[p. 396]

Liederen 1917   5
Door
Nine van der Schaaf

I

Wij zijn kinderen van de onstuimige goden,

Die zijn niet teedere doch forsche en schoone en donkere,

Zij hebben den donkeren dood op de aarde geworpen,

In den donkeren dood was hun teederste liefde verborgen,

Toen kwam de lente, toen bloeide hun liefde te teeder,

In verre zonnevlam weken de onstuimige goden,

En de dragende aarde, beminde, verlatene,

Wacht, en lacht in haar droomen,

Bewustloos van pijn en wonder.

Wij zijn kinderen van het almachtige vuur,

Van het nooit rustende, verwoestende vuur,

Waar de gedachte in stijgt en vergaat,

Waar het bevend verlangen in gloeit en verstilt,

Tot een stil wit gelaat in de stil witte gloed,

In de rust van het wild rood vlammengebied,

In de witte rust, in de roode hevigheid zijn wij geboren.

II

En zachte stem heeft mij gewekt,

Ik zocht het vage morgenlicht,

[p. 397]

Doch hoorde: 'k ben de morgen vóór, ik wacht

Het snelle licht niet af, ik ben de ijle bode die

Ragfijne en wondersterke vleugels heeft, die gij

Zoudt zien bij 't morgenlicht, als langer dan een droom

Ik toefde.

Twee zielen waren teer en groot,

Zij beefden niet, zij vlogen als

Heel stille groote vogels over 't land en

Wijde zeeën. Daalden, stegen op, hun oogen

Zagen in het eindelooze waar de wolken

En de landen altijd anders voor hun starren blik

Vergleden, en hun machtige

Vleugelslag verzwond in 't eindelooze en hun

Vèrziende oogen vonden nimmer

Ander heil dan dat verglijdend heer

Van wolken en van aarde

En hemel 't groot en onbereikbre

Vluchtig vreemd gebaar.

Twee zielen waren bloemen die

Ver onder fiere vleugelslag

Van vogels, stil op aarde prijkten,

Onder de schaduwen van de wolken

In het licht van de hooggestegene

Zomerzon en in de regen die ze deed geuren.

In de koelte en in de geuren

Zweefden de zomersche feeën en de ruischende

Wind trok als het gehuiver

Van hooger verlangen door 't veld; de feeën doken,

De wolken weken, de bloemen blonken.

Twee zielen waren uit hooge luchten,

Vogels gelijk, gedaald op de aarde

In den nacht, en de witte feeën,

[p. 398]

Aan den rand van het bosch bij de hooge boomen,

Bewogen zich fluisterend en de donkere kruinen

Bewogen omhoog, en de schuwe donkere vogels

Verjoegen de teedere witte feeën

Over de velden, haar lichte voeten

Raakten de bloemen, het zachte geruisch

Van haar vlucht werd vernomen in bloemedroomen.

Toen ben ik gekomen uit verre ether,

Vóór het morgenlicht deed ik mijn stem hooren,

De eenzame donkere zielen bond ik,

In de eindeloosheid ben ik het wonder,

Ik leidde de dag in, mijn zangen klonken

Zoo zacht, zoo luid als de kreet

Van de vluchtende vogel, ten hemel vluchtend,

Mijn vleugels gloeiden in 't morgenrood

Wijl ik vlood en de feeën keerden

De bloemen blonken

III

De vrouw tot den man zegt:

Geef mij het kind dat ik liefheb,

Dat ik liefheb in de uitbundigheid,

En in de stilte van mijn hartdroomen

De oogen van het kind zullen mijn oogen dooven,

Het kind zal zijn als ik val bij de stervenden,

Het kind zal groot zijn in het zoete daglicht,

En wij dalen tezaam in den nacht, in de koele vrêe van den nacht,

Eeuwig gebondenen zullen wij aarde en hemel in god's licht zien.

De vrouw tot den man zegt:

Dat ik u geve mijn liefde, dat ik gansch u ben,

Dat mijn hart woont bij uw hart, dat ik niet hoorde

[p. 399]

Dan uw hartslag, uw stem, dat gij gevangen mij nam,

En ik woonde in uw droom waar mijn droomen als bloemen

Blijder ontloken! - Ik kwam in de dag waar de wolken zware

De ruischende regen der lente de aarde verdonkert, opdat zij

Betooverend schoon in haar bloemkleed ontwaakt in de lente,

Ik hoorde de zachte geluiden omhoog en van ver

Van de regen, zoovele stemmen, zooveel geruchten van liefde

En lang gekoesterd verlangen. Zoo als de ruischende regen

Zeeg ik op aarde, machtloos van zwaarte; de lichtere geluiden,

Mijn zangen stegen tot u die mijn leven draagt in uw handen.

