Tot driemaal toe hebben ze juist voor 1950...de mooksteeg...weg naar kwalaak herlegd,zeg maar opgeschoven ...'n gevaarlijke bocht berg af.... ook de weg naar kwalaak-kelchterhoef is meerdere malen terug opgebroken in the fifty's....gans tenhout en kwalaak veranderde er door!!! In 1952 was er de grootste wegonderbreking bij het afbreken van de kapel en het herleggen van de weg in kwalaak!!!De inhoud van de kapel werd zomaar als oude rommel op de zolder getast...'n paar dingen verdwenen ...die moesten gerestaureerd worden??? Bij de huldiging van CHARLES WELLENS in 1951 in LUMMEN vertelde hij ons dat hij in Laak(heide en kerkje)niet kon en mocht schilderen onder den oorlog....ja,ja,'t hoeve mieneke heeft hij helpen afbreken in Kwalaak....het tweede boerderijke van BOKRIJK we waren er ook bij toen???oh ja???Ik weet nog in kwalaak(ik denk toch dat hij Laak bedoelde)ik moest mijn kerkskes(die niet afgewerkt waren wegsteken bij de rosse FOLLON???in de casterstraat waar ik woonde sloegen ze alles aan en ook in de nu Vanderhoeydonkstraat hier in Lummen was geen spannersverf???Wat is spaandersverf en hoe werden de schilderijen die niet in de autokoffers gingen dan gerestaureerd???GEEN KOMMENT We wisten dat ze de eerste keer (voor 1950)bij de werken aan de weg naar zwartberg URNEVELDEN gevonden hadden....Martens wist er ook van ...stukken van 1500 jaar voor onze tijdrekening!!!PETRUS VREYS die van turnhout naar hier was komen wonen heeft dikwijls verteld over zijn URNEVAZEN!!!met as en beenderen en telkens naast een versteend paaltje ...zeker vijf hebben ze er meegenomen om te restaureren???Daar hebt ge 't weer ???In de jaren 40 ging ik met de tram naar de fratersschool te Zonhoven...daar hadden ze ons geleerd in hun archiologisch museum over de bronstijd,de ijzertijd,de holsteen enz.enz. er waren op 't genaderen tegen Kwalaak ook bijlen gevonden uit de tijd neoliticum-=4.500 voor Christus!!!We wisten dat van de zoon van de goeverneur VERWILGEN(die met zijne rosse baard en zijne GILLET MOTOCYCLETTE)...in LILLO...had die bijzondere ARCHIOLOOG verteld dat de eerste mensen van LILLO lange basketbalspelers waren ???Zeer groot met ne rosse baard!!!ze hadden palen in 't moeras geslagen en 't was juist alsof ze over 't water konden lopen...Iedereen had schrik van die grote mannen...want in dien tijd waren de boeremenskes hier maar amper 1m50...Vrouwen deden ze niks...maar de rest KRRR...wat dat wilde zeggen weten we nu nog niet ???De grauwe steen was de grelliche steen ...voor offers aan de vuurgod enz.enz.enz..... Op de plaats de POMPEN ...'n grensstrook met LILO-zolder -zonhoven waren ook vuurgod aanbidders???Maar volgens M.Martens waren het de archiologen die juist LOGEN???en de fraters die moesten er mee lachen...in 1947 haalde nochtans de C.V.P. de volstrekte meerderheid hier.. maar de mooksteeg was weg...de veldweg was weg...de capel was weg...en ja de weg was ook weg met de urnelogen die logen.... een geluk er was toen op tenhout een boogschutterskermis....in 1947
M.MARTENS bij ons thuis op Tenhout...meeuwerweg 17.......1952
Het was in de fifty's....Martens kwam alle jaren naar zijne vriend DUPRIEZ(het Hotel waar hij dan verbleef) en wandelde naar Laak en omgeving....nu was hij thuis geraakt ...met boeken en plannen van 1506??? hier op TENHOUT...hij woonde in NIMY bij Namen!!!
Hij was op zoek naar de vroegere leemkuilen???In 1428 was in Laak AERT recktor de capella Laeck.. arnoldis FABRI;;;;DIE HAD HIER ENKELE NATUURLIJKE KINDEREN....op 't genhoot???Ja,ja,we vielen van onze stoel toen hij uit zijn boek voor las van de toenmaligr pastoor VANBINCHEM die ook natuurlijke kinderen had???Pas in 1497 is het "capella sancta Quirini "geworden...mens mens mens riep moeder terwijl ze kruistekens maakten...Martens was in Congo geweest met Dupriez,hij was er gewest beheerder...Hij sprak Congolees en toen wij ook 'n paar woorden kiswalili uitkraaiden was weer alle ijs gebroken...In SAFRAENBERG had ik bij de cadettenschool congolees geleerd voor 't geval de luchtmacht van kleine brogel naar KATANGA zou vliegen....(maar dat droevige geval kent ge wel ???)Martens wisr alles maar dan ook alles over Houtalen over Laak en Lillo...hij woonde naast de abdij van Floreffe en zat daar alle dagen in de archieven te modderen????
Nog nooit had hij in een twee peekaatje gezeten...dus wij met 't twee paardje over 't schietveld richting Massy enz.enz.enz.......
Sieke pap en de verdwenen boerderij met stooien dak van kobiets dat waren zijn onderwerpen .....EN.....HIJ SCHREEF ALLES OP!!!!!!!!!!!!!zeer zeer traag altijd....lucie gerits OP DE HOEK VAN DE MEEUWERWEG was in Meeuwen geboren in 1921Haar ouders verhuisden voor den oorlog van Winterslag naar de groenstraat...het waren melkboeren en SIEKE reed als jong meiske van 14 met de velo al rond met melk........in VOLLEN OORLOG IS ZE GETROUWD OM HIER HAAR EIGEN WINKELTJE TE BEGINNEN IN DE MEEUWERWEG.;;;In zowat 1947 officieel begonnen heeft ze meer dan 50 jaar "SIEKE PAPwinkel gehad"!!!KOOBIETS zijn boerderij stond waar nu 't klaverke vier staat (den echte naam was GIELISSEN)....Intervieuws dat we deden....en verhalen dat we gehoord hebben....we zijn zelfs met 't 2 paardje eens naar NIMY bij NAMEN geweest....in de abdij en bij zuster SIMONNE die later daar ook was gaan wonen......maar
in een oude schrijfboek van M.MARTENS vonden we nota's.....
