20 februari 2008

Poppenkast was ook vreselijk. Nog voor de gordijntjes open schoven, kreeg ik al een wee gevoel in mijn maag, want de held zou het monster niet zien aankomen, terwijl alle kinderen dat wel zouden doen en zouden roepen: Pas op! Achter je! Pas op! En pas na heel lang roepen en knarsen met mijn tanden zou de held het monster zien, en dat het allemaal goed zou aflopen maakte dat weeë gevoel er niet minder ergerlijk om.

Die held, die kon ik nog wel vergeven dat hij zo achterlijk was als een zandbak, maar de man wiens pols je zo nu en dan over de rand van de houten kast zag opduiken, die had ik toch wel érg graag eens onder vier ogen gesproken. Waarom was die hele poppenkast maar op één principe gebaseerd? Had ik op vijfjarige leeftijd al maar het Lexicon van literaire termen gekend, waarin onder het lemma spanning onder andere staat:

Wanneer de lezer wel en het personage niet op de hoogte is, is er dreiging, zoals in de situatie waarin de sympathieke held zich niet bewust is van het gevaar dat hem bedreigt; de lezer zou hem a.h.w. willen waarschuwen. Op dit soort ‘meerkennis’ is ook de dramatische ironie* gebaseerd.

(Bij dramatische ironie staat een uitleg van ettelijke regels die niet van toepassing is op de poppenkast, en dus ga ik hier niet dieper op in.)

Maar die term, dreiging, vat heel mooi samen waardoor ik me misselijk voelde. En het is een laffe truc, typisch iets waartoe poppenkastkunstenaars zich verlagen. Het enige wat je ervoor moet kunnen is met je ene hand uit de buurt van de andere blijven en verbaasd roepen: Wat? Wat? Wat? En je inwendig een breuk lachen natuurlijk, om die opgefokte kleuters die hun longen uit hun lijf schreeuwen uit angst, frustratie, empathie.

Weg me de dreiging. Leve het geheim, dat volgens datzelfde Lexicon gedefinieerd wordt als

Soms, ten slotte, is de lezer niet en het personage wél op de hoogte, zoals in L. Couperus’ van Oude Menschen (1906), waar de lezer slechts geleidelijk aan wat te weten komt over de centrale gebeurtenis, de moord in Nederlands-Indië. Hier spreken we van een geheim.

4 februari 2008

Het is gebeurd. Het oordeel is geveld. Het verdict gevallen. De kaarten verdeeld. De kansen gekeerd. Vanaf nu kan het nog maar één kant op.

Verdict 1: de Franse les

Het was spannend, zowel tijdens de uurtjes gezamenlijk studeren (J. die de geslachten niet kan onthouden, vir die het verschil tussen combustible en carburant niet verstaat) als tijdens het examen zelf (J. die verwoed aantekeningen zit te maken in de kantlijn van zijn blad, vir die er een verschroeiend tempo op nahoudt en erin slaagt als laatste aan het examen te beginnen en als tweede in te dienen), maar daar zaten we dan: achterin het kale lokaal, terwijl onze docent tergend langzaam op ons toe stapte met onze twee verbeterde kopieën in de hand. Het eerste wat ik deed was op J.’s blad kijken.

Het eerste wat J. deed was op mijn blad kijken.

En toen was het duidelijk. Wat zeg ik? Glashelder was het. J. barste in een onbedaarlijk snikken uit en in plaats van hem te troosten begon ik een wilde rondedans waarin ik ongecontroleerd met mijn armen in de lucht zwaaide (een beetje zoals hier: http://www.youtube.com/watch?v=bytf3gZMFkY) . Een half punt verschil! Wat konden mij al die spelletjes Carcassonne, Medina, Tigris en Eufraat, Weerwolven, Genius, Risk, Zeus en Hera, Jungle Speed, Machiavelli, Poker en Chinees Poepen schelen nu ik kan zeggen: op het enige examen dat J. en ik ooit samen aflegden, liet ik hem achter mij! Achter mij!

Verdict 2: naar de wantaal toe

De uitdrukking ‘iets hebben van…’ die recent naar de hoogste regionen van de wantaal is gespurt, heeft de duimen moeten leggen. Voor een nog véél wansmakelijker uitdrukking. Lees en geniet.

-         naar de toekomst toe

-         naar de consument toe

-         naar de werkgelegenheid toe

-         naar de mensen toe

-         naar de werknemers toe

-         naar onze leden toe

-         naar het onzinnige toe

-         naar de marathon toe

Maar ook, houd je vast:

-         naar de discipline mens toe

-         naar de geluidsverstoring toe

En geloof me; ik kan eeuwig doorgaan. Overal hoor je die uitdrukking: op de trein (twee dertigjarige vrouwen met angstaanjagend ruime, leren handtassen waarin GSM’s zitten die rinkelen alsof het oude telefoontoestellen zijn: wie houden ze in godsnaam voor de gek?), op vergaderingen (waar je wel meer van dat soort nonsenstaal hoort, en toch springt het eruit als een gifgroene kikker uit een modderbruine poel), tijdens het nieuws waar Jan de Lul ook eens mag uitleggen hoe het allemaal toch zo gekomen is en ook gewoon in de supermarkt, aan het loket, op straat.

Laten we een front vormen tegen de uitdrukking ‘naar de … toe’. Laten we deze uitdrukking enkel en alleen in de eigenlijke betekenis gebruiken, namelijk die waarin ze een richting aangeeft. Laten we ze in alle andere gevallen netjes vervangen door de voorzetsels die voorhanden zijn: in, voor, aan, etc.