Foto

Stillekesoan nen hiëlenaave Tilloenkeneir...

Archief per jaar
  • 2025
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
    Eeuwige Kalender
    Bereken de dag
    van de week
    waarop 'n bepaalde
    gebeurtenis
    uit het
    verleden plaatsgr
    eep
    (bvb. je geboortedag)
    >>>   
    Kalender
    Foto
    Foto
     T I L D O N K
    Gemeente Haacht
    Prov. Vl.-Brabant

    4 km > Haacht
    5 km > Werchter
    8 km > Tremelo
    11 km > Leuven
    18 km > Mechelen
    20 km > Aarschot
    30 km > Brussel


    E-MAIL

    Druk op onderstaande knop om te e-mailen (vragen, suggesties, opmerkingen, toevoegingen,...). Je kan ook de 'reageer'-knop gebruiken onder elk bericht.

    GASTENBOEK

    Dit is onder meer de plaats om je mening te geven over de blog 'Tilloenk vruger'. Of om te lezen wat anderen ervan vinden.

    Inhoud blog
  • GEKORTWIEKT...
  • Lis van Braver en Bet van Pukker...
  • Niemendalle papierfabriek te Tildonk
  • Marie Antoinette Caroline van der Gracht de Fretin
  • De 2de Belgische spoorwegverbinding in 1837, een moeilijke bevalling...
  • * Tegenslag
  • De graaf van Tildonk, himself...
  • De mysterieuze M. Antoinette Neuville...
  • Ferme Espagnole??
  • 1939, Boerenfront zet voet aan grond in Tildonk
  • Merktekens, nog in gebruik in de 2de helft van de 17e E.
  • Hoog bezoek (1932)...
  • Coloradokevers, een pest in 1946...
  • 'In Herents Thildonck'
  • 1951. Over de 'Passieve Luchtbeschermingskelders' van het klooster ...
  • Simon van Lalaing
  • * Zwavelzuur gefabriceerd in Tildonk in 1823 (3)
  • * Zwavelzuur gefabriceerd in Tildonk in 1823 (2)
  • * Zwavelzuur gefabriceerd in Tildonk in 1823 (1)
  • Medaille ...
  • Schoon volk in de Congo!
  • 12 jaar geleden, en onomkeerbaar... Als arrogantie en stompzinnigheid hand in hand gaan...
  • * 1935, kegelspel...
  • Prentkaart: Maison de Monsieur le Bourgmestre
  • Un bonjour de Thildonck!
  • In 1939 werd Thildonck, Tildonk ...
  • Gespot te Hoogstraten...
  • Een vlag voor de Socialistische Werkersbond (1933)
  • *** Wat we iedereen wensen: EEN GELUKKIG EN VREDEVOL 2024! ***
  • 1937 Trouwfeest Leopold Verbelen en Maria Van Assche en Eerste Mis Jaak Van Assche
  • Dubbele trouw van de zussen Germaine en Lucienne Bisschop in 1961 (2)
  • Dubbele trouw van de zussen Germaine en Lucienne Bisschop in 1961 (1)
  • Befjagen,'charivari houden' of ketelmuziek maken (1)
  • Obiits
  • 1857: 't Kasteeltje en de Mot, oorspronkelijk 2 motten naast mekaar langs de Lips
  • Tildonkse hoeven in handen van Leuvenaars...
  • 2001: Nieuwe monumenten te Tildonk
  • 100 jaar geleden... Droevig einde van een Sinterklaasfeest
  • Prima donna Bernardine Hamackers (1881)
  • Tildonksche boerinnekens...
  • * Een oud volksmuziekinstrument: de rommelpot *
  • Roofbrandstichting in de Sussenhoek (1936)
  • Dirk Bouts en Tildonk (2)...
  • Dirk Bouts en Tildonk (1)...
  • Gemeentezegel van Tildonk (met Brabantse leeuw) - 1844
  • Eén van de verdwenen Tildonkse kruidenierswinkels...
  • 1950: aanstelling pastoor Nijs
  • Tildonk en omgeving, rampgebied op 14 september 1832 ... (2)
  • Tildonk en omgeving, rampgebied op 14 september 1832 ... (1)
  • 1927: diefstal bij melkhandelaar Vandenbroeck ("Loes")
  • Hotel de Londres, een plaatje...
  • De zwanenzang van 't Zwoanke... (1967)
  • Tilloenk vruger: de goeivraa...
  • Vondst
  • HAGOK: wie is wie?
  • 1859: Tekeningske...
  • De Tiendaagse veldtocht (2) - Gedecoreerd in 1834
  • De Tiendaagse Veldtocht (1) - Alleen Tildonkse vaartbrug tijdelijk buiten gebruik
  • 1934: hoeve van Willem Vande Venne ten gronde afgebrand
  • 1860, passage van de koninklijke trein...
  • De ganse streek onder water oftewel vandalisme in 1935..
  • Medaille
  • 1947: overlijden van douairière de Behault du Carmois
  • 2003: Nieuw kapelletje
  • Varkens en beren in 1948...
  • 1920 - 'Grote Kunst Cinema Vertooningen' in de nieuwe ijzergieterij van 't fabriek van Persoons
  • Klasfoto schooljaar 1928-29
  • 1934: bivak 9de Linieregiment
  • Tildonkse wielerkoersen in de jaren '60
  • 1919: Groote VELOKOERS ...
  • 1928: met de "pleziertrein" naar de kust...
  • Tildonk, 27 september 1757: de duiker onder de nieuwe vaart weggespoeld...
  • Het Kinderheil ofte de Weeg in Tildonk in 1932
  • 1920, een nieuwe zaal genaamd OLYMPIA te Tildonk
  • Met St.-Cecilia op stap - 't bestuur en de 'mambers'
  • 1971: optocht bij de wijding van pater Andre Simonart
  • + Eric Bisschop (25/01/2023)
  • Die Muttergottes zu Thildonck bei Löven...
  • Kosmopolitisch* Tildonk...
  • *1933: Vlaginhuldiging te Tildonk. De socialisten laten zich zien... 'tot spijt van wien 't benijdt'
  • > 2013
  • 2005:
  • 1897, stoomtram van Haacht botst op 'koopwarentram'...
  • Tildonk zond zijn dochters uit...
  • Scheepskonvooi ter hoogte van Tildonk-brug (jaren 1930)
  • 1890: voortaan stopt de trein ook in Tildonk-Hambos!
  • Cicero wist het al...
  • Knechten op de vuist in het 18de eeuwse Tildonk...
  • 1921: toneel door rijwielclub "We gaan vooruit"...
  • Tilldonct (1748)
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto

