De poen van uw pensioen... zit in het groenboek van kameraad Porsche
Onlangs kreeg ik van een goede (moslim-)vriend de opdracht mee om eens iets te schrijven over de pensioenen. Toevallig zat er onlangs bij Knack een bijlage betreffende de pensioenen; welke ik met meer dan normale interesse heb gelezen. Aangezien ik - hoewel slechts in een dienstverlenende functie - bij de grootste vakbond van het land - ACV - werk is dit thema nauw aansluitend bij mijn werk- en interesseveld.
De bedoeling van mijn opiniestuk is allerminst om een 'oplossing' te bieden voor het probleem betreffende de vergrijzing en de pensioenen. Ik zal louter enkele opvallende thema's uitlichten, hiervan een persoonlijke mening geven, en in sommige gevallen eventueel een (denkpiste naar) een oplossing aanbieden.
Tot op heden is er nog niet echt een zeer groot probleem met de pensioenen. Ze worden betaald. En behoudens syndicale acties bij geldkoerierbedrijven worden ze nog steeds op tijd betaald. Het zal dan (in principe) ook nooit aan de orde zijn dat de pensioenen niet meer zullen betaald worden. Als er namelijk geld tekort is, gaat een land namelijk geld lenen (obligaties). Het probleem hiermee is echter dat het overheidstekort nu reeds zo hoog ligt, dat we eigenlijk best niet teveel extra schulden maken. Want schulden zullen ooit moeten terugbetaald worden, en Europa laat ook niet toe dat landen hun schulden aanzuiveren door nóg meer geld te gaan lenen. We moeten dus trachten het overheidstekort minstens in evenwicht te houden, en nog veel beter zou zijn om alle schulden weg te werken. Maar hoe begin je daar aan als je weet dat België voor meer dan 300 miljard EUR, Europa in totaal voor meer dan 8000 miljard EUR, en onze Amerikaanse broeders al aan 12000 miljard Dollars aan schulden zitten? Het enige dat we kunnen doen is besparen!
Besparen dus. Er zal op zowat alle vlakken moeten gekeken worden waar er gesnoeid kan worden. Één ding is zeker: het kan niet op de pensioenen. Momenteel worden deze namelijk nog betaald door 4 actieven per gepenioneerde. Binnen 50 jaar zullen de pensioenen moeten betaald worden door 2 actieven per gepensioneerde. De pensioenen zijn in ons land ook nog eens zeer laag. Ze zijn zelfs zo laag dat sommige mimimumpensioenen van mensen die 45 jaar gewerkt hebben nog onder het Europees bestaansminimum liggen. De gemiddelde zelfstandige heeft een pensioentje van om en bij de 500; de gemiddelde privéwerknemer moet het stellen met iets meer dan 1000; een amb(etan)tenaar heeft gemiddeld 2200 aan pensioen. Een gevolg van de verschillende statuten van werknemers. Zaken die - net zoals de pensioenwetgeving - ontstaan zijn in tijden dat de dieren nog spraken, maar tot op heden nog steeds een grote invloed hebben op de pensioenen.
Wat hieraan te doen? Vaak wordt gezegd dat zelfstandigen weinig pensioen krijgen omdat ze weinig afdragen. Dit is pertinent onjuist en onterecht. Zeker als we spreken over de kleine zelfstandigen zoals de slagers, frituuruitbaters, loodgieters,... klopt dit niet. De pensioenen van zelfstandigen zijn intussen reeds een stuk opgetrokken, en zouden uiteindelijk moeten worden gelijkgesteld worden met werknemerspensioenen. Werknemerspensioenen zijn in België óók laag. Zeker de laagste pensioenen moeten opgetrokken worden om toch minstens boven het bestaansminimum te geraken. Kijken we dan naar de (vaste!) ambtenaren, zien we een gans ander beeld. Hun pensioen wordt niet berekend op het loon van hun ganse tewerkstelling; hun pensioen wordt berekend op basis van de laatste 5 jaarlonen. Als ambetanaar verdien je in de laatste 5 jaar van je loopbaan quasi zeker het meest, in vergelijking met de jaren voordien. Het systeem is gegroeid aangezien in zeer lang vervlogen tijden ambtenaren beduidend minder verdienden dan privéwerknemers. Dit werd dan gecompenseerd met een hoger pensioen. Na verloop van tijd zijn de ambtenarenlonen echter ongeveer gelijkgetrokken met privé-lonen; maar de pensioenwetgeving is nooit aangepast aan deze nieuwe realiteit. Ook is de levensverwachting van de gemiddelde Belg intussen enorm toegenomen, waardoor deze hogere pensioenen ook veel langer zullen moeten betaald worden. We merken wel dat er steeds minder vaste ambtenaren zijn. Steeds vaker zijn ambtenaren nu contractueel; wat dus naar het pensioen toe een zeer groot verschil levert. Één oplossing ligt in dit ganse debat voor de hand: een eenheidsstatuut voor alle werknemers (arbeiders, bedienden, contractuele ambtenaren en vastbenoemde ambtenaren)! Het is echter maar de vraag of dit er ooit zal doorkomen...
