Elf jaar was ik, toen ik voor het eerst helemaal alleen met het openbaar vervoer naar de 'grote stad' moest. Ik herinner me nog precies hoe ik me voelde die eerste dag... meer zenuwachtig dan echt angstig, opgewonden ook en toch wel opgelucht toen het me gelukt was. De volgende dag was het alsof ik al mijn hele leven alleen de bus nam. Zo leren we allemaal nieuwe vaardigheden en meestal gaat dat vrij vlot. Maar wat als dat leerproces verstoord is... en dat je hele leven zo blijft?

20 oktober 2008. Morgen moet mijn schoonbroer opnieuw gaan werken. Vorige week maakte de dame van de thuisbegeleidende dienst  echt een zootje van de begeleiding van mijn schoonbroer en daarmee heeft ze hem eigenlijk alleen maar onzekerder en banger gemaakt voor zijn volgende werkdag. Vermits er niets anders opzit dan mijn schoonbroer nu zélf te begeleiden - en dit zolang als het nodig is - ga ik vandaag  zélf even de exacte reisweg uitzoeken. Want niettegenstaande het arbeidszorgproject waar hij tewerkgesteld is, zich slechts op een kleine 15 km van bij hem thuis bevindt, moet hij toch 2 bussen nemen om er te geraken. Dus ga ik het allemaal na - iets wat de dame van de thuisbegeleidende dienst eigenlijk óók had moeten doen natuurlijk -... de naam van de bushalte waar hij moet afstappen, het nummer van de bus die hij moet nemen en de uren waarop die rijdt. Ook ga ik even de omgeving van zijn werkplek verkennen, op zoek naar enkele herkenningspunten die ik hem desnoods kan aanwijzen waarop hij zich dan makkelijker kan baseren om te weten wanneer hij op de bus moet 'bellen' en afstappen. Het wordt zeker niet eenvoudig voor hem... want ofschoon hij zelf dénkt en beweert helemaal zelfstandig het openbaar vervoer te kunnen gebruiken, beperkt zich dat zo ongeveer tot het kennen van één halte in de stad waar hij steevast op- en afstapt. Nu zou hij aan die halte ook best kunnen overstappen... alleen is het daar op het tijdstip dat hij daar moet zijn, zó druk dat ik vrees dat dat voor moeilijkheden zal zorgen. Enfin... ik ben in ieder geval voldoende voorbereid en voor de rest zal ik gewoon moeten zien hoe het loopt. Fingers crossed.

21 oktober 2008. Ik heb met mijn schoonbroer afgesproken dat ik om vijf voor acht bij hem zal zijn om dan samen naar de bushalte te stappen. Mijn man heeft vandaag vrij genomen om het voor mij fysiek alvast niet té zwaar te maken. Hij zal me met de auto tot bij mijn schoonbroer brengen en me dan ongeveer anderhalf uur later - want zo lang duurt het om met het openbaar vervoer die 15 km te overbruggen - aan het arbeidszorgproject komen ophalen. Dat is de planning... Tot om half acht de telefoon gaat. Mijn schoonmoeder. Ze zegt: "Ja Martine, hij gaat niet werken vandaag hoor, want IK voel me niet goed". Hier was ik niet écht op voorbereid en mijn gedachten gaan razendsnel... sneller dan je in woorden kan denken. Mijn man vertelt me nadien dat hij geen enkele aarzeling hoorde toen ik haar antwoordde: "nee moederke... zo gaat dat niet. Hij moet wel degelijk gaan werken. Dat jij je niet goed voelt, daar kan hij uiteindelijk ook weinig aan veranderen... en voor jou wordt trouwens gezorgd, want de gezinshelpster komt. Dus zeg maar dat hij zich klaarmaakt. Ik ben er binnen tien minuutjes." Ik geef haar weinig kans om te reageren en haak in. Mijn man kijkt me aan met een blik van 'en nu?'... want hij is ervan overtuigd dat ik mijn schoonbroer vandaag het huis niet uit krijg. Zelf ben ik er natuurlijk ook niet helemaal gerust op en ik tril als een espenblad na dat telefoontje met mijn schoonmoeder, maar ik heb me nu eenmaal voorgenomen dat het ZAL gaan zoals afgesproken en daar hou ik me aan vast. Positief denken dus.