Leemcuylen aende houtelse heyweech 1596...Tichelstenenwerden gebakken in Laak...meester kareelbakker was van Peer(BROUCKMANS)...den oven was van CHRISTIAAN AEGHTEN...stienbecker...van LAKE...Lake wil zeggen moeras of beek gevoed met staande waters die diende om de grensscheiding te maken???Lillo was gescheiden met een lindenbos...Lillo=linde en Lo=waterbos???
Tussen veel latijnse(onbegrijbare zinnen over LAZERSHUIJSKES 1573)vonden we TENHOUT=hout dat geisolleerd op de droge heide ligt???
kwa=qua...quaheeft de betekenis van slechte grond in kwaliteit...kwalaak was minder in kwaliteit ...droge grond tot aan 't genhaagdoorn(grote hagen)???De gronden van TENRIJT waren de waterloop van de groenstraatbeek...en de BENNEWED heette vroeger BENNEVOORT............
Volgens MARTENS was dus VOORT=WED=waterovergang....een WED was ook een wijer uitsluitend voor dieren en de BENNE rond die weyer waren vlechtwerken van twijghout???in die armoedige toestanden met ziekten en pest was LAECK "desolate tijd ,'n tijd van vlucht en ABONDERING!!!Uit armoede moest de gemeente 14 Percelen grond verkopen...in 1619 nogeens...En het bleef maar duren...ziekten en pest!!!
Ook op de kapel van TENRIJT had men een dode aan pest(TYHENRIJT prope sacellum)...het latijn van Martens is niet te lezen...wel ,vernemen we dat de kapel vermeld is op 26 AUGUSTUS1635 en dat er een ST.ANNATRITS van 1520 in stond???....waar is die weer naartoe???
In 1550 was JORIS de heer van VOGELSANCK...hij geeft S.AERTS van LAAK de toelating om Lazershuijskes te zetten op roye eynde???In 1573 worden er weer pesthuyzen "te setten bij ten haechdoren bij de ander lazershuyskes"...Lazerus werd gebruikt voor besmettelijke zweren of leprosus.Ook melaatsen of pest waren LASARUS=gewoon verjagen van 't grondgebied...Er waren ook Lorrainsche walen ,maar dat waren klokkengieters...de grote martinusklok(3.120pond)is van 1485 maar werd op 02 Augustus 1627 hergoten(pastoor van Hetsroy) dat zullen wel
GOEI LORIJNEN ??? geweest zijn ???"WHATS in a name"???
De LOREINEN verjagen kwalakers naar de BENNEWED???
Met zekerheid weten we 't niet...maar loreinen....NIET LORIJN...hebben hier in QUAET LUDECKE of KWALAAK...gebrandt en gemoordt.....Ruyters waren rovers en in 1642 zijn 3moorden genoteerd!!!De drossaard van VOGELSANCK had nochtans de vrede afgekocht tot 2 maal toe(80 jarige oorlog duurde tot zowat 1648)...Karel IV,hertog van LOTHARINGEN,had zijn Loreinse troepen niet meer in de hand!!!Rondzwervende bendes waren het...fransen-spanjaarden zelfs soldaatvrouwen(met besmettelijke ziekten)...in KWALAAK!!!
Sinterklaasdag 1648 was een bloedbad op de heide van Wauberg-siberien maar ook op wijshagen -meeuwen achterKelchteren....tot overmaat van ramp was er kolosale koude winter....PASTOOR en SCHRIJVERS waren verdwenen te Laak...dus hierover is er NIKS geweten???
De lakerschans,de donderslagse heide,leemhoutsheide alles afgebrandt en opgestookt van de koude...iedereen dood of besmettelijk ziek!!!
We weten dat 'n paar families(nichten en neven)'t overleeft hebben en op de BENNEWED terug begonnen zijn???Aan de LEEMHEIDE waren kuilen,grint en zandgroeven....Op TENHOUT ''tgeenhout" was er geen hout...een kale grote NIET BEGROEIDEBERG maar geen hout!!!
Later woonden de voornaamste mensen aldaar...er was een schuttersgilde,'n brouwerij maar vooral veel grote kale plekken voor pannenbakkers en steenhovenbakkerijen...in de destijdse zandgroeven groeide zelfs geen kreupelhout meer ...niks tot aan de groenstraat beek richting bennewed;
QUA LAKE....is KWAAD ...hier wordt bedoelt slechte grond van LAAK....BENNE wil zeggen vlechtwerk van twijghout en WED is dan waterovergang....In de tijd van de loreinen gingen de kwalakers kwaad van kwaad laak naar 't twijhout van de benne en de waterovergang...........
Het laatste woord zal er nog niet gezegd zijn?Maar als er geen geschriften uit die tijd bewaard zijn gebleven dan weet M.MARTENS 't ook niet?
Maar dat vertellen we u een volgende keer eens...de oudste benaming is van 1497 over "capella sancta Quirini" te Laak............groetjesLOEKY
In 1969 kregen we les van dokter M.BUSSELS over HENGELO
Het oudste geschreven document van Houthalen is een bulle van de paus!!!25 OKTOBER 1145!!! EUGENIUS III bevestigd in 'n bulle het abdijbezit van FLOREFFE in HENGELO....
Toen we in datzelfde jaar(ik was NATOTECHNIEKER bij de luchtmacht te HELCHTEREN)voor de wing-ops voor 3 maanden naar ITALIE konden om kursus te volgen ....ging ik voor richtlijnen en tips naar dokter Bussels...onze leeraar in de kursus provinciale gids LIMBURG!!!
EEN ganse maand zijn we in ROME geweest ...in 't Hotel ,jawel ,Y.M.C.A....en elke dag naar VATIKAAN met bus 95(statione TERMINI)!!!
Op het archief in Vatikaan sprak men NEDERLANDS...en met de aanbevelingen(geschriften)van doter Bussels...zou 't in orde komen...................We zouden een fotocopy krijgen van het oudste document van HOUTHALEN....HENGELO 1145............
Op vatikaan zochten ze in dat weet ik nog BARBIER V?IK heb meerdere keren gehoord over de naamkundigen over de nederzettingen enz enz....Elke dag opnieuw stonden we in de rij...toen ze bij KEIZER KOENRAAD III bezig waren vonden ze dezelfde bezittingen??
