Verwrongen tronie

Als we in onze democratische samenleving een uiterst dubieus, want fascistoïde getint, instituut mogen kwalificeren als the ugly face of capitalism, dan is het wel de als vriendensite gepropageerde internetsite Facebook. Daarvan zijn weliswaar vier miljoen Nederlanders aan gelieerd, maar grote aantallen vormen nu eenmaal geen garantie voor kwaliteit. Miljoenen liepen, zij het vooral in centraal Europa en de omringende landen, indertijd achter Hitler aan, en daarmee is het antwoord op een eventuele vraag of zovelen zich kunnen vergissen, hier al direct gegeven.

Facebook achten wij een uitermate kwalijke instantie, die niets anders doet dan mensen dingen voorspiegelen, doch geen ander doel nastreven dan zelf zoveel mogelijk geld te verdienen aan u en mij en alle anderen die zich in de webben van die giftige spin hebben laten inweven. Eraf kun je niet, en daarmee tonen degenen die voor het systeem verantwoordelijk zijn dat ze er een Gestapo-mentaliteit op nahouden. Men wil u vasthouden en uitpluizen en men doet daarnaast alles om ook al degenen die geen lid van de club zijn of zelfs maar tegen betaling zouden willen zijn, te ontleden op elk gebied. Weerzinwekkend, dat sowieso.

Kort en goed, genoemde instantie maakt deel uit van hetgeen op ons zou afkomen, zoals gezegd is in de Openbaring en dat sedert enige tijd een conlomeraat van feitelijkheden is geworden: het beest dat uit den afgrond opkomt (Apocalyps / Openbaring van Johannes Hfdst XI vers 7 ) en dat zal worden aanbeden, zoals vier miljoen Nederlanders thans actief dan wel passief 'aanbidden' (Apocalyps XIII: 4.)

Facebook is een van de grootste bedreigingen van een vrije samenleving, net als tal van zich als democratisch postulerende regeringen in ons avondland.

 Diverse uitzendingen

Op zaterdag 23 april kunt u via de televisiezender Nederland 2 een nieuwe aflevering van het KRO-programma Reporter bekijken, die de titel draagt Vrienden voor het leven. Dat is al direct een slag in het gezicht, een welhaast ongelooflijke gotspe voor het begrip vriendschap en dus meteen huiveringwekkende hoon jegens al degenen, die dat fenomeen wel kunnen hanteren ten faveure van alle betrokkenen en niet meteen of in de loop van de beklijvende contacten de vrienden tot en met het merg willen uitzuigen. Dat het met vriendschap in de samenhang met Facebook extreem slecht gesteld is, weet ieder die het wil weten. Facebook is het onderwerp van de uitzending in kwestie en dus is vriendschap zeker niet aan de orde, en dat het tegendeel een feit is ─ en de uitermate slechte naam van het bedrijf meer dan volkomen terecht is ─, wordt omstandig uit de doeken gedaan tussen 22:35 uur en 23:15 uur.

Regeringen op nationaal niveau en eventuele schijnbare samenwerkingsverbanden, zoals de Europese Commissie doen vrijwel niets in die context ter bescherming van de inwoners van de aangesloten landen. Waar blijft nu de harde hand van Brussels 'Tante Neelie', die wel concurrentievervalsing aanpakt, maar niets doet tegen inbreuk op de privacy. Waarom dat niet gebeurt? Dat kunnen we u haarfijn uitleggen: omdat overheden op elk niveau zelf sjoemelen om het leven waar het gaat om dergelijke, bestaande, wetgeving. Als een wet de dubieuze wezens van het regeerakkoord in ons land niet past, dan maken ze de wetten wel zo dat ze alle kwalijks op legale wijze kunnen toepassen. Je vraagt je af of ze al architecten op het oog hebben die bepaalde instituten ter internering moeten ontwerpen waar degenen die zich nu nog kritisch uiten, straks volgens hen zouden moeten worden geconcentreerd.

Op genoemde zender is de aflevering in kwestie te zien tussen 22:35 uur en 23:15 uur.

Herhalingen zijn te zien op de digitale televisiezender Holland Doc 24, op zondag 24 april, tussen 21:54 uur en 22:31 uur; en op dinsdag 26 april, tussen 18:14 uur en 18:51 uur.