We vertrekken meteen met de auto, richting schoonmoeder. Daar aangekomen, blijft mijn man in de auto zitten en zegt voor alle zekerheid te zullen wachten tot ik effectief met mijn schoonbroer naar de bushalte vertrek. Hij gelooft er duidelijk niet in. Ik bel aan... maar krijg - zoals verwacht - geen gehoor. Dus laat ik mezelf binnen met de sleutel. Ze zitten allebei in de keuken. Mijn schoonbroer aan de ene kant van de tafel, mijn schoonmoeder aan de andere. Ze herhaalt wat ze al aan de telefoon zei... ze voelt zich niet goed. Maar nu klinkt ze wel kwader. Ik weet dat ik nu heel erg kordaat moet zijn, want uiteindelijk is dit het cruciale moment waarop een jarenlang bestaand patroon moet doorbroken worden. Met een lage, kalme stem leg ik opnieuw uit dat haar zoon uiteindelijk ook niets kan doen aan het feit dat zij zich niet goed voelt én dat ze ook niet alleen zal zijn. Als haar ogen kogels waren, was ik op dat moment wellicht helemaal doorboord... zo kwaad als ze me aankijkt. Ik zie hoe mijn schoonbroer nóg vertwijfelder gaat kijken... er is de dwingende wil van zijn moeder enerzijds en mijn kordaat optreden anderzijds... en daar zit hij middenin. Je zou voor minder medelijden krijgen met zo'n jongen. Maar dat verandert natuurlijk niets aan de situatie. Ik leg het allemaal nóg een keer kalm uit, nu méér naar mijn schoonbroer toe... dat hij zich absoluut geen zorgen hoeft te maken over moeder... dat er voor haar gezorgd wordt. 's Ochtends door de gezinshelpster en in de namiddag door de jongen van de oppasdienst van de mutualiteit. Mijn schoonmoeder sputtert nog steeds heel hard tegen, maar ik praat er overheen en blijf me tot mijn schoonbroer richten. Op dat moment belt de gezinshelpster aan en zeg ik heel kordaat - met een stem die echt geen tegenpruttelen duldt - "kom jongen, we zijn weg... het is tijd." Nog steeds met een vertwijfeld gezicht trekt hij zijn jas aan en zegt wat beteuterd "dag ma". Hij krijgt geen antwoord. De gezinshelpster begrijpt de situatie al snel en begint tegen mijn schoonmoeder te praten. Met een onderlinge blik van verstandhouding halen we die twee uiteindelijk uit elkaar.

Eenmaal buiten de deur verandert mijn schoonbroer zienderogen. Het thema 'moeder' wordt ook niet meer aangeroerd. Ik focus me nu volledig op 'gaan werken' en terwijl we naar de bushalte stappen maak ik hem opmerkzaam op de tijd die we daarvoor nodig hebben. Daarbij laat ik hem zélf zeggen om hoe laat hij dan eigenlijk telkens thuis zal moeten vertrekken om op tijd de bus te halen.

Volgend punt: de overstapplaats. Terwijl we op de bus richting stad zitten, tast ik voorzichtig zijn reactie af bij het eventueel overstappen aan het station... de meest logische en ook gemakkelijkste overstapplaats. Maar ik voel al snel dat dat - sowieso voor vandaag - teveel van het goede is. Bovendien is het misschien niet slechter om hem echt te laten voélen dat het overstappen aan die ene halte, die hij welliswaar ként maar die oh zo druk is, toch wel voor problemen zorgt. Nadien kan ik hem dan de relatieve rust aan het station tonen in de hoop dat hij dan zélf tot de juiste beslissing komt. Dus stappen we vandaag in het centrum af, steken de drukke straat over en gaan tussen de tientallen drummende studenten staan wachten op de juiste bus. De ene bus na de andere komt aanrijden en op sommige momenten staan er wel drie bussen tegelijk stil aan de halte waardoor het zicht op de aankomende bussen volledig tot nul herleid is. Nu is het nog zeker twintig minuten alvorens 'onze' bus eraan kan komen en eigenlijk zouden we dus nog even rustig op de achtergrond kunnen staan  wachten, maar dat is iets wat sowieso niet in het woordenboek van mijn schoonbroer staat. Hij blijft onrustig het nummer van iedere aankomende bus hardop uitspreken en af en toe zegt hij ook wel dat het niet gemakkelijk is. Ik laat de ervaring voor zich spreken en reageer niet.

