De NIR had na de oorlog een monopoliepositie in ons land. Toch bestonden er allerlei initiatieven om zijn stem hoorbaar te maken. Kon het niet vanop het vaste land, dan probeerde men het vanop zee....en met succes. Maar de zee vertoonde regelmatig haar gevaarlijke kanten en men probeerde daarna terug vanop het vaste land. Langzamerhand werd de lokale en de commerciële omroep geboren.

Wie denkt dat piraatradio in de jaren 60 enkel vanop de zee werd gemaakt, heeft het mis. In de priode 1962-1965, de tijd onmiddelijk na Radio Uylenspiegel werd er vanuit Gent radio gemaakt op de Middengolf. Verschillende radio's waren te beluisteren op 194m - 1564 kHz en in de buurt van de 187m, de toenmalige visserijband. Eerst gebruikten de piraten benamingen zoals 6QR7 en 5AR6. Het waren referenties van radiolampen. Later gebruikten ze benamingen zoals Radio Atlantis 1, Radio Atlantis 2,.... Ze waren toen allen aktief rond de 195m.

De uitzendingen waren enkel 's avonds en in het weekend hoorbaar. De avonduitzendingen waren hoofdzakelijk bedoeld om de zenders beter af te stellen, soms tot diep in de nacht. Eerst werd uitgezonden met een vermogen 10 tot 15 watt maar later werd ge-experimenteerd met 100 Watt.Omdat soms antennes van 50m en meer werden gebruikt, kon men regelmatig de uitzendingenontvangen in de ganse provincie Oost-Vlaanderen.De initiatiefnemers kregen zelfs luisterrapporten uit Middelburg en Noordwijk.

Tijdens de uitzendingen werden verzoekplaatjes gedraaid. Het was de periode van de "Golden Sixties" waar "The Beatles","The Shadows" en "Will Tura" regelmatig weerklonken. Regelmatig werden ook bijeenkomsten gehouden. Er waren toen heel wat jeugdige maar ook oudere luisteraars op die afspraken. De ouderen waren de meest trouwe luisteraars.

Soms werden ook menslievende acties ondernomen. Zo was er een Sinterklaasactie waar speelgoed werd verzameld voor de zieke kinderen van het UZ Gent (toen nog AZ Gent). In dat ziekenhuis werden de Atlantis-radio's zeer goed beluisterd. Er was toen nog helemaal geen sprake van ziekenhuisradio's.

In 1965 werden de zenders in beslag genomen door de toenmalige RTT. In 1966 werden de initiatiefnemers correctioneel veroordeeld voor illegale uitzendingen.

Met dank aan Freddy de Guchteneire, Radio Atlantis 3, 5AR6, Lassy.

Het hoogst onrechtvaardig radiobeleid van de autoriteiten was de directe aanleiding geweest tot het ontstaan van de zogenaamde piratenschepen die vanop de Noordzee druk beluisterde muziekprogramma's de lucht instuurden. Radio Noordzee, Radio Mi-Amigo, Radio Veronica, Radio Caroline zijn enkele voorbeelden van zendschepen die op de zevenmijlszone lagen gemeerd. De uitzendingen werden uitsluitend gefinancierd door reclame-inkomsten. Misschien herinnert u zich nog de talloze spotjes van SUZY-wafels en CLARCK-jeans. De luisterdichtheid van de nationale omroepen kregen een forse druk. De Nederlandse Omroep had dit snel begrepen en ging via een hervormde Hilversum III (nu 3FM) resoluut in de tegenaanval. Op enkele jaren ontpopte deze omroep zich met pure ontspanningsmuziek tot een duchtige concurrent in de slag om de grootste luisterdichtheid. Het grootste slachtoffer van deze evolutie werd de BRT, die door haar zware bureaucratische structuur niet in slaagde zich op korte termijn aan te passen. Zelfs een groot deel van Vlaanderen was toen opeens gehecht aan de uitzendingen van Hilversum III.
Tenslotte mag nog worden vermeld dat heelwat radiotermen uit Amerika via de zeezenders ook ons land bereikten. Denk maar aan de termen die een snel stijgende plaat aanduiden: "A Sure Shot", "A Bell-Ringer" of nog "A Climber". Ook de "Oldie", "Goldie", "Golden Oldie", "Golden Classic" en "Flashback" zijn termen die eerst werden gebruikt vanop zee alvorens ze werden gebruikt door DJ's van Europese radiostations.

