In onze moderne maatschappij is het wellicht de manier waarop we met elkaar communiceren die de grootste en snelste evolutie heeft doorgemaakt. Een gewone brief versturen, aankloppen bij de buren voor zomaar een babbel, een één-op-één-gesprek met een vriend of eens gewoon telefoneren naar oma en opa... we doen het allemaal steeds minder. Want het moet allemaal sneller of efficiënter, of we willen het met zoveel mogelijk mensen tegelijk delen en twitteren erop los, of we mailen en chatten en dat dan het liefst allemaal opgeleukt met live-filmpjes of -beelden van de kleinkinderen. En op zich is daar natuurlijk niets mis mee, integendeel zelfs... zolang we maar de tijd en de moeite blijven nemen om ook écht te luisteren naar elkaar. Want daar draait het toch om in communicatie... praten, luisteren en (hopelijk) begrepen worden...

Het is inmiddels enkele maanden geleden dat we vernamen dat mijn schoonmoeder dementerend is. En haar mentale toestand verslecht ook zienderogen. Ze valt regelmatig - waarbij we ons telkens de vraag stellen wat oorzaak is en wat gevolg - en nadien merken we toch telkens een aanzienlijke achteruitgang. Het komt allemaal overeen met het beeld van vasculaire dementie en het vermoeden is dat ze telkens wanneer ze valt, ze eigenlijk een kleine beroerte heeft. Er zijn nu steeds meer momenten waarop ze echt helemaal afwezig is. Dan praat je tegen haar en je ziét gewoon dat er niets doordringt. Je vraagt je zelfs af of ze je wel hoort. Ook wat ze zelf vertelt, houdt steeds vaker, steeds minder steek. Ze begint te vragen hoe het gaat met mensen die al meer dan 40 jaar dood zijn. Telefoneren lukt haar ook bijna niet meer. Als je haar de hoorn in de hand geeft, bekijkt ze die soms alsof ze nog nooit een telefoon gezien heeft en niet weet wat ze ermee aan moet. Andere keren lukt het dan weer wel, maar je voelt dat de communicatie met haar moeilijker en ook steeds meer 'basic' wordt.

Ondertussen zijn ze wel min of meer gewend aan de dagelijkse aanwezigheid van de gezinshelpsters. Je merkt ook dat ze - zowel mijn schoonmoeder als schoonbroer - toch stilaan een soort 'band' met hen krijgen, zeker met diegenen die ze vaker over de vloer krijgen. De gezinshelpsters zelf, die elkaar slechts één keer in de twee weken ontmoeten op een teamvergadering, schrijven iedere dag in een schriftje welke huishoudelijke taken ze hebben uitgevoerd. Het doet me denken aan een systeem dat ik nog ken van toen mijn dochter nog naar de kleuterschool ging: het heen-en-weer-boekje. Ik ging het dus ook zélf gebruiken wanneer ik hen iets wilde meedelen, want ik zag de dames zelf niet zo vaak. Ik sprong wel eens binnen wanneer ze er waren, maar ik merkte dan ook al snel dat mijn aanwezigheid dan 'moeilijker' was voor mijn schoonmoeder... alsof ik iets verstoorde. Het was dus (alweer) zoeken naar een goed evenwicht. Want het was natuurlijk wél belangrijk om goed te communiceren met de mensen die zo dicht in contact waren met mijn schoonmoeder en schoonbroer zodat ik voldoende feedback kon geven én krijgen. Want ik was wel diegene die met iederéén in contact stond... met de thuisbegeleidende diensten, met de huisdokter, met de specialisten in het ziekenhuis. Op die manier konden we hen de beste hulp bieden en oplossingen proberen te zoeken voor de moeilijkheden die ik zelf ondervond of die me gemeld werden. En toch liep het af en toe behoorlijk mis. Begrijpelijk ergens, want zoveel verschillende mensen, zoveel verschillende karakters en ideeën natuurlijk, en misverstanden zijn dan nooit ver weg. Anderzijds vond ik sommige misverstanden ook verwonderlijk, omdat iedereen inmiddels toch moest aanvoelen dat wát mijn schoonmoeder (en ook wel mijn schoonbroer, omwille van zijn mentale handicap) vertelde, niet altijd steek hield of realistisch was.

