In tegenstelling tot de vrijwillige rechtspraak uit de schepenboeken ( De wettelijke passeringen (1528-1663) bevatten deze flink uit de kluiten gewassen registers van Kalken burgerlijke geschillen tussen één of meerdere eisers (heescher(s)) en de verweerder(s) (meestal afgekort tot vrw). Het betreft zaken als niet betaalde pacht, achterstal bij de aflossing van leningen (a), het recht van passage over paden en wegen of vergoedingen bij akkerschade. Ferie betekent rechtszitting volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) (http://gtb.inl.nl/). De jaren 1566-84, 1596-1612 & 1643 ontbreken (RAG/OAK).

(a) Kalken in de 'slaepere' van de abdij van Roosenberg (1466).

Regelmatig spande de baljuw in naam van de Heer een rechtszaak aan causa officio (van ambtswege, niet in persoonlijke naam). Zaken staan soms meermaals op de rol om het onderzoek ten gronde te voeren. Indien nodig werd bij hogere instanties, zoals de Gentse advocatuur, vooraf advys van gheleerde ingewonnen om een juridische knoop te ontwarren, waarna de schepenen tot een uitspraak kwamen, bijv. een ordonnantie (bevelschrift) aan de verliezende partij tot betaling. Om een eis kracht bij te zetten wordt reeds eind de 16e eeuw af en toe verwezen naar een staet van goede. Deze boedelbeschrijvingen kwamen dus toen ook al voor, maar zijn niet bewaard. We vinden hier ook renunciaties ten sterfhuyse (afgewezen nalatenschap wegens een negatief saldo) en onderaan de folio's aanstellingen als voogd, wat een inzicht biedt in de aangetrouwde families.

Bronnenmateriaal in verband met Kalken vóór 1500 is schaars. Zo zijn poorters- [1] of baljuwsrekeningen [2], of naamlijsten met weerbare mannen [3] uit die periode zijn ofwel onbestaand, of gewoonweg verdwenen. E. BALTHAU publiceerde reeds een reeks artikelen in Castellum over hoofdcijnsplichtigen [4] van de Gentse Sint-Pieters- en Sint-Baafsabdijen te Kalken & Laarne in de dertiende/veertiende eeuw.

[1] Van het Latijnse portus: haven. Burgers met voorrechten op fiscaal-, rechterlijk-, economisch en politiek vlak binnen de middeleeuwse stadsmuren. In Vlaanderen gaan sommige rekeningen terug tot de 13de eeuw: Brugge (1281), Pamele-Oudenaarde (1291) en Ieper (1297). In de Kalkense baljuwsrekeningen vinden we sporadisich wel de namen van Kalkenaren die poorter waren van Dendermonde, waardoor bij hun overlijden de nabestaanden ontsnapten aan lokale belastingen zoals 'het beste hoofd'. Zie 'Juridisch geschil over 'het beste hoofd' te Kalken in 1612', Castellum, nr. 4, december 2021, pp. 20-29 bij het thema 'Publicaties van de auteur'.

[2] Van bepaalde dorpen en steden uit het Land van Dendermonde zijn wel nog rekeningen bewaard in het Brusselse ARA, Archief Rekenkamer, nrs. 14355-14363. 

** UPDATE ** De Kalkense baljuwsrekeningen zijn wel vanaf 1500 bewaard in het Familiefonds de Merode Westerloo (ARA, Brussel) ( ).

[3] Militielijst van volwassen mannen, burgerwachten die ten tijde van oorlog moesten optrekken met hun eigen wapens. Het handschrift van Jan de Neve, griffier van het Land van Waas (1561) maakt wel melding van een lijst uit 1552 met 97 weerbare mannen in Kalken, en Laarne (F. MICHEM, Het Land van Dendermonde omstreeks 1560, Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, derde reeks, deel 4, pp. 297-98). Keizer Karel V voerde in 1552-1553 een militaire campagne tegen Hendrik II van Frankrijk. Zijn zus Maria van Hongarije, landvoogdes der Nederlanden, liet daarom de lijsten aanleggen. 

In de haardentelling van 1469 voor Kalken / Lichtervelde staan geen namen vermeld, enkel het aantal van 223 huisgezinnen, waarvan er maar liefst 73 arm waren. In opdracht van de Rijselse Rekenkamer werden overal tellingen uitgevoerd, en op basis van het bewonersaantal werd dan het aandeel berekend dat elk dorp moest ophoesten in een globale belasting. Enkele lijsten bevatten wel de naam van het gezinshoofd.

[4] Jaargang XIV, nr. 4, 1977, pp. 3-30; jg. XV, nr. 3, 1998, pp. 3-38; jg. XXVI, nr. 4, 2009, pp. 9-72; Een vijftiende-eeuwse renterol van de Tafel van de Heilige Geest van de Sint-Denijs parochie van Kalken, jg. XXV, nr. 2, 2008, pp. 5-25 ( Aanbevolen lectuur).

Hierna volgt een nieuwe bijdrage om deze leemte op te vullen (met dank aan E. BALTHAU voor de correcties). De abdij van Roosenberg te Waasmunster bezat in het midden van de 16de eeuw een omvangrijk archief over haar grondbezittingen in het huidige Zeeuws- en Oost-Vlaanderen. Een aantal stukken werd echter steeds slechter leesbaar en moest ontcijferd en overgeschreven worden. In 1548 werd deze opdracht toevertrouwd aan Jan Wittock, priester en kapelaan te Sint-Niklaas. Pas in 1557, 1 jaar na zijn dood, was de slaepere afgewerkt. [5] Het woord duidt hier op een boek dat niet telkens bijgewerkt moet worden.

[5] Voor meer informatie: http://home.scarlet.be/abdij.roosenberg/geschiedenis/rottier-slaper.html.
[6]  "Overeenkomst waarbij, tegen een ineens ter beschikking gesteld bedrag (meestal verzekerd op een bepaald onroerend goed) een periodieke  uitkering (in geld of in voortbrengselen) wordt bedongen" (Woordenboek der Nederlandsche Taal). Zie http://gtb.inl.nl/.

[7] De inning gebeurde aanvankelijk in natura, waarbij een 1/10e van de oogst werd opgehaald. Later werd dit recht dikwijls verpacht en voldaan in klinkende munt.

