten soms een kas voor hulp aan zieken en ouderen maar dat geleek op een vakbond en die werd door de werkgevers verboden. In de crisis eind negentiende eeuw voerde Bismarck in Duitsland een beschermingssysteem in bij arbeidsongeval, ziekte en ouderdom en dat was in feite uitgesteld loon maar het werd voorgesteld als een gedeeltelijke werkgeverstegemoetkoming om te verhinderen dat het gebruikt werd om stakingen te financieren. Het systeem was zo dat het verdeeldheid zaaide onder de werknemers.

Een kwarteeuw later was België aan de beurt met de ASLK waar elkeen spaarde voor zijn eigen pensioentje. In de crisis van de jaren 1930 devalueerde echter de inhoud van de kas.² Na W.O.II kwam dan de sociale zekerheid, dit keer gefinancierd uit bijdragen van de werkenden ('repartitiestelsel' in plaats van elk zijn spaarpotje) aan wie de belofte dat in de toekomst ook hun pensioen zou betaald worden door de dan werkenden.

Ten tijde van de babyboomers werden grote overschotten van 30 miljard frank opgebouwd. Echter, in 1995 stal de regering Dehaene dit geld (omgerekend naar nu: 2 miljard euro) om daarmee putten te dempen in zijn begroting. Hetzelfde gebeurt vandaag.³

De regering De Wever pleegt pensioendiefstal. Het gebeurde ook elders en in Spanje en in Servië werden de regeringen voor de rechter gedaagd en kregen hun slachtoffers gelijk. In België vernietigde het Grondwettelijk Hof de vervanging van het overlevingspensioen door een tijdelijke uitkering maar de regering De Wever wil dat onrecht opnieuw invoeren alsook de malus, wat diefstal is. Wie begint te werken onder zekere beloften m.b.t. zijn pensioen, moet er kunnen op rekenen dat die nagekomen worden.⁴

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

[Oude man (Jan Bauwens, pasteltekening, vrij naar Rembrandt)]

Ik weet niet of het u kan troosten, zo zegde hij,

maar gij weet toch dat de doden hun voortbestaan

aan het verdriet te danken hebben?

Aflevering 1: De eerste leugen

“De leugen is eindeloos”, aldus de openingszin op de achterflap van Kim De Witte's boek, Werk, zwijg en sterf. Het pensioengevecht van de eeuw.¹ De auteur is jurist, economist en politicus en publiceerde eerder over het onderwerp. In twaalf hoofdstukken analyseert hij het bedrog waarmee men dit land probeert te veranderen in een werkkamp dat aan niemand nog ademruimte laat en dat de ouderen middels overwerk een snelle dood bezorgt. “Gepensioneerden hebben geen waarde meer op de arbeidsmarkt, maar o zo veel waarde voor onze samenleving”², zo schrijft hij in zijn dankwoord maar hij waarschuwt: “De regering wil iedereen verdelen om onze pensioenen af te breken, oud tegen jong, ziek tegen gezond, werkloos tegen werkend. We gaan dat niet laten passeren.”³ De auteur spreekt over een “doolhof van bedrog”⁴ en over het te heroveren recht op pensioen.⁵

Vergeleken bij Jaap Kruithofs werk over het Neoliberalisme is dit boekje uiteraard slechts een pamflet (met bovendien elf coauteurs) maar het is goed leesbaar, overzichtelijk en actueel. De eerste zes hoofdstukken beschrijven elk een leugen van politici over de oude dag, te beginnen met het fabeltje dat we het pensioen van onze kinderen moeten redden. Langer werken voor minder pensioen “omdat we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen”, aldus de redenering van Jambon.⁶ De idee komt van de werkgevers, het VBO, en de grotevermogensbeheerders.

Er komt een pensioenmalus: wie niet tot 67 jaar kan werken, riskeert een vierde van zijn pensioen te verliezen.”⁷ Weinigen zullen nog met vervroegd pensioen kunnen gaan. En “het overlevingspensioen wordt vervangen door een overgangsuitkering van maximum twee jaar.”⁸

De politici vinden dat er geen zware beroepen zijn, alleen zwakke lichamen. Bij tijdelijke werkloosheid wordt het pensioen berekend op een beperkt minimumloon. En het minimumpensioen wordt afgeschaft, men denkt aan privatisering.⁹ Ook de ambtenaren leveren fiks in. Wat de regering een reddingsoperatie noemt, is sociale afbraak.¹⁰

Men houdt er helemaal geen rekening mee dat acht op de tien mensen zeggen dat ze (wegens gezondheid, familiale omstandigheden...) niet kùnnen werken tot 67.¹¹ De malus wordt redelijk genoemd maar de cijfers bewijzen dat hij oneerlijk is¹² en dat heel veel mensen er niet kunnen aan ontsnappen, onder meer de helft van de vrouwen (die ook onbetaalde huishoudelijke taken hebben) en wie het ongeluk hebben ziek te vallen.¹³

Men spreekt gewis over de avond van het leven

maar eigenlijk is de oude dag

de ochtend van de dood.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 5: Meten met mate

Enerzijds is het te betreuren dat de rede terrein verliest, anderzijds lijkt het een goede zaak dat zij aan banden wordt gelegd. Dat redelijkheid ontbreekt in een betoog van een premier die retor is, valt uiteraard te betreuren want het is het ene of het andere: men mag de rede laken maar niet als men ze zelf aanwendt en men beweert ze te verdedigen want dan eet men van twee walletjes. Eenzijdige argumenten, het weglaten van gegevens of het niet laten luiden van àlle klokken resulteren in een inconsistent of leugenachtig betoog.

