Een goede week na heden, op 27 oktober, is het exact een halve eeuw geleden, en daarmee geschiedenis, dat er een zeer gevaarlijke, en zich op het randje van een explosie bewegende, confrontatie heeft voorgedaan tussen Amerikanen en Russen ─ beide partijen uitgerust met tanks ─ bij Checkpoint Charlie, de grensovergang in de befaamde, respectievelijk beruchte, Berlijnse Muur, waarvan de bouw in augustus van dat jaar was begonnen. Hoewel de spanning in Berlijn te snijden was, hebben relatief weinig mensen elders begrepen dat men zich op de rand van een nieuwe oorlog bevond. Koelbloedigheid van de diplomaten in kwestie heeft zo'n uitbarsting kunnen verhinderen.

Van het Vara-programma Zembla, dat bestaat uit actuele reportages, zal de aflevering van vrijdag 14 oktober geheel zijn gewijd aan het product palmolie. Volgens de makers van de reportage Shampoo met een luchtje, die op genoemde dag tussen 21:20 uur en 22:00 uur via Nederland 2-tv zal worden uitgezonden, zit er palmolie in onder meer chips en shampoo, koekjes en zeep, ijsjes en bakolie, en laten we vooral de diverse soorten margarine, tot en met sommige biologische, niet vergeten. Je kunt tegenwoordig bijna geen alledaags product meer bedenken of er zit wel palmolie in, die afkomstig is uit tropische landen als Indonesië en Maleisië. Daar is de kap van het tropische regenwoud nu gaande [1] en zullen er op de eenmaal vrijgekomen ruimte onder meer omvangrijke, ja zelfs gigantische, plantages voor palmolie worden gerealiseerd.
Toch bestaat er een keurmerk voor palmolie, dat wordt gesteund door Unilever, Oxfam Novib en het Wereld Natuur Fonds. Doch de vraag is ─ en die komt in de reportage aan de orde ─: hoe betrouwbaar is dat keurmerk?

__________

[1] Van de bijna 1.700 miljoen vierkante kilometer (tropisch) regenwoud is er inmiddels al bijna 200 miljoen vierkante kilomter gerooid.

__________

Zie ook de natuurdocumentaire over Australië's bedreigde regewouden. 

Die Magie der Bewegung luidt de titel van de eerste aflevering van de driedelige documentaireserie Das Genie der Natur die op maandag 10 oktober om 19:30 uur start. [1]
Het thema van de serie is bionica, dat wil zeggen: het onderzoek naar en het uitpluizen van systemen in de natuur, in de hoop en/of met de verwachting, deze in de technologie te (kunnen) toepassen.

Net als het eerste onderdeel op maandagavond, duurt ook de tweede aflevering, Material ist alles, goed veertig minuten.
Die aflevering wordt op dinsdag 11 oktober, eveneens tussen 19:30 uur en 20:14 uur uitgezonden. [2]
Dat geldt tevens voor de laatste van de drie onderdelen van deze documentairereeks die in 2006 in Oostenrijk werd gerealiseerd door Alfred Vendl en Steve Nicholls, welke thans als bijdrage van Arte France en de ORF aan Arte-tv ter beschikking wordt gesteld. Het geheel wordt vertoond op het beeldformaat 16:9, en is voorzien van stereofonisch geluid. Deze aflevering is te zien op genoemde zender, op de avond van woendag 12 oktober: Energie ist der Schlüssel. [3]

__________

[1] Een herhaling van het eerste deel is te zien op maandag 17 oktober, 's middags vanaf 14:00 uur.

[2] Arte-tv zendt de herhaling van deze aflevering uit op dinsdag 18 oktober, vanaf 14:00 uur in de namiddag.
[3] Deze aflevering zal worden herhaald, op dezelfde zender, op woensdag 19 oktober, eveneens vanaf 14:00 uur.

__________ 

Afbeelding: Leonardo da Vinci's tekening met het ontwerp voor een vliegtuig is een goed voorbeeld van bionica. 

Luisterversie

BBC Radio 3 biedt op zondag 9 oktober ─ tussen 21:30 uur en 23:00 uur in het programma Drama on 3 ─ een radioversie van het toneelstuk Saint Joan uit 1923 van de in 1925 met de Nobelprijs voor Literatuur onderscheiden, Engelse toneelschrijver, muziekcriticus en zo veel meer: George Bernard Shaw (1856-1950).