IV

Uit de zee van het leven heffen wij de geheime

De fonkelende steenen die op den bodem verborgen zijn,

Onze lijven zijn krachtig en teer en met onze duizenden

Zijn wij het weerbare volk dat van god werd gezonden

In de somberheid van de onoplosbare geheimen,

In het wild vreugdehuis waar het goud

Onzer droomen gloeit en de dans en de zang

In het licht van de ronde uitbundige zon nooit sterft.

En de eenzame weet hoe de legers

Van zijn genooten opgaan ten strijd, ten val,

Hij is geworpen in de geweldige weelde van stille

En ruime landouwen waar hij huivert in vrees om zoo stil

De stem van zijn god te ervaren. Waar hij toovert de tonen

Van duizelend hooge vreugde en vrees, een leger van tonen

Dat uitgaat ten strijd, ten val.

En de eenzame toeft en zwijgt en luisterend,

Huivrend niet meer, ziet hij het wuiven van boomen van ver

En de wolken hem naderen en in 't zachte gesuis van den wind

Hoort hij het fluistren van teedere klachten en in de doodstilte

Des nachts is hem een glimlach die hem scheidt van 't nabije

[p. 400]

Het hemelsche rijk dat zich welft tot een fonklenden boog

In den nacht. Hoort hij in stilte de vluchtige, valsche

Geruchten van voeten die schuiven, die lijken te komen,

Zoo wacht hij en waakt en glimlacht, verdroomt de nacht.

En vervult de vluchtige dagen met zijn oneindige liefde

En drang tot het eind als hij hoort en sterft.

V

Het meisje zegt; laat mij niet verder zwerven

Op aarde, andre geur dan deze rozen geven wensch ik niet;

Ik wil hier wonen al de jaargetijden, al de bloei

En dorheid, wat aan leed en lust hier valt wil ik hier

Beiden, 'k zal niet vluchten schoon ik voor de toekomst beve,

Maar 't is vreugd te droomen van dat onbekende leven,

Dat ik hier vinde, als mij de liefste mint.

Nu hoor ik in de stilte zoet eentonig

Altijd de woorden die mijn liefste sprak,

Hij is mij ver en 'k mag zijn beeld mij droomen,

Hij nadert en de dag wordt immer schooner,

'k Hoor die verborgen klank die ik niet duiden kan,

Ik buig mijn hoofd, verschuil mij in deez heimelijke weelde

Die rankt om mij, die mij deez zachte zomer schonk,

Ik wil verborgen zijn tot hij mij komt bevrijden,

Ik zal de blijde dag, de langste nacht niet scheiden

Van wat ik droom en min, en in mijn kleine wereld

Bereid ik al mijn gaaf hem, al mijn weelde

Van vergankelijke rozen en wat eeuwig bloeit.

Liederen 1915  11
Door
Nine van der Schaaf

1.In harten lees ik en in het verborgene dringt licht,

Maar dat eene hart is mij duister,

En meest op aarde dierbaar is mij de rust van zijn koel hart.

Hij heeft zich een huis op een rots gebouwd,

Daarin woont hij eenzaam en schuwt het licht,

En ik mag daar niet binnengaan,

Maar de zeeën rondom zijn diepe wonderen,

Zij staan op uit hun doodsche rust tot bruisend leven,

En keeren langzaam tot hun rust weer, hun

Woest lied ruischt in zachte melodieën traag over de aarde

Eindeloos. Ooren die hooren worden dien eentonigen zang niet moede.

Mij zijn de geheimen van zijn koel hart dierbaar,

Gansch mijn leven weef ik aan één lief gewaad,

En zoek de bekoring van den eindloozen droom,

Stervend zal ik ontwaken.

*

[p. 227]

2.In het land waar woorden geen klank hebben,

Waar de bloemen vergaan,

Gaat de fee van het leven rond,

En wekt het levende,

Gij ziet haar eenmaal, dan wijkt zij van u

In de eeuwigheid, en de duur der tijden vangt aan

En draagt den machtigen stroom van nieuw leven voort.

Ik draag in mijn klein hart groote liefde,

Ik moet over eindlooze zeeën varen,

En mijn liefde bewaren.

De golven zeggen mij in somber gedreun:

Wij kennen uw liefste niet en kennen u niet,

Wie zijt gij?