Op een bepaald moment merkte ik dat mijn schoonmoeder en schoonbroer steeds vijandiger en opstandiger tegenover mij reageerden wanneer één bepaalde gezinshelpster die dag bij hen was langs geweest. Eerst denk je nog wel dat je misschien wat overgevoelig bent, maar omdat ik door de jaren heen toch wel geleerd heb om op mijn intuïtie te vertrouwen, besloot ik toch even 'toevallig' langs te gaan wanneer die dame bij mijn schoonmoeder aan het werk was. Tijdens het gesprek dat ik met haar aanknoopte, voelde ik al snel dat er haar iets dwars zat en het had met mij te maken, zoveel was zeker. Tijd dus om de lucht te klaren en dus vroeg ik rechtuit wat het probleem was. Nou, zij vond het dus absoluut niet kunnen dat ik de bankkaarten van mijn schoonmoeder en schoonbroer in beslag had genomen. Het was niet wettelijk en wat méér was: mijn schoonmoeder en schoonbroer deden er voortdurend hun beklag over en zij gaf hen ook 100% gelijk. Blij dat ik de situatie meteen had aangepakt, vertelde ik haar het hoe en waarom van de hele zaak (zie: 'schokkende ontdekkingen') en toen begreep ze het natuurlijk. Ze excuseerde zich, wat ik glimlachend wegwuifde... als ze er maar iéts uit geleerd had...

In die dagen had ik er echt bijna een volledige dagtaak aan om alles in goede banen te lijden én ook nog echt tijd te maken om er voor hen én mijn eigen gezin gewoon te zíjn. Ik had toen ook vele gesprekken met de huisarts, want het valrisico voor mijn schoonmoeder was naar mijn gevoel veel te hoog. We zochten samen naar mogelijke oplossingen en probeerden die zoveel mogelijk te implementeren. Maar met iemand die dementerend is, is dat dus makkelijker gezegd dan gedaan. Ik kocht voor haar 'gesloten' pantoffels, maar iedere dag opnieuw stelde ik vast dat ze haar oude 'open' pantoffels weer aanhad. Die wegstoppen had ook geen zin want dan ging ze in het hele huis - van de kelder tot de zolder - zoeken, wat dus eigenlijk nog méér gevaar opleverde wegens het trappen-lopen. Met haar 'slechte' knieën was dat iets wat we eigenlijk het liefst helemaal wilden vermijden: dat ze nog trappen zou moeten lopen. Dus besprak ik met de huisarts het idee om beneden een ziekenhuisbed te plaatsen of desnoods zelfs de hele slaapkamer van mijn schoonmoeder naar beneden te verhuizen. We moesten echter tot de conclusie komen dat dat niet zou werken. Mijn schoonmoeder zou altijd automatisch de trap blijven opgaan. En zelfs wanneer ik haar iedere avond persoonlijk (beneden) in bed zou stoppen, dan was het risico reëel dat ze 's nachts alsnog naar boven zou gaan... mogelijks in een nog meer verwarde toestand met alle gevolgen vandien.

Het was dus allemaal goed overdacht, maar toch werd het het volgende twistpunt. Op een morgen kreeg ik om acht uur telefoon. Een boze en verontwaardigde gezinshelpster die zei dat ik moest zorgen dat mijn schoonmoeder andere pantoffels had want dat ze bijna van de trap gevallen was. Bovendien moest mijn schoonmoeder voortaan maar beneden slapen. Ik wist even niet goed waar ik het had. Vooreerst sloeg de schrik me om het hart, vrezend dat mijn schoonmoeder effectief van de trap gevallen was. Vervolgens was ik echt verbouwereerd over de manier waarop deze dame me toesprak. Ik probeerde haar kalm uit te leggen dat het allemaal toch wel iets complexer was, maar mijn woorden drongen blijkbaar niet door. Er bleef me op dat moment geen andere mogelijkheid dan deze dame te melden dat ik de toon en de manier waarop ze me aansprak niet kon appreciëren en dat ik contact zou opnemen met de verantwoordelijke van de dienst gezinshulp. Dat heb ik uiteindelijk ook gedaan... maar je wordt als mantelzorger zo moe - en ook wel moedeloos - van dergelijke incidenten. Maar anderzijds moet je dan ook beseffen dat je zoiets niet kan vermijden. Je kan de mensen voor wie je zorgt niet in een gouden kooitje stoppen en je zal iedere situatie telkens opnieuw zo goed als mogelijk moeten proberen oplossen.

