Vaak denken we dat onze stemming het gevolg is van wat we meemaken in plaats van andersom. Alberto del Niente al Nada
Ò
Ò
En daarom,mijnheer de voorzitter,eist mijn partij dat alle brandblusappararten in de toekomst uiterlijk tien dagen voor elk brand getest worden." (uit een debat in de stadsraad van Londen)
Een carrière alleen maakt niet gelukkig. Helaas merken sommigen dat pas aan het eind ervan. Olaf Hoenson
Na de stilte komt muziek het dichtst bij het verwoorden van het onuitsprekelijke. Aldous Huxley
Pas als je in het leven bent heen en weer geslingerd, kun je echt bewogen zijn. Hans Stolp
Begrip is het voelen wat een ander denkt, niet het denken wat een ander voelt. Rob van Raalten
De drie essentiële elementen voor het geluk zijn: iets te doen hebben, iemand om lief te hebben en iets om naar uit te kijken. Allen Chalmers
Het herdenkingsjaar 'Rembrandt 400' is van start gegaan, nog voor het eigenlijke jaar, 2006, is begonnen. In aanwezigheid van de koningin werd woensdag de tentoonstelling 'Rembrandts Moeder, Mythe en Werkelijkheid' geopend in het Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden.
Leiden is de geboortestad van de schilder. Het lag daarom voor de hand om deze stad de eer te gunnen om het jaar te openen.
Rembrandts moeder of een vrouw lezend in een boek?
Zonder zijn moeder was Rembrandt er niet geweest en dus ook geen Rembrandtjaar. Dat was voor het museum de aanleiding om een tentoonstelling te wijden aan de moeder van de beroemde schilder.
Oude vrouw Op veel werken (etsen en schilderijen) van Rembrandt komt een oude vrouw voor. Stond zijn moeder voor hem model of is die vrouw iemand anders? Kunstkenners vanaf de 17e eeuw dachten in de oude vrouw met het gerimpelde gezicht en de lange spitse neus de moeder van Rembrandt te herkennen. Veel werken kregen daarom de titel 'Rembrandts moeder'. Zelfs werken die meer dan tien jaar na de dood van Rembrandts moeder waren geschilderd. Dezelfde vrouw komt overigens ook voor op werken van Jan Lievens, de schilder met wie Rembrandt in zijn vroege jaren veel optrok, en op doeken van Gerard (Gerrit) Dou, de eerste leerling van Rembrandt in Leiden.
Christiaan Vogelaar, hoofdconservator
Christiaan Vogelaar, hoofdconservator Oude Schilderkunst en samensteller van de tentoonstelling, lijkt het onwaarschijnlijk dat het echt om de moeder van Rembrandt gaat. "Ik denk dat we bijna zeker kunnen zijn dat de oude vrouw op de schilderijen van na 1640, het jaar dat de moeder van Rembrandt overleed, niet zijn moeder voorstelt. Van de vroegere werken weten we het niet zeker, maar het ligt natuurlijk voor de hand dat Rembrandt zijn familieleden voor hem liet poseren. Dat was niet alleen praktisch, maar ook goedkoper dan een model inhuren."
Geen portretten Het gaat echter te ver om de doeken vervolgens daarom de naam 'Rembrandts moeder' te geven, zoals in het verleden is gebeurd. Christiaan Vogelaar: "De schilderijen waren niet bedoeld als portretten." Wijzend op het schilderij 'Oude vrouw lezend in een boek': "Van dit schilderij dacht men zeker te weten dat het om Rembrandts moeder ging. Het kreeg ook die naam. Echter, het is niet bedoeld als portret. Het is een uitbeelding van vroomheid. Het zou profetes Hanna kunnen zijn. Je moet niet vergeten dat deze schilderijen bedoeld waren voor de verkoop." Het klinkt aannemelijk. Wie zou immers in die tijd geïnteresseerd zijn in een portret van de moeder van de kunstenaar? Terecht hebben daarom veel werken in de afgelopen decennia een meer neutrale titel gekregen.