Lindsey Marshal spreekt de rol van Jeanne d'Arc; voor de regie tekent Jonquil Panting.

In het Noorden van Siberië woont het volk van de Nenetsen, dat beschikt over een traditionele levensstijl welke ernstig wordt bedreigd nu in die regio van Siberië zowel gas alsook minerale afzettingen zijn gevonden.

Over dat volk handelt de documentaire die Jérôme de Missolz en Marie-Brunet-Debaines dit jaar voor Arte France hebben gerealiseerd over de Kinderen van de toendra welke op vrijdag 7 oktober door de Frans-Duitse cultuurzender Arte-tv zal worden uitgezonden tussen 22:40 uur en middernacht.

De film, in HD-kwaliteit met stereofonisch geluid, op het beeldformaat 16:9, zal door dezelfde zender worden herhaald op vrijdag 21 oktober, vanaf 10:00 uur in de ochtend.

Arte-televisie heeft een driedelige documentaireserie Auf Entdeckungsreise durch Kanada's Norden over Canada's Noorden voor de kijkers in petto. Het eerste deel ─ Von Riffen und Wasserwüsten ─ wordt uitgezonden op maandag 3 oktober, tussen 18:15 uur en 19:00 uur, over de Schotse ontdekkingsreiziger ─ die tegelijkertijd bonthandelaar was ─ Alexander MacKenzie, die samen met Chris Breier en Dan Pahman de presentatie van het programma doet.

Deel 2 wordt op dinsdag 4 oktober, eveneens tussen 18:15 uur en 19:00 uur: Von Einsiedlern und Indianern.
De derde aflevering is te zien op woensdag 5 oktober, weer op genoemde tijd: Nordlichter und Inuit.

Het populair-wetenschappelijke televisieprogramma Labyrinth dat door de NTR in samenwerking met de VPRO wordt uitgezonden, werpt ook in de aflevering van woensdag 21 september weer vragen op die door andere, gelijksoortige, programma's worden genegeerd. Nieuwe, respectievelijk, gewijzigde, inzichten bieden meestal wel stof tot nadenken.
In 1859 is voor het eerst geregistreerd komen vast te staan dat een zonnestorm ─ simpelweg een verhevigde vorm van zonnewind ─ op aarde enorme gevolgen, onder meer dodelijke, kan veroorzaken.

In dat jaar is het gebeurd dat mensen zijn geëlektrocuteerd, die op dat moment aan het werk waren met het telegraaf-systeem. Dat was het directe gevolg van de botsing van die zonnestorm met het aardmagnetisch veld.
De verwachting van wetenschappers is dat de komende tijd opnieuw een zonnestorm van deze omvang de aarde zal bereiken, maar het is ─ althans op dit moment ─ nog niet mogelijk te voorspellen wanneer dat zal gebeuren. In verband met berichtgeving omtrent de NASA is het jaartal 2012 genoemd.

Deze uitzending is op genoemde dag te zien via Nederland 2, tussen 20:50 uur en 21:25 uur, gepresenteerd door Eric Arends.

Isabelle Adjani
Het is alweer bijna een kwart eeuw geleden dat regisseur Bruno Nuytten (*19) ─ eertijds cameraman van topniveau ─ een schitterende uiting van biografische speelfilmkunst heeft gerealiseerd in Camille Claudel, de befaamde beeldhouwster (1864-1943), uitgebeeld door Isabelle Adjani, die tevens als coproducente is opgetreden. Naast haar vertolt Gérard Depardieu de rol van de internationaal befaamd gebleven Auguste Rodin en voorts kunnen we de verrichtingen zien, en eventueel bewonderen van Danièle Lebrun en Laurent Gréville.

Situatie
Camille Claudel heeft de overtuiging dat ze zich moet handhaven gedurende een periode waarin mannen het voor het zeggen hebben; ze wil haar zelfstandigheid bewaren. Als achttienjarige komt ze echter in contact met beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917), die weliswaar als kunstenaar geniaal is, maar die tegelijkertijd een vreselijke egomaan is. Dat doet Camille de das om.