Een tekort aan redelijkheid geeft ruimte aan angst, hebzucht en nog andere ondeugden, waardoor de rede als een deugd verschijnt. Maar een overmaat aan rationaliteit kan de rede verstikken en in haar tegendeel doen overgaan en zo bijvoorbeeld vergt een op winst gerichte economie een hoge mate aan intellect en aan rationaliteit maar zij is op de keper beschouwd onredelijk want suïcidaal.

Zo wordt waanzin allerminst gekenmerkt door een tekort aan rede maar wel door het onvermogen om zich van het labyrint van de rede te bevrijden. En in dat geval is de rede niet langer een instrument van mensen maar, haast andersom, worden mensen door de rede gedomineerd.

Zo staan de wetten in dienst van het gemeenschapsleven en waar zij niet naar de geest maar naar de letter worden gevolgd, leiden zij tot absurditeiten. Voor een rood licht dat op rood blijft hangen door een of ander technisch defect kan men niet blijven wachten tot men honderd wordt. Een economie (en economie betekent huishoudkunde) die principieel een evenwichtige verdeling van de goederen beoogt in functie van het best mogelijke leven, verdient die naam niet langer waar zij het leven onmogelijk maakt. Vaklui zijn hun gewicht in goud waard maar vakidioten worden geschuwd, zij kunnen de grenzen van hun bezigheid niet in kaart brengen en zij vergaan erin. Winst is een zeer positief klinkende term maar waar winst zich beperkt tot het financiële, is niet langer sprake van bezit of van rijkdom maar van een curieuze bezetenheid en van een reële armoede. Waar men de werkweek almaar wil verkorten ten bate van de vrije tijd, gaat op den duur verveling optreden, wat dan zelfs spontaan aanleiding zal geven tot een herwaardering van de arbeid. 

Het is derhalve niet de rede als zodanig die moet worden nagestreefd, zij moet niet met een hoofdletter worden geschreven als een onaantastbare heiligheid waaraan elkeen altijd voorrang moet verlenen. Redelijkheid is de naam die wordt gegeven aan matigheid en dus aan het meten maar ook het meten moet met mate gebeuren, men meet de dingen af met het oog op wat men ermee kan doen. Eenmaal de meting achter de rug, heeft men een idee waarmee men verder kan en dan houdt men met meten op, men heeft dan immers een idee van hoe mateloos men kan zijn zonder dat het echt schadelijk wordt.

Want de mateloosheid of de redeloosheid, of beter nog: de bevrijding van de enge rede, is wat de dichters nastreven en de schilders, de componisten en de muzikanten in de fanfare. Redelijkheid en mateloosheid wisselen elkander af zoals de dag en de nacht dat doen, de zomer en de winter; ze vullen ook elkander aan zoals de geslachten alsook de levende wezens in het algemeen: het afval van de planten (zoals de zuurstof die zij uitstoten en de woekeringen aan de gewassen) zijn de levensadem en het voedsel van de dieren en het afval van de dieren (zoals koolstofdioxide en mest) wordt door de planten opgenomen.

Sommigen durven te beweren dat de oorlog een goede zaak is omdat zij de vrede mogelijk maakt maar die stellingname is bijzonder wankel en hetzelfde geldt voor wie denken dat bewapening een must is om zich te vrijwaren van geweld. Dat zijn overtuigingen die hun overleving danken aan het negeren van wezenlijke aspecten van de werkelijkheid zoals de schaarste en de kwetsbaarheid van alle dingen. Vandaag bestaan er wapens die, als zij worden ingezet, er zullen voor zorgen dat het zal zijn alsof het onvolprezen paradijs dat onze aarde is, er nooit geweest was.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 4: Rationaliteit versus humaniteit

Trump wil(de) de Nobelprijs voor de vrede en hij beaamt dat ook zelf, waardoor hij wel eerlijk lijkt maar aan die eerlijkheid is een geurtje: als er een Nobelprijs voor de eerlijkheid bestond, zou hij daar wellicht ook kunnen op azen.

De oneigenlijkheid die zich tentoonspreidt in dit gebeuren is vrij algemeen en het is een onvermijdelijke consequentie van de algemeen gangbare maatschappelijke tactiek van de conditionering. Aan ons werk zijn namelijk twee zaken gekoppeld: enerzijds is er het eigenlijke doel van de job en voor een arts bijvoorbeeld is dat zijn patiënt genezen, wat voor de vakman de allergrootste beloning is. Maar de gezondheid van zijn patiënt houdt de arts vanzelfsprekend niet in leven: daartoe is een loon vereist.