    'Festival de Tildonck 1862'
    Medaille gevonden te Elewijt door Steve Raiguel.

    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Willekeurig Bloggen.be Blogs
    cat4u
    www.bloggen.be/cat4u
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Gastenboek
  • Blog, informatiebom
  • Blog Tilloenk Vrueger: informatiebom!
  • Menense vluchtelingen
  • Tilloenk forever !
  • fijne namiddag

    Druk oponderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek

    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    TILLOENK VRUGER

    DEZE BLOG BEGON OP 29 NOVEMBER 2005 EN STOPTE EI ZO NA OP 16 APRIL 2011 NA HET BEREIKEN VAN 1000 ITEMS OVER HET VERLEDEN VAN TILDONK. MAAR HET BLOED KRUIPT WAAR HET NIET GAAN KAN, DUS AF EN TOE MAG JE JE NOG AAN WAT MOOIS VERWACHTEN... Jan Gordts
    - Auteursrechtelijk beschermd © -
    13-05-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.815) Zand, zand, schoon wit zand...




    Sigrid Joosen versiert elk jaar in de meimaand met kunstige hand de omgeving van de OLV-van-Troostkapel  in de Hambos met zandtekeningen en sluit hiermee aan bij een eeuwenoude traditie.


    Zand, zand, schoon wit zand...

    Onze woningen hadden vroeger vloeren in gestampte kleiaarde. Voor het kuisen ervan werd wit zand gebruikt. Hieruit ontstond de kunst van het zandstrooien, zo werden er allerlei figuren gestrooid. Prachtig werd er gefantaseerd bij kermissen, processiedagen, inhalingen of andere bijzondere vieringen.


    De opschik van de woning gebeurde meestal op zondag, als het mansvolk naar de hoogmis was. Het huis was reeds 's zaterdags geschrobd en opgepoetst. Eerst werd dan het fijngekapt stro zacht bijeengeveegd met de nieuwe bezem van fijn rijshout of heikruid, zodat de rode vloer van tegels fris tevoorschijn kwam. Rond tafel, stoof en stoelen werd een sobere boordlijn getrokken van fijn speciaal voorgedroogd zand. Het zand kwam zeer kunstig uit het kleine gaatje van de gesloten handgreep gerezen ofwel uit de platgeslagen teut van een oude koffiepot. Méér gevoel was er nodig en ook meer kunde om de krullen of bloemen op de grond te tekenen onder 't heilighart de lievevrouw of voor de zetel van grootmoeder. Voor de rest van de kamer werd met volle greep zand uit de lijnwaden voorschoot genomen en met vaardige bewegingen van de vingers gelijkmatig verdeeld en uitgestrooid...
    (cit. F. Van Opstal, www.dedrierozen.be)