Wanneer de bus er dan eindelijk aankomt, loopt het nog bijna mis omdat er op dat moment al enkele bussen aan de halte stilstaan. Maar enfin... het lukt. En dan zie ik ineens zijn gezicht opklaren. Hij herkent een paar mensen die reeds op de bus zitten en blijkbaar bij hem in het arbeidszorgproject werken. Ik laat hem wat vertellen en merk dan toch fijntjes op dat die mensen blijkbaar toch ook aan het station opstappen en dat hij daar dan al zeker niet alleen zal staan. Ik voel dat ik terrein win, dus neem ik me voor om de volgende dag toch wat harder aan te dringen om aan het station over te stappen.

Een half uurtje later zijn we terplaatse. Ik wijs hem enkele herkenpunten aan die hem moeten helpen om op het juiste moment te bellen voor de halte. Zijn reactie - dat hij toch samen kan afstappen met die andere mensen - doet me even glimlachen, maar ik wijs er hem wél op dat die mensen niet altijd op dezelfde dagen werken als hij en dat het beter is als hij het ook lekker helemaal alléén kan. Er volgt een typische: hmmm. We stappen af, ik laat hem samen met de andere mensen het laatste stukje te voet gaan en ik stap in de auto bij mijn man die al staat te wachten. Missie volbracht. 's Avonds komt hij enthousiast thuis en ik spreek af om hem de volgende dag opnieuw om kwart voor acht te komen halen.

Die volgende dag krijgen we bijna een herhaling van de dag voordien, alleen beweert mijn schoonbroer nu zélf ziek te zijn. Ik neem zijn klachten in zoverre serieus dat ik hem voor alle zekerheid een zuigtabletje tegen buikloop geef en verzeker hem dat, indien het écht ernstig zou zijn of als het érger zou worden, men hem vanop zijn werk wel naar huis zal laten gaan. Opnieuw kordaat optreden dus... het is de enige manier om dit oude patroon te doorbreken. Een beetje schoorvoetend neemt hij afscheid van moeder. En eenmaal buiten blijken zijn klachten ook weer helemaal vergeten. Hij klaagt niet meer over buikpijn en praat weer honderduit. Terwijl we op de bus zitten, herinner ik hem aan de moeilijkheden die hij gisteren zélf aangaf bij het overstappen aan de halte in het centrum van de stad en leid hem op die manier voorzichtig naar een 'eigen' beslissing om vandaag toch maar eens aan het station te proberen overstappen. Daar aangekomen, wijs ik hem ook op alle voordelen daarvan en ik voél ook dat hij rustiger is. Hij vraagt wél of ik toch nog wel meega met de bus tot aan het werk, want hij is niet zo zeker of hij wel precies weet waar hij moet afstappen. Ik beloof hem dat ik zolang met hem meega als nodig.

De volgende weken wordt duidelijk hoé verstoord en vertraagd zijn leerproces wel is en hoe moeilijk het is om oude patronen te doorbreken. Het zal uiteindelijk twee maanden duren alvorens hij in staat is om een eerste keer helemaal alleen thuis te vertrekken en ook tijdig op zijn werk aan te komen... maar zo zie je... als je er maar blijft in geloven, dan lukt het op een bepaald moment ook wel.

Volgende hindernis: vrijdag 25 oktober... de dag waarop de Vrederechter langskomt ivm het aanstellen van een voorlopig bewindvoerder. Wordt dus alweer vervolgd.

29-06-2010 om 00:00 geschreven door Martine Vangaver