Deze namiddag kon u terloops kijken op de franstalige belgische tv(2) naar een film van mijnheer Baumann, gemaakt in 2005. Het cijfer voor de VS zou zijn dat er zowat 5000 tot 10 000 gewezen nazi's immigreerden naar de VS na de tweede wereldoorlog, een deel daarvan trouwens geruggesteund door de CIA. Herinner u de Koude Oorlog waarbij de nieuwe vijand de Sovjet Unie behelste, die men op alle manieren in discrediet moest weten te brengen. Daarvoor werden ze geholpen door nazi's, die amper enkele jaren voordien de joden hadden uitgeroeid, maar - zo zegt de film - er is een probleem geweest voor toenmalig chef van de CIA, en dat is dat dat probleem niet zozeer was dat ze nazi's waren, maar dat ze slechte spionnen zijn, want geleerd te doen en te buigen zoals iedereen. Dus niet even zoals inspecteur Columbo eens te gaan kijken of controleren wat er nu juist achter dat massafenomeen is gaan schuilen, met name de ontelbare misdadigers, dieven en moordenaars, maar desalnietemin ook nog de ontelbaren die onverschillig toekeken zonder te reageren, noem ze de gewillige beulen. Om het nog niet te hebben over het goud. Hoe dan ook heeft de Sovjet Unie de Koude Oorlog verloren. Een vertegenwoordiging van de literaire 'engelen' in Vlaanderen vooraleer die holocaust of WOII vindt men in de personen van G. Van Acker en J. Versou want volgelingen van het socialistisch realisme. "De Nieuwe Tijd" zal trouwens een werk publiceren van deze twee auteurs over "het socialistische realisme als wereldbeeld en scheppingsmethode van de vooruitstrevende kunstenaar." Jozef Versou verdedigt een strijdbaar idealisme waarin een documentaire betekenis verwekt wordt. "Proletariaat" (1939) is een onrijp en 'bombastisch' stylistische werk. De roman begint met een visioen en brengt het relaas van een staking die mislukt wegens onderkruiperij, uiteengejaagd door charges van de rijkswacht. Een schematisch beeld van stijl en inhoud vinden wij terug: "Het wachtwoord van 't stakingskomiteit getrouw, vereenigden de arbeiders elken morgen voor de fabriek om de onderkruipers met alle eerbewijzen te ontvangen. Wanneer dezen, onder de bescherming van een sterk geleide gendarmen, verschenen, brak een helsch rumoer los. <...> Om de geestdrift en de strijdlust der stakers wakker te houden werden dagelijks meetings ingericht, waar de leden van 't komiteit gloedvolle redevoeringen uitspraken. Meestal grepen nadien optochten door de wijk plaats, waaraan stakers, vrouwen en kinderen gezamelijk deelnamen. "Weg met de loonsverlaging! Weg met de tien ten honderd!" dreunde het in de straten." (J. Versou, "Proletariaat", Brussel, 1934, p. 169) Het boek heeft illustraties van Karel Vliegen. "De nieuwe reis naar Utopia" (1946) zal in het kader van een droom het beeld geven van een ideale maatschappij. Het werk is heel theoretisch opgevat. Uiteindelijk zal Versou in 1960 "De paradijsgang" schrijven. Dit is een zuiver politieke roman over socialisten en communisten uit de dertiger jaren. G. Van Acker leunt bij de ideeën van Versou aan. Hij zet zich af tegen de bourgeois-kunstenaars, en wij kunnen een gedicht hierover lezen in "Opstand" : "Verzadigd zijn zij van "het woord",/Das voor is, hol en ijl/En dat de lezers niet bekoort./Waar blijft de geest van Tijl?". Verder in het zelfde blad vindt men zijn politieke stellingen, ook verwerkt in poëzie: "Het Kapitalism' is een wreed en duister bos <...>". De proletarische literatuur kan als een dogma beschouwd worden, evenals het socialistisch realisme uiteraard. Kirpotine definieert het als volgt (in "La littérature soviétqiue au 15 ième anniversaire de la Révolution d'Octobre", in "La littérature internationale", 1933, nr.1): "Lorsque nous parlons de réalisme socialiste, nous avons en vue ce qui dans l'art représente le monde objectif, non seulement dans ses détails essentiels, mais encore dans toutes les circonstances fondamentales, et à l'aide de caractères typiques essentiels. Nous opposons le réalisme socialiste à l'idéalisme, au subjectivisme, aux illusions quelle que soit la forme sous laquelle ils se révèleront dans la littérature, à tout ce qui est faux et déforme la réalité". De notie van het socialistisch realisme in de literatuur zal evolueren tot een officiële konkretisering op het eerste congres van de Sovjet schrijvers in augustus 1934. Het voorzitterschap is in handen van Gorki. Hij had een zekere invloed op Lenin en ze onderhielden nauwe kontakten met elkaar. De theatergroep 'Wending' introduceert zijn werk, en "Het Vlaamsche Volk" zal zijn leven beschrijven (o.m. "In memoriam"), en volgens hetzelfde (KP-)blad is zijn dood te wijten aan : "Twee jaar geleden overleed Maxim Gorki, laf vermoord door de Trotzkystische agenten van de Gestapo. Gorki bleef klassetrouw tot zijn laatste ademtocht." ('Het V.V.', 35 juni 1938, p.4). Tussen 1928 en 1932 speelt Gorki geen vooraanstaande rol ; de ontmanteling van "De Vereniging van de Sovjet proletarische schrijvers" door Stalin is o.m. te wijten aan de invloed van Gorki. Hij plaatst zich echter op een breder perspectief dan de gewone definitie van het socialistisch realisme. In zijn rede tijdens het congres in 1934 beschrijft hij de evoluties van de mythes van een bourgeoiscultuur. "Wenn die Geschichte der Kultur von Marxisten geschrieben wird, haben wir berechtigte Hoffnung, uns davon überzeugen zo können, daB die Rolle der Bourgeoisie im ProzeB des kulturellen Schaffens stark übertrieben worden ist, besonders stark auf dem Gebiet der Literatur und noch mehr aud dem Gebiet der Malerei, wo die Bourgeoisie immer Arbeitgeber und damit auch Gesetzgeber war. <...> Die Kultur des Kapitalismus ist nichts anderes als ein System von Ausbreitung und Festigung der Macht der Bourgeoisie über die Welt und die Menschen, <...>" (H.J. Schmitt en G. Schramm) De Sovjet cultuur dient dan ook, volgens Gorki, om de bourgeoisdecadentie tegen te houden. Het socialistisch realisme is volgens hem een creatie, die de individuele capaciteiten van de mens zal vertolken. Naast Gorki treden eminente orateurs tijdens het congres op : Radek en Boekarin. Radek beschrijft het parallelisme tussen de bourgeoisliteratuur en een literatuur die hij "socialistisch" noemt. Zijn toespraak is aktueler en hij zal James Joyce bij voorbeeld rechtstreeks in een contra-revolutionaire politieke kontekst plaatsen. Boekarin zal een nog duidelijker doctrinaire bespreking geven. Hij zal "die Problematik der Qualität" uitdiepen en tevens de literatuur in een marxistisch kader plaatsen. Hij analyseert het concept van vorm en inhoud en vermeldt hierbij: "Die Fromen dichterischen Schaffens müssen die denkbar vielfältigsten und durch den groBen Stil oder die Methode des sozialistischen Realismus vereint sein." Het socialistische realisme onderscheidt zich volgens hem in het dialectisch materialisme "vor allem durch das Material der Kunst".