De fotografie van Pierre Lhomme is veelvuldig hoog geprezen, en dat geldt tevens voor de decors van Bernard Vézat. De rolprent werd onderscheiden met zeven Césars (het Franse equivalent van de Oscars); één ervan was voor Isabelle Adjani, die dat voor de derde keer mocht beleven.

Arte-televisie zendt deze biografische film uit op zondag 18 september, tussen 20:15 uur en 23:00 uur. Herhalingen zullen worden uitgezonden in de nacht van donderdag 22 op vrijdag 23 september, vanaf 01:55 uur, en nogmaals in de nacht van woensdag 28 op donderdag 29 september vanaf 01:30 uur.

Joel en Ethan Coen tijdens het Filmfestival te Cannes in 2001.

Uit alle windstreken 
Het digitale televisiekanaal Cultura 24 presenteert op zaterdag 17 september de Frans-Zwitsers-Italiaans-Duitse coproductie Paris, je t'aime, uit 2006. Daarin worden twintig, korte liefdesverklaringen aan de hoofdstad van Frankrijk voorgesteld. Internationaal hoog in aanzien staande regisseurs "uit alle windstreken" hebben een vijf minuten durend filmpje afgeleverd waarvan thema en inhoud zijn gesitueerd in Parijs, en in al die gevallen gaat het om de liefde.

Onder die twintig aan dat project medewerking verleend hebbenden komen we de gebroeders Coen tegen, evenals Wes Craven, Steve Buscemi, William Dafoe, Tom Tykwer en Juliette Binoche.

De uitzending is te volgen tussen 21:00 uur en 22:55 uur.
Eventuele herhalingen ─ met name in de nachtelijke uren en overdag tot ongeveer 18:00 uur ─ tijdens de week van zaterdag 17 tot en met vrijdag 23 september kan men opsporen in de afdeling Programmagegevens op de website van Cultura 24.

In het muziekprogramma de bedding dat, zoals gebruikelijk, het laatste uur van de dagprogrammering op de zaterdag van Radio 4 vult, kunnen we ons op zaterdag 10 september laten informeren omtrent een compositie door Joey Roukens (*1982): een Concert voor slagwerk en orkest (Percussion Concerto). 

Op 9 september 1901 is de Franse schilder Henri Marie Raymond, graaf de Toulouse-Lautrec op kasteel Malromé (in het Franse departement Gironde) tijdens een bezoek aan zijn moeder overleden. Hij was geboren te Albi, op 24 november 1864. Daar is nu het Toulouse-Lautrec Museum gevestigd.
In het radioprogramma ZeitZeichen van de Duitse regionale zender WDR3, wordt op vrijdag 9 september, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, in een aflevering die bij de dag en maand hoort ─ hier: 9 september ─ deze sterfdag herdacht, onder het dagelijkse motto Stichtag heute.

Wat daarin precies aan de orde zal komen, is op dit moment onbekend, en dat het niet al te veel zal (kunnen zijn) ─ gezien het kwartiertje dat voor het programma (dagelijks) wordt uitgetrokken ─, spreekt vanzelf. Aan de andere kant: als een programmamaker gericht de (in dit geval) luisteraars van informatie voorziet, zal menigeen die gegevens uit minder dan een kwartier ook niet zo gemakkelijk kunnen reproduceren.

__________

Afbeelding: Toulouse-Lautrec in Villeneuve aan de Yonne. Schilderij van collega-tijdgenoot Édouard Vuillard (1868-1940). Het bevindt zich in het Toulouse-Lautrec Musuem te Albi. 

Niet zo heel veel lezers van deze site zal de naam Ludwig Müller-Uri een begrip zijn. Toch wordt hij, zij het kort, herdacht op zondag 4 september, in het radioprogramma ZeitZeichen van de Duitse regionale zender WDR3. In de aflevering van die dag ─ Stichtag heute ─ wordt aandacht besteed aan het feit dat deze glasblazer op 4 september 1811 werd geboren. Van lieverlee ging hij nadenken over andere, nieuwe, aspecten van deze glasblazerskunst.
Eerst experimenteerde Müller-Uri met ogen voor poppen en opgezette dieren. In 1832 werd hiermee de aandacht van de Würzburger oogarts professor Heinrich Adelmann (1807-1884) getrokken, die zich nog in hetzelfde jaar met de bijzondere glasblazer in verbinding heeft gesteld.