    Kempische zandtekeningen


    De oude Kempische boerenwoning, zoals we ze o.a. in Bokrijk nog in haar oorspronkelijke staat kunnen bekijken, werd sinds eeuwen buitengewoon logisch en praktisch gebouwd. Zij straalt eenvoud uit. Centraal vinden we er de middenruimte, de vloer, gelegen tussen de private woonvertrekken en de stal. De vloer is de plaats van waaruit alle delen van het huis te bereiken zijn, de plaats waar voor mens én dier gekookt werd. Hij is organisch verbonden met de stal d.m.v. de draaiboom of galg voor de koeketel en met de kamer (het winterverblijf) d.m.v. de schouw. Die schouw is dubbel, zodat de haard van de keuken en die van de kamer met de rug tegen elkaar geplaatst zijn en de rook door één pijp het dak kan verlaten.
    De vloer was het toneel van de huishoudelijke bedrijvigheid, waar niet alleen gekookt en gegeten werd, maar ook afgewassen en geboterd. Het was ook het woongedeelte, waar men het huis langs voren betrad en het langs achteren verliet, want de vloer bevatte zowel een voor- als een achterdeur. Hier bevondt zich de grote Kempische keuken met haar open haard. Ook de naam van deze inkomhalle of zomerverblijf kenschetst dit centrale belang: de keuken noemde men immers ‘huis’. Dit was het echte, het oorspronkelijke huis of onderdak van de mens, in zijn primitieve tegenstelling tegenover de stal of het onderdak voor het vee.
    Nu is er, of was er, een typisch element uit de Kempische volkscultuur dat het grote belang van dit huis, vooral dan in zijn betekenis van inkomhal, tegelijkertijd illustreerde en benadrukte, en dat is het maken van zandtekeningen. Inderdaad, binnenshuis was het alleen in dit vertrek, dat de Kempische boerinnen en meisjes hun vaardigheid daarin aan huisgenoten, gasten en vrijers toonden. Het was een echte volkskunst waarvan de technieken van moeder op dochter overgedragen werden, waardoor de traditionele vormen goed bewaard bleven.

    De zandtekenkunst is vandaag, buiten de musea en erfgoedsites, geheel uit de Kempische huizen verdwenen, zonder dat het de verdiende belangstelling van vele van onze volkskundigen heeft mogen genieten. Gelukkig wijdde Jozef Weyns, de eerste conservator van Bokrijk en een pionier in het beschermen van heemkundig erfgoed, verscheidene publicaties aan het onderwerp. Hij vertelt o.a. dat hij in 1943 aangenaam verrast werd, toen hij in zijn naaste omgeving (Heist-op-den-Berg) een hoeve ontdekte, waar de boerin deze traditie niet alleen voortzette, maar ze zelfs met zulk een handigheid beheerste, dat haar werk ongetwijfeld tot het beste mocht worden gerekend dat deze aloude boerinnenkunst ooit voortgebracht heeft. Met uitzondering van een paar kleine huisjes, waar oude moedertjes hun rode vloer nog met enige zandspiralen sierden, was de voornoemde hoeve, van de paar honderd authentieke Kempische huizen die hij bezocht en fotografeerde, de enige waar de boerin nog elke zondag het uitzicht van haar woning d.m.v. traditionele zandtekeningen verfraaide. Andere getuigen vermelden dat ze het gebruik nog tot in de jaren 1950 opgemerkt hebben. Vorige maand nog zag ik zandtekeningen voor de inkom van het bezoekerscentrum te Zoersel. Uit nostalgie? Volgens de traditie? Dat weet ik niet. Maar ze waren toch zeer mooi!