De Britse televisiezender BBC Four presenteert op donderdag 21 april, tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd, een documentaire over leven en werk van achttiende eeuwse Britse romanschrijvers. Henry Hitchings presenteert het programma.

Hiernaast ziet u het interieur van een Engels koffiehuis in de achttiende eeuw. Dat diende vooral als ontmoetingsplaats voor het bespreken van nieuws, de politiek en, vanzelfsprekend, alle vormen van kunst. Daar kwamen in die tijd ook tal van schrijvers. Diverse romanciers bezochten zo'n instelling om er inspiratie op te doen en langs die weg de sociale elementen in hun boeken zo realistisch mogelijk te maken.

De Britse televisiezender BBC One zendt op donderdag 21 april een documentaire uit over Jon Venables, die achttien jaar geleden ─ evenals zijn mededader Robert Thompson ─ werd veroordeeld voor de nationaal en internationaal veel ophef veroorzakende moord op de tweejarige Jamie Bulger.

In 2010 is Jon Venables voortijdig vrijgelaten. Kort daarna werd hij echter alweer ingerekend als gevolg van een ernstige overtreding van de voorwaarden voor vrijlating.
De documentaire Jon Venables: What went wrong? wordt op genoemde datum ─ uitgezonden vanaf 23:35 uur tot 00:25 uur in de nacht op vrijdag 22 april.

Voor de Maand van de Filosofie heeft Stine Jensen een essay geschreven met de titel Echte vrienden: Intimiteit in tijden van Facebook, Geen Stijl en Wikileaks. 

In het muziekprogramma Performance on 3, dat op dinsdag 19 april tussen 20:00 uur en 22:15 uur onze tijd zal worden uitgezonden door BBC Radio 3, worden drie Franse composities voorgesteld, waarvan de laatste de meest, de eerste de minst, bekende is. Drie verschillende componisten staan borg voor muziek op het hoogst denkbare niveau.
De avond begint met een uitvoering van het Celloconcert nr. 2 uit 19 van Henri Dutilleux (geboren 1916). Het eerdere celloconcert, Tout un monde lointain hebben we uitgebreid besproken op onze zustersite Tempel der Toonkunst, op 21 januari 2009.

Vervolgens klinkt Iberia van Claude Debussy (1862-1918), muziek met sterk Spaanse elementen, en op het voor deze componist gebruikelijke niveau, zelfs zonder dat hij nooit in Spanje is geweest.

Tot slot wordt de fameuze Bolero van Maurice Ravel gespeeld. Daarover kunt u een uitgebreid artikel vinden op de aan deze sites gelieerde fin de siècle site All art is quite useless van Rond1900.nl; die bijdrage is gepubliceerd op 8 juni 2006.

Al die muziek wordt gespeeld door het BBC Scottish Symphony Orchestra onder leiding van Donald Runnicles.

Sensatie
Wat was het een sensationeel gebeuren, nu bijna een halve eeuw geleden, toen de 'roman' Ik Jan Cremer uitkwam [1]. Vanwege de sensuele, niet zelden expliciet-seksuele, passages werd het boek in tal van maatschappelijke geledingen ten strengste veroordeeld. Toch heb ik meegemaakt ─ ik was in die dagen zelf boekhandelaar ─ dat streng-christelijk georiënteerde lieden met in ieder geval één gespitst oor luisterden als andere klanten elkaar juist die passages voorlazen.

Het ligt voor de hand dat de meest abjecte roddels de ronde gingen doen, welke nog meer in aanmerking kwamen voor de kwalificatie pathologische laster. Zo zou Jan Cremer niet eens in staat zijn ook maar één regel op papier te krijgen, omdat hij altijd in andere sferen zou verkeren, en met die woorden kon men maar aan het invullen slaan. Wachtend op een interviewer zou hij niet eens iets willen lezen en maar voor zich uit blijven staren.

Een interview met Leo Kool, uitgezonden door de VPRO-televisie leek al die vermoedens en lukraak gedane mededelingen eerder te bevestigen dan dat Jan Cremers optreden ook maar in de geringste mate heeft bijgedragen tot een ietwat genuanceerder beeld.