Diezelfde avond was ik bij mijn schoonmoeder en schoonbroer toen er daar een telefoontje binnenliep van iemand van een thuisbegeleidende dienst en ik hoorde hoe mijn schoonbroer een blijkbaar eerder gemaakte afspraak afzegde met een leugen. Daar moest ik natuurlijk het fijne van weten. Ik was bij het uitzuiveren van de papieren wel de naam van die thuisbegeleidende dienst tegengekomen, maar wat ze precies deden om mijn schoonbroer te 'begeleiden', was me op dat moment niet duidelijk. In al de voorbije maanden had ik geen enkel contact gehad met deze dienst en was er blijkbaar ook niemand bij mijn schoonbroer langs geweest. Toch maar eens uitzoeken dus. Verwonder je hier volgende keer samen met mij over de mate van miscommunicatie die ik de volgende maanden nog zou ondervinden.

15-03-2010 om 00:00 geschreven door Martine Vangaver  

Als we voor het eerst met iemand praten, vormen we ons al snel een oordeel over die persoon. En dat bedoel ik dan niet negatief in de zin dat we hem of haar gaan be- of véroordelen... of dat hoop ik althans, want we hebben vaak veel te snel ons 'oordeel'  klaar over anderen. Nee, ik bedoel dat we ons toch proberen een beeld te vormen van 'wie' die persoon is... zijn karakter, zijn manier van doen, zijn 'zijn'. En bij een eerste kennismaking is dat natuurlijk beperkt, maar als we telkens opnieuw met volle aandacht het gesprek aangaan, dan komen we in principe al snel tot een échte dialoog... van mens tot mens... met respect voor elkaars eigenheid. Of zo zou het toch moeten zijn.

Enkele jaren geleden - dus lang voor we ook maar enig vermoeden hadden van het feit dat mijn schoonmoeder eigenlijk toen al tekenen van beginnende dementie vertoonde - werd mijn schoonbroer ontslagen in de beschutte werkplaats (moet eigenlijk 'beschuttende' werkplaats zijn, maar geen kat die dat zegt ;-)) waar hij bijna twintig jaar gewerkt had. Nu moet ik toegeven dat ik toen de échte oorzaak daarvan ook niet herkend heb en alleen voortging op wat ik vaststelde, namelijk dat hij zich om de haverklap ziek meldde en daarbij ook vaak naliet om zijn werkgever te verwittigen. Zélf klaagde hij over pestgedrag en ik wist dat mijn schoonmoeder daarover wel eens gebeld had met de beschutte werkplaats zelf, en niettegenstaande we nadien soms wat eigenaardige verhalen te horen kregen van mijn schoonmoeder over die telefonische gesprekken, lieten we het allemaal maar op zijn beloop. Gevolg was echter dat mijn schoonbroer nog vaker ging thuisblijven, soms zelfs zonder ziektebriefje en zónder te verwittigen. Dat moest dus wel fallikant aflopen, zélfs in een beschutte werkplaats. En dan kan ik nu natuurlijk allerlei excuses gaan opnoemen waarom ik toen niet heb ingegrepen, maar dat verandert niets aan de realiteit. Wat ik toen wél gedaan heb, is contact opgenomen met de huisarts want ik voélde wel aan dat het de verkeerde kant opging. Daarbij heb ik toen aangedrongen op professionele begeleiding voor die twee, want dat het niet goed ging, zoveel was duidelijk. Mijn schoonmoeder had - ondanks (of misschien precies omwille van) het feit dat ze hele dag op hem foeterde - geen enkel gezag over mijn schoonbroer die steeds ongeremder gedrag ging vertonen. De huisarts zou het nodige doen en contact opnemen met een dienst die de situatie eerst zou beoordelen en pas daarna zou er één of andere vorm van thuisbegeleiding kunnen opgestart worden. En blijkbaar was dat ook gebeurd, want ik had mijn schoonbroer immers een afspraak met de thuisbegeleidster horen afzeggen.