Hengelo zou heng en lo zijn....HELLING & BOS...Het oudste cartularium van FLOREFFE was van 1292....Jamaar ,dokter Bussels ,wist dat de norbertijnenabdij gesticht werd in 1120!!!En wij weer maar eens 'n dag in de rij staan...En toen hadden we het ...een copy voor Houthalen een wezenlijke betekenis....ons eindwerk werd nadien 1969(Provinciaal gediplomeerd gids Limburg)werd overal zeer gelezen(ook voor de humor!!!)
Van bij het begin en zelfs voor 1964 waren we gids in Hengel....vanaf 1969 officieel....er was trouwens NIEMAND in Houthalen die gids was......Wat mijn fotocopy betreft...die werd in het kasteeltje tegen de muur gehangen in een mooi kaderke ...tot men in het jaar van het dorp 1978 het kasteeltje LEEGMAAKTE,AFBRAK tot OP DE GROND....zij noemden dat RESTAUREREN...wij COPY FOETSJIE..........;
IN den oorlog was er ook zo iets...ik mijn gij mijnt....VELOEKSKES??
En dan nog maar eens...over de bijen van HENGELHOEF....
De heer van vogelzank bezat als grondheer in de vier dorpen van zijn heerlijkheid alle jacht en bijen rechten....in 1788...ook in Hengelhoef dus.....Jagers en boswachters van de heer kregen jagers en boswachtershuisjes...ze moesten de reglementering toepassen...een zeer oude reglementering over "BIEVLUCHTEN 1612"(zie RAH,HS nr 15 en verder)!!!
Het kwam er op neer dat niemand(buiten de heer van vogelzank)korven mochten plaatsen....ook niet op het domein zelf...dus veel getwist (ruzie)...Lees maar eens de verslagen van de schepenbank van Houthalen...dat was het toenmamlige vredegerecht!!!
De bijencijns is lang stabiel gebleven op een vierde stuiver per korf...ook in 1782...toen vreemde imkerskorven plaatsten op klein hengelhoef???De imkers TITS-STENE-MULKERS en ook de hoevepachter van het grote domein weigerden nog langer cijns te betalen....
De heer liet c;a; 24 KORVEN in beslag nemen en verkopen voor 70 gulden???OP 't domein waren er veel lekebroeders en gewone werkmensen die voor kost en inwoon werkten,maar 't geldbeheer dat was meestal een geletterde PRIESTER...die kon tellen...dus in die tijd was dat KAPELAAN NAURISSEN...maar de kapelaan deed ook andere ontvangsten???In ieder geval..."gelet op de enorme hoeveelheid bijen"was het niet genoeg???De hoevepachter met vooral TITS spanden 'n proces in bij de rechtbank van LUIK...'t duurde tot 1785!!!Het vonnis(waar hebben we dat nog gehoord,)konden we niet lezen...tussen de twee huisjes die er nu nog staan zou er een weide geweest zijn en ook de boomgaard en de verdere liggende dreven (we weten het niet???)maar daar lagen gronden die geen abdijbezittingen waren in 1785!!!...UIT TE ZOEKEN!!!
Op de beeck ,die in onze tijd(1964)bijenboer op Hengelhoef was,die wist er alles van???We hadden later samen de eerste vrije radio van Limburg bij de bijen...als hij op de radio vertelde over 1800...over de eerste gul AMBRIOSIUS van LAAK...over zijn eigen bijengilde enz;enz;hij beweerde dat hij er voor zorgde dat vogelzank...jachtrecht en bijencijns afstond aan derden(ZONHOVEN)...die derden brachten verslag uit overde bijen,,,???in ieder geval de funktie van gerechtsdienaar en jacht-en bijentoeziener? was in 1788 dezelfde dus JAGER en NATUUR...
LAMBDA'sHistory...uit de radiogids 83...kwaadlaak en Geenhout
Vandaag gaan we U 'n geheim vertellen...eigenlijk meer dan 1!!!In 1983 werkte ik FREELANCE voor de B.R.T. terwijl ik zelf een vrije radio had...Mijne mentor en oude gebuur THUUR WOUTERS deed splinternieuws en ik hielp (op zijn kantoor in Hasselt)...OP het belang werkte ik freelance op 't archief en voor FONS APPERMANS...ja,ja..'t opstel van fonske dat later toen ik weg ging SNEPPEKE geworden is....maar nu nog 'n geheim dat niemand meer weet...met mijn bandopnemerke was ik ook vliegende reporter voor DE KOERIER toen 'n weekkrant met onze hoofdgebouwen juist achter HENGEMHOEF!!! Van tony CONINX,schepen van kultuur,wisten we met zekerheid dat 't boek "De geschiedenis van HOUTHALEN" op vrijdag 28 Oktober zou worden voorgesteld!!!Weer eens hadden we "NE PRIMEUR"!!!In de nachtstudio L (we zonden live uit van 12 s'nachts tot 6 uur s'morgens)........ De mannen van koerier konden niet wachten...we moesten 't belang voor zijn...en ik heb de casette nog altijd ...intervieuw met J.MERTENS 83... "Jef was een Brechtenaar ...en hij was in HECHTEL komen wonen.4jaar had hij gewerkt aan het boek over houthalen...de geschiedenis van........ Een heel verhaal ...een casette bijna vol...wij willen alleen maar 't verhaal waar hij (waarschijnlijk om mijn domme vragen)echt lacht????? Plaatsnaamkunde is zijn specialiteit en samen met jos molemans heeft hij veel namen opgehelderd ...dus LAAK,KWALAAK,TENHOUT??? ......"Laak werd door strenge,soms franssprekenden bestuurd...iedereen ook HOUTHALEN leefden onder de kerktoren enz...enz.. Op tenhout was juist geen hout ...dat was als 't ware grote oppervlakten die niet begroeit waren ...kale plekken met ovens voor pannen en steen die later almaar groter werden en opschoven ....In LAAK waren ze kwaad dus???Zo kwam er dus KWAADLAAK dat mee verhuisde naar de leem en zandkuilen ???HO HO...weer gelach...Met zekerheid weten we dat de graven en de barons hierv alles hadden...ze waren baas over het jacht en bijenrecht en ook baas over de brouwerij en de schansen waar de graven (iedereen lieten graven??? ...weeer gelach!!! We zullen het nooit weten....de kwaaddaars werden verbannen van Laak naar kwalaak en op 't genhoot was er geen hoot...."giene stek" had ik er bij verteld op de radiogids......en ik heb 't nogal moeten horen...'t genhoot zonder Hoot!!!Afstappen aan de statie dat kenden ze maar aan de statie was altijd hoot (dus daar was koolputters hout)maar niemand kwam er houthalen...behalve onder den oorlog ...toen is er wat hout en kool verdwenen van de mijn ...er was een nieuw werkwoord...ik mijn gij mijnt hij heeft gemijnt...en de duitsen maar roepen ...LEG NEER DIE STEK en wij gingen liggen aan 't kanaalwater!