    Wanneer men in het begin van de vorige eeuw op een zondagochtend een hoeve in de Kempen binnentrad, dan trapte men er op stro of biezen. De rode tegelvloer werd al daags tevoren geschuurd, maar om te beletten dat de plaveien of tegels te gauw bevuild zouden worden, bedekte men die plekken die het meest aan het trappelen van de  klompen waren blootgesteld, met een dunne laag stro, en in de zomer bij voorkeur met biezen. Stro is immers stoffiger en vanwege het kaf en de ‘vlimmen’ moeilijker op te ruimen. Verse biezen daarentegen zijn fris en zuiver. Waar er huwbaar volk in huis was, waar het voor de boerendochter dus een punt van eer was, dat de vloer nog proper en rood was als de vrijer kwam, daar werd steeds van dit geïmproviseerde ‘tapijt’ gebruik gemaakt. Het bleef er liggen tot omstreeks het middaguur en werd dan buiten gekeerd.
    Nu kwam het belangrijke moment: het strooien van de zandtekening, die het sluitstuk van een noeste werkweek vormde. Het maken van de tekening had daardoor, afgezien van het recreatieve aspect ervan, ook iets weg van een heus ritueel. Het bezorgde haar die de tekening strooide bovendien een esthetisch genot, een speelse vreugde, gegeven door schone dingen die een harmonische eenheid vormen. De rijkelijk gevulde werkweek duurde voor de boerin tot ze werd beëindigd met de krullen, spiralen, punten, levensbomen, harten, cirkels en zonnesymbolen van het witte zand op de rode vloer. De zandtekenkunst beantwoordde niet alleen aan een psychologische, maar tevens aan een religieuze behoefte. De krullen verwezen naar het verheugende einde van een week van zwoegen. Ze vormden het zichtbare teken, dat de de vrouw des huizes de laatste hand aan haar woonst had gelegd. Nu pas was haar huis definitief in zondagstooi. Nu ging ook zij haar zondagse opschik verzorgen, minstens met een propere schort of ‘voorschoot’ (blinkend zwart, eertijds fijn geplooid, blauw linnen). Daarna kon ze zondag vieren, die paar uren per week die haar nog restten.
    Niet weinig grote dochters trachtten hun moeder met dit gebruik te helpen. Daarmee toonden ze hun hulpvaardigheid en hun verantwoordelijkheidszin voor de netheid van het voorhof en het binnenhuis. Maar vooral toch was het een goede gelegenheid om aan de buurjongens, of mogelijke vrijers, van hun grote handigheid blijk te geven. Deze dochters beperkten hun werk niet enkel tot het binnenhuis, zelfs de buitendrempel van de woning werd door hen versierd. Op die manier konden zij heimelijk toegeven aan hun verlangen zich positief te laten opmerken, en slaagden zij erin op een subtiele wijze menig jongeling te ‘lokken’.
    Natuurlijk werden de zandfiguren ook bij een verhuizing (het ‘overhalen’) niet vergeten door de buurvrouwen en -meisjes die voor de nieuwe boer en boerin het huis schuurden en tooiden. De intocht moest feestelijk zijn en de zandversiering droeg daartoe ongetwijfeld bij. Welkomstwensen werden aan de krullen toegevoegd. Het z.g. ontvangstcomité van buren en vrienden had dan recht op een, door de ongeschreven buurtschapswetten nauwkeurig bepaalde, tegenprestatie vanwege de nieuwe boerin, bijvoorbeeld een ‘koffie’ een paar weken nadien (te onderscheiden van de ‘karwei’ of grote traktatie voor mannen en vrouwen, een week of zes na het overhalen).


    Psychologische, rituele en dus zelfs sociale motieven vinden we terug in de verklaring van de Kempische zandtekenkunst. M.i. heeft het witte zand dan ook een diepere symboliek: na de letterlijke, ‘materiële’ reiniging van het huis, werd de woning door het strooien van de tekeningen ook nog eens op symbolisch-rituele wijze ‘gezuiverd’. Ook in Indië vinden we trouwens vergelijkbare rituelen terug.
    De zandkrullen bleven een paar dagen liggen. Elke huisgenoot deed zijn best er zo min mogelijk op te trappen. De versiering bleef trouwens beperkt tot de minst belopen plaatsen van de vloer. Vooral de eerste uren behoedde de dochter des huizes haar kwetsbare werk voor onvoorzichtigheden of kwaadwillige verminkingen door treiterende jongere broers. Menigeen van hen kreeg dan wel eens een oorveeg. Na een paar dagen was de tekening echter toch vertrappeld en waren de frisheid en zuiverheid ervan onherroepelijk vergaan. Dan volgde er een transformatie met behulp van de keerbezem. De huisbezem werd op het zand gezet en men wrikte hem heen en weer terwijl men achteruit ging. Op de ganse oppervlakte waar de bezem was voorbijgekomen, lag het zand dan dun uitgestreken in naast elkaar liggende, lusvormige en elkaar dekkende golven. In dit nieuwe patroon bleef het zand andermaal een paar dagen liggen, tot het weer vorm en schoonheid had verloren. Daarna werd het, bij het ‘uitkeren’ van het huis, met het andere stof en vuil buitengekeerd. De zaterdag naderde opnieuw, met zijn schuren en met het stro of de biezen, en de zondag met zijn verse zand. Zo werd de cyclus weer gesloten.

    Technisch gesproken werd uitsluitend wit zand gebruikt. De rondtrekkende zandkruiers brachten het aan huis. (In de Zuiderkempen  kwamen de meeste uit Lier.) Zij deden hun ronde op bepaalde dagen met de hand- of de hondenkar. In 1914 gebeurde het eens, dat een kruier bij het afdalen van de berg in Heist zijn trekker niet meer meester bleef. Het zware gewicht werd hem teveel en zijn kar, die hem in de rug stootte, maakte dat hij zich tegen een boom te pletter reed. De roep van de zandleurders schalde van verre: “Zand, schoon wit zand!” Hun kar had een nagenoeg halfronde bodem, aangepast dus aan het vullen van de emmers. De zandkruier vulde de emmers van zijn klanten met de handen. Op de gladgestreken bovenkant van de volle emmer bracht hij vlug, met een hem geëigend gebaar, een bepaalde krullende tekening of merkteken aan. In 1914 kostte een emmer zand 5 tot 10 centimes. In die tijd werd er door en over de leurders een liedje gezongen waarvan de de tekst als volgt luidt:   

                             “Zand, zand, schoon wit zand,
                              Vijftien centen de mand,
                              En doet er nog een zwiksken bij
                              Dan is dat zand voor mij.”