Ik bestelde online een CD-Rom van H. ROTTIER & A. TRUYMAN, VVF-Land van Waas (2006), met digitale fotografie van het volledige register en een index op de vermelde familienamen, zonder enige naamgenoten. In folio's 161-162 komt Kalken aan bod (Laarne komt er niet in voor). Het manuscript geeft letterlijk weer wat in 1511 de baljuw en schepenen lieten optekenen in een charter met daarin de tekst van een origineel charter van 1466 (datering na omzetting van de Paasstijl naar onze huidige jaarrekening - cf. https://nl.wikipedia.org/wiki/Jaarstijl). Na verloop van tijd was het charter zodanig slecht leesbaar dat, na controle van de zegels en het vaststellen van de authenticiteit, een afschrift werd gemaakt dat eraan werd gehecht, een zgn. vidimus (cf. RAG, Inventaris van het archief van de Abdij van Roosenberg te Waasmunster (1258-1994), nr. 642: Voor baljuw en schepenen te Kalken, Pieter Oesterlinck en zijn echtgenote Celie Bontincx, en Jan vanden Velde genoemd "de Duutsche" en zijn echtgenote Katheline vanden Herweghe aan Jacoppe van Geetbrucghe en zijn echtgenote Mergriete 's Coninx, bezet op goederen te Kalken. Met afschrift. 1466, 1747, 1 charter en 1 stuk).

De geannoteerde transcriptie telt een 44-tal persoonsnamen, waarvan 4 koppels plus 2 bijnamen. Wellicht gaat het in de meeste gevallen om Kalkenaren, al kunnen sommige eigenaars / pachters van buiten de parochie afkomstig zijn. Bontinck, Haenken, Van Damme, Van Eesvelde en Van Herweghe komen in elk geval reeds voor op oudere lijsten van Kalkense hoofdcijnsplichtigen uit de 14de eeuw. Ook 1 perceel wordt bij naam genoemd.   

Vooraf wat duiding: zonder bankinstellingen voor kredietverstrekking op het platteland, gingen particulieren een lening aan bij vermogende derden, bijv. voor de aankoop van onroerend goed dat meteen werd gehypothekeerd als onderpand (bezette rente). Bij een onbezette lening sprak men van een 'obligatie'. Op de jaarlijkse vervaldag moest de schuldenaar (verkoper) contractueel een intrest betalen aan de schuldeiser (koper) (bijv. de penninck 20 = 5%). Dit systeem was in principe eeuwigdurend en erfelijk, dwz. zolang de hoofdsom (principael) niet volledig was terugbetaald, ging deze verplichting over op de volgende generaties. Zo zijn termijnen bekend van meer dan honderd jaar. 

Indien het contract niet werd gerespecteerd, kon het goed worden aangeslagen en openbaar verkocht. Schuldeisers en hun erfgenamen konden de hoofdsom niet terugeisen, maar wel de rechten doorverkopen of bij leven of testamentair schenken (bijv. aan de Kerk in ruil voor het jaarlijks opdragen van een herdenkingsmis). Om rechtsgeldig te zijn werden de overeenkomsten geregistreerd in de schepenboeken ( Wettelijke passeringen).

Elke religieuze diende een soort bruidsschat mee te brengen bij haar intrede. Hier schonk Lysbette VAN HENDE een jaarlijkse som geld die haar toekwam. Oorspronkelijk verkregen 2 koppels in 1466 een lening met gronden als onderpand, die toen aangekocht werden of reeds in hun bezit waren. Bij laattijdige betaling mochten de schuldeisers veertien dagen lang dagelijks 2 groten extra aanrekenen. Indien daarna nog niet betaald was, konden ze de onroerende goederen laten aanslaan. Later ging de verplichting over op anderen. De ene helft werd na een proces vervallen verklaard, het kapitaal van de andere helft werd pas volledig afgelost in 1686, meer dan 2 eeuwen later.

Folio 161 recto
                                                            "Calckene                                                  CLXI

Calckene in dese prochie hebben wy thien scell(inghen) [8] gro(te)n tj(ae)rs [9] erff(e)l(icke) rente. ons toeco(m)mende van joncvr(auw)e lysbette van hende fa joos onse religieuse. Danof dat wi hebben eene(n) ouden saertere [10] zeer duustere en(de) onleselick inden datu(m) van den jare ons heeren alsmen screef duust vierhondert viven zestich den xxiten dach van laumaent [11]. Den welkcken saertere es gherenoveert en(de) v(er)nieut ano duust vyf hond(er)t en(de) elleve de xxvije. dach van hoymae(n)t [12]. welcken saertere es ghescre(ve)n in franchin [13] seer scoon claer en(de) vulmaect en(de)met vijf groen wassen zeghelen gheseghelt en aenden ouden saertere ghehecht beghi(n)nende aldus //.

Wy lieven vanden neste [14] bailliu en wettelick maendere [15] va(n) den edelen en weerden heere me(ssi)r(e) [16] adriaen vilain [17] heere va(n) raesseghen van calckene en(de) van sent janssteene van sijnder prochie en(de) vierschaere [18] van calckene met dies daer toe behoort. jacob de gheest jan braecke jacob douwe. en(de) jooris dierix scepenen van voors(eijde) prochie en(de) vierscaere van calckene. Doen te wetene allen deghenen die dese [...] sullen sien ofte hooren lesen Dat wij up den dach van heden date deser hebben ghesien en(de) ghevisenteert eene(n) wettelicken saertere in parchiemine [19] beseghelt in groene(n) wasse met dobbelen steerten metten zeghelen van wylent jan vanden broucke bailliu in dien tydt en(de) wettelick maendere me(ssi)r(e) vrauwen Anthonine van massemme [20] van haren heerscepe [21] en(de) vierscaere vander prochie van calckene pieter bonti(n)ck claes ghelgroet [19bis]. pieter de wilde. gillijs vromont jooris zoys gillijs van eesevelde. en(de) jan haenken als scepenen in die(nen) tydt vander voors(eijde) vierscaere inden datu(m) vanden jare ons heeren dusentich vierhondert en(de) vivenzestich den xxiten dach van laumaendt den welcken saertere wij saghen vonden en(de) lieten gans gave. en(de) onghecasseert sonder eeneghe vitieuse rasuere [22] vut ghedaen alleenlick dat den zeghele vanden vanden voors(eijde) bailliu by oudtheden ofte quade bewarenessen ghecorru(m)peert en(de) af ghebrocken was van welcken wettelicken saertere dinhoudt hier naer volght en(de) gheincorporeert staet van woorde te woorde luden aldus