Ghost-writers

Een van der mees hardnekkige geruchten die rondzoemden, was het verhaal over de twee ghostwriters, die het boek voor Jan Cremer zouden hebben geschreven: heren der scheppende letteren, die het tijdschrift Gard Sivik zouden domineren: Simon Vinkenoog (1928-2009) en Cornelis Bastiaan Vaandrager (1935-1992). In delen van de boekhandel  bestond de indruk dat de uitgever er niet in het minst enig belang bij had deze geruchten te ontzenuwen, aangezien die in positieve zin zouden bijdragen tot de niet-ongewenste legendevorming rondom de persoon Jan Cremer.

Een uitgever die bij mij in de zaak met enkele anderen van gedachten wisselde over deze tot nationale affaire uitgegroeide kwestie, meldde dat er geen proces wegens pornografie zou volgen omdat uitgeverij De Bezige Bij het predicaat koninklijk droeg en daarmee onschendbaar zou zijn: directeur Geert Lubberhuizen hoefde "zijn vriend Prins Bernhard" maar op te bellen en Justitie hield zich wel gedeisd.

Feiten

Het blijft echter een feit dat Jan Cremer het boek ─ een paperback, die opvallenderwijs tien gulden moest kosten, hetgeen bijna het dubbele bedroeg van wat als gangbaar gold ─ relatief snel door een tweede liet volgen. Nadat de storm enigszins was geluwd en Nederland in de tweede helft van de jaren zestig ijverig ging meedoen aan de seksuele revolutie ─ welke plotsklaps in meer geledingen van de maatschappij een bevrijdend effect had dan men aanvankelijk had gedacht ─, werd de eventuele opwinding over de inhoud van de werken van Jan Cremer, letterlijk en figuurlijk, naar de achtergrond verdrongen,

Daarna heeft de man zich nog op andere manieren binnen het circuit der kunsten gemanifesteerd, onder meer als schilder, en in die context is hij zelfs een deel van het establishment geworden: zo gaat dat dikwijls met aanvankelijk revolutionair optredende figuren. Op de pen van een bankinstelling prijkte een kunstwerk van Jan Cremer.

Close up

Op woensdag 20 april is het alweer zeventig jaar geleden dat Jan Cremer te Enschede werd geboren. Naar aanleiding daarvan presenteert AVRO-televisie op dinsdag 19 april, via Nederland 2, een aflevering van het programma Close up, die geheel is gewijd aan dit culturele fenomeen. De film draagt de titel Jan Cremer ─ Ik schilder, ik schrijf, ik schilder. Daarin wordt getoond hoe een jongen uit Enschede, behept met veel talent, erin is geslaagd zich uit bittere armoe op te werken tot het vermaarde ("wereldberoemde") fenomeen dat nog altijd voldoende heeft aan alleen zijn naam: Jan Cremer; dat ik van anno toen hoeft er niet (meer) bij.

De film zal worden uitgezonden tussen 23:00 uur en 23:55 uur.

__________

[1] De roman Ik Jan Cremer is voor het eerst verschenen in 1964. In 1980 is de tweeënveertigste druk uitgekomen in een kleinere paperbackeditie dan de eerste druk. 

De Britse televisiezender BBC Two presenteert op zaterdag 16 april ─ tussen 20:50 uur en 21:50 uur onze tijd ─ de bijdrage over Elizabeth Taylor: a tribute, waarin wordt teruggeblikt op haar leven en haar carrière. Daartoe is een beroep gedaan op collega's, vrienden en familieleden van de op 23 maart van dit jaar gestorvene, die op 27 februari 1932 werd geboren. 

In dat uur komen aan het woord Pierce Brosnan en Liza Minelli, Joan Collins en Guy Masterson.

In een nieuwe aflevering van de reeks Hörspiel van de regionale Duitse zender NDR Kultur, die op woensdag 13 april wordt uitgezonden tussen 20:00 uur en 21:00 uur, wordt de eerste helft van een tweedelig hoorspel aangeboden dat de titel draagt Die Geschichte von der 1002. Nacht, naar de gelijknamige roman van de Oostenrijks-Hongaarse auteur Joseph Roth (1894-1939). Gezien zijn status als Jood kunnen we stellen dat de man in een, in ieder geval voor hem, gevaarlijke periode van de geschiedenis in Midden-Europa heeft geleefd en gewerkt.