LAMBDA,S Hystory...over ons LAATSTE intervieuw en ,t hôtels
We kochten 'n nieve jeens...kropen er gekleed mee in bad....debroekspijpen(stoofpijpen )...werden daarna nog 'ns bewerkt met rode bakstenen...om schoon cowboykleuren te krijgen wasten we ze met rode bakstenen....onze cowboytijd op "ONS LANDJE IN AS"
We woonden met de radio in de camping...enfin we staken ons daar weg voor den RTT en Sabam....Camping ons landje let de cowboy's!!!
Alle caravans waren met planken omgetoverd tot houten chalets rond een groot plein en met meerdere stallen voor cowboypaarden enz.enz.
een western-cowboydorp met mannen van de texasbar en natuurlijk ook veel hollandse campeerders alle dagen feest-cowboyspelen enz.enz. We speelden live radio-disco-rommelmarkt-barbeque "ALTIJD VOLLE BAK"
Komt daar ne cowboy van GELEEN met 'n krant af ...VOORLEZEN???Ongelooflijk...Op de eerste bladzijde van HET LAATSTE NIEUWS van 7JUNI 1888 ja ja 1888...Dit spreekwoord,hoewel zeer mooi,is niet helemaal juist!!
"WAT IS ER LICHTER DAN 'N PLUIM?...de wind...WAT IS ER LICHTER DAN DE WIND?...de geest...WAT IS ER LICHTER DAN DE GEEST?...de vrouw...WAT IS ER LICHTER DAN DE VROUW?...NIKS!!!
Wel ,zo schrijft de krant ,iets is nog lichter dan dit alles...namelijk...DE POLITIEKE BAGAGIE der heeren ,die ons beweeren te vertegenwoordigen...Wat hebben die menheeren,die in 1881met hunne handen vol beloften afkwamen...die BRUSSEL en omstreken in een aardschparadijs gingen herscheppen,er voor gedaan???
Mischien(zo schrijft de krant van 1888)"voor zoveel mogelijkwas ,hebben zij hunne eigen zaakjes doen draaien...
Nogeens over de brusselaars...den ENGEL van Hengelhoef....
IN DE JAREN '40 ...woonden we in de meeuwerweg...de straat van "SIEKE PAP" en "AMELIE van de slachter...Thuis kwamen altijd "den Engel van Hengelhoef en de Brusselaars...I,n feite was den Engel(HUISSIER ENGLEBERT VANDENBOSCH)goed bevriend met de klein barronnes van KLEIN HENGELHOEF...Vandaar...Toen we nog café logement hadden('t schuurke) was hhij thuis altijd in de zomers van 1940!!!PA die naast de café ook 't huis van "JENTE STROEP" Gekocht had van "JEF van LEEN"fietshandelaar in de zavel met bijna 1 HA GROND;;;...Het is op die grond naast BIELEN en Daniels dat ze nu (2010)een verkaveling aan 't maken zijn...
Den Engel had altijd "BRUSSELSE BIJENBOEREN "bij....Engel werkte op 't paleis van justitie in den ETAT CIVILLE was hij archivaris enz.en
Onder de oorlog was aan de postbaan waar nu 't potgrondfabriek is...een beetje meer op Kelchteren aan....het huis van "DE SLIEEP" 'n villa...die op 't laatste van de oorlog kapotgeschoten werd...Corbesier en Cardinaels van Massy...kwamen ook thuis rechtstreeks van UKKEL......De bijen ...ganse kamions ...korven ...Honderden KISTEN en dan 't smokkeleerke van 't turp er ook nog bij ...wat 'n KERMIS!!!
Op 't zetten van bijenkorven op de heide moest worden betaald...volgens de booi(veldwachter )was 't al van 1844 dat er moest betaald worden...;Juist IOO jaar later...1944 werd 't afgeschaft...enfin ik weet 't niet juist ....maar de Brusselaars hadden 't te bont gemaakt op de Slieep....en ze mochten niet meer komen Op 't schietveld('t schietveld van toen)wilde COCCERILLE ook geen bijenkorven meer.....
De bijenmannen verhuisden naar de heide van kwalaak en 't genaderen...toen was Houthalen -Oost ook nog allemaal heide...
Onze bijen boer was die van de bessemmerstraat in zonhoven zijn zuster GEURDEN woonde aan de groenstraat beek Later kwam er nog een bijenboer op Meulenberg (aan kantinne Huismans)Toen we op 't boerderijke waren kweekte hij koningginne brij voor EDDY MERCKX!!!
Radio SIESTA op Hengelhoef ....en bijenboer OP DE BEECK...die zal wel alleman gekend hebben????Toen was ik schapengids...ja ja loeky
Het kerkje van LAAK heeft in de stijgers gestaan....1994..................
In sept.1994 was 't eindelijk zo ver...de restauratiewerken van het OnzelieveVrouwekerkje waren gestart....het zou minstens 1 jaar duren.............
Bij de ontmanteling van de toren bleek uit de inscripties dat 't dak juist 90 jaar geleden nogeens hersteld was!!!Schaliedekker LOENDERS uit PEER bracht mertekens(zijn merktekens)aan in 1904...Ook duitse soldaten hadden aantekeningen achtergelaten ...we weten nu met zekerheid dat ze hier 'n uitkijkpost hadden!!!In 1975 is het kerkje beschermd monument geworden..Kerkje van O.L.V. van 7 smarten...
De onderbouw dateert uit de 12 de eeuw...'t gotisch torentje uit zowat 1500...en 't middenschip(meerdere malen herbouwd)uit 1700....
De sacristie die in 1800 werd toegevoegd werd afgebroken...Als ge alles precies wilt weten zoek dan maar eens in 't boekje van "info3530"..........Vermeldenswaardig is in 't interieur 't BAROKKE hoogaltaar de oude ramen en herstelde vloeren....TOERISTISCHE aandacht is er altijd (honderde jaren) geweest en zelfs 't aanpalend kerkhofje kreeg veel veel bezoek....