Wij jan vanden broucke bailliu ettc mentioneren(de) de selven saertere hoe dat voor heere en(de) wette [23] voorscreve(ne) co(m)men en(de) ghecompareert zij(n) in properen persoone pieter oosterlinck en(de) celie bontincx zyn wettelick ghetraude wijf. jan vanden velde [24] dieme heet duijtsche. en(de) kateline van heerweghe  zij wettelick ghetraude wijf. en(de)  hebben aldaer verkent by haeren v... en danck en(de) goets moet wille. dat sij hebbe(n) vercocht. wel en redelicke jacoppe van gheetbrugghe en(de) margriete sconincx zinen wettelicke ghetraude wijve thien sc(ellinghen)"

[8] Schellingen: oude munteenheid.

[9] Jaarlijks.

[10] Charter: akte bekrachtigd met zegel(s).

[11] 21/01/1466 volgens de huidige tijdrekening, niet 1465 (zie hoger). De lau(w)maand is januari.

[12] 27/07/1511. De hooimaand is juli.

[13] FRONCIN, -chin, frochin, franchin: espèce de parchemin français (Frans perkament). Zie www.lexilogos.com/etymologie.htm

[14] Genoemd als baljuw vanaf 1505, Jan van den broucke vanaf 1464 Kalkense baljuws (14de-18de eeuw). 

[15] Plaatselijke vertegenwoordiger.

[16] Edele Heer/Vrouw.

[17] Zoon (1490-1532) van de gelijknamige Adriaan Vilain en Maria van Kooigem (cf. noot 20).

[18] Latere toevoeging in de rechtermarge (cf. noot 34). De vierschaar was de schepenbank, die meestal met 7 zetelden.

[19] Perkament.

[19bis] Het Algemeen Familiefonds deel I, 1.

[20] Dochter van Jan van Massemen en Adriana de Cabillau. Via haar huwelijk met Maarten Vilain van Gent kwam Kalken in het bezit van het stamhuis der Vilains ( De Bourgondische Rekenkamer). De vermelde schepenen komen allemaal voor als haar leenhouders te Kalken in de leenboeken v/h Leenhof van Dendermonde van 1469 & 1473 (ARA, Archief van de Rekenkamer, nrs. 1101 & 1102).

[21] Heerschap, ook heerlijkheid genoemd: het gebied van de Heer of Vrouw waarover zij gezag uitoefenden. 

[22] Betekent hier zoveel als gaaf, zonder weggescheurde stukken.

[23] Het plaatselijk bestuur.

[24] "Jehan vanden Velde alias de Duutsche en tient ung fief contenant une mesure appelle ghemet" (ARA, Archief van de Rekenkamer, nr. 1102, Register v/h Leenhof van Dendermonde, 1473. Een Johan vanden velde is in 1469 eigenaar van de heerlijkheid Raveschoot, gelegen net boven Kalken (ARA, Archief van de Rekenkamer, nr. 1101, Register v/h leenhof van Dendermonde, 1469, p. 95).  

Folio 161 verso

gro(te)n tj(ae)rs vlaemscher munten eeuwelicker en(de) erffelicker rente den selven coop ghedaen sijn om een seker so(m)me van pen. Wanof de vercoopers kenden hemliede wel vernoucht En(de) hebben dese thien scellin(ghen) gro(te)n tj(ae)rs erff(e)l(icker) rente besedt bepandt en(de) versekert up dese naervolghen(de) partheelen [25] van erfven Te wetene eerst pieter oosterlinck en(de) cecilie bontincx zyn wettelick ghetraude wijf hebben besedt de vijf scell(inghen) gro(te)n tj(ae)rs eeuwelick en erff(e)l(icken) renten. over de helft vanden thien scell(inghen) gro(te)n tj(ae)rs voorscre(ve)n up haerl(ieder) hofstede te calckene groot vijf hondert roeden hauden(de) va(n) me(ssi)r(e) vrauwen van calckene voors(eijt) met acht 8 par(isis) [26] haerder heerlicker renten daer vut gaende sonder meer co(m)mers.

Oostwaert es ghelandt de weduwe van gillis oosterlinghe westwaert dhoir van janne den houwen. noortwaert jan de cupere zuidwaert dhoir van bouden spare En(de) jan vanden velde die men heet duutsche. en(de) katheline van heerweghe zij(nen) wettelick ghetraude wyf voors(eijt) hebben besedt de vijf scell(inghen) gro(te)n tj(ae)rs vlaemscher munte erff(e)l(icken) renten over dander helft vande voorn(oemde) x scell(inghen) gro(te)n tj(ae)rs up huerl(ieder) vorsten ackere in Calckene gheheeten in delsschoot groot zes vaetsaet [27] houden(de) van me(ssi)r(e) vrouwen van Calckene. met xx 8 par(isis) haerder heerl(icke) renten jaerlicx daer vutgaende sonder meer co(m)mers Oostwaert es ghelandt cornelis van eesvelde. westwaert jan vanden velde. noortwaert gillys vromont. Zuudtwaert neuen tstraetken en(de) dese rente sullen de voors(eijde) comparante(n) betalen telcken veerthienden dach in laumaent eeuwelick en(de) erff(e)l(ick) gheduerende. met zulcken ghelde als telcken daghe ganck en(de) cours hebben sal in Vlaenderen En(de) waert dat deze voors(eijde) vercoopers haerl(ieder) hoirs en(de) naerco(m)melinghe [28] alle jare niet en betalen so vermach jacop van gheetbrugghe en(de) margriete sconincx zij(nen) wettelick wijf haerl(ieder) hoirs en(de) naerco(m)mers. legghen haerl(ieder) theere ten twee gro(te)n sdaechs. veerthien nacht lanck ghedueren(de) en(de) die vertheeren ofte doen verteeren. hoe en(de) waer zij wilden. en(de) by wien dat zy wilden. onghemindert den principale erff(e)l(icke) rente voors(eijt) En(de) indien sy thenden va(n) den veerthien nachten niet vernoucht en werden [29] so souden sy den voors(eijde) panden erff(e)l(ick) af winnen [30]. en(de) haerlier handt aenslaen [31] by heere en(de) wette. naer recht. wedt. zede. costume. en(de) usagie [32] vanden vierscaeren voors(eijt)             Doriginael es ghesegheldt met vijf groen wassen zeghelen en(de) ghescreve(ne) in franchin als bove(n) //.