    Het zand moest goed droog zijn, opdat het goed zou lopen, zoniet werd het op de plattebuiskachel ‘geheist’ (verhit), d.w.z. in een potje of pannetje geroosterd. Wanneer de tekening op de rode tegels werd aangebracht, was het raadzaam eerst de vloer licht te bevochtigen. Daardoor kleefde het zand beter op de grond en bekwam men mooie, getekende lijnen. Jozef Weyns hoorde deze methode uitleggen door een zandlegster uit Begijnendijk, van wie hij het werk fotografeerde (zie de illustraties bij dit artikel). Zij verklapte hem ook de volgende methode: “de grond ‘netten’ (nat maken) met een in zout water gedompelde vod of ‘slats’ (dweildoek)”. Aangezien het zout niet snel opdroogt, blijven de tekeningen zeer lang liggen. Om helrode, blinkende plaveien te verkrijgen, strooide men voor het schuren koffiegruis op de vloer. Waar er nog geen stenen, baksteenrode tegelvoer aanwezig was (omstreeks 1920 waren er nog aardig wat huizen in de Kempen zonder deze luxe) werden de zandspiralen op de donkergrijze bevloering van gestampte klei gestrooid. Om het zand op de grond te laten lopen, werd gebruik gemaakt van een potje met een tuit, een papieren puntzakje (een z.g. ‘tipzak’ waarvan de punt afgesneden was), een koffiepot, of eenvoudigweg de losse hand. Sommige vrouwen waren zo bedreven in het strooien, dat zij in minder dan een kwartier de hele vloer wisten te versieren.

    Niet altijd werd met droog zand gewerkt. Naast de droge bestond er een ook een natte methode. Sommige informanten maakten inderdaad het zand nat in een potje en goten zo de krullen op de vloer. Zelfs met botermelk werd er wel eens door een boerin het zand ‘genet’. Ook bij de natte werkwijze, en vooral wanneer men botermelk gebruikte, bewaarden de krullen lang hun relatieve stevigheid. Maar welke ook de methode was die men gebruikte, steeds was het de bedoeling figuren te bekomen die niet breed, onregelmatig of vaag uiteenvloeiden, maar scherp afgetekend waren, in fel contrast met de rode tegelvloer. Klaarheid en duurzaamheid, eigenschappen die zo moeilijk verenigbaar zijn met het uiterst losse verband tussen de beweeglijke zandkorreltjes, waren juist daarom de technische kwaliteiten die in de zandtekenkunst beoogd werden.

    Over vormen en motieven valt ook heel wat te vertellen. Allereerst dient gezegd, dat het karakter van de zandfiguren louter decoratief was en dus geen voorstellende kunst. Ornamenten, louter lijnen, alleen gebogen en vloeiende bewegingen beschrijvend, en, bij uitzondering, punten, vormden er de bestanddelen van. Het ging dus om decoratieve lijnornamentiek. Bijgevolg kan hier van zandtapijten geen sprake zijn, maar wel degelijk en uitsluitend van zandtekeningen. De toeristisch uitgebate zandtapijten her en der te lande hebben in hun huidige vorm dan ook niets met ware volkskunst gemeen.
    De wijze van versieren was steeds aan de ruimte aangepast. De algemene vorm bestond hoofdzakelijk uit een decoratieve boord die langs de kamerwanden werd gelegd. Onder de tafel, en soms ook onder de stoelen, werd een groter motief, bij voorkeur een spiraal, getekend. Spiralen kwamen zeer vaak voor. Andere vormen waren friesvormig herhaalde kleine en grote ‘meanders’, golvende lijnen, lusvormige krullen, dubbele krullen, heilsknopen, rozetten, bloemen en bomen. Typische volksmotieven zijn het allemaal, organisch gesproten uit de voortlopende beweging van de  hand en voortgeleerd van geslacht tot geslacht. De herhaling, het steeds hernieuwde ritme van de hand en van de krul, is kenschetsend voor al wat volkskunst is. Door die losse hand wordt de herhaling niet mechanisch star, maar vol speelse toevalligheden die de frisheid van elke volkskunst verhogen. De afbeeldingen bij dit artikel zullen dit aantrekkelijke krullenspel wel het beste illustreren.

    Ook de kleur is kenschetsend voor een volkse kunst. Het is niet moeilijk zich het fraaie effect van de witte, wendende krullen op de warmrode vloer voor te stellen. Voegen we hieraan toe, dat de muurplint, ook binnenshuis, gezwart was, en dan komen we tot de drie kleuren (wit, rood, zwart) die de hoofdtonen zijn, niet slechts in de volkskunst, maar – misschien nog méér – in de ‘primitieve’ kunst, de ‘volks¬kunst’ in de ruimste zin.