In 1972 om precies te zijn op 28 Januari maakten we een boekje over Laak...geen geschiedkundig of letterkundig boek.....eerder een samenbundeling van allerlei losse verhalen....verhalen van M.MARTENS die van Laak was en in tijdschrift LIMBURG schreef en van onze zeer betreurde schepen van Laak...FRANS BREUGELMANS
In 1972 waren het leraren korps van Laak en enkele jongeren ...ja die zijn nu 25 jaar ouder....aan een lijvig monografie over Laak bezig......
We zijn nu 2010 en ik vraag me toch af of daar nog iets van is...want Frans zelf had een archief over Laak om U tegen te zeggen.......
Wij zeggen U ook vandaag U............met de groetjes van "DE CAPELLA VAN LACU" jachtkapel van de baron en zijn paarden....VROEGER
5 doodgeschoten SS-ers terug opgegraven op TENHAADDOORN
In 1984 was radio Lambda nog in de ether...we maakten een van de laatste bandopnamen van PIETER BAETEN(toen 95 jaar geworden)....
Nog fris en duidelijk verteld hij ....ze waren op de cité in die laatste huizen gekropen aan deze kant van de berg...onafgewerkte huizen...maar ja ge wit hoe da jonkvolk is ...veel lawaai,dus klachten overal...Het waren nog kinderen en ik weet zeker dat die jongste niks gedaan had???Officieren hebben ze als slachtvee vasrgebonden aan handen en voeten...ze droegen alle vijf zo nen kloon (overal)van de koolput...onder hunne overal waren ze pooier naaks...zei PIETER!!!Met de kamion reden ze naar kwalaak ergens en daar zijn ze met geweerschoten gewoon afgeslacht!!!Het schijnt dat ene er van niet op slag dood was...die heeft 'n genadeschot gekregen van die officier...ocharm,ocharm...het zat Pieter hoog toen hij dat weereens vertelde....
De kamion is later terug gekomen en reed met achterop meerdere soldaten recht naar de heide(Tenhaagdoornheide)We zaten met 'n paar man op de bank aan de meulen toen ze door reden...dezelfde kamion...Ik kon het niet laten,ik ben gaan kijken waar ze gie grote kuil aan 't graven waren....Bij valavond(we hadden zitten wachten)kwam de kamion wier terug...deze keer lagen de lijken achterin...
Ik heb altijd gezwegen uit schrik...maar na de bevrijding heb ik 't verteld aan 't Belgisch leger en ik ben met de leger aalmoezenier meerdere keren terplaatse geweest...maar niks!!!17 JAAR LATER (mei 61) deed Pieter zijn verhaal nog eens aan de rijkswacht...en toen is het parket gekomenToen ging alles rap rap...Burgemeester GODDERIE was erbij en de dienst van oorlogslachtoffers deden de heropgravingen...er was niks niks in de kuil...nie het minste spoor...geen kleren geen uniform geen kentekens...gewoon niks...
We hebben later vernomen dat 5 lijken tussen de 17 en 20 jaar waren en dat ze door de duitserswaarschijnlijk als vermist zijn opgegeven
Pieter zelf(mijne huisbaas)kwam 'n laatste keer in zijn boerderijtje dat wij voor de vrije radio huurden toen ...hij stierf in maart 2000!!!
What's in a name ??? Houthalen is nu SUCCURSALE ???
Wanneer we oude geschriften uitpluizen dan valt het op dat men rond 18OO schreef zoals men het uitsprak...'t vlaams geschrift van Zonhoven en Houthalen was anders en dat van Helchteren (onder invloed van St.Truiden)weer anders...daardoor werd het onder het republiekse systeem al-lemaal anders allemaal Frans....geen latijn maar frans...In Houthalen waren twee kerken maar voor de fransen was alleen het centrum een SUCCURSALE of anders gezegd ...Houthalen was SUCCURSALE en Laak was niks...Kwalaak werd zelfs gewoon bij Laak gevoegd...Kerkelijke rechten of gewoontes werden gewoon afgeschaft...de abten van Floreffe en van St.Truiden ...FINI GEDAAN
Natuurlijk werden er toen namen vervormd of verkeerd geschreven en zeker de voornamen verwisselt enz.enz. Onze ganzeveer schrijvers werden met hun zwierige letters ook nietmeer gesmaakt...Kortom Keizerlijke regels wetten of decreten kwamen tot elk dorpje er door....maar andersom...bijvoorbeeld een petitie,klacht of uitleg....ZELFS IN HET FRANS...dat was noppes...(B.H.V.bestond nog niet toen!!!!!!!!!)Voor alles hadden ze raadsmannen nodig(de advocaten hadden rond 1800 veel werk) en de biscop nog meer ...zeker die van Luik(die van ons dus
Frans Stevens die pastoor te Houthalen was van 1802 tot 1822 heeft nogal wat werk gehad.Hij stond als het ware ook nog onder toezicht ofte bijgestaan door 'n BISSCHOPELIJKE COMMISSARES...niet verwarren met 'n regeringscommissaris want deze kwamen van LUIK.......Door PSTOOR STEVENS weten we toch zowat alles over de gemeente...zijn parochie registers...vooral zijn doopregisters zijn zeer betrouwbaar en omzeggens allemaal juiste namen.De eerste indentiteitsbewijzen waren doopsregisters trwijl ook de FRANSEN zijn huwelijkslijsten en overlijdens akten kwamen opeisen voor de lotelingen die weer eens hun kat hadden gestuurd(en er waren nogal katten in 't durp!!!)
Ook data werden misbruikt(het zal wel nooit veranderen )want wij doen dat ook (zegge ze)In ieder geval BELGIE is onafankelijk geworden in 1830...In Limburg moesten ze wacg-chten???1jaar later stonden de hollandse troepen hier terug???Op TENHOUT waren ze al op 02AUGUSTUS1831....en niet op 06 want dat konden we niet onthouden...voor de schoolmeester was 02 ook goed...GE WEET WEL WAAROM ZEKER??? Veloekskes kermis tenhout 02 augustus!!!
HOUTHALEN rond 1800...Republiek van de FRANSEN....