Ian bracke janss(one) dieme heet naeldeken wonen(de) inde

bontincstrate te Calckene ghelt tj(ae)rs erff(e)l(ick) deerste                       .V. scell(inghen) gr(oten) [33]                              

Folio 162 recto

"Calckene                                                  CLXII

Besedt up den eersten onderpandt vanden voorscreve(ne) saertere. groot zyn(de) vijf hondert roeden plach te syne een hofstede handhovenen Oost lancx der beken adriaen de meestere, zuut jan coppeians. noortoost jan schepens met eender hofstede noortwest tsheeren strate .//

De kinderen van joos van rooten, co(m)mende vut ex patre joos roten vut pieter van rooten //. Betalen tjiaers erffelick dander                                                                                                    vijf scell(inghen) gro(te)n [34]

Besedt up den tweede onderpandt te weten up een stick lants groot zes vaetsaet luttel mi(n) ofte meer gheleghen in delsschoot landen(de) Oost lieven van waes. en(de) de weduwe en(de) dhoirs van jan de scaepmeestere zuudt kateline van wesemale dwijf van pieter veerman met jacop van da(m)me. en(de) de selve kindere(n) joos verrooten [35] noort eene(n) slachbosch toe behooren(de) jan haenken Tgaet beede te wette ter vierscaren va(n) Calckene //."

[25] Perceel.
[26] Oude geldeenheid: Parijse ponden.

[27] Oude landmaat. Hier ca. 47 are (de exacte afmetingen varieerden sterk per streek).

[28] De kinderen als erfgenamen (Eng. heirs) en daaropvolgende generaties.

[29] In gangbare munt betaald worden.

[30] In het bezit krijgen.

[31] Beslag laten leggen op alle goederen indien de verplichtingen niet worden nagekomen.

[32] Gewoonterecht en gebruiken.

[33] Latere toevoeging in de linkermarge in hetzelfde handschrift als noot 34: "na over de vijf schellingen in texte vermelt is proces geintenseert geweest en(de) alsoo bij sententie quaet verclaert de voors(eijde) vijf schellingen dus de selve te niette".

[34] Latere toevoeging in de rechtermarge: "Dese vijf schellingen sijn gelost 1686"
[35] In deze korte passage treffen we driemaal een verschillende spelling aan van de familienaam.

DORPSGESCHIEDENIS

De oudste vermeldingen van Kalken gaan terug tot 1170 en 1213 als Calkine. Later vindt men de vormen Kalkine, Calckene, Kalkene, Calcken en vanaf 1937 Kalken. De benaming vindt zijn oorsprong in het woord "kaleknion", wat zoveel betekent als nederzetting in een rivierbocht, hier de Schelde. Via aanhuwelijking verkreeg het stamhuis van de Vilains in de 15de eeuw de heerlijkheid van Kalken en behield die tot aan het einde van het Ancien Régime (1795).
Kalken stond onder het gezag van het Leenhof van Dendermonde en haar Hoofdschepenbank, de schakel tussen het dorpsbestuur en de overheid van het land. Het omvatte de heerlijkheid Kalken, het laatschap van Nonnenbos (Nieuwenbos, ten noorden op de wijk Beervelde) en de heerlijkheid van de Nieuwe Gaver (in het noordwesten). 

De eerste vermeldingen van Laarne stammen uit de 12de eeuw, Laren 1040, Lara 1120, en Larne 1213. Deze benamingen zijn ontleend aan het Germaanse "hlaeri" dat bosachtig, moerassig terrein betekent. Bij erfenis ging de heerlijkheid achtereenvolgens over in de families de Schoutheete, van Vilsteren en andere, om ten slotte in het bezit te komen van de graven de Ribeaucourt. Het kasteel is nu eigendom van de Vereniging van Historische Woonsteden van België. Laarne en deelgemeente Kalken fusioneerden in 1977.

FERRARIS-KAART

a) op last van keizerin Maria Theresia en keizer Jozef II, leidde artillerie-generaal Graaf Joseph de Ferraris tussen 1771 en 1778 het opstellen van de Atlas van Gedetailleerde Kabinetskaarten van de Oostenrijkse Nederlanden, met in totaal 275 met de hand getekende en ingekleurde kaarten. l'Ecole des mathématiques du corps d'artillerie des Pays-Bas autrichiens de Malines noteerde elk gebouw, rivieren, bossen zelfs hagen, poelen of grachten, tot een galg toe. Men vindt er parochienamen en gehuchten die na de industriële revolutie de gemeentenamen worden. Daarbij zijn er 12 delen handgeschreven commentaar in het Frans, over het economisch en vooral militaire nut (bivak- en bevoorradingsplaatsen. (http://belgica.kbr.be/nl/coll/cp/cpFerraris_nl.html). Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat er belangrijke geometrische vertekeningen in de kaart voorkomen, die lokaal aanzienlijk kunnen zijn.

Begin 19de eeuw vinden we in de Schriekstraat de woning terug van oud-grootvader Livinus Franciscus HAEGHENS, omschreven als: "Art. 234, Haegens Livin François, Section E, N°30, maison, classe 6, 4 portes et fenêtres" in de Contribution Foncière: Matrice de Rôle de la Contribution Foncière et celle des Portes et Fenêtres de la Commune de Calcken rédigée en conformité des instructions sur le Cadastre (11/10/1819). Uit zijn SvG (12/02/1838): "eene behuysde beschuurde en bestalde zoo de zelve met alle hare batimenten drooge en groene catteylen gestaen en gelegen is te Calcken aen de Schriekstraet, zijnde eene twee woonste groot in erve twee hectaren tien centiaren palenden oost de weduwe d'heer Andries DeSmet, zuyd juffrouw de weduwe DeSmet, west het dreefken (de huidige Schriekwegel) hiermede gaende ende noord de Schriekstraet".