Ik geef geen antwoord, maar zij dringen aan en eindlijk

Fluisterend zeg ik: mijn liefste is die ik niet noemen kan,

Want geen vroolijk bloemenspel omwond mijn hoofd,

Ik ben de bruid niet die de rozen der liefde kroonden,

Om die rozen treur ik, maar mijn treurnis draag ik

Zonder geklaag, ik drijf op uw stroom, vreugdloos

En smartloos, mijn liefde bewaar ik en in mijn hart

Bloeit de droom. Ik drijf, maar blijf wondren der aarde

Nabij. Mijn ziel draagt geurende rozen mee

Over den donkeren vloed van het leven.

*

3.Ik kom arm tot u en gij moet mij veel meedeelen,

Mijn handen zijn ledig, ik zal fluisterend tot u komen,

Want het gejubel van mijn liefde verstomt in uw nabijheid,

Ik zal ver van u gaan in de reine verre klaarheid

En toch tot u weerkeeren. Ik wil uw rijkdom,

Ik wil zalig zijn in uw zachte gedachten,

Geen droefheid zal mij overweldigen, zoolang mijn armoe

Neigt naar uw rijkdom.

*

[p. 228]

4.Zang van den hellen dag is geëindigd,

Zonnerood van den avond betoovert de ziel,

En de liefdegloed bleekt niet als de zonnegloed bleekt;

Blanke handen, wuivend in hellen dag,

Roerloos ineen nu, twee geliefden die van elkander niet scheiden,

Maar het nachtelijk eenzaam licht,

Van een ster, die klein is en zacht fonkelt,

Komt na het avondrood van mijn droom,

Ik ben alleen in den nacht met de levende

Geheimvolle ster.

*

5.Ik waak en houd in de stilte wacht,

Niemand roept mij en geen die mij aflost,

Om mij is donkerheid van een zoele zomernacht,

Om mij is loover van groote volle boomen,

Ik zie van bloemen bleek geblink

Aan mijn voeten.

Mijn voetstap alleen breekt stilte van zomernacht,

De nimfen zweven geruischloos nader, vinden mij

En verlaten mij. Eens meende ik:

Een die mij lief was zou hier binnenkomen,

- De bloemen zijn mij lief die mij misleidden.

Eenmaal zal ik te nacht een licht aansteken,

Daarmee in mijn hand langs de boomen gaan,

Want zoo is het teeken;

Dan zal een komen die stil mij aflost,

Zal het licht nemen en in mijn oogen zien,

En het licht uitdooven. Zoo stil gebeurt

Sterven van menschen.

*

[p. 229]

6.Wij zijn ver weggestroomd van het bloeiende leven,

Onze handen zijn teer en bevend en voeren geen spel,

Als de sterke kinderen doen die hun dagfeest vieren,

Ons gefluister gaat niet buiten de wanden die ons omsluiten,

De luide juichkreten doen ons het spel wel volgen en wij droomen

Weemoedig een wijl mee met die anderen, ver van ons;

Na bruisend leven komt stilte, dan hooren wij

Ons gefluister weer en spelen glimlachend ons zacht spel

Der gedachte, en binden den grooten dood,

Wij willen schoon zijn om onzen god te eeren,

Wij alle zijn ijdele kinderen en streven

Omhoog met kracht van leden of zacht-

Vliedende gedachte.

*

7.Zal ik tot u komen,

In den onzichtbaren nachtadem,

En verdwijnen

Vóór den morgennevel?

Niet ledig kom ik tot u in zulk een verborgen uur,

In duisternis en slaap verborgen,

Geen gaven, - maar een spel dat ijl en eeuwig is

Voer ik mee, en licht zal mij het komen zijn,

Zwaarder her heengaan, of ik u iets roofde

En dragen moest,

Of gij mij vleugels roofde en ik blijven moest.

Ik ben altijd met u, in licht en donkerheid,

Dagen en nachten zijn gelijkelijk schoon in onze droeve

En goede gedachten. Het gezang is het vloeiende leven,

Gaat van ons uit naar het licht en de donkerheid

Als windgebruis. Of blijft stil in bewogenheid als geklank

[p. 230]

Van een eenzame kerkklok, de tonen zijn alle gelijk en komen

In loome rijen van de rustige stee en bereiken het landvolk,

Om de rust van een langen zomerschen dag in te luiden;

Zulk een gelui dat over blankbloeiende velden stroomt

En de vree van het heel zomergetij luid uitspreekt;