Wat 'n elende...'tis nogal iets geweest toen men de kerken van LAECK en HUOTAELEN afschaften...Het kerkelijk gezag werd afgeschaft en toch draaide alles in 't centrum en in Laak rond de twee kerken....Er mochten geen missen meer gedaan worden rond 1800 ...er mochten geen klokken meer geluid worden...Niks...In 1797 schreven ze al "HET EIJNDE DER GODSDIENSTE IN DE KERKE"...
Boer papenkeels(Laak 1797-1840)schreef 'n heel schrift vol...Hij was geboren in Laak op 1777 en gehuwd met Maria LOYSCH(10 j. jonger) Zijn dagboek schrift heeft hij "GEKOGT AN DE PRIJS VAN 12 ST.in Hasselt"....Volgens M.Martens(ook van Laak afkomstig )zouden er nog delen ontcijfert moeten worden???In tijdschrift LIMBURG staat dat de boer ook over Zonhoven en Helchteren schrijft...want daar was nog meer verzet tegen de franse bezetters.Vooral PRIESTER DANIELS had wel 5O helpers van Helchteren en Houthalen (lotelingen-deserteurs enz...) ze hadden niks te doen en overal was ziekte en honger troef!!!De armentafel en de tafel van de heilige geest('t O.C.M.W. van toen) werkte hard... De bakkers bakten buiten op straat...EN ...zieken met vuile zweren of besmettrlijke ziekten Lepra of pest werden LAZERUS of KLUIZ???We denken dat kluizenaars en lazerussen UITGESTOTENE waren !!!Ze werden niet aan hun lot overgelaten ,maar ze moesten buiten de dorpen le-ven en blijven...Latten hutten of speciale zeg maar krot woningen (waar niemand mocht of durfde komen)stonden waar nu 4t REIMENHOF is en aan 't LOBELIAVEN op tenhaagdoornheide...daar was persona non grata of zoiets ... Als er toch moest gekomen worden voor de laatste sacrament van de overledene dan trok men met de ratel rond...zo 'n rond ding aan 'n stokske dat ratelde als men er mee draaiden...En er werd wat gerateld en gereuteld...alle dagen stierven er en overal in alle Limburgse dorpen kwamen er LAZERUSSEN en KLUIZEN bij...Toch waren in Laak aan de uitgekalkte huizekes de kempische karakters en de onbedorven natuur 't schoons te en werd er ('t eerste???)Mariabeeld aangeschaft...PATER SCHOUTEN verhaalt 'n paar wonderen in LAAK ...ook in onze kerkarchieven is 'n akte van den 16de April 1742 met twee bewijsstukken van wonderbare weldaden.... In Laak moet het mooie gothische torentje dat in 1500 gebouwd werd in de franse omwenteling erg beschadigt zijn geweest...maar dat zullen we een volgende maal eens vertellen alsook de jaren onderdak van de ORTHODOXE gemeenschap in het kerkje van LAAK........................................................................................................................................................................2010 wwwloekygids3530
En dan nog maar eens over de 02 Augustus...vroeger heel vroeger
Bij de HORTEN in de LILOSCHE HEYDE...zeg maar de streek rond SPIKEL SPADE is in de augustusmaanden wat afgeruzied geproccest!!! 5gemeentegrenzen...met aangelegde grensheuvels...de grauwe steen(soort offeraltaar) ookwel SEKERENSTEEN genoemt??? Voor den ene enorm jachtgebied...vooral de omgeving waar ooit de NUDISTEN rond liepen...Vroeger niet toen was 't uiterst gevaarlijk aldaar... Processen...I7OO...1760...1770 enz "in't begin der maendt Agusti lestleden" zo begint het meerdere keren ...dus O2 Augustus...nemen we aan??? Telkens opnieuw "Augusti" = vechtpartijen...VB...JAN RUTTEN,herbergier van LILLO was turf aan het steken ...HENDRIK BERDEN van HELCHTEREN met 'n paar man vochten en namen zijn paard en kar mee...Jan ging ferm toegetakeld naar de Heer van VOGELSANCK!!! Berden (Helchteren) ging naar de abt van St.Truiden...Er werden ook jagers...die huurden HORTENMAKERS in HAELEN...er kwamen weereens nieuwe horten of grenszandheuvels met kreupelhout...en zo ging dat maar door...EEn notaris van HERK DE STAD werd voorzitter van de schepenbank(LILLO)...De schepenbank is in feite het vredegerecht!!!De meyer van Haelen werd opdracht gever en betaler zodat via hem de prelaat abt St;Truiden -Helchteren(de grote aansteker)de doof pot in ging.... Drossard des lands Vogelsanck was expert!!!Jeroen CLAES van Lillo was "geswooren man" en JAN VLIEGEN was dorpsmeester Helchteren.. Interessante verhalen zijn er in 'tdagboek van kapelaan HOUBEN(Helchteren 1774-1813) Er zijn ook verhalen over PEETER RUTTEN die koopman was van EXEL en rentmeester op 't goed TER DOLEN...volgens hem hebben de mensen van Helchterenhier altijd schapen in deze stroken laten lopen...achter de MOORKOOPSVEN is altijd turf gestoken??? Later liepen al grazend het grote vee van LILLO hier rond...de grenzen waren door 't vee zelf onzichtbaar,onvindbaar geworden...En de jagers??? De grauwe steen...VIJF GRENZEN...Dokter Bussels(waar ik les van kreeg)vertelde dat bij elk geding de bewoners en de onderdanen van Vogelsanck krachtig gesteund werden tot er een minnelijk akkoord kwam bij de burgemeesters???Toch moest notaris Haemakers,keizerlijk en griffier van Houthalen 't afleggen tegen Lambert Willem BECKERS,zaakwaarnemer van Helchteren......................wat 'n verhaal........................... Wie meer wil weten LEZE HET BOEK van lode franssens... TWEE EEUWEN Houthalen van 1700 tot 1900 Loeky 02 Augustus 2010
Tenhaagdoornheide was altijd het slagveld in alle oorlogen...