POPP-KAART

40 jaar later woont zijn oudste zoon er, die de woning eind 1837 had geërfd na de verkaveling van de onroerende goederen met zijn broers en zussen. Uit de kadastrale legger ca. 1860: "Art. 1282, Haeghens Petrus-Joannes (wonende Kalken, landbouwer), Sectie E, Perceel 30b, huis, opp. 1 are, klasse 12 en Perceel 30a, huis, opp. 12 are 80 ca, klasse 8" 
(Kalken, Bebouwde percelen en hun eigenaars in 1819 en rond 1860, L. DE RUYVER, VVF-Gent/Digitaal Archief, 2006).

Termonde, canton de Wetteren  van P.-C. POPP ( Het Project POPPKAD). 

In de eerste helft van de negentiende eeuw wilde de overheid alle kadasterplannen laten drukken. Zij wilde deze taak echter niet op zich nemen, maar stimuleerde particulieren om dit voor eigen rekening en op eigen risico te doen. Zo publiceerde de Brugse drukker-uitgever Philip-Christian POPP zijn Atlas Cadastral Parcellaire de la Belgique onder toezicht van het Ministerie van Financiën van 1842 tot aan zijn dood in 1879. Of dit een lucratieve onderneming was valt te betwijfelen, want zijn erfenisaangifte vertoonde een negatief saldo. De jaartallen van publicatie ontbreken meestal, maar men kan o.a. via persoonsgegevens zoals overlijdensdata besluiten dat dit voor Kalken ca. 1860 moet zijn. 

Het project POPPKAD (2014-18) ontsluit gratis alle beschikbare kaarten (www.poppkad.ugent.be/poppkad_start.php). Via een zoekfunctie op de namen van grondeigenaars kan men doorklikken naar de originele Popp-atlas om de locatie van hun onroerende goederen te bekijken. De familienaam HAEGHENS in al zijn spellingsvarianten geeft dit resultaat:

-  Ludovicus HAGENS & Franciscus HAEGENS (Beveren)
-  Egidius HAGENS (Borgerhout)
-  Frédéric HAEGENS (Denderbelle)
-  veuve et enfants Louis-François HAEGENS (Gavere Digitaal krantenarchief)
-  Petrus HAEGENS (Hamme)
-  Sebastiaen HAEGENS, Joannes-Baptiste en Felix HAGHENS (broers, olieslagers te Laarne) (Heusden)
-  Josephus (landbouwer), Marinus (landbouwer), Constant (werkman) en Robuyst Christina, weduwe HAEGENS (= Petrus Livinus  Tak 2)(Calcken), Joannes-Franciscus (landbouwer, Laerne), Sebastianus (landbouwer, Calcken), Livinus (landbouwer, Laerne), Petrus, Petrus-Livinus en Monica (landbouwers, Calcken), Amelie (winkelierster, Calcken), Petrus-Joannes (landbouwer, Calcken), Livinus-Franciscus (landbouwer, Calcken), Judocus (landbouwer, Calcken), Francisca (landbouwster, Calcken), Josephina-Francisca (Gent/Calcken), Edmond (Calcken), Bernard (Calcken) en last, but not least Bartholomeus HAEGHENS (mijn oud-vader/Generatie X) (landbouwer, Calcken) ( Tak 1)
-  weduwe Ludovicus HAEGHENS (Kruishoutem)
-  kinderen Ludovicus, Joannes, Joannes-Franciscus, Livinus Franciscus, Coletta, weduwe en kinderen Petrus, Constantinus,
   Regina en Barbara (gasthuis (a) en Joannes-Baptiste-Josephus HAEGHENS (zie Heusden) (Laarne)

(a) waar armen, zieken en reizigers een veilig onderkomen vonden. Zij waren beiden dochters van het koppel Livinus en Maria Theresia Lievens. Regina was ca. 72 jaar oud, Barbara ca. 68 jaar ( Tak 1).

-  veuve Louis HAEGHENS (Olsene)
-  Frédéric HAEGENS (Oudegem)
-  Ludovicus en Livina Francisca HAEGENS (Overmere)
-  Livina HAEGENS (Uitbergen)
-  Maria-Theresia HAEGENS (Waarbeke)
-  Louis HAEGENS (Wetteren)
- Joannes en Petrus HAEGENS (Zaffelare)
- Carolus HAEGENS (Zele Zeelse naamgenoten)

Het is geen verrassing dat we de meeste naamgenoten aantreffen in de bakermat Kalken. 1 overzichtskaart en 1 meer gedetailleerde kaart op schaal 1/2500 per "Hau" (=Hameau: gehucht, wijk) zijn onderverdeeld in secties (A-B-C-D-E) met genummerde percelen. De legger omvat, strekkende tot grondslag der jaerlyksche vaststelling van het belastbaer inkomen aen de grondbelasting onderhevig:

-    de begrooting van de onbebouwde eigendommen met de bouwlanden, tuinen, boomgaarden, hooi- en weilanden, kapbosschen (b), beplante gronden, landwegen, waters, lustgronden (c), kaeijen (d), moerassen en woeste gronden

-    de bebouwde eigendommen met 3 koornwindmolens, 1 zaeg- en lynkoekmolen (e), 1 oliepaardenmolen en 5 brouwerijen

-    de alphabetische lyst der eigenaeren, vruchtgebruikers, erfpachters, met verwijzing naar hun artikelnummer

-    per sectie de perceelnummers en hun respectievelijke artikelnummer

-    het artikelnummer met bijbehorende sectie(s) en perceelnummer(s), de soort van eigendom, eigenaar(s), grootte van elk perceel, klassering en belastbaar inkomen (KI)

(b) beboste percelen met hakhout.
(c) aangelegde percelen, zoals een park.
(d) de aanlegplaats den Aert op het einde van Kalkenvaart ( Een 'caerte figurative' van Kalken (1756).
(e) lijnkoek is het overblijfsel van lijnzaad nadat de olie eruit is geperst en wordt vermalen tot veevoeder.

