Onbewogen Bewegers in de cosmos en in de psyche.
In de natuur, de wereld, of de cosmos, alsook in de wereld van de psyche, de ziel of het brein is beweging een opvallend en zelfs een overheersend verschijnsel .
Beweging als fenomeen moet men begrijpen als iedere verandering of zelfs als iedere 'act', die zich manifesteert, zowel in de cosmos buiten ons, als in de eigen microcosmos van onze geest of ziel .
In de natuur kan men iedere beweging zien als een verplaatsing of verandering in de ruimte, die ook in de tijd zijn beloop vindt ; iedere van deze verplaatsingen kent of heeft een oorzaak, die de beweging zus of zo, van links naar rechts, van boven naar onder, aanzet en voltooit .
--Ieder bewegend object kan ook zelf als causaliteits-beginsel dienen en een nieuwe 'reeks' moties of bewegingen doen ontstaan .
--Men kan bewegingen zien als een louter 'hotsen en botsen' van objecten . Maar Aristoteles in wiens boek "De Fysica" het hoofdzakelijk over de beweging gaat, ging er van uit, dat voor iedere beweging een 'eerste beweger' of grondoorzaak was ; een beweger, die dan zelf onbewogen moest zijn ; en die noemde hij 'God' . De God die de wereld beweegt, zoals ' het beminde de minnaar beweegt'... en als een 'verlangen' .
De oorzaak van iedere beweging was een zuivere 'act', die enigszins zelf buiten het bereik van de natuur lag . Die zuivere act was de God, de onbewogen beweger .
De 'kwestie' van de eerste onbewogen beweger behandelde Aristoteles in zijn laatste boek van zijn werk over "De Fysica".
De Eerste beweger zag hij hier nog niet zozeer als een 'geestelijke' of transcendente oorzaak ; maar enkel als een ongekende fysische aanzet tot verandering of beweging ;
In zijn boek "Lambda", deel van "De Meta-fysica",is dit wel het geval ; waar hij een geestelijk principe zowel de oorzaak van de beweging als de reden van het 'zijn'zelf toekende aan de substanties en aan hun bewegingen .
Zo gezien was zijn verhandeling over de "Meta-fysica" een voltooiing van zijn werk over "De Fysica" .
Aristoteles beweerde eveneens, dat de 'beweging' in zijn geheel eeuwig was, daar de tijd zelf slechts als eeuwig kon gedacht worden, dus zonder begin of einde ; en daar deze zelf beschouwd werd als de 'maat' van de beweging, veronderstelde Aristoteles de beweging op haar beurt als eeuwig .
Maar toch kon Aristoteles niet aanvaarden, dat geen eerste oorzaak de aanstoot zou gegeven hebben aan alles . Die eerste oorzaak moest bijgevolg eeuwig zijn net als de beweging zelf ; maar moest ook zelf 'onbewogen' zijn als beweger .
Voor Aristoteles was die eeuwige beweging van circulaire aard ; daar deze beweging de meest volmaakte was, in tegenstelling met de rechtlijnige beweging, die ergens op aarde moest beginnen om in de hemel te eindigen . Die eeuwige circulaire beweging is dan ook terug te vinden in de hemelsferen, de zonnen, de sterren en de planeten, die steeds in cirkelvormige banen rondcirkelen .
Thans in onze moderne wetenschappen zien we ook hetzelfde fenomeen in de atomaire wereld, waar electronen eveneens in regelmatige banen rond hun atoom-kernen rondcirkelen .
Maar Aristoteles zag ook de ziel als een 'onbewogen beweger' . Van de ziel beschouwde hij een deel als 'transcendent' ,nl. de 'intellectus agens' .
Dat gedeelte van de ziel, was niet afkomstig van de sperma van de vader, noch werd via de moeder meegegeven aan de foetus bij de geboorte of verwekking ; maar werd nadien van 'buitenuit' als door 'de deur' in de foetus naar binnen gebracht ; als een deel van de godheid zelf .
De ziel of liever dit gedeelte ervan 'de intellectus agens' bewoog ook door 'begeerte of verlangen'- Zie het boek "Over de Ziel" van Aristoteles.