Ook op het schietveld(zoals op de hei) was het gevaarlijk en zeker op spikelspaan ,siberie enz...altijd was het hier rond 1700 én 1713 gevaarlijk...de successieoorlogen zijn hier nooit gestopt...Helchteren was wel iets bijzonders!!! vanaf 1300 lag het dorp al in ruzie met al haar aangrenzende buurgemeenten...De afbakening van het grondgebied van Helchteren was uiterst moeilijk...Onmetelijke heidevlakten(schietveld)ENORME turf en plaggen grbieden(exel-hechtel-peer) en alle dagen steek en knokpartijen met Lillo en Laak... De echteonderliggende oorzaak was altijd de abt van St.Truiden(kasteel de dool)De heerlijkheid Helchteren was van de abt en alleen de abt had het in gans Helchteren voor het zeggen...St.Truiden kreeg hulp en steun van de prinsbischop van Luik,van de graven van Loon enz.enz. Aan de grauwe steen waren er grenzen van vijf gemeenten...ooit noemde het SPIPEL SPADE...er hebben altijd schanshuizen gestaan voor wacht-posten en de spiekelspade hoeve was door alle borgemeesters beschermd(zelfs de baron van Vogelsanck)...Helchteren en Heusden hadden huurlingen van HALEN om telkens opnieuw de grensheuvels en palen te plaatsen.Een naslagwerkvan notariskantoor hermans uit HERK DE STAD beschrijft alles rond 1700 over de mannen van Halen en de grensgeschillen aan de grauwe steen(lillo)Er waren overal schepenen...Niet zo als nu want de schepen van toen deed geen gemeenteraad Hij was 'n gezworende en lid van de schepenbank het eigenlijke geschillencommissie zeg maar het vredegerecht van toen...meestal hadden ze zelfs niets te maken met het gemeentebestuur alhoewel??? Er was eerst geen scheiding van kerk en staat...DUS...iemand die misverzuim had of zijn Pasen niet hield kwam voor de rechtbank(schepencolege)...De kerk had toen "de tafel van de arme","de tafelvan de H.Geest" enz enz?....maar op de tafels kwam er nooit veel!!! DUS onze behoeftigeparochianen maakten maar tafels bij(met niks terop)Pas vanaf 1790 kwam er 'n moderne ARMENMEESTER met een soort openbare onderstand...De voorzitter van het O.C.M.W. of den openbare onderstand was NIET BETAALD!!!En het strafste was dat men de benoeming NIET KON WEIGEREN....Hun geld voor eigen en andere behoeften moesten ze zelf rondhalen....op zalle zondagsmissen in de kerk of met een schooibuske op kermissen en feestelijkheden.Op de roepsteen aan de kerk gaf men verslag...Na de franse revolutiewerd alles alles her-vormd in alle alle gemeenten er kwam de indeling in provincies 'n gans nieuw stelsel van justitie...het leger in een woord alles Frans(democratie) en brussel-halle-vilvoorde........dat weet ik zelf ook niet ...ik heb er niks van terug gevonden...de dosiéés waren zoek haha en zand was er genoeg in hôtele...
Hôtele werd bevrijdt door de ENGELSEN.......................In 1713!!!
Honderde jaren trokken alle legers al plunderend door de gemeente ...en iedermaal werden gebieden ingepalmd tot zowat 1741...vanaf nu hoort alles alles toe aan de BARONIE VOGELZANG en 't geslacht de Villenfagne de Vogelsanck had 't voor 't zeggen.... Vanaf 1713 onder Keizer Karel en 't Oostenrijks Huis ....moeten de spanjolen eruit....dos cervos per favoor!!!Van 1700 werd er 40 jaar gevochten gemarteld en geplunderd....een verre verre voorzaat van WINSTON CHURCHILL kwam hier aan de macht MARLBOROUGH !!!Van de Houthalense pastorij(in feite was dat toen een pastoorswinning)maakte hij zijn hoofdkwartier met inderdaad ENGELSEN...Het waren bijna allemaal HERTOGEN...maar voor ons was 't MALBROEK... die bevrijde gans ons dorp en zijn troepen (paarden )bleven op WAUBERG
De witheren van Floreffe hadden hier vruchtbare boerderij en de gronden liepen door tot aan de groenstraat ...Toen de pastorij een beetje zoals ze nu is werd herbouwd was het al 1738 !!!De laatste stallen(waar nu mc donald is)werd boerderij van de pastoor(pastoorswinning) met pachters;Marlborough is niet lang gebleven ...Hij is zich bij zijn troepen gaan voegen in Helchteren(Wauberg -Schietveld)Nog later is in die gebieden in die serres en paardestallen de Heer ARMAND DENISTY begonnen met kweken...De gruweldaden van die vrijdenkers die daar achtergebleven waren zijn nog altijd gekend bij de gedwongen kinderijke gezinnen in en rond Meeuwen -Peer-Helchteren Schietveld!!!
De spaanse nederlanden van Filippe V(koning van spamje)...de Engelse bezetters...de Oostenrijkse nederlanden van Keizer Karel???Het was toen nog erger als nu???Wie heeft het hier voor het zeggen???Het is ondoenbaar om te weten wie hier baas was...In de stamboom van Lijnen die we hier hebben vonden we alleen dat MOLENAAR JAN LIJNEN op 27 0ktober1694 werd dood geschoten (vermoord op zijn molen)...Twee zaken staan vast...door deze bezetting was adel en kerk hun macht verloren???Een enorme omwenteling in ons bestuurlijk bestel...
Mischien dat studiekring"ons molenheem" de tragiek van ons molennaarsfamilies beter kennen en dat het niet blijft bij"wintmolere"komt van windmolen(1439) eerste en oudste van de meerdere molens in leyllo(lillo) op de mangelbeek???
THIS a Kit night...zei den engelsman............................Da weetekik oek nieet...zei de moller.........................................en daar bleef het bij!!! LOEKY
02 Augustus 1787...de eerste steen van de oude kerk...Op mijn verjaardag(leeuwendag)kwam er een nieuw kerk...Vroeger (romaans)konden ze geen daken maken...De oudste kerken van de oudste parochie's hadden allemaal 'n plat dak...en bijna allemaal SINT MARTINUS als patroon... Ook houthalen was bij de eerste parochie's en het valt op dat de Martinusdorpen de grootste in oppervlakte waren...
Hier waren het de broeders...de broeders van floreffe...ORA ET LABORA...die bouwheer waren...Herstellingen door de abt van FLOREFFE.....Pastoor GIJSSENS was eerst broederbouwer en pas nadien pastoor...dus hij legde de eerste steen op 02 augustus 87
Het testament(kerk en staat waren niet gescheiden)werd opgeschreven door de pastoor met twee getuigen (die zelf niet konden schrijven) die de uitvoering tekenden met twee kruiskes enz... enz...Zo kreeg pastoor Gijssens ( eigenlijk de kerk van hôtele centrum)de volle pot....neGROOTE
Maria Dilién(de rijkste van 't dorp)stierf ..."DEN TWEEDEN DAGH DER MAAND AGUSTI DES JAERS SEVENHONDERD VIEREN TATIGH°)...ook de kerk kreeg van de LAAK kreeg van de testatrice(erflaatster) IOO GULGEN !!!