Rembrandts moeder Er is niet veel bekend over de moeder van Rembrandt. Ze is ca 1568 geboren als Cornelia ('Neeltgen') Willemsdr. van Zuytbrouck, dochter van een bakker. In 1589 trouwde ze met Harmen Gerritsz. van Rijn (1567/68-1630), moutmolenaar van beroep. Ze kregen (minstens) tien kinderen. Rembrandt, geboren op 15 juli 1606 was de jongste zoon. Neeltgen stierf in 1640 op 72-jarige leeftijd en ligt (naast haar man) begraven in de Pieterskerk te Leiden.
Voer voor kunsthistorici De tentoonstelling 'Rembrandts Moeder, Mythe en Werkelijkheid' draait om de vraag of bepaalde werken in het verleden terecht de naam 'Rembrandts moeder' hebben gekregen en of het wel altijd de moeder was die poseerde. Bij de latere werken (die van na 1640) lijkt het onwaarschijnlijk. Het is echter de vraag of deze kunsthistorische discussie interessant is als uitgangspunt voor een tentoonstelling voor het algemene publiek, dat in eerste instantie geïnteresseerd zal zijn in werk van Rembrandt. Ook om die reden is de tentoonstelling een beetje onbevredigend. Werken van Dou, Lievens en Rembrandt, maar ook Ferdinand Bol en anderen hangen door elkaar. Het enige bindende element is dat op de schilderijen een oude vrouw staat waarvoor Rembrandt moeder geposeerd zou kunnen hebben. De kwaliteit van de doeken is wisselend en daardoor laat de tentoonstelling een wisselvallige indruk achter. Er hangen zelfs vervalsingen (etsen) naar Rembrandt. Niet letterlijk overgetrokken maar bij elkaar gezochte figuren, waaronder inderdaad ma-lief. Het is onduidelijk wat die op de tentoonstelling doen.
Meesterwerken Gelukkig hangen er een aantal onbetwiste meesterwerken. Zoals de genoemde 'Oude vrouw lezend in een boek' (voorheen 'Rembrandts moeder'). Het witte licht lijkt als sneeuw over haar rode mantel te glijden. De rimpelige hand is van een indrukwekkende precisie. Ook is 'De opwekking van Lazarus' van Jan Lievens te bewonderen waarbij de aandacht toch gaat naar het drama links op het doek en minder naar de omstanders rechts. Zou het wat uitmaken of de man tussen de toekijkers de vader van Rembrandt zou kunnen zijn?
Het is een weinig inspirerende, ingewikkelde tentoonstelling die je met een onbevredigend gevoel verlaat. Daarvoor is de kwaliteit van het werk te wisselend en het bindend onderwerp te abstract. Wie in 2006 naar Nederland komt en iets wil meepikken van het Rembrandtjaar, kan deze tentoonstelling gerust overslaan. Het Rembrandtjaar had een spectaculairdere opening verdiend.
'Rembrandts Moeder, Mythe en Werkelijkheid' 16 december 2005- 16 maart 2006 Stedelijk Museum De Lakenhal Oude Singel 28-32 Leiden Toegang: volwassenen 10 euro
's Morgens vroeg of 's avonds laat kun je ze zien: mensen met hun schaduw aan een riem zich overgevend aan een tweede wilder leven dat aan hen sleurt en rukt.
Zo gaan zij angstig remmend over straat in wankel weifel- moedig evenwicht verscheurd als tussen droom en daad en even onttrokken aan hun dagelijkse plicht.
J. Bernlef (uit: De kunst van het verliezen, Amsterdam, 1980)
Wij leven 't heerlikst in ons vèrst verleden: de rand van het domein van ons geheugen, de leugen van de kindertijd, de leugen van wat wij zouden doen en nimmer deden.
Tijd van tinnen soldaatjes en gebeden, van moeder's nachtzoen en parfums in vleugen, zuiverste bron van weemoed en verheugen, verwondering en teerste vriendlikheden.
Het is het liefst portret aan onze wanden, dit kind in diepe schoot of wijde handen, met reeds die donkre blik van vreemd wantrouwen.