Ergens eind juli of begin augustus 2008, nam ik dan zelf telefonisch contact op met deze thuisbegeleidende dienst (die ik hier niet met naam zal noemen). Ik stelde mezelf voor, gaf een korte schets van de situatie zoals ik die op dat moment inschatte en liet de afspraak die mijn schoonbroer even voordien had afgezegd, toch doorgaan, mét de vraag of ik daarbij ook aanwezig mocht zijn. Dat mocht en zo maakte ik enkele dagen later voor de eerste keer in mijn leven een gesprek mee tussen zo'n thuisbegeleidende dienst en een zorgbehoevende, in dit geval mijn mentaal gehandicapte schoonbroer. Tijdens dat eerste gesprek dat ik bijwoonde, hield ik me bewust op de achtergrond. Overigens verbaasde ik me al snel over de manier waarop dat gesprek verliep. Van een echte dialoog was in mijn ogen totaal geen sprake. De thuisbegeleidster stelde wel enkele vragen aan mijn schoonbroer... en die antwoordde ook wel, al was dat volgens mij telkens met een 'geconditioneerd' antwoord. Want mijn schoonbroer mag dan mentaal wel een leeftijd hebben van een jongetje van zeven, hij heeft in zijn 45-jarig bestaan wél geleerd welke antwoorden er op bepaalde vragen verwacht worden. Dus wanneer de thuisbegeleidster vraagt: en, alles goed met jou? dan antwoordt hij vol overtuiging en met een knikkend hoofd: jaja. Zo ging het hele gesprek eigenlijk... en dat terwijl ondertussen de televisie speelde. Op de vraag of er verder nog problemen waren, antwoordden zowel mijn schoonbroer als mijn schoonmoeder vol overtuiging met een krachtig neen en duidelijk in de hoop dat hiermee een einde aan het gesprek zou komen. Ik moet op dat moment zeker zichtbaar met mijn hoofd hebben geschud uit ongeloof, denk ik... want zo'n éénrichtingsgesprek had ik nog maar zelden meegemaakt. Maar als dat al zo was, ontging het de thuisbegeleidster in elk geval. Zij maakte alvast een nieuwe afspraak voor de volgende maand, waarmee voor haar de taak er blijkbaar opzat. Onvoorstelbaar, toch? Ik had de hele tijd gezwegen maar nu besloot ik toch te vragen of het mogelijk was dat ik met haar een gesprek zou hebben bij mij thuis. Daar moest mijn schoonbroer dan weer zijn toestemming voor geven, want dat zou dan van het aantal uren begeleiding gaan waar hij maandelijks recht op had. Nu was mijn schoonbroer natuurlijk al lang blij dat er daardoor alvast één gesprek met hem zou wegvallen, dus tekende hij vlot het formulier.

Zo had ik dus enkele weken later een gesprek met deze zelfde dame. Ik wilde uitzoeken welke begeleidende maatregelen en stappen zij tot nu toe concreet ondernomen had in de hele probleemsituatie van mijn schoonfamilie. Zonder verwijten maar op een louter vaststellende toon vertelde ik haar hoe ik haar gesprek met mijn schoonbroer ervaren had en vroeg vervolgens welk doel ze eigenlijk voor ogen had bij haar begeleiding. Ze bevestigde mijn vaststelling - dat ze niet echt tot mijn schoonbroer kon doordringen - en op mijn vraag kreeg ik niet echt een antwoord. Vervolgens vertelde ze me welke administratieve stappen ze al gezet had teneinde ervoor te zorgen dat mijn schoonbroer een inkomensvervangende tegemoetkoming en een integratietegemoetkoming kreeg. Bleek dat hij daarbij wél alleen naar het medisch onderzoek geweest was waarbij zijn zelfredzaamheid beoordeeld moest worden, wat dus wellicht betekende dat hij niet correct werd ingeschat. Verder was er een aanvraag gedaan bij het VAPH (het vroegere Vlaams Fonds) voor een verblijf in een tehuis voor niet-werkende mentaal gehandicapten. Die aanvraag bleek bij gebrek aan reageren op bijkomende vragen te zijn afgewezen. Het was dus duidelijk dat deze dame wel de nodige aanvragen had gedaan, maar van enige opvolging of begeleiding was blijkbaar geen sprake geweest. Ook was mijn schoonbroer ingeschreven bij een dienst die zich bezighield met mensen die moeilijk te plaatsen waren op de arbeidsmarkt, maar ook dat was blijkbaar niet opgevolgd.  Omdat het voor mij duidelijk was dat deze dame heel goed de weg wist bij de verschillende instanties besloot ik op dat moment om alvast daarvan gebruik te maken... en mijn schoonbroer en schoonmoeder die zou ik zélf wel verder begeleiden... op míjn manier. Lees hier volgende keer weer hoe dit verder gaat.