De roman in kwestie is voor het eerst verschenen in 1939; de hier bijgevoegde afbeelding van het voorplat van de roman is van die bewuste editie, gepubliceerd in Amsterdam door Allert de Lange, aangezien dergelijke boeken in Duitsland en in de Duitstalige gebieden niet meer veilig waren na de Boekverbranding in 1933.

De tweede helft van het hoorspel zal worden uitgezonden op dezelfde dag van de volgende week, op woensdag 20 april, eveneens tussen 20:00 uur en 21:00 uur.

Boek uit 1990 in herdruk

Dries Riphagen (1909-1973) was in de jaren dertig één der topfiguren uit de Amsterdamse onderwereld: daardoor droeg hij de bijnaam Al Capone.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog heeft hij de verantwoordelijkheid op zich geladen voor de dood van minimaal tweehonderd mensen. Voorts heeft de man, door verraad, schuld an het oprollen van de persoonsbewijzencentrale die in de zomer van 1942 was opgericht door beeldend kunstenaar Jan van der Veen.

Straf ontlopen

Doordat Riphagen er na de oorlog in is geslaagd te ontkomen — via Spanje naar Argentinië —, kon hij voor die feiten niet ter verantwoording worden geroepen. Een saillant, doch tegelijkertijd zeer wrang detail daarin is de feitelijke steun die Riphagen ten deel is gevallen van de kant van de voorloper van de BVD, het Bureau Nationale Veiligheid, en daarom in het boek over Riphagen — van de hand van de twee Parool-verslaggevers, Bart Middelburg & René ter Steege — Bureau Nationale Vuiligheid wordt genoemd. Dat is geconcludeerd na bestudering van de beschikbare dossiers. Desondanks is nooit onomstotelijk komen vast te staan hoe Riphagen er exact in is geslaagd zijn straf te ontlopen.

Onderzoek gepubliceerd

De twee bovengenoemde schrijvers hebben de zaak Riphagen gereconstrueerd, en het resultaat vastgelegd in het boek met de korte, krachtige titel Riphagen, dat voor het eerst in 1991 is uitgegeven. Zes jaar later is er een herdruk van verschenen; in 2010 is en geactualiserde versie uitgekomen.
Dit boek stelt ons in staat vertrouwd te raken met een stuk Nederlandse geschiedenis, waarvan het gedeelte tijdens de Tweede Wereldoorlog verreweg het onbekendst is, en dat maatgevend is voor d beoordeling van de man in kwestie, die zich niet als hoofd van de Amsterdamse onderwereld het best in de kaart heeft laten kijken, maar juist door zijn handel en wandel tijdens de bezettingsjaren.

Dezer dagen is bekend geworden dat het boek zal worden verfilmd.

De herhaling van een NTR-programma, Klassiek: NTR Matinee, zal via een uitzending door het digitale themakanaal Cultura 24, de kijkers/luisteraars in staat stellen, door middel van een reportage met de titel G.Gebel — Johannes Passion, kennis te nemen van een naam die we nog zelden tegenkomen: Georg Gebel junior (1709-1753), de zoon van senior, die gelijk op met Papa Bach leefde (1685-1750).

In de reportage via Cultura 24 worden we geconfronteerd met een verslag van de voorbereidingen en de eerste uitvoering in Nederland van diens Johannes Passion, in het Concertgebouw te Amsterdam.
De compositie werd gerealiseerd in de jaren dat Gebel was verbonden aan de Hofkapelle van Rudolfstadt (1747-1753); in die tijd heeft hij hele jaargangen kerkcantates gecomponeerd en twee passies, onder meer genoemde Johannes Passion voor zes solostemmen en instrumentaal ensemble.

Die uitzending van Cultura 24 zal worden gerealiseerd op woensdag 13 april, tussen 23:19 uur en middernacht.

In de nacht van zondag 10 april op maandag 11 april, tussen 01:55 uur en 02:50 uur, worden de beide delen van de documentaire Die Außerirdischen door Arte-tv uitgezonden., De eerste aflevering draagt de titel Suche im Weltall; de tweede, die direct in aansluiting wordt voorgesteld, is getiteld Kontakt im Weltall. Het gaat hierbij een Duits-Amerikaanse coproductie uit 2007 van Christian Schidlowski, die voor het tweede Duitse publieke televisienet werd gerealiseerd.

