De Nachtwind.1927

De nachtwind sprak met de boomen

beneden, onder het raam.

Zij is uit haar bed gekomen

en ging voor het venster staan.

Zij keek en huiverde even

en luisterde ademloos.

De wolken schenen te zweven,

maar hun beeld was bewegeloos.

Hoorde 't gesprek niet, dat al te

snel en fluisterend werd gevoerd.

Toen heeft een zwarte gestalte

haar een oogenblik aangeroerd

en sprak: Kom met mij, ik voer u

voorbij de wereld en ver

voorbij uw laatste verlangen

en verder, van ster tot ster;

ik fluit, en de zwarte scharen

zijn ruischende aan mijn zij;

zij zullen u veilig bewaren,

kom met mij - kom met mij -

[p. 51]

Zij keek en huiverde even

en luisterde ademloos.

De bladeren, na het beven,

werden bewegeloos.

Langzaam sloot zij de ramen

en deed de gordijnen dicht

en ging op den tast door de kamer,

ontstak het suizende licht.

En zij zat op tot den morgen.

Toen vielen haar oogen dicht.

[p. 52]

Over de Heide.

Over de bruine heide gaat een kudde schapen

en de hond en de herder, langzaam over de heide;

langs de verlaten bouwvelden en voorbij de

schaarsche en schamele hutten van het gehucht.

En de laatste geluiden gaan allengs verloren

in de wijdte der velden achter het armlijk koren,

waarin de avondwind zich te rusten legt.

Langzaam over de heide gaat een kudde schapen

en de hond en de herder, over de donkere heide.

G.A. van Klinkenberg.

Stadsgezichten. 1919

I.
Schemering.

Aan zijden avondlucht van rozenrood

Houdt ver de stad haar nevelbeeld geheven,

Haar nevelbeeld van steen en menschenleven,

Verscheem'rend naar de verten van den dood.

Vooraan de walmig zwarte wijken, waar

Geblaakte pijpen van fabrieken rooken;

Een eind'loos kerkhof rechts, in damp gedoken,

De kale graven slapen naast elkaar...

Op donzen winden is het rood vervlogen,

De droom van licht verblonk uit aller oogen,

Het duister zinkt. Uit duizenden van lampen

Gloeit hoog en breed een sfeer van rosse dampen

Ten hemel op, een gouden smartenwolk,

Waarin het noodlot troont van gansch een volk.

[p. 207]

II.
Voorstad bij laten avond.

Uit dompig volle proeflokalen beven

Pianodeunen jeng'lend door den nacht.

In eeuwig kinderdreinen schrijnt de klacht

Om 't slijm'rig leven, dat hun werd gegeven.

In huurkazernes woelt een klam geslacht

In 't zoel benauwen van zijn lijf'lijk leven.

De wasems van hun fletse lusten zweven

Door 't glanzend heimwee van den lentenacht.

Doch mede zweeft op blanken bloesemwind

Millioener zielen meest geheime gloren:

De schuwe smart om al wat, zeer bemind,

In 't blauw verschiet der eeuwen ging verloren;

De liefde voor een schamel menschenkind,

Uit langer jaren levensleed geboren.

Martin Albers.

Verzen.

Zomernacht.

O zomernacht, wanneer het hart vervliet

In oceaan van eindelooze vrede,

Als iedere adem uitzwelt tot een lied

En ieder lied verinnigt tot een bede....

Op zoele winden komt de geur gevaren

Van al wat zuchtend in den tijd verging,

En heerlijk tintelt door den nacht der jaren

Het heilig outer der herinnering.

Verjaarde smarten komen aangedreven

Met liefde en lust in ééne blanke vloot,

En, glijdend op den zilv'ren stroom van 't leven,

De donk're, loome gondel van den dood.

't Komt aangevloten zacht en stil en effen,

Of leed en dood natuurlijk zijn en goed...

Hoog uit den hemel zijgt het vroom beseffen

Hoe alles is, zooals het wezen moet....

Nu kan ik voortgaan weer in de oude banen,

Zelfs kan ik danken voor mijn oude smart,

Omdat ik weet: hoe slechts uit glans van tranen

De lichtschijn breekt, die vlamt van hart tot hart.

[p. 223]

Hoe door den dood het leven straalt in flonker,

Een vonk van goud op donkergrauw fluweel,

Tot éénmaal vreugde en smart en licht en donker

Versmelten gaan in één doorwrocht geheel

Van ruimte en rust, van liefde en mededoogen,

Eén ijlen droom, die als een wolk van dauw

De blindheid dekt der toegestorven oogen,

Een droom van zilver en lavendelblauw.

- - - - - - - - - - - - - - - - -

Een wijde zee van schemergroene wazen,

Omdoomt de lijning van den horizon,

En draagt den droom van huiverende extase

Door blanke klaarten naar des levens bron.

En 't ál-doortint'lend sidderlied der vorschen

Doortrilt den zomernacht van hoog geluid,

De wereld kan haar weelde niet meer torschen,

De brand der sterren vlamt ten hemel uit.

