Kunstwerken en literaire zinspelingen zijn, en moeten niet slechts 'marxistisch', 'liberaal', 'christelijk' of 'ideo-logisch wenselijk' zijn. Heeft de kunstenaar een kunst-theorie, een esthetica nodig om een kunstwerk voort te brengen? Is de kunsttheorie praxis of een 'prikkel'? De meeste auteurs oefenden op een onrechtstreekse wijze, in meer of mindere mate een invloed uit, maar zij schiepen noch bezielden een beweging. De meeste van hun werken weerhielden zich namelijk, bewust of on(der)bewust, partijgebonden te zijn. Leopold Flam in 'Wording en ontbinding van de filosofie' (Antwerpen, 1969, p.178) gaat zelfs melden dat een opvatting van de literatuur als wapen en leerschool voor de revolutionaire arbeidersklasse het einde betekent voor de literatuur. Het kan met deze evidentie zijn, dat iedere gedirigeerdheid in de literatuur en in de kunst, tot mislukking gedoemd is. Bij het publiceren van de bijdrage van Gorki over de anti-joodse houding onder het tsarisme gaat men rechtstreeks melden in de inleiding van het "Vlaamsche Volk" van 26 juni 1937 (p.4) dat dit een aanklacht tegen de nazis en fascisten moet inhouden. Hierbij wordt geschreven dat de overwegingen om het publiceren van deze bijdrage de aanklacht van de openlijke of verdoken anti-joodse ophitsing van fascisten in eigen land moet inhouden. Er wordt gesteld dat bij de vakbond der kleermakers van Libaers het verboden is dat joodse vakbondsleden een bestuurspost bekleden. Parallel hiermee komt steeds meer die 'vlaamse aksentuering' op alles en nog wat op de voorgrond. Steeds meer zal in dezelfde pers (vanaf 1933 tot nu) de joden geweerd worden. Bij de zo net verschenen "Le Drapeau Rouge" waar de journalistiek van de jood nu geweigerd wordt, maar waar men het dan wel heeft (op p.7) over "Dexia, complice du colonialisme israélien". Na het werk van Romsé en de Kerk 'op eigen bodem' is die bank (vroeger 'Gemeentkrediet') letterlijk geplunderd, maar juist niet door joden, in tegendeel zelfs. Maar ook van die kant is men (theoretische) logheid gewoon. Tijdens tentoonstellingen in het Volkshuis te Deinze en Petegem in 1937 waren "honderden affiches en foto's van den Spaanschen vrijheidsstrijd er met kennis en zorg tentoongesteld". Heeft u nu geld voor affiches (en ze te plakken?) indien geen firma, institutie en/of (rechtse)partij? Balthazar sprak dan toen over Spanje, en men zal niet nalaten te melden dat het dankzij de eenheid is van de arbeidersklasse dat weerstand kan geboden worden tegen het fascisme. De linkse partijen van toen zullen namelijk trachten eenheid te vormen bij culturele manifestaties ten voordele van Spanje. Misschien daarom dat ik nu slaap naast een fascist (Franquist) uit Spanje, en die ondanks de muur tussen mijn kamer en zijn woonst, mij stelselmatig wakker schudt 's nachts zodat mijn hart een deuk krijgt, want ook elke keer verwacht ik mij aan het ergste. Dat is het heden, met de rijke (meestal bijna analfabete) eigenaars die gaan lopen met de poen... van de pensioentjes, dop en kleine lonen. En van deze laatsten wil men nog inkrimpen, bezuinigen en pensioensgerechtigde leeftijd namens dit terugdraaien gewoon opdoeken. Nu. Maar in 1937 wordt een socialistische boekerij te Eeklo gesticht. Tegenwoordig is dat zoals de rest van Vlaanderen: een intellectueel woestijn geworden met kerk in het midden, kortzichtige tv's en wagens zonder mooie kleuren. Een 'kritischere' opstelling zal genomen worden in 1939 als de aanwezigheid van C. Huysman op de tentoonstelling "Huisraad en Leven in Duitschland" aangeklaagd wordt. "Het Vlaamsche Volk" stelt hierbij dat Huysman een gevaarlijk spel speelt door het feit dat de tentoonstelling "eenvoudig nazi-propaganda" is. Over de inhoud van de expositie wordt echter niets gezegd. Bij een tentoonstelling in maart 1937 te Antwerpen wordt vermeld dat "A.J.J. Delen, letterkundige" samen met "vijftig Vlaamsche kunstenaars zonder onderscheid van politieke en wijsgerige overtuiging" hun deelname geven. Een interview van Delen wordt in het blad gepubliceerd: "De kunstenaars-socialisten, liberalen, katholieken, kommunisten,e.a.-die hun medewerking verleenden hebben wij niet gevraagd wat hun onderscheidene opvattingen zijn nopens den politieken en socialen ondergrond van de gruwelijke oorlogsramp die het Spaansche volk trof." Een beschermingskomitee met literairen en kunstenaars wordt gevormd ten voordele van algemene hulpakties voor de Spaanse Republiek. Belangrijk is hun steun aan de Brigades en het kenbaar maken van "de gruwelijkheden van de fascisten". Nu zijn die gruwelijkheden meer van psychologische aard, maar niemand rept er een woord over, zeker niet de enge nationale media. Dus?... Jawel, Rimbaud en Baudelaire, om de gebroken metaforen van de menselijke dieptes te verkennen, maar waar de uniteit en de ratio evenals gesprongen zijn, maar niet zo mag overkomen.