Er zijn artsen (“zonder grenzen”) die genezen terwijl zij in plaats van een loon, een hoop ellende krijgen en er zijn er ook die zich specialiseren in de plastische chirurgie, (wat principieel bijzonder belangrijk is, denk maar aan het verhelpen van misvormingen bij kinderen) terwijl zij daar buiten alle verhoudingen schatrijk van worden. Dat is weliswaar helemaal niet verboden, kunstenaars worden vaak rijk buiten hun streven en verwachtingen, maar het doet wel de twee genoemde zaken die aan arbeid gekoppeld zijn, met elkaar contrasteren.

Toen wij nog behoorden tot de zogenaamde 'primitieve volkeren' bestond die opsplitsing helemaal niet: de tovenaar genas de zieke en zijn loon bestond naast de gezondmaking van zijn stamlid ook nog uit het spontane respect van zijn medemensen. Een restant van die wijze van beloning was er nog bij de Oude Grieken die voor bewezen diensten aan de gemeenschap gratis mochten eten in de Atheense stadskeuken. En een verre restant zijn de eretekenen die men altruïsten of filantropen somtijds opspeldt of ook nog de medailles voor de verplicht amateuristische winnende deelnemers aan de Olympische Spelen. Die gaan geleidelijk maar zeker ter ziele, getuige bijvoorbeeld ook nog de flinke zak geld die de Nobelprijs begeleidt, en het feit dat, jammer genoeg, 'amateurisme' vandaag synoniem is geworden voor 'niet professionaliteit' of 'knulligheid'.

Het principe van de financiële vergoedingen is niet meer weg te denken uit het hedendaagse maatschappelijke leven maar een uitwas van die werkwijze toont zich in een daaraan inherente, oncontroleerbare woekering van conditionering en zo bestaat het dat een kinderpsychiater op Tv getuigt dat vandaag tieners, meestal tegen beter weten in, meedoen aan drugstrafieken omwille van de verloning. Een mens leeft weliswaar niet van brood alleen maar waar voorrechten beschermd worden terwijl het recht op sociale zekerheid het laat afweten, hebben de genoemde tieners in feite weinig keuze als het criminele circuit hen de opportuniteit biedt om bijvoorbeeld gezinsarmoede te verlichten.

Dat geld in hoge mate conditionerend kan werken is mede te wijten aan het feit dat er geen naam op staat en ook dat is een verschil met vroegere beschavingen want aan de oorsprong van het geld liggen schuldbewijzen op naam: “Ik, Jan, ben aan Piet een kip schuldig en die kan hij komen opeisen van zodra ik weer kippen heb.” Anonieme schuldbewijzen zijn uiteraard een gedroomde beloning voor dieven en het geld als zodanig is op die manier een van de meest onmisbare peilers waarop het kapitalisme rust. De huzarenstukjeskermis van de zwarte markt maakt van alle pogingen om kapitalen terug aan hun (rechtmatige) bezitters te koppelen een lachertje omdat niemand het alternatief wenst van de perfect gecontroleerde handel die immers alle menselijkheid onmogelijk maakt want als Jan aan Piet een kip wil schenken, kan dat helaas niet langer: alleen kopen en verkopen bestaan dan nog.

Kopen en verkopen zijn rationeel geleide handelingen, het is het in kaart gebrachte maar tevens het verminkte van de pracht van het menselijke geven en nemen. De universaliteit van de kennis lijkt rationeel en wenselijk maar dat bastion als zodanig is allerminst immuun voor usurpatie en sinds vele jaren moet men met lede ogen aanzien hoe farmareuzen, grote bouwondernemingen, bankiers en noem maar op, aan universiteiten restricties opleggen waardoor zij hen dwingen tot een dienstbetoon dat ten langen leste hun 'kennis' te kijk stelt en aanvechtbaar maakt zelfs door jan met de pet: bruggen storten in, suïcidaal gedrag piekt en uiteindelijk klopt een derde wereldoorlog aan de deur.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 3: Ontmaskering

Zoals het ontzag voor mythen grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een verhalende structuur heeft, zoals het ontzag voor de Bijbel grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een goddelijke schepping is, zoals het ontzag voor tovenaars zijn oorsprong vindt in de opvatting dat de realiteit een magische dimensie heeft, zo ook volgt het ontzag voor de rede, dat vooral sinds de Verlichting ingang vond, uit de opvatting dat de werkelijkheid een redelijke structuur heeft. Maar u raadt wellicht al dat die verbanden eigenlijk niets anders kunnen zijn dan pure projectie.

Wiskundigen zien in de grondslag van de wereld alleen maar getallen, dichters zeggen dat bloemen en kleuren een soort van verzen zijn en componisten vinden overal muziek, zij spreken over levenschenkende trillingen en over resonantie. Commerçanten zullen ongetwijfeld op alles een prijskaartje plakken, zij identificeren alle dingen met hun ruilwaarde. Het is allemaal projectie. Elke vogel zingt zoals hij gebekt is maar elke toehoorder van zijn lied hoort wat hij graag hoort. Hij hoort meer en hij hoort minder. Niet meer en niet minder.