    Tot hiertoe kwamen uitsluitend zandtekeningen in de woning ter sprake. Maar ook buitenshuis werden soms zandfiguren gemaakt. Jozef Weyns was één geval bekend van zandtekeningen in de paardenstal van een landgoed, waar de koetsier de vrije stalruimte achter het bed van de paarden met zandfiguren garneerde. Over de precieze vorm en de techniek ervan, heeft hij  niets concreets kunnen achterhalen. Wellicht was dat gebruik ook elders bekend.
    Moderne vloeren, gemakkelijker te onderhouden, maar – helaas – de laatste decennia bijna altijd afgrijselijk van kleur en tekening, hebben de oude, rode plaveien in het Kempische huis vervangen. Het gebruik van het maken van zandtekeningen heeft onze huizen verlaten. De moderne tijden hebben de plattelandse geest geheel veranderd en de volkscultuur totaal verarmd. Nochtans bestaan er hier en daar nog overblijfselen van de zandtekenkunst buitenshuis, in andere domeinen van het volksleven, zoals bij het versieren van veldkapelletjes in de meimaand, wat in de Kempen nog algemeen gebeurt. Bijna altijd maken zandkrullen, in min of meer traditionele vorm, deel uit van het ‘schoonmaken’. Zeker bij de grotere, toegankelijke kapellen zie je soms nog een oud, devoot vrouwtje uit de ‘naaste gebuurte’ de kapelletjestooi verzorgen. Ook zijn er nog de zandversieringen te vermelden die met Allerheiligen sporadisch op de graven worden gelegd.
    Een laatste, belangrijke gelegenheid voor het voortbestaan van de zandfiguren bieden ten slotte de bruiloften of jubilea. In die dorpen of buurtschappen waar de gemeenschapszin nog niet helemaal verstikt is, zorgen de buren voor een passende en feestelijke versiering, vóór het huis van de bruid of de jubilarissen, aan de ingang van de kerk en het gemeentehuis. Soms maken zandtekeningen, gepaard aan heilwensen, nog deel uit van die feesttooi. Mijn moeder, die uit Begijnendijk (Brabantse Kempen) afkomstig is, vertelde me over één persoon in haar dorp, die bij een bruiloft voor de zandversiering aan de kerk zorgde. Een arme, brave vrouw was hier de zandlegster-specialiste. De versiering voor de kerkdeur zag er vaak als volgt uit: Aan weerszijden van de gekasseide toegangsweg lagen spiralen. Midden op de weg waren zand en papiersnippertjes gestrooid tussen een heilwens aan elk der paren gericht. Op het voetrooster voor de kerkdeur lagen nog kleine spiralen. Een laatste spiralenpaar bevond zich langs de kerkzijde. Bij het verlaten van de kerk kreeg elk lid van de bruidsstoet een papieren bloempje, door de zandlegster zelf gemaakt. Zij ontving dan een fooi.

    Ik kan alleen maar de hoop koesteren, dat sommigen onder jullie zich, door het lezen van dit artikel, geroepen voelen om deze authentieke volkskunst terug tot leven te wekken en aan de volgende generaties over te dragen, zoals de traditie in onze schilderachtige Kempen eeuwenlang deed.

    Hans Berghmans
    Bronnen
    Noord en Zuid- Nederlandse Volkskunst (reeks Ars Folklorica Belgica) – Antwerpen : De Sikkel, 1956;  Kempische zandtekeningen: vertaling en herwerking van een mededeling gedaan op het Derde Internationale Congres voor Antropologische en Etnologische Wetenschappen (Brussel, augustus 1948) / door Jozef Weyns;  Gesprekken met verscheidene ooggetuigen uit de Kempen (met speciale dank aan Liliane Van Aerde en Herman De Ridder).




    Geef hier uw reactie door
    Uw naam *
    Uw e-mail
    URL
    Titel *
    Reactie *
      Persoonlijke gegevens onthouden?
    (* = verplicht!)
    Reacties op bericht (0)



    Foto

     

    Figuur van de maand:

    Maria Montessori

    °Chiaravalle (IT) 31 Aug 1870
     
    https://en.wikipedia.org/wiki/
    Maria_Montessri
     
     

     

     

    Zoeken in blog


     
    ZOEKEN IN DEZE BLOG

    Ben je benieuwd of je familienaam voorkomt in de blog?

    Of zoek je info over bvb. het klooster, 'varkens en beren', de vaart, ...
    Breng je zoekterm hierboven in en je krijgt onmiddellijk ALLE artikels waarin deze term voorkomt!

    ZEKER EENS PROBEREN!
    DIT WERKT DUS NIET MEER

    DE FOTO'S IN DE BLOG

    Gebeurlijke miniatuurfoto's in het middengedeelte kan je doorgaans vergroten door erop te klikken.

    De foto's in de linker- en rechterkolom echter niet, ze zijn dan ook veeleer bedoeld als opsmuk. Het gros kwam je wel al eerder tegen in een artikel in het middengedeelte.

     
    .