[p. 224] 1920

Nachtkimmen.

Er huilde een trein in verre nacht,

Moroos geluid.

Ik lag nog wakker en ik dacht

De perspectieven van het leven uit....

En 't was of hoog boven 't gesteente

Van klamme stad

Een bovenaardsche deernis weende

Om al wat ooit het licht heeft liefgehad.

Ik zag de lijken van mijn ouders,

In dood verstrakt,

Wit laken borg de wrakke schouders,

In zware lijnen lag de smart verzakt.

En al hun bidden, zorgen, droomen,

Hun blik, hun woord,

't Vervloeide op ondergrondsche stroomen

Wier ruischen immer zachter wordt gehoord.

In helder hemd, in zwarte planken,

Een beeld van steen,

De handen saam, als om te danken,

Zoo vaart het doode menschenlichaam heen.

En wat voor eeuwig is vergleden

En nimmer keert

Roept onze liefde naar beneden

Waar 't stomme lijf in vochten grond verteert.

[p. 225]

Tot éénmaal wij, versleten slaven,

Gebukt van smart

Het stil verlangen gaan begraven

In doffe leegte van het blinde zwart.

Ach, 't was of hoog boven 't gesteente

Van klamme stad

Een bovenaardsche deernis weende

Om al wat ooit het licht heeft liefgehad....

Martin Albers.

Gij, lieve, roept aan de overzij.1921

Gij, Lieve, roept aan de overzij

en Liefde stroomt hier tusschen beiden;

Zij geeft aan u; Zij geeft aan mij;

maar beiden blijven wij gescheiden,

ofschoon voor u, ofschoon voor mij

gemeerde pont niet is gebroken,

die eens van de een naar de andre zij

voor ons gebeiden werd gestoken.

Mijn Lieve, stap van de overzij,

al stroomt de Liefde tusschen beiden,

ik roei de zware riemen blij

en duizel in een blind verbeiden...

Isidoor van Beugem.

Uit diepen, stillen dood  1902....

Leven en Liefde zijn haast uitgebloeid;

Schoonheid en Licht bereiden zich te sterven.

Moet nu mijn jeugd, zoo zwak al, zoo vermoeid,

ook nog den jubel van de Zonne derven?

Zal ik den wijden, weeken weemoed erven,

die kalm en hoog in bleeke luchten groeit,

en - saam met neevlen tot één Smart vervloeid, -

in bruinen herfst een koel, diep graf verwerven?

Aanbeden Zon, staar me weer lichtrijk aan,

straal langs de lanen, waar mijn droomen zweven,

en eenzaam-droef, mijn bleeke weeën gaan...

Scheur stuk de neevlen; toover bangen nood

van aarde en hemel weer tot jubelleven, -

en wek mijn ziel uit diepen, stillen dood.

[p. 169]

II.
Langs kille vaart...

Langs kille vaart staan slanke populieren,

in rustloos drijven van bewogen luchten.

'k Hoor boven mij zweepende takken zuchten,

winden verwoed door hooge kruinen gieren.

Bruinroode blaren zwaaien neer en zwieren,

stijgen en dalen, drijven even, vluchten

voor winden, die, met wilde stormgeruchten,

in sombren herfst feest van Verwoesting vieren;

dwarlen om 't hoofd van dichtren, Schoonheid-droomers,

goud-visies wekkend van gestorven zomers,

nà-schreiend luid in forsche windentaal;

en gaan, saam met den droeven, grijzen regen,

zijn lied van wanhoop snikkend allerwegen, -

als bruine vlindren sterven in 't kanaal.

[p. 170]

III.
In droeven regen...

O droeve regen in den droeven avond,

weemoed van herfst in hooge, bruine boomen,

gij hebt mijn teere Mei-vreugd mij ontnomen,

met droef geruisch mijn jong Geluk begravend...

Smartvolle regen, d' avondweemoed lavend

met week getreur van stille, verre droomen,

ach, laat mijn jeugd, zoo deerlijk, zoo gehavend,

wat blijde bloesems, die geen stormen schromen.

Diep-droeve dropplen langs de eenzame wegen,

luiende klokken zijn zwaar van uw weemoed,

preevlen zeer droef in den ruischenden regen...

Droefheid van najaar, die mijn hart zoo wee doet,

ik hoor mijn smarten klagen allerwegen,

mijn bleeke weeën in den droeven regen...

[p. 171]

IV.
Menschen in den stillen nacht...

Gerucht van menschen in den stillen nacht

klaagt als een lied van eindelooze smarte,

smelt innig-treurend in de wijde verte,

dringt in mijn ziel en schreit en weeklaagt zacht.

Gerucht van menschen is een groote klacht

van wereldleed, het eeuwenoud, het zwarte,

den nacht ontwijdend, die met sterren lacht,

en reinheid praalt en grootheid kweekt in 't harte.

Gerucht van menschen in den stillen nacht

is wanklank in het hooglied van de stilte;

spontane machtloosheid der wordenskracht

van grootsche nachtideeën, diep en rein;

na dwepend vuur een droomenlooze kilte -

Gerucht van menschen maakt me weder klein.