Zo is Ludwig Müller-Uri terechtgekomen bij het kunstoog voor de mens, een niet te verwaarlozen onderdeel van de oogprothetiek binnen het kader van de, eerst alleen Duitse, oculanistiek in de negentiende eeuw. Het moet de levenskwaliteit van de patiënten in kwestie ─ die een oog moesten missen en daarvoor in de plaats een hulpstuk wensten ─ een enorme verbetering van de levenskwaliteit hebben betekend.
Ludwig Müller-Uri overleed op 7 november 1888.

Arte-televisie heeft op zaterdag 3 september ─ tussen 21:05 uur en 22:00 uur ─ de Deense documentaire Und sie bewegt sich doch, uit 2008, van Lars Becker-Larsen op het programma staan: over revolutionaire denkers, die zich diepgaand hebben beziggehouden omtrent vraagstukken met betrekking tot de hemel en de aarde, hetgeen heeft geleid tot onder meer de bewering dat de aarde niet het middelpunt van het uitspansel is, maar dat onze planeet in beweging is.

De door hen geventileerde beweringen hebber ertoe geleid dat ze uit de kerkelijke gemeenschap werden gezet en er in geen enkel opzicht meer deel van mochten uitmaken.

Het gaat daarbij om de volgende grootheden uit ons verleden:
De Duitser Niklas Koprnigk, beter bekend als Copernicus (1473-1543)
De Deen Tycho Brahe (1546-1601)
De Italiaan Galileo Galilei (1564-1642)
De Duitser Johannes Keppler (1571-1630)

De Engelsman Isaac Newton (1643-1727)

Omniseksualiteit voorop

In een krakkemikkige stationcar uit de jaren zeventig zijn vier mensen ─ die allen aanspraak maken op de kwalificatie verdoolde ─ onderweg zuidwaarts. In die entourage doen de vier meer kennis en ervaring op; voor de ene persoon staat daarbij kalverliefde voorop, voor een tweede is dat het moederschap. Een derde van hen ondergaat homoseksuele gevoelens.

De Belgische acteur Yannick Renier (*1975) ─ zo'n man die niet alleen voor massa's vrouwen aantrekkelijk is, maar tevens voor een groot aantal vertegenwoordigers van zijn eigen geslacht ─ speelt de rol van de zenventwintig jaar oude bestuurder van de stationcar; naast hem zit een lifter. Achterin bevinden zich een meisje en haar broer, gespeeld door respectievelijk Léa Seydoux en Théo Frilet.
In deze Franse rolprent, Plein sud, uit 2008, geregisseerd door Sébastien Lifshitz komen, net als in zijn andere speelfilms, zogenoemde omniseksuele thema's voor. Lifshitz is een man met een geïntensiveerd gevoel voor detail, en dat komt nu ook weer in Plein sud goed uit de verf. Het tempo mag dan af en toe wat traag lijken, de verwikkelingen doen zich in een snel tempo voor.

Uitzendingen

Plein sud wordt vertoond door TV5 Monde, op donderdag 1 september, tussen 21:00 uur en 23:00 uur. Herhalingen zijn te zien, op dezelfde Franstalige zender, op zondag 4 september,
vanaf 23:45 uur, tot 01:15 uur in de nacht op maandag 5 september. Ook in de vroege avonduren van dinsdag 6 september staat deze speelfilm nogmaals op het programma: dan tussen 18:35 uur en 20:00 uur.

De digitale Nederlandse televisiezender Cultura 24 presenteert op woensdag 31 augustus de herhaling van een documentaire over de Nederlandse schrijver Willem Frederik Hermans (1921-1995)', die onder meer wordt gekwalificeerd als een groot schrijver met een omstreden persoonlijkheid. Het gaat om een film uit 1989 van Erik Lieshout, getiteld Ik verlang naar niets dat voorbij is terug. Deze bijdrage gaat vooraf aan twee films, die op donderdag en vrijdag aansluitend zullen worden uitgezonden op hetzelfde kanaal. Meer daarover in een bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der filmkunst.