Redelijkheid heeft te maken met openbaarheid en daarom met rechtspraak: iets is redelijk als het de toets van het publiek doorstaat, als principieel iedereen de gelegenheid gehad heeft om het tegendeel aan te tonen. Eenmaal, andermaal, verkocht. En het is ook niet meer dan dat. Niet minder maar ook niet meer.

Sommigen kennen aan de dingen meer redelijkheid of rationaliteit toe naarmate ze wiskundiger van aard zijn, naarmate ze meer op de wiskunde gelijken. Alsof de dingen tot getallen te herleiden waren. Maar dat is niet het geval. Zoals de dingen ook niet tot hun marktwaarde te herleiden zijn. De marktwaarde is een fictie in een spel. Zo ook is de wiskunde een spook uit een spel. Een aantal aannames en bewerkingen volstaan om dat spel te spelen maar er komt helemaal niets uit voort dat met de werkelijkheid in betrekking staat. Ooit werd naar een tiende planeet gezocht omdat tien een redelijk getal leek terwijl aan het heelal een redelijke structuur werd toegedicht. Het heelal is zoals wij denken dat het moet zijn - dat was de daar achter liggende overtuiging. En het denken waarvan sprake is de verinnerlijkte dialoog, de ingezwolgen openbaarheid, de tot geweten geworden wet en rechtspraak. In een democratie is de waarheid het resultaat van een stemming. De waarheid wordt gesproken door wie het luidste roepen.

Redelijkheid, zo menen sommigen, heeft te maken met causaliteit, met kennis van de oorzaken, en dus met de mogelijkheid om te anticiperen op gebeurtenissen en dat is het uitoefenen van macht. Als ik weet dat B veroorzaakt wordt door A, kan ik A uitschakelen en aldus verhinderen dat B er komt. Het punt is nu dat niemand in staat is om vast te stellen dat A, B veroorzaakt. We zien alleen dat B op A volgt, één keer, twee keer, vele keren. En daaruit besluiten we dat B door A wordt voortgebracht. “A veroorzaakt B” is een gedachte in ons hoofd die wij op de dingen in de wereld plakken. Wij geloven dat wij redelijk handelen door dat te doen maar in wezen doen wij niets anders dan veralgemenen: onze waarnemingen zijn beperkt doch wij houden ze voor volledig; we denken dat de dingen zijn zoals wij die in ons hoofd hebben. Maar uiteraard is dat de omgekeerde wereld. De werkelijkheid is niet zoals wij die in ons hoofd hebben maar ons hoofd is zoals de werkelijkheid het wil.

Als wij redeneren, geloven wij dat wij redenen aangeven om uitspraken te staven. Wij zeggen: “Y is het geval omdat X het geval is.” Maar eigenlijk is Y het geval omdat wij afgesproken hebben dat Y het geval is omdat X het geval is. Het zaakje wordt circulair, het gaat dol draaien maar wij zien het niet. Nog complexer wordt het waar wij zeggen dat het verband tussen X en Y bestaat op grond van een afspraak terwijl het verband tussen A en B in de vorige paragraaf volgt uit projectie of dus uit het feit dat we onze doldraaiende afspraken op de dingen plakken.

De redelijkheid blijkt een fictie en de kunst van het liegen of de retorica baseert zich op dit inzicht, evenwel zonder het te verklappen. De realiteit splitst zich op in redenen en drijfveren waarvan de eerstgenoemde openbaar zijn, de laatst genoemde verborgen. Maar de openbare zijn vals, de verborgene zijn waarachtig. De openbare, of dus de valse, heten redelijk. Rationaliteit is zoet bedrog. Met een bittere nasmaak maar het berouw komt na de zonde. En deze zaken worden door de oorlog aan het licht gebracht.

(J.B., 9 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 2: De verklaringen en het onverklaarbare

Waar oorlog woedt of dreigt, heerst angst maar het gezegde dat angst een slechte raadgever is, is niet uit de lucht gegrepen want angst vertekent de feiten. En dat is niet ongevaarlijk omdat uit angst, wantrouwen volgt; wantrouwen leidt tot demonisering en demonisering zet aan tot agressie. Wat defensie had moeten zijn, wordt aldus agressie maar zelfs defensie is onnodig waar helemaal geen aanval is. Omtrent het conflict in Oekraïne is het Westen dermate onwetend dat het alleen maar olie op het vuur weet te gooien.

Het ontstaan van oorlogen is vaak te wijten aan de creatie van vijanden, waarna ze zich uiteraard ook effectief gaan ontwikkelen. En de creatie van vijanden volgt uit de nood daaraan, die ontstaat waar men op zoek gaat naar zondebokken voor problemen die ofwel noodlottig zijn of die men zelf veroorzaakt heeft. Meestal gaat het om interne problemen waarvoor men externe entiteiten gaat beschuldigen.

Zo neemt de oorlogsdreiging toe waar de welvaart stagneert maar dat betekent niet dat vrede aan welvaart te danken is: welvaart verwent uiteindelijk en dan begint het verhaal van nooit genoeg en dat is de ontevredenheid, de onvrede of de strijd om steeds meer. Maar welvaart is een te verdelen taart...