Deze bijdrage zal, in tegenstelling tot zoveel andere documentaires, niet worden herhaald.

Een totaal andere muziekmeester dan Franz Liszt is de Japanner Toru Takemitsu (1930-1996), die in Tokio werd geboren en daar tevens is overleden.
Terwijl het programma van de Finale van het Internationaal Liszt-concours 2011 nog bezig is, begint om 22:45 uur onze tijd een drie kwartier durende uitzending van het programma Pre-Hear van BC Radio 3. Daarin kunt u luisteren naar de slagwerkgroep Nexus en het Pacific Symphony Orchestra onder ;eiding van Carl St. Clair het werk From Me Flows What You Call Time van bovengenoemde Japanner uitvoeren.
Dat werk draagt een intrigerende titel en maakt dermate nieuwsgierig dat van deze zijde meer berlangstelling bestaat voor die compositie uit 1990 voor vijf slagwerkers en orkest. Vanzelfsprekend kan zoiets tegenvallen, maar we geven er toch de voorkeur aan dat te gaan beluisteren, aangezien we die werken voor piano en orkest van Liszt al vele dedennia hebben kunnen horen.

In de nacht van zondag 10 op maandag 11 april presenteert het ZDF drie afleveringen achtereen van de wetenschappelijk-historische reeks Terra XXL, in deze drie gevallen onder de overkoepelende titel Es geschah in den Tropen. Alle drie de documentaires worden aangeduid met Tropenfieber.
De eerste documentaire wordt uitgezonden tussen 01:15 uur en 02:30 uur: Logbuch Bounty , waarin nadere gegevens worden verstrekt met betrekking tot de Muiterij op de Bounty. Daarna is veertig minuten gereserveerd voor het tweede deel van Tropenfieber met de titel Vorstoß am Orinoco, met als thema de ontdekkingen  in Zuid-Amerika van Alexander von Humboldt (1769-1859).
Ter afsluiting wordt, tussen 03:10 uur en 03:55 uur, de derde documentaire uit de reeks gepresenteerd: Mission Südland.

Verspreid over de arbeidsweek van maandag 11 tot en met vrijdag 15 april, steeds 's avonds tussen 22:00 uur en 22:35 uur, zullen — in Am Abend vorgelesen van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur — twee verhalen van Heinrich von Kleist (1777-1811) worden voorgelezen door de acteur Rolf Boysen (geboren 1920).
Als eerste wordt, in de uitzendingen op maandag, dinsdag en woensdag, het verhaal Der Zweikampf gepresenteerd. Diezelfde man, met die onmiskenbare stem, is eveneens degene die. tijdens de twee resterende werkdagen van die week, het tweede verhaal zal voorlezen: Die heilige Cäcilie oder Die Gewalt der Musik.

De editie van het Anerikaanse weekblad Time Magazine, die de datum 11 april draagt, is een environment special. Op de voorpagina wordt gesuggereerd dat met gas uit schalie de energiecrisis zou kunnen worden opgelost. In principe is dat echter wel ietwat kort door de bocht, want de inleidende woorden bij het acht pagina's lange artikel van Brian Walsh binnenin het blad eindigen met "Can the energy industry be trusted to deliver the goods so that everyone benefits?"

In 1957 werd de roman Le président van Georges Simenon (1903-1989) gepubliceerd, welke vier jaar later door cineast Henri Verneuil (1920-2002) werd verfilmd met een sterbezetting. De oer-Franse Jean Gabin (1904-1976) gaf  gestalte aan het personage met de naam Émile Beaufort, dat volgens insiders een voormalige waarachtige Franse president voorstelde: Georges Clemenceau (1841-1929), die tweemaal premier van Frankrijk was (1906-1909, en 1917-2920). Die rolprent is een succes geworden, niet alleen qua filmbeelden en vertolking door de protagonisten: Gabin, Bernard Blier (1916-1989) en Renée Faure (1919-2005).
In talrijke zogeheten flashbacks krijgen we diverse stadia uit de carrière van een progresieve president te zien, waarbij hij in de ontwikkeling van het gebeuren tegenover de chef van het kabinet van de president komt te staan. Volgens de informatie is de tekjst van Simenons roman op het [unt van de linkse dialogen nog wat aangescherpt door scenarist Michel Audiard (1920-1985). De regisseur en de hoofdrolspeler hebben voor de rest gezorgd. Korte tijd na het uitkomen van die film heb ik deze gezien en van alle rollen waarin ik Jean Gabin heb gezien, is deze mij het meest bijgebleven door de onvoorwaardelijke authenticiteit die de man uitstraalde.