't Eenzame, kleine kind, zelf langverdwenen, dat wij zo fel en reedloos soms bewenen, tussen de dode heren en mevrouwen.
'Wie de mens Philip Hoorne wil begrijpen, moet maar lezen wat hij geschreven heeft', aldus de dichter die kortgeleden zijn derde poëziebundel presenteerde. Met deze poëticale uitspraak in gedachten lijkt het eerste gedicht uit Het ei in mezelf een regelrechte poëtische autobiografie:
Hard moet ik worden. Hard is het doel. Emotieloos, meedogenloos en boos, heel heel boos [...]
En vechten moet ik doen. Tegen het ei in mezelf. Tegen de verwijfde schijnheiligheid van kerk, staat, volkorenbrood en werk. Tegen mijn eigen naam in roetzwarte letters op een spikkelgrijze zerk.
En lachen! Lachen met alles, en nog wat met de man die niet wilde verdrinken in zijn bad
Deze regels uit het gedicht Drie voornemens voor een halfoud leven geven blijk van een richting voor de toekomst alsmede van een welkome adempauze. In vier jaar tijd verschenen er van de Vlaamse dichter drie dichtbundels, en doorleefde hij een explosief succes dat in 2002 begon met de dichtbundel Niets met jou onder redactie van Gerrit Komrij, gevolgd door Inbreng nihil in 2004. Daarbij verscheen er in 2003 een door hem samengestelde bloemlezing met gedichten over de stad Antwerpen. Succes echter is een relatief begrip dat voor Hoorne met name moet blijken uit de mate van erkenning, zo geeft hij in een interview met Meander te kennen. Aan erkenning lijkt eveneens geen gebrek. En terecht, want Het ei in mezelf is een bundel die de lezer uitnodigt voor een Bourgondisch diner met krachtige beeldspraak, absurdistisch engagement, technische doeltreffendheid en smakelijke zelfspot ter nagerecht. Een bundel die onlosmakelijk verbonden is aan zijn schepper die zich in verschillende gedaantes toont, zoals onder andere blijkt uit de gedichten Van zwemmer tot mol en Herinnering aan mijn puberteit. In het laatst genoemde gedicht komen een aantal aspecten samen die kenmerkend zijn voor deze bundel, waaronder een compacte (maar nog steeds herkenbare) typering van de apenjaren, zoals de puberteit in Vlaanderen wordt genoemd. Een woordenboek lijkt onontbeerlijk bij het lezen van Hoorne's poëzie, maar na het raadplegen hiervan geven woorden als vont, scapulier en balatum de gedichten de elegantie die ze tot meesterwerkjes maakt. Niet enkel op woordniveau genieten ze diepgang, maar ook qua filosofische inhoud is de poëzie van Hoorne gerijpt. De typering 'huisvrouwenpoëzie' ontgroeid, een genuanceerde worsteling met existentiële vraagstukken. Volgens de dichter zélf is, net als in de voorgaande bundels, ook hier een het thema van vervreemding en bevreemding sterk aanwezig. Aan het woord is een zoekende dichter die nu eens zijn heil zoekt in de flamboyante absurditeit, dan weer in een ingetogen oprechtheid. Een thema dat een grotere constante vormt in deze bundel is het thema van de identiteit. Philip Hoorne schroomt niet de ik-persoon in zijn gedichten direct aan zichzelf te koppelen. De kwetsbaarheid die dit met zich meebrengt vormt juist de kracht van zijn poëzie, zoals is te bemerken in Een tot de x:
Vannacht heeft zich in mijn hoofd de plot ontwikkeld van een verhaal waarin ik de hoofd- en alle andere rollen speel.
Ik stond op het toneel met een pak andere Hoornes. Dit schiep geen verwarring, die was er al:
kasten vol kostuums, pruikenkoppen en schmink voor het verzachten.
Mijn ego's en ik, we kregen een staande ovatie van het in de zaalspots opgelichte publiek:
klonen van zij die werden bejubeld, onderling verwisselbaar één.