Politici die er niet in slagen hun land van de neergang te redden omdat zij op eigen gewin uit zijn, trachten de argusogen van het eigen volk van zich af te wenden door de schuld te geven aan meestal zwakkere groepen, niet omdat die ook schuldig zouden zijn maar omdat zij makkelijke prooien vormen voor de wraakzucht van de massa die in de eerste plaats gekoeld wil worden.

De door politici gehanteerde tactieken om de schuld van zich af te schuiven op anderen (vaak 'vreemden') die dan uiteindelijk moeten aangevallen worden, zogezegd om erger te voorkomen, zijn welbedacht en derhalve niet van rede verstoken maar het betreft dan wel een leugenachtige rede, een rationaliteit in dienst van het verbergen van de waarheid. Leugens zijn echter niet in staat om de tijd te trotseren omdat liegen berekening vergt en geen berekening, hoe vernuftig ook, is in staat om de factoren in haar rekensommetje te bevriezen zodat de verandering als zodanig quasi spontaan de waarheid aan het licht brengt.

Waar derden onterecht worden aangevallen, ontstaat oorlog: burgeroorlog waar zwakkere bevolkingsgroepen in eigen land de zwarte piet krijgen doorgeschoven en als beschuldigden andere landen zijn, ontstaan gewapende conflicten met vaak desastreuze gevolgen. Die ontwikkelingen lijken rationeel maar dan alleen zoals het betoog van de advocaten van de duivel. De rationaliteit die zich in de openbaarheid situeert, gaat dienen als excuus voor verborgen, volstrekt irrationele beweegredenen zoals hebzucht en egoïsme. Het paard en de kar, de mooie woorden en de afzichtelijke daden, de rede en het onverklaarbare.

Het onverklaarbare neemt in omvang toe en wel gelijklopend met een toename van rationaliteit - ziedaar de paradox. Die tegenspraak is inderdaad slechts schijn omdat het voortbrengen van de uitvluchten die de waarheid moeten maskeren, een grote bedrevenheid vergt in de redenaarskunsten. De uitvluchten brengen de massa van de wijs die dan misleid wordt en uiteindelijk geconfronteerd met wat alleen maar 'onverklaarbaar' lijkt: het geweld van de burgeroorlog of de oorlog.

(J.B., 8 oktober 2025)

De rede verliest terrein

In tijden van leugen is de vrede het eerste slachtoffer

(Bart De Wever destijds)

De Belgische premier in levenden lijve illustreert nog maar eens dat de redelijkheid ver zoek is waar hij in zijn openingscollege van vandaag aan de politicologen van de Gentse Universiteit enerzijds klaagt dat er geen geld overblijft om beleid te voeren door de afbetaling van stijgende overheidsschulden terwijl hij anderzijds zijn antipathie exposeert voor Karl Marx met uitgerekend dit punt als as van het marxistische betoog. Iedereen weet of zou moeten weten dat waar het geld aan de macht is, en dat zijn de banken, zij er middels corrupte politici (!) voor zorgen dat alle burgers, en dat zijn u en ik, bij hen middels gigantische leningen een schuld opbouwen waardoor zij zich middels rentekosten tot in de eeuwigheid ervan verzekeren de staat eindeloos te zullen kunnen uitmelken.

De oorzaak van het aperte gebrek aan redelijkheid in dit actuele voorbeeld heeft uiteraard te maken met het feit dat onze premier de (neo)liberale zaak te verdedigen heeft die hem aan de macht bracht en hij wordt hierin bijgestaan door de retorica die, zoals alle advocaten weten, een eufemisme is voor de leugenaarskunst waarvoor heden grof geld wordt betaald want “in tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer.”¹

Volgens welke principes handelen mensen en wordt er sowieso gehandeld volgens principes of worden mensen gestuurd door blinde krachten? In de openbaarheid moet gehandeld worden volgens de rede die naar men zegt door iedereen gevolgd kan worden omdat geen mens het betwijfelt dat twee opgeteld bij twee gelijk is aan vier. Alleen blijkt de rede die de optelling regelt niet dezelfde als die welke aan zet is waar bijvoorbeeld de vraag rijst hoe een dronken chauffeur die een ongeval veroorzaakte, bestraft moet worden. In het eerste geval zijn enkel getallen aan de orde en de bewerking van de optelling, in het laatste geval zijn de factoren die kunnen meespelen in het hele gebeuren gewoon niet te tellen.

Niemand kan het ouders kwalijk nemen dat ze het eigen kroost een warmer hart toedragen dan dat van een ander maar voor een rechter die in de openbaarheid de redelijkheid moet vertegenwoordigen, zijn alle ouders en kinderen burgers die allemaal even gelijk zijn voor de wet. De rede kan weliswaar begrip opbrengen voor voorliefde en voor preferenties die 'des mensen' zijn maar de eerlijkheid gebied dat deze, als puntje bij paaltje komt, niet in rekening worden gebracht voor de vorming van een rechtmatig oordeel omdat voorrechten uit den boze zijn.

