TILLOENK VRUGER

Lucifers

Gustaf Erik Pasch

De moderne veiligheidslucifer werd in 1844 uitgevonden door de Zweedse chemicus Gustaf Erik Pasch. Op veel luciferdoosjes is tegenwoordig nog de Zweedse term voor veiligheidslucifers terug te vinden: Säkerhets Tändstickor.

Al veel eerder waren soortgelijke voorwerpen in omloop. Zo doopten de Romeinen bijvoorbeeld al houtsplinters in gesmolten zwavel. Deze stokjes gingen echter pas branden als ze aangestoken werden met ander vuur. In Frankrijk ontwikkelde de Fransman Chancels in 1805 een lucifer die eveneens gedrenk was in zwavel en een kopje had van kaliumchloraat (zwavel en gom). Deze stokjes vlogen echter pas in brand zodra ze in contact werden gebracht met geconcentreerd zwavelvuur.

Wrijvingswarmte
Het principe van lucifers aansteken met behulp van wrijvingswarmte werd in 1827 ontdekt door een drogist uit Engeland: John Walker. Hij maakte een lucifer waarvan het kopje bestond uit lichtontvlambaar zwavel en een stof die bij verhitting zuurstof produceerde.

Veilig waren deze lucifers echter absoluut niet. Zo vlogen erg snel in brand. De ontdekking van Gustaf Erik Pasch was dan ook zeer welkom.

Luciferdoosje met de beroemde zwaluw

De Zweed bedacht een methode waarbij kaliumchloraat in de kop van de lucifer werd aangebracht en fosfor in het schuurpapier waarmee we de lucifers ontbranden. Deze lucifers gaan alleen branden als je ze langs de de fosfor-strook op het luciferdoosje haalt.

Momenteel zijn de luciferkopjes voor de helft opgebouwd uit kaliumchloraat. Vijf procent van de kop bestaat uit zwavel. Het strijkvlakje op het luciferdoosje bevat zowel rode fosfor als glaspoeder.

Jarenlang stonden de doosjes van de Union
Allumettière op het schap in onze keukens.

Nederlanders moeten voorzichtig zijn met wat ze over Vlamingen en het Vlaams zeggen, want het wil nog weleens ontaarden in kwalificaties als 'schattig', 'aaah', 'zacht' en 'koddig'. Maar soms moet je ook gewoon toegeven dat ze ten zuiden van de landsgrens ronduit prachtige woorden en uitdrukkingen hebben.

Zo bleef ons oog vandaag hangen op de uitdrukking 'ei zo na': "Leerlingen die stemmen horen of ei zo na dood waren na een zelfmoordpoging, zitten soms een jaar op de schoolbanken te wachten op hulp." (De Standaard.) 'Op een haar na', betekent het hier. Joop van der Horst schreef in diezelfde krant een paar jaar geleden dat een Comité 'Ei zo na' gelukkig overbodig is gebleken: de uitdrukking is in België nog springlevend.