Niet enkel vanop het vaste land of vanop de zee werd piraatradio gemaakt. Ook al sinds de vroege jaren 60 toen de transistor nog niet zo oud was, werden laagvermogen middengolfzendertjes in elkaar gestoken. Zo werden de eerste van die ontwerpjes gebruikt in de trein naar Lourdes. Dit waren treinen die uitsluitend waren bemand met bedevaarders. Alzo werden de reizigers via de middengolf voorzien van informatie en muziek.

Wie dacht dat hiermee een einde kwam aan het spontaan in gebruik nemen van de ether door de bevolking had het verkeerd. Einde jaren zeventig staken in gans België vrije radio's de kop op. Deze keer werd er uitgezonden op de FM-band. Allerlei actiegroepen, milieubewegingen, studentenorganisaties en belangengroeperingen zagen de vrije radio als een efficiënt middel om hun ideeën te verspreiden.
Zo was in maart 1978 Radio Eau Noire uit Couvin de eerste in het rijtje die manifesteerde tegen de aanleg van een stuwdam. Er werd toen wekelijks een kwartier uitgezonden. En Radio Voeren verdedigde elke vrijdagavond vanuit een zorgvuldig gekozen geheime locatie de Vlaamse belangen van de Voerstreek. Gedurende enkele uren maakte een radiostem duidelijk dat de maat vol was met de pesterijen van de toenmalige Franstalige burgemeester José Happart. De uitzending werd toen prompt afgesloten met het Limburgse volkslied.
Men zond uit in volle clandestiniteit omdat de overheid jacht maakte op deze particuliere initiatieven. Niettemin de toenmalige RTT-diensten druk in de weer waren deze zenders te peilen, werden er weinig in beslag genomen dankzij de onregelmatige uitzendtijden en de roterende uitzendlocaties.

Ook in Gent was er tijdens de studentenstrijd een radiozender in de lucht. Gedurende het academiejaar 1977-1978 werd Radio Aktief gecreëerd om de strijd aan te gaan tegen de aangekondigde verhoging van het inschrijvingsgeld tot 10.000 BEF (250 €). Een gedetailleerd verhaal over Radio Aktief kan men terugvinden in de rubriek Het geluid uit Gent.

De eerste omroep (met radioprogramma's en regelmatig uitzendschema) was de universiteitsradio Radio Louvain-la-Neuve. De universiteit was een ideale plaats om uit te zenden want eventuele inbeslagnames werden bemoeilijkt door het feit dat een universitaire campus een territorium is waarbinnen de universitaire rector oppermachtig is. Het was dan ook Radio Louvain-la-Neuve die het eerste bezoek kreeg van de RTT op 12 oktober 1978. Deze eerste inbeslagname flopte echter. 1500 studenten verhinderden de inbeslagname van de universiteitsradio Radio Louvain-la-Neuve omdat de animator vlug een noodboodschap door de ether stuurde.

In 1978 werd ook gestart met radiouitzendingen in Wortel bij Hoogstraten. Vanuit de Oude Melkerij werd met 20 Watt op 12 maart 1978 omstreeks 23:30 uitgezonden op 101,00 MHz. Lees hier meer over de uitzendingen van Radio Kiosk.

De inbeslagnames gebeurden toen nog zonder steun van de politie of rijkswacht. Daar kwam snel verandering in want wie gaf nu graag zijn materiaal af. De ordediensten waren uiteraard niet welkom. Soms werden zij verwelkomd met een emmer water, al dan niet opgewarmd. Een salvo hagel, komende van een jachtgeweer, was ook niet abnormaal.
Het fenomeen vrije radio op FM was niet meer te stuiten desondanks de talrijke opdoekingen.