Wat dit gedicht tevens interessant maakt is het idee dat er uit spreekt: dichter en publiek zijn één, inwisselbaar zelfs. De eerder aangehaalde vervreemding culmineert in dit gedicht waarin de afstand tussen de dichter en zijn publiek maximaal is: opgesloten in zijn eigen droom lijkt de dichter aan zichzelf genoeg te hebben. In andere gedichten is de boodschap minder zelfverzekerd.
Opvallend is de soms plotselinge grimmigheid. Zoals hij zich in zijn eerste gedicht reeds voorneemt, lijkt de dichter bozer, agressiever en recht voor zijn raap. Wat gezegd moet, moet gezegd en niet altijd in gladgepolijste woorden, al blijft de gehanteerde botheid genuanceerd. Wat verder opvalt is het aantal spielereien dat merkbaar is toegenomen ten opzichte van voorgaande bundels. Er wordt gespeeld met de taal op verschillende manieren: allereerst de woordgrappen, bijvoorbeeld in de titel van het gedicht Schaterloo en in zinnen als 'De dingen liggen quasimodo vast'. In het interview met Meander geeft Hoorne zelf al aan dat Het ei in mezelf zijn meest poëtische bundel is tot nu toe: er is ruimte voor dit soort 'grapjes'. Ten tweede is er meer aandacht besteed aan woord- en klankkleur; qua techniek maakt Hoorne, meer dan in Niets met jou en Inbreng nihil, gebruik van binnenrijm en alliteratie. Het totale scala aan woordbeheersing en taalkennis zorgt voor een mooi palet van kleur, smaak en klank.
Het enige dat lijkt te ontbreken, is een krachtige opbouw van de bundel. Dit in tegenstelling tot (maar hoe kan het ook anders zou ik haast zeggen) de debuutbundel, die onder de geoefende redactie stond van Gerrit Komrij. Het ei in mezelf vormt een allegaartje van gedichten, kris kras door elkaar wat de inhoud en de stijl ervan betreft. De indeling in twee delen lijkt een wat gekunsteld trucje dat niet in staat is de onderlinge ongebondenheid op te heffen. Bij het citaat van William Shakespeare, dat op het schutblad prijkt, mag wat mij betreft dan ook een vraagteken geplaatst worden: Though this be madness, yet there is method in 't. Het haast noodzakelijke besef dat elk gedicht daarom als een losstaand werk benaderd dient te worden, dwingt het respect af dat deze bundel als geheel verdient.
Philip Hoorne Het ei in mezelf Uitgeverij 521, Amsterdam 2005; 47 blz.; 16,90 ISBN 90 499 7007 9
VOORGERECHT Gevulde Champignons Oven voorverwarmen op 175 graden celsius. Van 8 reuzenchampignons het steeltje afsnijden en fijnsnijden, hoeden schoonvegen met keukenpapier. 1 stengel bleekselderij, 2 eetlepels spekreepjes, 1 eetlepel kappertjes en 1 teentje knoflook heel fijnsnijden en in 1 eetlepel olijfolie ongeveer 10 minuten bakken. Champignonsteeltjes toevoegen en 2 minuten meebakken. 