De documentaire wordt uitgezonden tussen 19:49 uur en 21:08 uur.

Aan het begin van de nacht van woensdag 31 augustus op domderdag 1 september kan men via de televisiezender Nederland 2 een programma bekijken in de reeks VPRO Import, hetgeen wij graag aanbevelen in de belangstelling van allen die geïnteresseerd zijn in schrijvers en letteren.
Het gaat daarbij om de documentaire van Richard Robbins uit 2007, Operation Homecoming. In de oorspronkelijke, Amerikaanse versie is daar nog als ondertitel aan toegevoegd Writing the Wartime Experience. Daarin wordt getoond hoe ervaren Amerikaanse schrijvers door de Amerikaanse regering werden 'uitgezonden' naar Afghanistan en Irak, om cursussen in schrijven te geven aan de aldaar gelegerde troepen.
De oogst van dat als zaaien van voldoende prikkeling die moest uitmonden in ware producten van het Schrijfproces bestaat in een grote hoeveelheid gedichten en verhalen, brieven en dagboeken, die als basis dienen voor de documentaire, die zal worden uitgezonden tussen 00:10 uur en 01:30 uur.
Herhalingen worden verzorgd door het digitale televisiekanaal Holland Doc 24, in de loop van donderdag 1 september, tussen 22:10 uur en 23:30 uur; op vrijdag 2 september volgt een tweede herhaling op hetzelfde digitale kanaal, dan tussen 17:50 en 19:10 uur.

Het tweede, Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas biedt op zondag 28 augustus, 's avonds tussen 21:00 uur en 21:50 uur, een nieuwe aflevering van de serie South Pacific, documentaires over, onder meer eilanden in, de Stille Zuidzee. Deze aflevering, Strange islands, wordt gepresenteerd door de, inmiddels alom bekende, Britse acteur Benedict Cumberbatch (*1976). Hij heeft naam gemaakt als de jonge Stephen Hawking in een speelfilm over diens vroege levensfase, en als de nieuwste 'editie' van de wereldvermaarde, doch niet geheel van onmaatschappelijke trekjes gespeende, superspeurder Sherlock Holmes.

Het digitale vierentwintig uurs televisiekanaal Cultura 24 herhaalt in de nacht van zondag 28 op maandag 29 augustus, tussen 00:00 uur en 00:52 uur, een aflevering uit het NPS-programma Het uur van de wolf: in dit geval de documentaire Letter en geest ─ over Frans Kellendonk.
Daarin wordt ingegaan op het werk van de in 1990 overleden schrijver (geboren in 1951), die ─ evenals Doeschka Meijsing (geboren 1947), Dirk Ayelt Kooiman (geboren 1946) en Nicolaas Matsier (geboren 1945) ─ een rechtgeaarde vertegenwoordiger van het Academisme in de literatuur was.
In 1982 is Kellendonks Letter en Geest ─ Een spookverhaal verschenen, een roman vol dubbele bodems; een boek echter dat een storm van kritiek en de daardoor ontstane discussies heeft losgemaakt. De auteur werd onder meer beschuldigd van antisemitisme en homohaat. Hoewel zulks in theorie beide mogelijk is, lijkt het nogal onwaarschijnlijk dat de homoseksueel Frans Kellendonk een homohater is geweest. In een radiocolumn uit dezelfde periode als Letter en geest heeft hij weliswaar als laatste zin de woorden "De homoseksualiteit de wereld uit, te beginnen bij Nederland" gebruikt, maar dat was in de tijd dat die woorden werden gebruikt in de strijd tegen kernwapens. Het ligt objectief dan ook voor de hand dat er sprake was van satire of andersoortige, al dan niet literaire, humor. De inhoud van de column gaf dat ook al aan: het Romeinse rijk zou 'immers' ten onder zijn gegaan aan de aldaar heersende homoseksualiteit, en dat 'feit' zou men kunnen doortrekken naar de (toen) huidige tijd.

De inhoud van de documentaire zou u verder op weg kunnen helpen om te komen tot een eigen oordeel over het boek en, mede daardoor, over de plaats van de auteur binnen onze letteren.