    Foto

    Foto

     

    WARM AANBEVOLEN

    Voor slechts 34 € word je lid van HAGOK, de Haachtse Geschied- en Oudheidkundige Kring.

    Als lid kan je de meeste activiteiten van HAGOK gratis meemaken.

    Ontvang je HOGT, een glossy magazine met tientallen kleuren- en andere foto's; elk jaar goed voor meer dan 300 blz. streekgeschiedenis, heemkunde, genealogie, archeologie en wetenschappelijke bijdragen over de dorpen van de driehoek Aarschot-Leuven-Mechelen.

    Als lid kan je de artikels over Tildonk, naast alle andere reeds verschenen artikels, en dat zijn er ondertussen meer dan 1400 (!), ten allen tijde gratis online raadplegen.
    Over Tildonk zelf verschenen doorheen de tijd heel wat uitgebreide bijdragen:

    Arnold Bonne & Jan Gordts, Cimorné gezien in Tildonk

    Jan Gordts, Raar maar waar?! De Tildonkse Sint-Jan-de-Doperkerk is gezegend met een merkwaardige preekstoel

    Jan Gordts, Een geval van overbemesting te Tildonk in 1795

    Arnold Bonne, West-Vlaamse WO I-vluchtelingen, poserend voor Hôtel du Cygne (1918)

    Jan Gordts, Zieltjes redden in 1827. Tildonkse pastoor Lambertz neemt mes van chirurgijn Beckers ter hand

    Jan Gordts, Jacobus Evers (°Tildonk 1828), een 'filius septimus' of zevende zoon

    Arnold Bonne, Jan Gordts & Freddy Vens, De grauwzusters van Roeselare en andere vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Tildonk

    Jan Gordts, 1848, de jonge Tildonkenaar Gaspar Gielielmus Engelborgs overlijdt in den vreemde

    Kristien Suenens, Een man, duizend vrouwen. De ursulinen van Tildonk

    Jan Gordts, 'Ge moet niet alles geloven wat in de gazetten staat...'

    Jan Gordts, Vondelingen te Tildonk op het einde van de 18de eeuw

    Jan Gordts, De memoires van Tildonks brugdraaier Jozef Mommaers, alias 'Jef van de brug' (1873-1968)

    Jan Gordts, Lucienne De Keuster (1923-2015) dochter van de sassenier van Tildonk. Een vergeten partizane

    Jan Gordts, Lokalisatie van enkele 18de-eeuwse gronden te Tildonk. Een oefening

    Peter Dejaegher, Het gevecht aan de Lips (1266)

    Jan Gordts, André Van Aerschot & Jan Cleynhens, Begin september 1944: de bevrijding van Haacht en omgeving

    Jan Gordts, Betwisting rond een in 1820 te Tildonk gevonden geldpot

    Ward Caes, Een zilvermunt van keizerin Maria Theresia of een pot bier in 1750?

    Jan Gordts, 'Life in a Belgian Convent: A Sydney Girl Abroad'. Een relaas uit 1913 door Maie Mason, Australische oud-leerlinge van de Tildonkse ursulinenkostschool

    Jan Gordts, Liedeken op de groote moordery geschied tot Tildonck in den nagt op Gulde Mis (1837)

    Jan Gordts, Marie Antoinette Caroline van der Gracht de Fretin en het kasteel ter Elst te Tildonk

    Jan Gordts, Voorjaar 1814. Het veldleger van "de Zwarte Hertog" Frederik Willem van Brunswijk strijkt neer in onze dorpen

    Roger Casteels, Uittreksels uit het frontblad 'Het Kanton Haacht onder de wapens' - (Thildonck)

    Jan Gordts, Wat mispeuterden de Tildonkenaren zoal een goede honderd jaar geleden? Een verhaal van onder meer 'varkens' en 'beren'

    François van der Jeught, Een nieuwe Van den Gheinklok voor de kerk van Tildonk in 1601

    Jan Gordts, Het Tildonkse ursulinenklooster, litho op postkaart 1903-04

    Jan Gordts en Guido Abts, De preekstoel met de verkeerde parochieheilige

    Germaine Verheyt, 'Maurice Neefs, een oorlogsslachtoffer uit Tildonk

    Jan Gordts, Openbare boedelverkoop in 1771 van de Tildonkse hoeve van 'de Tafel van de Grote Heilige Geest van Leuven' (Hof Ter Leeps)

    Jan Gordts, Leerlingenwerving voor de internationale kostschool van de Tildonkse ursulinen in de 19de en 20ste eeuw

    Jan Gordts, Bijna vier eeuwen Tildonkse pastoors (1626-1999)

    Willy Van Langendonck, De waternaam Lips

    Hubert Simonart, Tildonk-Banneux 1933-2008. Een uitzonderlijke band

    Jan Gordts, Het testament van kanunnik Philippus Van 't Sestich  (+ Tildonk 15 oktober 1764)