Een deel van de eigendommen van mijn oud-vader Bartholomeus HAEGHENS, met wie het allemaal begon in 1980, worden hieronder op de Popp-kaart gesitueerd.

Sommige perceelnummers op de POPP-kaart van de Kalkense families HAEGHENS vinden we ook terug in de eerdere Matrice de Rôle de la Contribution Foncière et celle des Portes et Fenêtres de la Commune de Calcken rédigée en conformité des instructions sur le Cadastre, met noms, prénoms, professions et démeures des propriètaires et usufruitiers (= vruchtgebruikers) (1819). Deze publicatie geeft de belasting weer op deuren en vensters van de gebouwen (a).

Het gaat telkens om de nazaten, die wellicht na de erfenisverdeling zo'n 40 jaar later de ouderlijke woning bewoonden.

(a) L. DE RUYVER, Kalken, Bebouwde percelen en hun eigenaars in 1819 en rond 1860, VVF Gent, Digitaal Archief, 2006.

(b) °23/06/1803 zoon van Joannes Franciscus en Judoca De Kegel, gehuwd met Cordula Bracke ( Tak 4) ( De Kalkense 'borgerwagt' (1831) (i). 
(c) °12/01/1806 zoon van Petrus Livinus en Maria Anna Baeten, gehuwd met Francisca Wyngaert ( Tak 1) ( De Kalkense 'borgerwagt' (1831) (g).
(d) hij werd geboren op 22/04/1808, zij op 25/12/1802. Beiden waren kinderen van Petrus Joannes en Maria Magdalena Temmerman ( Tak 1) ( De Kalkense 'borgerwagt' (1831) (f).
(e) Dendermondse steenweg. 
(f) mijn oud-grootvader (generatie IX) ( Tak 1).
(g) °20/05/1798 zoon van Livinus Franciscus HAEGHENS en Maria Catharina Verherbruggen ( Tak 1, Dorpsgeschiedenis-Ferrariskaart-Poppkaart) ( De Kalkense 'borgerwagt' (1831) (n).

Het onderhoud van plaatselijke wegen en grachten viel ten laste van de aanpalende bewoners of eigenaars. leder was verantwoordelijk voor de helft van de weg die langs zijn grond liep. Jaarlijks noteerde de plaatselijke overheid (dikwijls de baljuw) per wijk of straat welke gebreken de wegen en grachten vertoonden, wat het verkeer en de waterloop hinderde, en welke bewoner verantwoordelijk was om verbeteringen aan te brengen. Het resultaat werd publiek gemaakt en het snoeien van haag en bomen, wieden of het vullen van grachten en putten in de weg moesten binnen een bepaalde termijn uitgevoerd worden op straffe van boete, waarna een nieuwe visitatie ter controle volgde. 

- "bartholomeus haeghens gheordonneert sijnen vuijtplant te weiren die gheteeckent zijn"  

De heerbaene loopende van dendermonde op ghendt

- "de weduwe jacobus haeghens gheordonneert als vooren" (nl. "vuijtplant te weiren, den gracht te vullen ende de straete te gheven haere breede van 40 voeten")

De Franse bezetter organiseerde in l'an IV (1796) van de Republiek (a) een volkstelling. Tijdens deze census werden in dorpen en steden van elk departement inwonerslijsten opgesteld met vermelding van de (verfranste) naam, leeftijd, beroep, wijk of straat en de datum van inschrijving. Zo verkreeg men een overzicht van hoeveel elke gemeenschap moest bijdragen, vaak in natura (voedingsmiddelen), om de krijgsmacht te onderhouden. Alleen bewoners vanaf 12 jaar en ouder komen voor, van kinderen jonger dan 12 jaar werd het aantal per gezin genoteerd. 

 

In Kalken worden 54 naamgenoten vermeld, Frans Haegens en Isabella Van Brand, die in Kalken dorp woonden, zijn mijn oud-overgrootouders ( Generatie IX). Zij verhuisde na hun huwelijk in 1756 vanuit Hamme.  Livinus Haegens uit de Schriek is hun zoon en mijn oud-grootvader, die het jaar voordien huwde met M Catherine Verherbruggen ( Ferrariskaart). Zij was afkomstig van Overmere.

 

Uit de bewerking Kalken, Volkstelling 1796 Scheldedepartment, VVF Gent-Digitaal Archief, M. MEYS, 1998:
 

SPELLING

De meest voorkomende vormen van de familienaam zijn HAGENS-HAGHENS-HAEGENS-HAEGHENS. Een gecontacteerde naamdrager in 1980 dacht dat "Haegens" een vervlaamsing was van "Haeghens", een familie die tijdens de Franse revolutie zou gevlucht zijn naar onze contreien. Niet, dus. Een andere ging uit van een recente schrijffout op de gemeente. Doorheen de eeuwen was er echter veel variatie, omdat men schreef op het gehoor (fonetisch), en de vaak ongeletterde betrokkene de spelling niet kon controleren. Vanaf medio 17de eeuw wordt trouwens in de Kalkense SvG bij het contract van haudenisse (met de verplichtingen van de langst levende ouder ten opzichte van de halve wezen) af en toe melding gemaakt van enige scholing: "tot 24 jaeren, mitsgaeders II maanden tjaers scholle te laeten gaen omme te leeren lesen ende schrijven" (17/01/1658).   

In de parochieregisters duiken de eerste 2 vormen vooral op in de 17de eeuw. Later werd dan de "e" toegevoegd. In de stamreeks noteerde de pastoor voor de eerste keer "Haeghens" bij oud-overgrootvader Joannes Franciscus, maar hij ondertekende de staat van goed van zijn moeder in 1752 wel met "ian franciscus haghens" ( Stamreeks tot de 15e eeuw). De vroegste vermelding van deze spelling in Kalken komt uit rekening nr. 500 van de Armendis uit 1603: "Ontfaen van lieven haeghens [fs] jacobs een rente van vyf schellingen". In de Wetterse administratie vinden we reeds een "jan haeghens" als leenhouder in een akte van 26 juni 1569 ( Adelsarchief Piers de Raveschoot, nr. 634). Aangezien de spelling nog niet gestandaardiseerd was, komen verschillende vormen voor in eenzelfde akte of zelfs dezelfde tekstregel, met hier en daar een verdwaalde "a(e)gens" of "haghenz". We vinden ook "hag(h)ins" (wettelijke passeringen, recepissen en ferieboeken uit de 16de-17de eeuw), "haghes" (penningkohieren 1571-72), en in Kalkense renteboeken van de eerste helft van de 15de eeuw "haghijn(s)" of "haghyn(s)", dikwijls zonder de eind -s. De "e" nà de "a" duidt op een open lettergreep, de genitief-s op het einde "(kind) van" ( Betekenis).