2 volle eetlepels roomkaas met sjalot (kuipje cantadou) erdoor roeren en laten smelten. Champignonhoeden in een ovenschaaltje zetten en de vulling erin scheppen bestrooien met wat belegen geraspte kaas en ongeveer 25 minuten bakken in het midden van de oven. HOOFDGERECHT Kalfsbiefstuk met druivensaus 4 personen: 500 gram muskaatdruiven 3 deciliter muskaatwijn 30 gram boter of margarine 4 Kalfsbiefstukken 3 deciliter kalfsfond (pot) zout en peper Bereiden: van de druiven de velletjes en pitjes verwijderen. Doe dit direct even voor de witlofsalade. Sap opvangen. Wijn bij het sap schenken, druiven erin leggen. In een pan de boter verhitten, Kalfsbiefstukken aan elke kant ongeveer 4 minuten bakken. Uit de pan nemen en afgedekt warm houden. Wijn-sap boven de pan zeven en de aanbaksels losroeren. Laten inkoken tot ongeveer 1 deciliter. Kalfsfond toevoegen en laten inkoken tot sausdikte. Saus zeven en op smaak brengen met peper en zout. Druiven in de saus opwarmen. De biefstukjes op de voorverwarmde borden serveren half bedekt met de saus en de druiven. BIJGERECHT Witlofsalade 4 personen 2 eetlepels rozijnen Muskaatdruiven 50 gram walnoten 4 eetlepels bulgaarse yorhurt 1 eetlepel citroensap 1 theelepel suiker 1 eetlepel mayonaise (halvanaise) 1 theelepel kerriepoeder zout en versgemalen peper 4 struikjes witlof (eventueel wat blokjes belegenkaas) Bereiden: Was de rozijnen en laat ze uitlekken. ontvel en ontpit de druiven. Hak de walnoten grof. Maak een sausje van de yoghurt, suiker, citroensap, mayonaise, kerriepoeder, zout en peper. Maak de witlof schoon en snijd de struikjes in smalle ringetjes. Doe de witlof in een schaal en meng de rozijnen, de druiven en de walnoten (en eventueel de kaas) erdoor. Meng tenslote de saus voorzichtig door de salade. BIJGERECHT GEGRATINEERDE AARDAPPELPLAKJES 4 personen 750 gram aardappels 1/2 - 3/4 liter kippenbouillon (van tablet) 75 gram geraspte belegen kaas 1 eetlepel fijngesneden bieslook extra nodig: ovenschaal Bereiden: Oven voorverwarmen op 200 graden. Aardappels in dunne plakjes snijden (eventueel met wafel mesje). Aardappelplakjes dakpansgewijs in ovenschaal leggen. Bouillon over aardappelplakjes schenken tot aardappels onder staan. Aardappels in midden van oven 40 minuten bakken. Geraspte kaas over aardappels strooien en nog 20 minuten verder bakken. Voor serveren bieslook over aardappelschotel strooien. NAGERECHT Appelen onder bladerdeeg met vanilleijs 4 personen: 1 deciliter amaretto (likeur) of calvados 100 gram rozijnen 4 goudrenetten 50 gram amandelsnippers 2 eetlepels suiker (eventueel bruine suiker) kaneel sap van een 1/2 citroen 1 eidooier, losgeklopt 6 plakjes bladerdeeg Vanille/roomijs Voorbereiden: likeur verwarmen. Rozijnen erin laten wellen. Geschilde appels in blokjes snijden. Meng deze met de amandelsnippers, rozijnen, suiker, kaneel en citroensap. In een beboterde platte ovenschaal doen. De lapjes deeg uitrollen tot een grote lap om de appel te bedekken. Snij de rand netjes af en versier de taart met de restjes deeg in leuke figuurtjes. Tot gebruik afgedekt in de koelkast bewaren. Bereiden: oven voorverwarmen op 225 graden celsius. Deeg bestrijken met de losgeklopte eidooier. Bak de taart in 25 minuten mooi goudbruin. Buiten de oven iets aflaten koelen. In mooie porties op de borden verdelen met een bolletje ijs erop snel op dienen. Tip: zonder likeur ook lekker voor kleinere kinderen.