In 2010 werd op 02 Aug bart kaéll 50 en den THUUR 70(hoe oud ik werd op 02Aug. dat zeg ik er niet bij maar het is véél véél ouder haha).........we waren er wel bij toen er uitvoerig werd gevierd in 't casino van middelkerkke...enfin terug naar ons kerk in Augustus 1784 naar onze honderde werkende lekenbroeders...ZE WERKTEN MET ERFGELD...en hebben toen de grote bosgedeelten aangeplant..........................We weten 't niet zeker maar de grootste en oudstenaaldboscomplxen en de bosgedeelten op onze domeinen zijn uit die tijd....Door die overheersing(naaldbos) zien we de vogelbevolking weerspiegeld vooral op kelchter&hengelhoef...WE zien hier en hier alleen de speciale ^sperwers,bosuilen en zwarte meezen.Graaf FERARIS plaatste destijds die historischefactoren al op zijn kaarten...de achterste HALLVIJVER van 't oude Hengel was toen nog bezinkingsbek van Limburg.Troebelheid in vijver of beekbestond niet in HENGELHOEF....
Jammer dat ge nu in het water de maskers die mensen nu dragen niet meer kunt zien ....op 02 Augustus 2010 zien wij 't ook niet meer....
Oude dorpsverhalen...over de molen van tenhaagdoorn(deel2)
Volgens Pieter...mijne vroegere huisbaas en de laatste moller...stonden er vroeger meerdere molens(of hebben er meerdere gestaan)...op het bruin water hoopten ze ijzersteen..op de anderhennepbraakmolens(???) of waterverdeelingsmolens regelden ze het schans water(???)drinkbaar...
De familie CLAES hadden zowat vanaf 1773 OP ALLE MOLENS STALLEN EN SCHUREN
hET STAAT IN DE LICHT(???)meegekomen van ons eerste molen zei PIETER 1844.....Maar het water verminderde,verminderde,verminderderde...dus JAN mathijs Claes die de huidige molen bezat met zijn zusterMarie josepha Claes verhuisden....rond 1849 want pieter is toen getrouwd met marie josepha ...hij werd zo mollersgast PIETER BAETEN was den eerste en de laatste molenaar op de molen van Tenhaagdoorn...Pieter van 1800 was mijn overgrootvader EGIDIUS BAETEN die getrouwd was met "STUFF"zijn dochter(CATHARINA LIJNEN)Dat waren de echte mollers...Egidius stierf effe na den oorlog 1946 en niet ik maar zijn dochter Pauline erfde de molen....maar geweet hoe dat in Hôtele giet zei mijn vader altijd...NEEF en NICHT trouwden beteen ...dus de molen bleef BAETEN molen...Victor Baeten die dienstdoende burgemeester was had just gien 60 HA grond(59 en 'n bitske) en ik (zoon pieter)bleef wonen op 't boerderijke ('t genaderen nr 4)...laatste moller...laatste boer...laatste jager(???)
Aan de Leuvense stoof in 't boerdrijke dat wij in de seventies huurden van Pieter werden er straffe verhalen (jagersverhalen verteld)....PIETER was een kleurrijke verteller...de oudste jager van Limburg...Harmonicaspeler Ongelooflijk...enz enz;enz;
Meerdere muziekbanden (meerdere vrije radio's zijn ontstaan in het geheim in 't boerderijtje nr 4 't GENADEREN)Onze nachtstudio...studio L... werd in heel Limburg beluisterd...vooral kampeerders van Hengel en Kelchterhoef belden 'snachts of stuurden zichtkaartjes....Pieter zei altijd als ze weer eens fotos van hem kwamen nemen...2OOO haal ik niet...Hij stierf in maart 2000...Wie 't verleden eert heeft toekomst!!!
Oude dorpsverhalen...over de molen van Meulenberg...1 ste deel
Op 13mei 1967 ......werd 't vogelreservaat KELCHTERHOEF van de wielewaal geopend....Bij de talrijke aanwezigen in de abdijhoeve vroeg GUST CLAES(hij was toen beheerder LIMBURG)of we er niet konden uitmuizen naar de molen???
Voorzitter van de wielewaal was toen priesterSEGERS en DERMULLE was toen kapitein van de militaire gebieden in Limburg....zo werd ik gids
In feite ben ik pas gids geworden (DE 200ste natuurgids van Belgie in 1970)....toen was ik alleen provinciaal gediplomeerde gids te Bokrijk enz ....Voor Gust was de ongerepte natuur rond de molen 'n echt ornitologisch studiecentrum voor de leden van wielewaal maar hij wist de weg binnendoor niet ...dus loeky moest gidsen...In 1967 was 't reservaat (O.S.C.)uniek...de molen en omgeving nog meer...TENHAAGDOORN...,,
Alles wat mijn gezeldschap kenden van Limburg was Bokrijk-Hengel&kelchterhoef...De fauna aan de molen merkwaardig nooit gezien...toen Gust eksemplaren van de zwarte specht,de boomklever en de nachtzwaluw toonden ...kreeg IK de gelukwensen??? Vooral de gelukwensen van de Heer HEGGER,minister van landbouw en van de Heer BRICHET,directeur generaal van de dienst water en bossen zal ik nooit vergeten........;
Tien jaar geleden1957...vertelde ik...is Houthalen totaal verandert door de aanleg van de weg naar Zwartberg(16 huizen)...de weg naar kwalaak was ooit een weg door 'n woeste streek...krom en scheef...de weg kronkelde door de schoonste landschappen ...alles was ongerepte natuur toen
Meulenberg was ooit EEN straatje...en de weg naar de molen was een karrespoor...Later heeft de molen het karakter van de streek grondig gewijzigd...Het is door de molenbezoekers dat in de jaren fijftig...de fifty's...HET NATUURBESCHERMINGSIDEE onstaan is....
Estetische en andere motieven zijn pas later gekomen...ge kunt die lezen in de oude verhalen van ONS BOERDERIJKE genaderen nr 4