Ziet gij van ver menschen komen, die klein zich

Voortspoeden, al haastiger, nu het gelui sterft? zij

Komen te saam in het dorp, - vreemdlingen zien hen

Maar zoeken den dag buiten de woningen, dwalen het veld in,

Enkelen dwalen zoo ver dat zij droomen: daar was geen woning

Dan het wijd buiten, zij zijn gasten van de goden

Van hemel en wind en wolken, - maar zij zijn niet genoode,

En 't boerenvolk ziet hen, vanaf de vaste hofsteden,

Meewarig na. Enkle dier zwervers vinden een kostbaar ding

In het veld en allen roemen den schoonen zachten dag, die geduldig

Zich welft over hun hoofden. Hun stemmen sterven in 't wijde,

Wij hooren hun stemmen niet. Zij zijn in de verte

Geblink van vlinders, onze woning bereiken zij niet,

Want onze woning is door zooveel geboomte omgeven

Als het paleis uit de sprook. Hoven waar vruchten rijpen

Zijn er bezijden en ster-fonkelende bloemen,

Open in daglicht. Wij gaan betooverd langs haar

En vinden een waterweg, doch als wij varen

Omsluit het geboomt' ons al dichter, schemer omhult ons

Op vollen dag. Witte, stille vlinders zweven met ons en dringen

Mee in de groene verborgenheid en als wij niet verder gaan,

Dalen z'in langzame rondedans naar de rand van ons vaartuig,

Plooien hun vleugels tot rust daar, - hun witte betoovering

Beeft niet meer.

*

[p. 231]

8.Ons land waar wij krijgers vormen,

Komt met uw zwakke gezang gij nader?

Wij strijden bij dag en nacht een verwoeden strijd,

Vijanden zijn sterker dan wij, doch onze bitterheid

Wint den krijg. Onze wil is een fier stil ding,

Dat wij dragen met ons, een onzichtbare

Banier, waarvan wij niet wijken. Wij sterven

Stil en laten een stille kracht na, die vlood

Uit onze doode lijven.

Mijn gezang zal slapen en waakt over uw slaap,

Mijn zwakke gezang hult zich als een donker gewaad,

Om den blinkenden strijder en verbergt hem,

Het gedruisch van den krijg,

Wijkt af van den droomende.

Hij was eens de teedere knaap die sterven wou

Zegevierende dood na veel woeste en blijde dagen,

- Man die zijn wapentuig rustig in orde hield,

Doch meer teedere knaap, die weenend droomd'in den nacht

Van bloed en bloemen, witte en roode, en van al de schoone

Liefdedingen die vergaan, van lach en bloemen, veelkleurige,

En zij de schoonste van al, zijn bruid, die hem kuste

En tooide met haar gaven. Maar stil en levend

Heeft hij den grooten dood tot zich genomen,

Ik zag zijn glimlach: zijn fierheid is wel gestegen,

Hij is een machtig vorst nu, de joelende kinderen

Kennen hem niet, zijn veelkleurig en rijk gewaad

Lijkt hen grauw, maar ik minde zoo lang

Verscholen bloemen die ik vaak eenzaam zocht,

Peinzend van minnaar mijne, die van ver komen zou,

En vond eens mijn liefde, toen ik hervond de schoone

Bloemen in de geheimnis van zijn stil

En tooverig huis.

*

[p. 232]

9.Van de strijders, die bouwen willen de toekomst,

Fiere koningen op aarde, die weinig volgers hebben,

Gaat een roep naar de verscholen, liefhebbende harten,

Naar de duizende. Gij kunt een koninkrijk vormen

Dat op aarde onoverwinlijk staat! De horden barbaren

Zullen zich stooten aan uw machtige eenheid, dan zullen

Ook zij weifelend, wapenloos ingaan, vergrooten

Uw koninkrijk, - en de aarde zal eindlijk

Goede woonplaats voor allen zijn! Maar de lief hebbende harten

Zijn als onnoozele kinderen, schenken hun gaven

Blind en nooit vele beantwoorden den roep der strijders,

Want liefde is hoogste wijsheid, die onwetend stroomt

Van den alwetende. Liefhebbende harten hebben zich zwijgend

Gegeven en zijn heengegaan zonder bitterheid. Op aarde

Leven zij verborgen in paleizen en in alle kluizen

Zeldzame sieraden. Strijders roepen vergeefs

Die goeden tezamen, zij zijn eeuwig verspreid en hun armen

Omstrengelen, verwarmen, die koud zijn en verstard in misdaad,

En worden aan geen ontrouw. Liefde doolt

Met de dolende. Strijders willen een leger,

Vast aaneen en machtig op aarde. - Zij zijn altijd

Machtlooze verscheidenheid. De strijder, de fantast,

Die liefde's gloed laaien zag over heel de aarde,

Vindt haar, die blind is, eenmaal aan zijn zijde,

Als hij ontwaakt in het dal waar zij huist;

Water vloeit om haar dat zij niet ziet,

André