In deze tijd zijn openbaarheid en rechtvaardigheid zaken geworden van mondiale en van historische omvang: het snijdt niet langer hout om te gaan pleiten voor het behoud van een staat die zich een rechtsstaat blijft noemen waar haar existentie steunt op de historische peilers van slavernij en onrecht. Dat van die zaken gewoon abstractie gemaakt wordt in openbare toespraken van bestuurders aangaande het lot van hun land, is vandaag zonder meer misdadig.

Het zijn deze kortzichtigheid, het denken op korte termijn en het denken in kleine lapjes ('wettig begrensde') grond (het nationalisme) die de redelijkheid in weg blijven staan en daarmee uiteraard ook het internationalisme of de wereldsolidariteit. Het eigen volk, het eigen huishouden en het eigen persoontje verdienen begrip maar niet ten koste van alle anderen. Een premier kan in zijn toespraken van die anderen abstractie maken maar de waarheid haalt die leugens in en de confrontatie ermee toont zich in de gedaante van de oorlog, zodat de gevleugelde uitspraak dat in tijden van oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is, omkeerbaar blijkt omdat in tijden van leugen, de vrede het eerste slachtoffer is.

(J.B., 7 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 10: Corruptie, de ultieme norm

Wetenschappelijk onderzoek met enquêtes toonde destijds aan dat stemgedrag zich quasi niet laat beïnvloeden door partijprogramma's en rationele argumenten maar wel voor een groot deel door de sociale omgeving¹: mensen hangen die partijen aan die van thuis uit aangehangen worden en dat zijn dan uiteindelijk die partijen die wat in de pap te brokken hebben inzake materiële voordelen met als belangrijkste troef de werkgelegenheid of dus het 'vaste' inkomen, zeg maar de bestaanszekerheid. Dat ingrediënt wordt mettertijd steeds belangrijker wegens enerzijds de onstabiliteit van de economie en van de politiek en anderzijds de drastische verrechtsing die, om het zacht uit te drukken, dictatoriale trekjes krijgt want kennelijk gesterkt door het voorbeeld van de ondergraving van de democratie in de V.S. duikt nu ook hier in België een minister op die de arrogantie tentoonspreidt om rechterlijke beslissingen gewoon naast zich neer te leggen waarmee zij de rechtsstaat verwerpt die immers volstrekt onbestaande is zonder de scheiding der machten. Kwalijke precedenten worden gecreëerd en dat voorbeeldgedrag doet bij de bevolking het onzekerheidsgevoel én de onzekerheid als zodanig enorm toenemen want nu moet iedereen getuigen hoe uiteindelijk willekeur de doorslag geeft in de lotsbepaling van jan met de pet en het laatste greintje vertrouwen verzwindt, het wordt “Jeder für sich und Gott gegen alle.”

Wantrouwen in de (klassieke) autoriteiten en toenemende onzekerheid hebben populisten aan de macht geholpen die de hemel op aarde weliswaar beloven maar eenmaal zij de touwtjes in handen hebben, verschijnt het narrenschip van Plato: met veel tamtam gaat het de kust af, gedoemd om voorgoed in de baren te verdwijnen.

Als volgende lichting oplichters is de categorie der predikers aan zet: per definitie hoeven zij zich niet aan de rede te houden, zij leven van volksopium en van wanen, krijgen gewis de massa op de hand en zijn in staat om de jeugd het hoofd dermate op hol te brengen dat die zich massaal naar het oorlogsfront spoedt voor een of andere 'goede zaak'. Een edele zaak, die beloond zal worden met medailles, monumenten, staatsbegrafenissen en jaarlijkse herdenkingsmomenten met als enige aanwezigen de naaste familie en de politieke verantwoordelijken die voor de oplichting van de edelmoedige jeugd grof geld ontvingen.

Een voorbeeld van bij ons zijn de oostfrontstrijders - vrijwilligers die door helleprekers in katholieke Vlaamse kerken werden opgetrommeld om te gaan vechten tegen 'de communisten': in elk dorp geraakten er in amper een uur tijd altijd wel een aantal gehersenspoeld (in totaal enkele tienduizenden) die dan vertrokken om nooit meer terug te keren - zij waren de geradicaliseerden avant la lettre en zij vochten bij de SS onder Hitler.² In Vlaanderen werden zij opgehitst door priester-dichter Cyriel Verschaeve en zij belandden in de klauwen van Staf Declercq, over wie onderzoeksjournalist Maurice De Wilde middels getuigenissen en documenten onthulde dat hij voor zijn 'diensten' van het nazi-regime aanzienlijke geldsommen ontving.³

Waarmee andermaal gezegd is dat stemgedrag zich laat sturen door bestaanszekerheid die zich - uiteindelijk - vertaalt in geld. Want dat is de gedaante waarin de normloosheid verschijnt in volle glorie: openlijke corruptie.

(J.B., 4 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 9: Voorrechten, burgeroorlogen en oorlogen

De actuele normloosheid is niet de afwezigheid van normen: het gaat om het verheffen van de normloosheid tot norm: het recht van de sterkste wordt ingeschreven als de nieuwe, alles overheersende wet. De wet van de jungle wordt bijgetreden door het juridische apparaat en zo zei Hitler over de bouw van zijn uitroeiingskampen: “Wij moeten de natuur een handje helpen”.