In de jaren 80 had twee soorten vrije radio's. Men had de omroepen die praktisch rechtstreeks in contact stond met de luisteraars. Een dergelijke radio bestond hoofdzakelijk uit vrijwilligers die programma's maakten als hobby. Hun objectief was om de socio-culturele activiteiten van hun regio om te roepen en/of bepaalde muziekgenres te promoten. Op dergelijke radio's kon bijvoorbeeld de luisteraar zelfs rechtstreeks per telefoon groetjes overbrengen aan familie en vrienden. Er waren ook omroepen die zelfs de micro rechtstreeks naar de luisteraar richtten. Dit had veel succes omdat er de behoefte bestond op inspraak en recht op antwoord.
Radio Toestel volgde bijvoorbeeld de volledige veertien dagen van de Gentse Feesten op de voet op in juli 1980. Deze radio bracht verslag uit over de activiteiten, deelde de programmawijzigingen mee, raamde rechtstreeks het aantal toeschouwers, gaf de plaatselijke weersomstandigheden door en liet tussen dit alles vooral feestvierders en bezoekers aan het woord. De regionale uren van BRT2 Omroep Oost-Vlaanderen verdwenen tijdens periode volledig in de mist. Dit kwam omdat men gemakkelijk het amateurisme en in elk geval de spontaniteit kon dulden omdat vrije radio's voor een groot gedeelte door de bevolking werd gemaakt.
Praktisch in elk Belgisch gehucht was er zo'n radio waar Jan en alleman regelmatig op afstemde.
Vervolgens was er de opkomst van grotere radio's zoals Contact, Maëva en SIS. Deze radio's werden gefinancierd door de politiek, uitgevers of bedrijven. Ze profileerden zich als professionele ondernemingen. Het werden de concurrenten van de nationale omroep, zowel op het vlak van informatie als de muzikale programma's.

Daar een wetgeving terzake door allerhande administratieve en communautaire vertragingsmaneuvers en politiek getouwtrek op de lange baan werd geschoven, kwam het onvermijdelijk tot een wildgroei die werd omschreven met de term "radiojungle". Een jungle waarin de sterkste koning is en politieke, commerciële steun krijgt (of omgekeerd).
Terwijl in Wallonië de vrije radio's reeds sinds 7 juli 1981 een wettelijk statuut kregen, bleef men in Vlaanderen achterna hinken tot in 1982. Het werd een politiek spel tussen twee strekkingen. Enerzijds waren er de voorstanders van lokale radio's gericht op ontspanning, lokale informatie, en socio-culturele vorming. Anderzijds waren er de verdedigers van de vrije radio als onvervalste concurrenten voor de BRT die een inhoudelijk omschreven en beperkt technisch kader eisten. De reden was omdat de BRT toch binnenkort met reclame ging beginnen en aldus van een nationaal reclamemonopolie kon genieten.
En aldus kreeg de eerste groepering haar zin. Op 6 mei 1982 kwam er een decreet op basis van een ontwerp van de liberale gemeenschapminister Karel Poma. Lokale radio's mochten in de lucht na goedkeuring en met een beperkt vermogen van ongeveer 100 Watt (ERP, vermogen uit antenne). Goed dus om een achttal kilometer te overbruggen. Frequenties werden toegekend door het BIPT tussen de 100 en 104 MHz. Dit gedeelte werd enkel gebruikt door de AFN-zenders. Er mocht enkel in mono worden uitgezonden. Reclameboodschappen waren verboden. Verder moest het radiostation het statuut van VZW hebben.

Het decreet van 6 mei 1982 gaf aanleiding tot een erkenningsronde. De deadline was ergens in januari-februari 1983. De erkenningen werden dan uiteindelijk uitgereikt in november 1984. De overheid nam dus meer dan anderhalf jaar de tijd om de dossiers te evalueren.

De radio's kregen een "voorlopige vergunning om een zendtoestel te houden" in 1985. In de periode 1985-1986 werden de niet-erkende radio's uit de lucht gehaald. De eigenlijke maar nog steeds "voorlopige' zendvergunningen werden uitgereikt in 1987. In 1988 volgden dan technische keuringen. Pas na de technische keuring werd een definitieve zendvergunning afgeleverd. Maar toen was het dus alweer tijd voor een nieuwe erkenningsronde want de voorlopige vergunning had maar een duur van vier jaar.