Ook een verlatijnste vorm werd teruggevonden, zoals gebruikelijk was bij wetenschappers: "Den lust-hof der medecijnen: inhoudende den gront van alle cranckheden ende ghebreken...Beschreven ende nagelaten by den welgeleerden Medecijn D. Ioannes Hagius, ende nu eerst in het licht ghebracht door zijnen sone Matthijs Haghens" (Jan & Matthijs HAGHENS, uitgegeven bij Isaack Jansz. CANIN, boekdrukker te Dordrecht, anno 1616).

BETEKENIS

De verklaringen zijn eensluidend:

A. F. DEBRABANDERE: Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk, (deel A-K), 1993, p. 634:

"Hagen(s), Haagen, Haagensen, Haeg(h)en(s): 
1. Patroniem. Vleivorm van Germaanse voornaam Haga "haag". Hagabard (Dip. 338, Hagbarn (OGN 148), Haganingus (GN 16), Hacco, Hagilo (MORLET 1). Vgl. 1382 Mathijs Haghebaren, Gullegem (DEBR. 1970, 171). 1298 Lai Haghen, 1294 Stas Haghe, Kales (GYSS. 1963, 41); 1401 Jan Haghen; 1403 Reynere Haghens, Antw. (ANP 181, 190 Oorsprong)
2. Metroniem. Vleivorm van een bakervorm van de voornaam Hadewijch. 1510 Hadwigis dicta vulgariter Haga, Geertruidenberg (MNT 271)".

B. J. HERBILLON-J. GERMAIN, Dictionnaire des noms de famille en Belgique romane et dans les régions limitrophes, (A-N), 1996, p. 384

"Hagens, Haegens: Probabl. hypercor. (au génétif) de l'anthrop. germ. Haga ou de l'un des ses dérivés comme Hagabard, etc."

C. Nederlandse Familienamen Databank (www.meertens.knaw.nl/nfb/):

"Hagen:
1. Evenals Verhagen een verwijzing naar een toponiem ter aanduiding van de woonplek of de plaats van herkomst van de naamdrager.
2. Een patroniem op basis van de Germaanse voornaam Hag(a), waarin we het woord 'haag' herkennen met de betekenis 'omheinde ruimte' (en in die etymologische zin overeenkomend met de toponiemen), verbogen met -en (< Hagen(s)zoon). Vleivormen en klankvarianten van de voornaam zijn Hagilo (> fn. Hagel(s)), Hagaard/Haggert (> fn. Hagers) en Hacco (> fn. Haak/Hak(s)), in samenstellingen: Hagbald (> fn. Hagebols/Hagebout/Hageboud), Hagrad (> fn. Hageraats).
3. Er zou eventueel van een metroniem sprake kunnen zijn: de voornaam Haga is ook aangetroffen als een vleivorm van Hadewich. Stas Haghe, Calais 1294; Reynere Haghens, Antwerpen 1403; Hadwigis dicta vulgariter Haga, Geertruidenberg 1510 [WFB]. Vergelijk het huis Hagensdorp te Vollenhove: ontleend aan de echtelieden Hendrik Hagen en Jacqueline van Dorp [A.J. Mensema, Inventaris van het archief van het Huis Oldhagensdorp te Vollenhove 1262-1862, 1977, p ix]".

De familienaam betekent dus zoveel als "zoon/dochter van Haga".

OORSPRONG

Tot op heden werden er 3 grote stamlijnen gereconstrueerd: in Oost-Vlaanderen (tot de 15de eeuw), Antwerpen (tot de 17de eeuw) en Nederlands Limburg (ook tot de 15de eeuw). Als er een gemeenschappelijke voorvader is, dan leiden louter de geografische spreiding en de aantallen naamdragers naar Nederland ( Verspreiding). Vergelijkend DNA-onderzoek tussen Oost-Vlaamse en Antwerpse naamdragers bracht alvast geen overeenkomst aan het licht ( DNA-Beneluxproject). De familienaam op zich bestaat in elk geval al sinds de 13de eeuw. Een chronologisch overzicht vóór ca. 1400:

- "Anno tercio XIII daghe Julii (13 juli 1403) Op. Arnd Moetsaems - Pl. Reynere HAGHENS" (a)

(ANP, De oudste Antwerpse lijsten van nieuwe poorters: 28 januari 1390-28 december 1414, F. DE NAVE, p.190. Bij een Brussels antiquariaat kon ik een exemplaar op de kop tikken, het werk is ook online te raadplegen)

Reynere treedt op als plegius (borgsteller) voor een opidanus (kandidaat-poorter) bij het verkrijgen van burgerrechten. Navraag bij het Felixarchief te Antwerpen leverde geen verdere informatie op ( Antwerpse naamgenoten).

(a) cf. Betekenis. Dit is de oudste vermelding in het WFBN. Inmiddels kan de klok nog 100 jaar verder terug gedraaid worden.

- "f. 58. Item over Gheert Haghens goede in den Oestenwolde den alinghen tienden"

(De oudste lijst van leenmannen van de bisschop van Utrecht 1379, ed. B. DE KEIJZER, Hilversum Verloren, 2015, p. 91)

- "435. Schepenen en raad van Herderwijc verklaren, dat Nanneke Aelt Voets dochter volmacht gegeven heeft aan Aernt Haghens sone, om de erfenis van haar zuster Trude, binnen Danske gestorven, in ontvangst te nemen. 1377 - op onser Vrouwen Avont purificatio - Febr."

- cijnsen op perkament te Lille (1340 - ca 1365)

Census domini ducis in Lille
Wills. haghens. XII. d.
(It. ars zone cum frato XXII d. op III bonnder eyde)
Gherungus haghens. XII. d.