    Jan Gordts, De Tildonkse processie van weleer

    Willy Van Langendonck, Het toponiem Tildonk

    Jan Gordts, Een Tildonks politiereglement uit 1837

    Jozef Hamels, Renners uit onze regio: Maurice Croon

    Jan Gordts, De Tildonkse galg

    Roger Casteels, Dagboek van de ursulinen van Caen over hun belevenissen te Wespelaar en Tildonk tijdens de Eerste wereldoorlog

    Jan Gordts, Tildonk ten tijde van de Oostenrijkse Successieoorlog (1741-1748)

    Louis Swiggers, Over Tildonkse dorpsfiguren: Jakke Vanden Acker, alias Sinterklaas; de smed; Jef van Woil; Lewie Van Krieken; Plien Borreman

    Jan Gordts, De geschiedenisles van schoolmeester Paulus Goossens over Tildonk (1856)

    Roger Casteels, Het Tildonkse ursulinenklooster en de Eerste Wereldoorlog

    Jan Gordts,Tildonk beschreven rond 1830 in de 'dossiers d'expertise' van het kadaster

    Jozef Hamels, Renners uit onze regio: met Tildonkse connectie

    Henri Vannoppen, De familie de Behault du Carmois tegen de achtergrond van de samenleving van Tildonk

    Jan Gordts, De Tildonkse notarissen in de periode 1758-1920

    Jan Gordts, De bewogen carrière van Leon Vincart, gevolmachtigde minister van België in Venezuela (°Huy, 22 april 1848 - +Tildonk, 6 juli 1914)

    Maurice Vandenheuvel, In 1945 was het klooster van Tildonk een Brits legerhospitaal

    Jan Gordts, Knechten op de vuist in het 18de eeuwse Tildonk

    Jan Gordts, De Tildonkse reuzen Jan en Babs in de kijker

    Jan Gordts, Over oude Tildonkse pachthoven. Het hof ter Elst, van pachthof van de abdij van Affligem tot kasteelhoeve van de families Van 't Sestich en Snoy

    Jan Gordts, Over oude Tildonkse pachthoven. Het hof te Bettenrode, win- of pachthof van vele heren

    Jan Gordts, Gaf Sus Artoos zijn naam aan de Tildonkse wijk Sussenhoek?

    Maurice Vandenheuvel, Het Janssenskapelletje (1852) en de familie Janssens te Tildonk

    Jan Gordts, Het Tildonks Sticht in de periode 1818-1832, voorloper van het latere ursulinenklooster

    Jan Gordts, De Tildonkse handbooggilde van St.-Sebastiaan in het begin van de 18de eeuw

    Henri Vannoppen, Schilderijen en kunstwerken rond de notarisfamilie Verzyl te Tildonk

    Jan Gordts, De grote kloosterbrand te Tildonk in 1928

    Henri Vannoppen, De familie de Behault du Carmois tegen de achtergrond van de samenleving in Tildonk

    Jan Gordts, Indische bedevaarders op bezoek te Tildonk in 1935

    Maurice Vandenheuvel, Met Tildonkenaars op de vlucht in mei 1940

    Jan Gordts, Het ploeg-handmerk van Louis Van Bolle, schepen van Tildonk (1664)

    Marleen Rosier, Het Ursulinenklooster te Tildonk. De Art Nouveauzaal

    Roger Casteels, Op 26 mei 1940 verloor Tildonk 2/3 van zijn onderwijzerskorps

    Marleen Rosier, Het Ursulinenklooster te Tildonk:een bouwhistorisch en iconografisch overzicht

    Jan Gordts, 12/8/1942: een Engels gevechtsvliegtuig stort te pletter in Tildonk

    Jo Vandesande, Een 18de-eeuwse kaart van Tildonk en Wespelaar

    Jos Cools, Tildonk

    Jan Gordts, Een  drievoudige moord te Tildonk in 1837

    Henri Vannoppen, Een beeld van de gemeenten Haacht, Tildonk en Wespelaar rond 1830

    Jo Vandesande, Motten en heerlijkheden te Tildonk. Deel II: De heerlijkheid Lauwendries

    Jo Vandesande, Motten en heerlijkheden te Tildonk. Deel I: De heerlijkheden Tildonk, Ter Borcht (Nieuwenborg) en Oudenborg, vanaf hun ontstaan tot omstreeks 1650

    Bart Minnen, Getuigenissen uit 1390 over de verdeling van de tienden te Tildonk

     

    Meer info:
    www.hagok.be

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    't Pastoorke van Tilloenk

    Foto

    Blog als favoriet !

    Klik hier
    om dit blog bij uw favorieten te plaatsen!

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    De Tildonkse Sint-Jan de Doperkerk
    (Bing Maps)

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Ferraris
    18de E.


    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Willekeurig Bloggen.be Blogs
    levenmetmelanoom
    www.bloggen.be/levenme
    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Zoeken in blog


    Foto


    Blog tegen de wet? Klik hier.
    Gratis blog op https://www.bloggen.be - Meer blogs