17-03-2010 om 00:00 geschreven door Martine Vangaver  

Als je eens een kijkje neemt op www.rechtenverkenner.be besef je pas op hoeveel (sociale) voorzieningen we hier in België een beroep kunnen doen. Er is héél wat voorzien voor mensen die het wat moeilijker hebben, zowel op het vlak van wonen als van inkomsten en nog zoveel méér. Maar ergens récht op hebben is één ding, het ook effectief kríjgen is nog wat anders. Daarvoor moet je tegenwoordig al aardig thuis zijn in adminstratie en mensen die cognitief wat beperkt zijn of zelfs mensen die niet erg vertrouwd zijn met het internet, lopen vaak heel wat mis. Zelfs voor mij was het vaak zoeken.

Na het gesprek met de thuisbegeleidster van mijn schoonbroer, heb ik alle documenten i.v.m. zijn handicap en eventuele tewerkstelling grondig doorgenomen. Niet eenvoudig, want het was een materie waar ik absoluut niét in thuis was. Eerst maar even de aanvraag die bij het VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap - het vroegere Vlaams Fonds) was ingediend voor de opvang in een tehuis niet-werkenden. Op dat moment had ik ook helemaal geen idee wat dat dan precies inhield of welke stappen er verder nog zouden moeten gezet worden. Een telefoontje bracht uitsluitsel. Ik had natuurlijk ook alles kunnen opzoeken via het internet, maar ik heb al vaak ervaren dat even telefoneren vaak vlugger resultaat geeft en ook veel efficiënter is omdat je veel gerichter kan gaan vragen, althans op voorwaarde dat je de taal van de administratie spreekt. Enfin, zo leerde ik dus dat er verschillende woon- en begeleidingsvormen zijn voor personen met een mentale handicap. Dat kan gaan van verschillende vormen van begeleid wonen waarbij ondersteuning en hulp geboden wordt op het vlak van administratie en bij dagdagelijkse activiteiten (de zogenaamde ADL - activiteiten dagelijks leven) tot opvang in een tehuis voor niet-werkenden, wat voor mijn schoonbroer de hoogst haalbare, maar mettertijd eigenlijk ook noodzakelijke zorgvorm zou zijn. De aanvraag daartoe was dus blijkbaar ook al gedaan, maar jammer genoeg niet opgevolgd en daardoor ook (voorlopig) afgewezen. Nu ik wat meer informatie over de hele procedure had, kon ik ook heel gericht de dame van de thuisbegeleidingsdienst gaan inschakelen, want om een nieuwe aanvraag in te dienen bij het VAPH moest mijn schoonbroer opnieuw een onderzoek ondergaan bij een multidisciplinair team dat zou oordelen over de aard en graad van zijn handicap. Daarvan zou afhangen voor welke woonvorm hij in aanmerking kon komen.

Ook zou ik een herziening vragen bij Sociale Voorzorg i.v.m. de integratietegemoetkoming en de inkomensvervangende tegemoetkoming die mijn schoonbroer op dat moment genoot. Dat kon ik makkelijk zélf, doch om de herziening te staven, had ik natuurlijk voldoende argumenten nodig. Ook daarvoor zou ik een beroep doen op de dame van de thuisbegeleidende dienst. Een verslag van zo'n dienst heeft gewoon meer invloed dan dat van een huisarts. Eerlijk gezegd, had ik op dat moment wel een beetje het gevoel dat ik ergens 'misbruik' maakte van deze dame, maar de 'speeltijd' was nu echt wel voorbij... er moesten spijkers met koppen geslagen worden. Want het was duidelijk dat de mentale toestand van mijn schoonmoeder echt heel snel achteruitging en de kans dat we voor haar al snel zouden moeten uitkijken naar opvang in een rust-en verzorgingstehuis was reëel. Maar dan zou er ook zo snel mogelijk een oplossing moeten gevonden worden voor mijn schoonbroer, want alléén wonen zou wel héél erg moeilijk worden, zoniet onmogelijk.