Dat de rechteloosheid tot wet verheven wordt, houdt in dat mensenrechten van het programma worden geschrapt als zogenaamd tegenstrijdig met de natuur die niet zou omzien naar de zwakkeren. Maar het tegendeel is waar: natuurlijkerwijze beijveren zich de ouderen voor hun jongen en in een school vissen vormen de volwassenen een levend schild omheen hun 'kinderen'. Daarentegen: in de wereld van extreemrechts sturen de 'senioren' de kinderen naar het oorlogsfront.

De beschaving is geen resultaat van de wil om wat door extreemrechts als de natuur bestempeld wordt, een handje toe te steken. Die 'natuur' werd erbij gesleurd om de voorrechten van sommigen te beschermen. Een mooi voorbeeld is de strijd tegen het abolitionisme die leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog van 1860-1864. Het volstaat niet meer voor de dief dat hij de arme kan bestelen: hij wil zijn diefstal bovendien ongestraft kunnen plegen, hij wil ze ingeschreven zien als zijn recht en dat heet 'voorrecht'. De zogenaamde strijd voor de herwaardering van het natuurlijke is in wezen het (opnieuw) opeisen van de voorrechten die dreigden te verdwijnen ingevolge het proces van humanisering.

Onder de invloed van extreemrechts gaat de actuele evolutie richting ontmenselijking. Onder het voorwendsel van een herstel van de beschaving zetten schoften alle middelen in om het civilisatieproces te decimeren teneinde zich te kunnen verzekeren van het blijvende genot van zekere voorrechten. De afschaffing van mensenrechten verkapt het opnieuw instellen van voorrechten.

Dat crimineel proces is uiteraard niet rationeel verdedigbaar en om die reden zijn haast en tumult nodig, waarbij erop gerekend wordt dat het nadenkende segment van de samenleving aldus zal beroofd worden van de mogelijkheid om de aan de gang zijnde machtsgreep tijdig in kaart te brengen en aan het volk diets te maken wat er aan de hand is. De verdediging van de zwakkere groepen in de samenleving is in wezen een strijd tegen de nieuwe vorm van slavernij die zijn slachtoffers uit de zogenaamde 'vierde wereld' (die door extreemrechts quasi onzichtbaar wordt gehouden) rekruteert. Op die manier herhaalt zich vandaag de strijd die de abolitionisten toentertijd te voeren hadden en die ook een strijd was tegen het behoud van voorrechten.

Het ligt daarom in de lijn van de verwachtingen dat ook dit keer de polarisering dienaangaande alleen maar kan toenemen en onvermijdelijk zal leiden tot een nieuwe burgeroorlog. Wellicht is dat ook steeds vaker een reden waarom naties alom met oorlogen en schermutselingen de aandacht trachten af te leiden van wat er intern gaande is.

(J.B., 3 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 8: Leven onder normloosheid

De betekenis van de 'nieuwe norm' voor migranten, kleurlingen, leden van de LGBTQ-gemeenschap, invaliden, langdurig zieken, werklozen en nog andere groepen van mensen die minder sterk zijn in aantal en die daardoor afhankelijk zijn van de goodwill van de gemeenschap, is niet min. Er heerst een sfeer van onzekerheid en algemene onveiligheid onder een groot deel van de bevolking, een malaise die niet onderschat mag worden omdat daar waar mensen in hun voortbestaan bedreigd worden, zij de overlevingsmodus in gaan en als dat gebeurt, wordt al de rest bijzaak: leven, geluk, studies, carrière, reputatie, vrienden enzoverder. De toestand zorgt voor stress en houdt die stress lang aan, dan zijn daaraan gerelateerde ziektebeelden niet ver weg.

Als groepen van mensen worden aangevallen, zijn mensen nog altijd niet alleen, ze hebben medestanders en in het getto dat zich noodgedwongen vormt, kunnen zij gebeurlijk nog hun angsten en hun ellende delen maar waar dit overgaat in pesterijen die, waar zondebokken worden geviseerd, altijd van de partij zijn, worden individuen geviseerd die dan worden aangevallen zonder dat de pesters gekend zijn en houdt de belaging aan, dan richten zich de frustraties bij gebrek aan kennis over de oorsprong ervan, op het slachtoffer zelf en leiden zij niet zelden tot suïcide als ultiem middel om de folteringen te beëindigen en slachtoffers die getuigen over de wanhoopsdaadpoging, zeggen: “Dit moest ophouden. Alles was beter dan dit.” Bij de daders, die zich sowieso verbergen, is geen spoor van spijt, laat staan van wroeging of gewetenlast te bekennen en dat komt doordat zij handelen onder autoriteiten die de onmenselijkheid goedkeuren en aanmoedigen. Het geweten immers, blijkt vaak niets anders dan de interiorisering van de opgelegde wetten en normen.