Het Kerstverhaal Er was ooit een tijd waarin veel mensen dachten dat God hen vergeten was. In Jeruzalem was de boze koning Herodes de baas en het was geen leuke tijd voor de Joden. Op een dag kwam er een engel bij Maria. Hij vertelde haar dat ze moeder zou worden van de Zoon van God. Maria is verliefd op Jozef. Jozef is een timmerman. Maria werkte hard in hun huisje, terwijl Jozef aan het werk was. Plotseling werd het heel licht. Maria schrok. Het licht kwam van een engel. "Wees maar niet bang, Maria", zei de engel. "Ik ben een boodschapper van God en ik kom je iets fijns vertellen." Maria kon geen woord uitbrengen en luisterde naar de engel. "God heeft jou uitgekozen om de moeder te zijn van een heel bijzonder kind. Je zult voor hem zorgen, maar als hij groter wordt, zal hij er voor alle mensen in de wereld zijn. Hij zal zorgen voor liefde en vrede voor alle mensen." Als de engel weg is, laat Maria haar spullen liggen en gaat op zoek naar Jozef. Toen het kindje van Maria bijna geboren moest worden, kwam er een boodschapper van de keizer van Rome. Hij zei dat iedereen naar de stad van zijn vader moest gaan. De keizer van Rome wilde namelijk tellen hoeveel Joden er in Israel woonden. Maria en Jozef moesten op reis naar Bethlehem, want daar woonden hun vaders. Toen ze daar na een lange en zware reis aankwamen, waren alle herbergen vol. Na lang zoeken vonden ze gelukkig een stal waar ze mochten blijven slapen. Hier, tussen de ezels en koeien, kreeg Maria het kindje Jezus. Ze wikkelde het in doeken en legde het in de kribbe, een voederbak voor dieren. Herders Buiten was het al donker en koud. De herders waren buiten met hun schapen. Ze warmden hun handen bij een vuurtje. Plotseling werd het licht. De herders keken op en zagen een engel. Hij zei: "Schrik niet, herders. Ik kom jullie goed nieuws vertellen." De herders, die anders nooit zulke bijzondere dingen meemaken 's nachts, zijn verbaasd, maar ze luisteren. "Er is een kind geboren in Bethlehem, een bijzonder kind. Een kind dat vrede zal brengen in de wereld. Het is geboren in een stal. Een grote ster zal jullie de weg wijzen." Ineens stonden er heel veel engelen. Het hele veld werd verlicht. De herders genoten zichtbaar. Zeker toen dat hele engelenkoor ook nog eens prachtig begon te zingen. "Gloria in excelsis Deo." Geweldig was het. Toen de engelen waren verdwenen, gingen de herders meteen op pad. Op weg naar Bethlehem, naar dat bijzondere Kind. En in dat stalletje in Bethlehem vonden ze inderdaad het kindje Jezus. Ze vertelden aan iedereen wat er was gebeurd. En de mensen waren heel blij, omdat ze nu wisten dat God hen toch niet in de steek had gelaten. Wijzen uit het oosten Ook drie wijzen uit het oosten waren op zoek naar het kindje Jezus. Zij hadden gehoord dat Jezus als hij groot was koning van de Joden zou zijn. Zij vonden de stal in Bethlehen doordat er vlak boven deze stal een grote, schitterende ster aan de hemel stond. De drie wijzen gaven Jezus mooie cadeaus: goud, wierook en mirre. Ondertussen had de slechte koning Herodes ook van het koningskind gehoord. Hij stuurde soldaten naar Bethlehem om het dood te maken. Gelukkig was Jozef 's nachts door een engel gewaarschuwd en kon hij op tijd naar Egypte vluchten met Maria en Jezus. Pas toen de boze koning dood was, gingen ze weer terug naar Nazaret. Jezus groeide hier op en werd koning van de Joden. (vrij naar: Jezus komt op aarde - Cantecleer Kinderbijbel, met aanvullingen van Hanneke)
Bij Google kan je verrassende resultaten zien bij "ik doe een gok". Voorbeeld? Surf naar Google via http://www.google.com Type het woord "Failure" (mislukking) in, Klik op "ik doe een gok", naast de button "google zoeken"
er is alles in de wereld het is alles de dolle hondenglimlach van de honger de heksenangsten van de pijn en de grote gier en zucht de grote oude zware nachtegalen het is alles in de wereld er is alles
allen die zonder licht leven de in ijzeren longen gevangen libellen hebben van hard stenen horloges de kracht en de snelheid
binnen het gebroken papier van de macht gaapt onder de verdwaalde kogel van de vrede gaapt voor de kortzichtige kogel van de oorlog de leeggestolen schedel de erosie
er is alles in de wereld het is alles arm en smal en langzaam geboren slaapwandelaars in een koud circus alles is in de wereld het is alles slaap ( uit: Apocrief. De analphabetische naam, 1953)
Meesterwerken
){kind=small}