Ik ging dus samen met de thuisbegeleidster aan de slag om een realistisch verslag op te stellen over datgene wat mijn schoonbroer kan en niet kan. Daarbij kwamen alle belangrijke aspecten van het dagelijks leven aan bod: of hij gebruik kan maken van het openbaar vervoer, of hij kan instaan voor zijn eigen hygiëne, voor de was en de strijk ook, of hij kan koken... kortom hoe zelfstandig hij kan leven. En dan bleek toch snel dat deze dame mijn schoonbroer echt volledig verkeerd inschatte. Iets wat ik haar niet eens kwalijk kon nemen, want mijn schoonbroer lijdt aan enorme zelfoverschatting en kan soms heel overtuigend overkomen. Het zou dan ook belangrijk zijn dat ik bij ieder bijkomend (medisch) onderzoek zélf zou meegaan om het allemaal wat in goede banen te leiden. Maar dat waren zorgen voor later.

Een ander punt waar dringend een oplossing moest voor gezocht worden, was de werkloosheid van mijn schoonbroer. Op dat moment kreeg hij nog gewoon een werkloosheidsuitkering, maar hoe lang dat nog zou duren, was natuurlijk niet voorspelbaar. Er zou vast snel een moment komen dat hij niet-uitkeringsgerechtigd werd. Bovendien was het geen gezonde situatie dat hij met hele dagen gewoon thuis was. Hij werd niet alleen luier en daarmee ook dikker, maar vooral de voortdurende wisselwerking tussen hem en mijn schoonmoeder was ongezond... voor allebei. Enfin, bij nazicht bleek dat men vanuit de thuisbegeleidende dienst mijn schoonbroer al had aangemeld bij de dienst GTB (gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst). Maar ook daar opnieuw geen opvolging van het dossier. Ook hier bracht een telefoontje uitsluitsel. Het was overigens een dienst waar ik nog nooit over gehoord had en ook de verschillende arbeidsmarkten waar de man mij over sprak, klonken in het begin een beetje als Chinees. Een beschutte werkplaats kende ik natuurlijk wel, maar dat er ook zoiets bestond als 'sociale werkplaatsen' en 'arbeidszorgprojecten', en wat dat dan allemaal precies inhield, was allemaal nieuw voor me. Nog groter was mijn verbazing toen ik hoorde dat ze mijn schoonbroer enkele maanden geleden een plaats hadden aangeboden in een arbeidszorgproject maar dat daar geen verder gevolg was aan gegeven. Er moesten wat documenten worden ingevuld opdat mijn schoonbroer opnieuw op de wachtlijst zou worden opgenomen voor zo'n arbeidszorgproject, want dat zou - zeker in eerste instantie - het hoogst haalbare zijn om hem opnieuw de nodige werkattitudes bij te brengen. Nadien konden we nog zien of hij opnieuw de overstap naar een beschutte werkplaats zou kunnen maken of niet. Maar goed, eerst maar eens alle administratie in orde brengen.

De aanvragen werden ingediend en de procedures gestart. Maar het ergste moest natuurlijk nog komen. Wanneer mijn schoonbroer de goedkeuring zou krijgen tot opvang in een tehuis niet-werkenden, zou hij vervolgens op de wachtlijst CRZ (centraal register voor zorgvragen) moeten geplaatst worden, maar wat belangrijker was... hij zou ook het best bij zo'n tehuis langs gaan en zich daar ook laten inschrijven op een interne wachtlijst, zo vertelde de thuisbegeleidster me. En dát zou natuurlijk met de nodige weerstand en angsten gepaard gaan, zowel bij mijn schoonbroer zelf als bij mijn schoonmoeder. Want zij was als de dood om alleen achter te blijven. Deze zoon zou voor altijd bij haar blijven, zo had ze het zich uitgedacht. Ook wanneer hij effectief aan de slag zou kunnen in zo'n arbeidszorgproject zou dat voor de nodige tegenkanting zorgen. We zouden hen allebei moeten overtuigen van het belang daarvan en hun angsten moeten proberen wegnemen. Hoe dat allemaal in de praktijk ging, lees je een volgende keer weer.

20-03-2010 om 00:00 geschreven door Martine Vangaver