[p. 172]

V.
Van het kloosterken der armen...

1.
In witte kloosterzaal...

Een witte zaal in strenge kloosterdracht;

door breede ramen weemoedvolle verte,

de heilge Maagd Maria, drukkend zacht

't Kindeken Jezus aan heur zuiver herte...

Boven de deur een steenen Christus, klacht

van foltering en goddelijke smarte

op 't schoon gelaat, dat lichtend de eeuwen tartte,

en nóg de menschen vóórlicht in den nacht.

Simpele heiligenbeeldekens veel,

waaronder, - trouwe menschenofferanden, -

droomvol en stil gewijde kaarsen branden.

In houten lijstjes, stemmig zwart en geel,

veel vrome spreuken, bont van kleurgewemel,

wijzend de zielen naar den hoogen hemel.

[p. 173]

2.
Kloosterdood.

Ziet, lange tafels tegen witte muren

en weeke zetels naast elkander staan...

De kranke vrouwkens zitten stil en turen

met starre blikken vreemd elkander aan.

Ik zie den Dood met zachte schreden gaan

en door verglaasde weemoed-oogen gluren,

en zwakke stemmen, klaaglijk aangedaan,

klimmen vermoeid in 't bang gekruip der uren.

De simpele, ouderwetsche klok, met langen

koperen slinger, smakeloos en breed,

en groote wijzers, kruipend als twee slangen,

meet - vreemd geluid in drukkende eenzaamheid

van kloosterzaal, door vrome rust bevangen -

zwaar, één voor één, de stonden van den tijd.

[p. 174]

3.
De oude vrouwkens...

Ach, de oude vrouwkens, wachtend naar den dood,

zitten nu stil in strenge kloosterzaal.

Bloedlooze lippen, eenmaal zwellend rood,

prevelen druk vrome gebedentaal.

Diep-weelijke oogen, waaruit leven vlood,

staren door 't raam naar vroolijk zongestraal;

uit kranken geest gebaard in bangen nood,

wringen zich woorden tot een vreemd verhaal.

Ziet, hoe die eene als kind aan 't schreien gaat;

eene andre lacht, met zielloos, dwaas gelaat,

en stramme vingren, wekkend droomgeruisch,

trekken wat pluksels, langzaam, lusteloos,

en, op haar neder, tragisch, staart altoos

de bleeke, steenen Christus aan zijn kruis.

[p. 175]

4.
Zondag-vrede.

Nu kwam de reine, schoone dag der vromen

over de stilte der aloude leien.

In plechtig zwijgen staan de hooge boomen,

gesmeed in ernst van recht-gebaande rijen.

In rust gewiegd door blanke vrededroomen,

die hoogste smart tot kalm bedaren vlijen,

gaan groote weeën, die van menschen komen, -

als bleeke, teere kindren, moe van schreien,

die, smachtend, naar een blijden glimlach gluren, -

schuilen in loovren, die met schaduw lokken,

en zondagvrede, eenzaam en hoog aan 't bloeien.

Op stille waatren, badend kloostermuren,

even beroerd door vroom gelui van klokken,

zie ik als droomen klaaglijke eenden roeien.

[p. 176]

5.
Langs de lindelaan.

Hoor, 't needrig kloksken op de lindelaan,

klept al de goede menschen ten gebede;

'k zie in den vromen, heilgen zondagvrede,

een gansche rij van zwarte schimmen gaan.

Eerst de oude vrouwkens, met gemeten schreden,

met stemmig-zwarte kapmantelkens aan,

die twee aan twee, beschroomd, vreemd-aangedaan,

uit kloosterstilte in kalme lanen treden.

Daarachter, pratend met gedrukt geluid,

stokoude mannekens, grijs en gebogen,

den kloosterdood in lichtlooze, oulijke oogen;

en nevens hen - des Heeren bleeke bruid,

leidend hun kindschheid met beproefd erbarmen, -

een vroom en heilig Zusterken der Armen1).

1)Zoo geheeten naar het ‘Klooster van de Zusterkens der Armen’ te Gent, dat behoeftige oude menschen van beider kunne opneemt.

[p. 177]

6.
Vrome tocht.

Ziet - hoe gebukt door jaren en verdriet,

zij streng-berustend langs de huizen gaan,

luistrend als kinderen naar het wijs vermaan,

dat hier en daar de goede zuster biedt.

Het zilvren kloksken zingt zijn eenzaam lied,

de blauwe hemel lacht hen vriendlijk aan.

Ik hoor het water klotsen tegen 't riet,

voel zachte vleuglen langs mijn wangen gaan.

En - zwarte schimmen, tragisch beeld van wee,

wrakken, gestrand door Noodlots grillig spel

aan veilge kust, waar vrome zustren staan -

zoo gaan ze in lange rijen, twee aan twee,

naar 't eenzaam kerksken, nauw een bidkapel,

dat vredig rijst in stille lindelaan.

Richard de Cneudt.