Die toestanden zijn ons bekend van getuigenissen uit de eerste hand onder het regime van Nicolae Ceaușescu van Roemenië die daar onder de ogen van de hele wereld een horrorbewind voerde van 1974 tot 1989. Onder die dictatuur verraadden familieleden elkaar bij de staat en het vertrouwen van alle burgers onderling verdween volkomen. De hel van het onderlinge wantrouwen vormde de motor van de volkerenmoorden in Rwanda in 1994 die uitgebreid bestudeerd werden door de Nederlandse socioloog Abram de Swaan¹ en uiteraard was er de Jodenvervolging onder het Duitse naziregime voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog - om maar enkele voorbeelden te noemen.

Het respect voor mensen die behoren tot de geviseerde groepen, verdwijnt en gaat over in haat. De gevolgen laten niet lang op zich wachten: stigmatisering en demonisering, afdankingen, massale deportaties en uiteindelijk het onderbrengen van de menigten in kampen, eerst werkkampen, daarna concentratiekampen of kampen gericht op het ombrengen van de ongelukkigen - voor grootscheepse sterilisatieprogramma's ontbreekt dan immers allang de tijd. De angst ten tijde van de pandemie dat de vaccins weleens sterilisatiemiddelen konden bevatten, kwam overigens niet uit de lucht vallen aangezien aan het licht kwam dat het onvruchtbaar maken van massa's mensen buiten hun medeweten in het verleden onder velerlei regimes aan de orde was.²

(J.B., 2 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 7: Over 'policor'

Politieke correctheid is een begrip dat werd ingevoerd met het oog op het bestrijden van discriminatie en dat in de loop der jaren steeds wisselende invullingen kreeg zodat critici gingen spreken over een 'eufemismetredmolen'. Policor wordt door extreemrechts geschuwd waar dit de vrijheid van meningsuiting zou beknotten maar dat neigt dan weer naar de goedkeuring van bijvoorbeeld beledigend taalgebruik. Die goedkeuring verkapt echter de kaduke mening dat woorden geen daden zouden zijn.

De huidige discussie rond policor en de morele omslag daaromtrent in de V.S., vooral sinds de nieuwe instructies van de oorlogsminister aan het leger¹, heeft dus te maken met een metafysisch vraagstuk en meer bepaald met de kwestie of er ofwel twee werelden zijn, namelijk de echte wereld van de daden en daarnaast de quasi pseudowereld van de woorden, ofwel één enkele wereld waarin woorden wél meetellen. Maar dat is zeer kort door de bocht gesteld.

Het taalgebruik is aan het leven inherent en in het bijzonder aan het menselijke samenleven maar de woorden van een ongedwongen gesprek hebben niet hetzelfde gewicht als die waarmee een contract wordt opgesteld en ook hun betekenis verschilt niet weinig. Contracten zetten samenlevingsmechanismen in gang zoals computertaal doet met pc-programma's maar inzake gesprekken onder mensen moet men verwijzen naar een zin uit de Tractatus Logica-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein: “Die stillschweigende Abmachungen zum Verständnis der Umgangssprache sind enorm kompliziert.”² Hiermee wordt verwezen naar de complexiteit van het onuitgesprokene in het levende taalgebruik dat tevens het ondergedefinieerde is, naar het in superpositie verkeren van (mogelijke) betekenissen, naar het ongezegde en het onzegbare en naar de muziek die zich (naar de woorden van de componist Claude Debussy³) tussen de noten schrijft.

Policor wordt een bijzonder penibele zaak in het licht van de realiteit van de interpretatie of dus de subjectieve component inzake communicatie. Maar als policor veronachtzaamd wordt, bestaat het gevaar dat het kind met het badwater wordt buitengegooid en dat men gaat geloven dat wellevendheid, tact, beleefdheid of beschaafdheid niet langer van tel zijn. Waar men denkt dat woorden er niet toe doen, kan men met de diplomatie de Verenigde Naties opdoeken en rest alleen nog bruut geweld en dat is rechteloosheid, jungle.

Uitgerekend dat is wat figuren zoals de huidige Amerikaanse oorlogsminister geloven: zij polariseren de hele wereld in brave burgers (dat zijn dan zijzelf en de aanhangers van hun partij) en slechteriken en wie dat weigeren te doen, noemen zij naïef, links of verwijfd. Zij stellen hun militair optreden in vreemde streken niet in vraag en geloven dat zij de vrijheid dienen met het gebruik van geweld. Zij geloven niet in vrede en in menselijke samenwerking maar alleen in concurrentie en in strijd want zo werden zij opgevoed in een kapitalisme dat zij menen te moeten verdedigen. Zij geloven dat wij gered worden dankzij hun oorlogen en tegelijk noemen ze zich volgelingen van de Sint-Salvator die de vrede predikte maar als zij christenen zijn, dan is Donald Trump de paus van Rome. Ja, er is een wereld denkbaar waarin Trump zichzelf tot keizer troont, zoals ooit Napoleon Bonaparte deed en dat ongetwijfeld uniek historisch gebeuren is warempel niet ver meer af.

(J.B., 1 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 5: “Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit”¹

Niet toevallig komt uitgerekend in deze tijd (aan de vooravond van W.O.III) de prediker Franklin Graham (zoon van prediker Billie Graham (1918-2018)) naar uitgerekend deze plaats (de ING Arena in Brussel) om een massa van dertienduizend zielen toe te spreken.