De oproep voor de nieuwe erkenningsronde verscheen begin 1988. Kandidaten kregen exact twee weken de tijd om hun dossier in te dienen. De erkenningen werden dan uitgereikt begin 1990. Deze keer nam de overheid twee jaar de tijd om de dossiers te beoordelen. Eerst bracht de Raad voor Niet-Openbare Radio's een pre-advies uit, daarna een advies, en daarna ging een ministeriële interkabinettenwerkgroep zich erover buigen. Uiteraard verloren er toen bestaande radio's hun erkenning en werden er nieuwe erkend. Voorbeeld in Leuven verloor Radio Aktief (toen Nostalgie Leuven) zijn erkenning en werd Radio Happy (nu RGR2) erkend. Het frequentieplan vermeldde enkel frequenties tussen 104,90 en 107,90 MHz. Men kon een voorkeurfrequentie aangeven uit dat plan. Omdat er meer aanvragen waren dan beschikbare frequenties had men bij het uitreiken van de erkenningen ook frequenties uit de de tussenband 100,10 - 104,80 MHz toegekend. Zeer kort daarna kwam er een nieuwe mini-erkenningsronde omdat intussen het beruchte decreet-Van Rompuy van kracht geworden was waarbij elke radio een unieke roepnaam moest hebben. Die mini-erkenningsronde concentreerde zich vooral op die unieke roepnaam. Wel verloren toen enkele stations die niet uitzonden hun erkenning.

De lokale radio's die een vergunning op zak konden steken, waren toen eindelijk legaal. Ze kregen rechten en moesten voldoen aan plichten. Eén van de plichten was een jaarlijkse bijdrage betalen aan de auteursrechtenvereniging SABAM. Deze auteursrechtenvereniging bepaalde afhankelijk van de populatiedichtheid in de comfortzone de jaarlijkse bijdrage.

Er moest dus geld in het laadje komen om te overleven. Dit werd gedaan op de volgende manieren:
a) Uitzenden van reclameboodschappen van de lokale middenstand.
b) Het uitbaten van een kantine.
c) Organiseren van activiteiten zoals fuiven, feesten, eetdagen, opendeurdagen, reizen, ...
d) Het aanleggen van een ledenbestand.
e) Het vragen van een evenredige bijdrage van de medewerkers zelf. Radio Scorpio (106,00 MHz - Leuven), Radio Centraal (103,90 MHz - Antwerpen) en Radio Panik (105,40 MHz - Schaarbeek) zijn voorbeelden waar de medewerksers jaarlijks een bijdrage van een goede 2000 BEF (50€) moeten betalen.
f) Het ontvangen van subsidies van de gemeente of gemeenschap.
g) Het verhuren van een deel van het gebouw. Het verhuren van de zendmast aan andere lokale radio's of GSM-operatoren.

Er waren ook radiostations die munt wilden kloppen uit hun uitzendingen. Er werd beroep gedaan op betaalde krachten die er voor zorgden om luistercijfers te maken.
Vele lokale radio's waren in handen gekomen van zakenlui omdat ze hun kosten moeilijk nog konden betalen. Zij namen de VZW over of huurden de frequentie. Er werd meestal een samenwerking aangegaan met een nationaal reclamebureau. De programmatie bestond uit een format waar niet van werd afgeweken.
Netwerken ontstonden en vele radio's sloten zich hier aan. Eerst was er Radio Contact geleid door Francis Lemaire. Halverwege de jaren 90 startte Contact ook een familieradio onder de naar Family Radio. De VMMa, die al langer wilde beginnen met een commerciële radiozender, startte een samenwerking met TopRadio (Bruno Hendrickx) uit Gent. Radio Mango werd het tweede net van de VMMa.

Rond de eeuwwisseling telde men reeds twee handen vol radionetwerken in Vlaanderen. Zo waren er ook

Omdat het signaal, komende van het moederstation, gewoon werd doorgestuurd was er in principe geen studio meer nodig. De ganse radio werd ondergebracht in een tuinhuisje, schuurtje of in de technische ruimte van een lift. Men gaf de naam "Lege doos" aan zo'n omroep omdat er terplaatse geen radio meer werd gemaakt en het signaal gewoon werd doorgestuurd.

RGR Begijnendijk - foto februari 2006