De film zal — voorzien van Nederlandse ondertiteling — worden uitgezonden door TV5 Monde, op donderdag 7 april, 's avonds tussen 21:00 uur en 22:50 uur.

In zes decennia productief

Arte-televisie besteedt op zondag 3 april een thema-avond aan de Zwitserse schrijver Max Frisch (1911-1991), die in hoge mate de Duitstalige literatuur van na de Tweede Wereldoorlog mede heft bepaald, net als zijn landgenoot Friedrich Dürrenmatt (1921-1990). Merkwaardigerwijze kwamen zij wel aanbod in talrijke discussies over de meest vooraanstaande Duitse literatuur, maar als het om personen ging, bleef het aantal namen veelal beperkt tot drie — net als in Nederland — de Grote Drie: Heinrich Böll (1917-1985), Günter Grass (geboren 1929) en Martin Walser (geboren 1927), al bleef de paus van de Duitsltalige literaire kritiek volhouden dat Wolfgang Koeppen (1906-1996) de beste Duitstalige schrijver van na de oorlog was.
In bijna zes decennia, tussen 1934 en 1990, is er een groot aantal boeken van Max Frisch verschenen; vele daarvan hadden grote maatschappelijke betekenis.

Speelfilm en documentaire

Een van die boeken van Max Frisch, de roman Homo faber uit 1957, is verfilmd in 1991 door Volker Schlöndorff  (geboren 1939). Deze Duits-FRans-Grieks-Britse coproductie wordt tijdens de thema-avond van Arte-televisie vertoond tussen 20:15 uur en 22:05 uur. In die rolprent  treden onder meer op Sam Shepard, Julie Delpy en Barbara Sukowa.
In aansluiting daarop, tussen 22:05 uur en 23:40 uur, wordt een documentaire uitgezonden over het oeuvre van deze Zwitserse schrijver die een zeer breed scala aan thema's heeft behandeld en daarbij de humor nimmer uit de weg is gegaan.

Helen Mirren als Sofja Tolstaja

De Britse actrice Helen Mirren genoot reeds flink wat bekendheid wereldwijd, vanwege haar rol in een politieserie. Die roem is aardig gegroeid nadat ze Queen Liz heft uitgebeeld in een film over het leven van Princess Diana.

In de nacht van zondag 3 op mandag 4 april kan ieder die het wil en over de juiste apparatuur beschikt, Helen Mirren in een totaal andere rol aanschouwen — die van Sofja Tolstaja — in de speelfilm The last station uit 2009, van Michael Hoffman (geb. 1956), naar het gelijknamige boek van Jay Parinil, voor het eerst verschenen in 1990. Dat boek heeft als thema het laatste levensjaar van Lev Tolstoj (1828-1910).

Relatief voordelig gemaakt

Volgens kenners maat de film een relatief kostbare indruk, maar blijkt deze relatief voordelig te zijn gerealiseerd.
De Russische schrijver en denker over kunst en literatuur — en niet te vergeten: over het christendom en de rol daarvan in het leven van de Russische mensen — wordt uitgebeeld door Christopher Plummer (geboren 1929), die een zeer breed scala aan rollen heeft vertolkt, variërend van Hamlet (ongeveer een halve eeuw geleden), tot en met huisvader Von Trapp in de musical-verfilming The Sound of Music uit 1965.

Verder komen we de acteur James McAvoy in deze rolprent tegen.

Idealisme en werkelijkheid

In het verhaal wordt we verteld hoe de onvrede zich meester maakt van mevrouw Tolstoj als ze bedenkt dat het idealisme van haar echtgenoot weliswaar objectief een goede zaak is — hij wilde zijn nalatenschap ten goede laten komen aan het Russische volk —, maar dat zij zelf geld nodig heeft om te kunnen bestaan.
Opvallend is het relatief grote aantal executive-, respectievelijk junior-, dan wel associative coproducenten dat deelnam aan dit project: twintig.