Deze begeerte of wil zette de mens aan tot denken, en tot handelen naar het 'gewilde of verlangde' toe- op zoektocht naar het 'goede' .
--Over de werkelijke inhoud van die 'zwarte doos'- de intellectus agens, heeft Aristoteles zich nooit volledig uitgesproken of volledig kunnen beschrijven .
--Maar hier ook, ontstond beweging vanuit een rust-toestand; of liever vanuit een 'geestelijk' principe , net zoals in de grote cosmos ...
--Lamettrie in zijn werk "De mens een machine" zag de ziel als een mechanische beweger, die slechts bewogen werd, en de beweging verder zette in de hersenen . Hij aanvaardde slechts een inter-actie van senso-receptieve en senso-motorische prikkels en bewegingen, die na een zekere concentratie van energie omgezet werden in denken en daarna in handelen .
Aldus werd de ziel hier herleid tot een loutere 'translatoire omzettingsmachine'..
Van een vrije wil, die ongedetermineerd handelt, kon aldus geen sprake meer zijn . Hier kon ook geen sprake meer zijn van moraal, verantwoordelijkheid, initiatief, intentie ,of zelfs van een waardig mens-zijn .
En hier blijft dan niets meer over van de ziel als onbewogen beweger ?
Maar toch heeft men er zich nadien niet helemaal van ontdaan van die 'transcendente' 'intellectus agens' -zij het dan onder andere gedaanten ...
Er moest een 'vrije stuurman' blijven, die het schip leidde over de baren van senso-receptieve bewegingen van de zintuigen en van de inwendige prikkels ; om die dan verder te centraliseren, te abstraheren tot begrippen, ideeën en later om te vormen tot denken en handelen .
Die ziel is aldus een 'eerste beweger' die net als de eerste beweger in de cosmos aanzet tot bewegen uit 'liefde of verlangen naar'...En deze 'begeerte' is dan ook de enige echte oorzaak van iedere vrije beweging ;
die steeds ontstaat uit een vrije wil ; en vanuit een toestand van rust en een 'niets' tot act en actie overgaat .
Misschien moet men het wel zo zien, dat er slechts één Wil is, waarvan onze eigen wil een tijdelijk aandeel is ; en misschien is die Wil wel het substraat van al wat is .
Nu terug naar het fenomeen van 'beweging' zelf . Wat betekent beweging inhoudelijk ? Dit is niet duidelijk, net zoals het begrip 'energie' . Beweging kan men slechts zien en begrijpen in relatie tot het 'andere' .
Ook al zou de beweging eeuwig zijn, dan nog moet men zich afvragen, wat voor die beweging zelf zorgt ; of liever wat ze doet veranderen of omzetten .
--En ook al zegt de beroemde formule van Einstein E=mc2, dat energie omgezet kan worden in massa of materie en vice versa , dus ook in beweging ; blijft ook hier de vraag 'wat' zorgt er voor, dat die omzettingen of veranderende bewegingen gebeuren ?
Zodoende is E=mc2 geen metafysiche verklaring van onze realiteit ; maar moet deze uitgebreid worden tot E=mc2=Psy ( psy : bewust element, geest, het absolute e.a.); een misschien minder berekenbare formule, maar die dan toch een eindconclusie kan geven .
Ook de relativiteits-theorie heeft ons nieuwe inzichten gegeven in de beweging . Wat beweegt immers ? Is het de pijl, of is het zijn omgeving, die voortsnelt ?
Voor Parmenides en Zeno bestond echter geen beweging, alles 'was' ; terwijl Heracleitos enkel beweging en worden aannam, voor hem was er geen 'echt zijn' .
Misschien is beweging, die slechts in de ruimte en in de tijd kan plaatsvinden, ook slechts te zien als een 'à priorisme' van en in onze geest ; net als de ruimte en de tijd zelf dit zijn (vlgs Kant) .
En misschien is de beweging zelf, na tenslotte door een transcendente oorzaak en onbewogen beweger veroorzaakt te zijn, niets meer dan een 'flits' in onze geest ?
|