De tweede pensioenpijler; de groepsverzekering of het aanvullend pensioen dat via de werkgever wordt opgebouwd schiet de laatste jaren ook als een paddestoel uit de grond. Vele werkgevers bieden dit aan als extra-legaal voordeel. Mooi systeem aangezien je hierbij zorgt dat alle werkenden automatisch geld opzij hebben staan voor hun pensioen; zonder dat ze hier ook maar één cent van kunnen opvragen voor hun 60ste verjaardag. Nadeel is natuurlijk dat je hierbij de zwaksten, met de laagste pensioenen (zieken, werklozen, leefloners,...) nog extra benadeeld. En voorlopig is het ook zo dat nog zeer veel werknemers - vooral zij die nu ook het minste verdienen - nog géén groepsverzekering hebben. We zouden dus moeten gaan naar een systeem waar alle werkenden ongeveer evenveel rechten kunnen opbouwen door te werken. Liefst zo min mogelijk afhankelijk van het loon, en zoveel mogelijk afhankelijk van de loopbaanduur.
Verder loopt ook de discussie of de overheid moet inspelen op pensioensparen, en andere formules van langetermijnsparen. Volgens velen zal hierin beknibbeld worden. Vele mensen krijgen stilaan door dat hun latere pensioen niet zal volstaan om hun levensstandaard als gepensioneerde op het peil te houden van voordien. Terecht, als je de bovenstaande bedragen zag. De overheid moet dus ofwel zorgen voor leefbare wettelijke pensioenen, ofwel zal ze moeten zorgen dat de burgers voldoende sparen naar later toe. De meeste Belgen hebben gelukkig nog de traditie om vastgoed te bezitten (hun eigen huis), en staan ook bekend om goede spaarders te zijn. De huidige generatie gepensioneerden maken zich dan ook nog niet teveel zorgen want zij hebben meestal een stevige appel voor de dorst bij elkaar gespaard. De volgende generaties hopen alleen maar dat ze dit ook zullen kunnen doen. De huidige gepensioneerden hebben vaak ook nog relatief vroeg geërfd van hun ouders. Tegenwoordig erven de mensen vaak pas als ze zelf al lang op pensioen zijn. Ook dit maakt een enorm verschil! De systemen van pensioensparen zullen vermoedelijk blijven bestaan; het is maar de vraag in hoeverre de overheid dit zal blijven subsidiëren, aangezien het systeem de overheid stilaan teveel begint te kosten...
Uiteindelijk denk ik dat men geen drastische veranderingen gaat doen in de pensioenwetgeving. Ik vermoed dat er op elk domein een beetje zal bespaard worden. Misschien de pensioenleeftijd een jaartje verlengen; misschien de aftrek van de belastingen voor pensioensparen verminderen; misschien bewust minder vaste ambtenaren aannemen; misschien het tijdskrediet inperken; ... Wat ik ook denk is dat men zal sleutelen aan de 'gelijkgestelde' jaren. Deze jaren dat mensen ziek of werkloos waren tellen nu onbeperkt mee voor het pensioen. Zo kan het bijvoorbeeld (in theorie) dat iemand die slechts één dag werkt; daarna wachtuitkering aanvraagt; en vervolgens 45 jaar werkloos is, toch nog een volledig pensioen krijgt! Dan hebben we nog brugpensioen. Dit systeem wordt afgeschaft, of toch zo gemaakt dat enkel nog zij die werkelijk (fysiek) kapotgewerkt zijn nog vroeger kunnen stoppen. Waarschijnlijk terecht, maar erg pijnlijk voor mensen die mentaal op zijn. Velen dachten om op hun 58 van hun oude dag te gaan genieten, maar er zullen er heel veel zijn, die moeten wachten tot hun 60, 62, 65, ... En dat onze ouderen langer werken levert ook geen extra banen op voor jongeren. Als de economie dus niet terug gaat groeien zullen we een 'verloren generatie' kweken.
Enfin, we zullen dus met z'n allen harder en langer moeten werken. En we zullen maar hopen dat Michel Daerden vlug kan opgevolgd worden door iemand met gezond verstand. Graag Frank Vandenbroecke a.u.b.