(RA Brussel, Rekenkamer, rol nr. 2553)

- uit 's Hertogs Tienduizend Bunders. Het cijnsboek van de hertog voor de meijerij van 's-Hertogenbosch van 1340, fol. 5, M. VAN ASSELDONK (1998): op Sint Lambertusdag in Vucht betaalt Ludekinus, zoon van Gherardus HAGHENS van 1340 t/m 1351 10 oude penningen van het deel in Udeman als cijns aan de hertog. Hij komt ook voor in: "N°. 189. 1366. 15 September. In octavis nativitatis beatae Mariae Virginis. Transport door Ludekinus Haghens ten behoeve van de stad 's Hertogenbosch van eene hofstad buiten de Vugterpoort bij Oeteren"
(Charters en privilegiebrieven van het jaar 1191-1826: volgens de charters en privelegiebrieven oorspronkelijk in stads komme voorhanden met een vervolg van Privilegien en Regten naar gewaarmerkte Afschriften, Kopijen of Memorien uit de vorige eeuwen, J. SASSEN, Van Heusden (ed.), 1865)

- "De weduwe ende de kindre van jacop haghens" (renterol van de heerlijkheid Raveschoot anno 1307 Generaties XV-VI & III-I)

- de oudste naamgenoten in Vlaanderen komen uit het Fonds Plaisier van het Antwerpse Felixarchief  ( ):

In Deel I (1292-1446) vinden we een charter van 28 maart 1305, waarin de Sint-Bernardsabdij grond in erfpacht geeft op het Sint-Willibrordsveld aan ondermeer Petrus, zoon van Hugo HAGHENS.  
(RA Antwerpen, St. Bernards en Antwerpsch Archievenblad, Deel 36, p. 36).

Het RABW bezorgde me een digitale kopie van het document, opgesteld in Gotisch letterschrift: "quod propter hoc in nostra presentia personaliter constitutus Petrus filius Hugonis dicti Haghens" (dicti = genaamd)

De Sint-Bernardsabdij werd gesticht in 1243 en vernoemd naar de Franse abt Bernardus van Clairvaux, de belangrijkste promotor van de hervormende kloosterorde van de Cisterciënzers. De locatie van de pachtgrond is te vinden in de zinsnede: "zeven dagwant lant (b) op het Sint-Willibrordsveld bij Aiendike (Eiendijk (c)"
[Geschiedenis van Antwerpen: deel III. Onder hertog Jan de Tweede. 1294-1312, F. PRIMS, 1949, p. 263].
(Kroniek van Antwerpen, samenstelling: W. STRECKER /opmaak & aanvulling: T. BISSCHOPS, Antwerpse Vereniging voor Bouwhistorie en Geschiedenis)

(b) een dagwand is een oude oppervlaktemaat, zoveel land als een man in een dag kon omploegen (ca. 3300 vierkante meter).
(c) de Eiendijk in de vallei van de Potvliet-rivier moest bij vloed de openbare weg vrijwaren van overstromingen.

FRANKRIJK

                               HAGENS          HAEGENS

Infobel.fr                      11                      0  
Geopatronyme               8                       1
(tussen 1891-1990)

Het valt op dat in Le Nord, in tegenstelling tot de geconsulteerde parochieregisters in Oost-Vlaanderen, geboortes, huwelijken en overlijdens kris kras door mekaar werden ingeschreven in een parochieregister. De twee oudste vermeldingen van naamgenoten zijn:

- in de Inventaire Sommaire AD Nord, série B, Chambre des Comptes de Lille, tome 3, A. DEHAISNES, ed., 1877: "1554-1563 Troisième registre aux ventes de rentes - Lettre de l'empereur Charles-Quint et de Philippe II, roi d'Espagne, portant création de rentes sur le bailliage et le tonlieu de Termonde, ainsi que le domaine de Flandre [...] Ces rentes sont assignées: [...] à Jean, fils de Roland Haghens" (B. 1828)
- in een rekening van 1620: "12 sols à Godefroy Haeghens, receveur de l'artillerie" (B. 2907 f164r°, p. 97) en 1621: "17 sols à Godefroy Hagens, receveur de l'artillerie de Leurs Altesses" (f215r°) (Inventaire sommaire des Archives départementales antérieures à 1790, Nord, A. DESPLANQUE et al, ed. 1888, p. 108)

- "Daniel François Hagens, natif d'Anvers, le 12 décembre 1633" (Memoires, Volume 21, Société historique et archéologique de Tournai, 1908, p. 74) 

- "Wy, Daniel Symons van Alphen, ende Mr. Symon van Baersdorp, schepenen in Leyden, oirconden dat voor ons gekomen ende verscheenen zyn de heeren Roelandt du Rieu, raet van den koninck van Hispanien over het quartier van Doornyck, ende van den heere Claude Lamorael, prince van Ligne, Amblise ende des Heyligen Ryckx, marquis van Roubaicx ende Ville, grave van Faucquenberge, heere van Wassenaer, etc. ridder van der ordre van den Gulden Vliese, ende generael van de ruyterye van Syne Majesteyt van Spaignien, ende meester Adriaen van Stryen, mede raet ende advokaet van syne excellentie, mitsgaders Daniel Franchois Hagens, heere van Perwels ende Collartswal (a) als speciale gemachtichde by procuratie van den hoochgemelten prince van Ligne" (verkoopakte van bezittingen in het Hollandse Leiden uit 13/03/1651) (Annales de l'Académie d'archéologie de Belgique, Volume 7, Antwerpen, 1848, p. 224) 

(a) Perwels: het Henegouwse Péruwelz? Collartswal: "Er was vroeger eene sluis onder de Westluidenschepoort, waardoor het water van de Waal in de binnenste gracht, tusschen den stadswal en Collartswal, konde gelaten worden [...] Collartswal heeft waarschijnlijk dezen naam verkregen van Collart, die ten tijde van Hertog Karel Van Egmond, te Tiel (Gelderland) Stadhouder was" (Beschrijving der stad Tiel, E. RINK, 1836, pp. 161-162) 

-  "Verklaring der Wapenkoningen te Brusfel, den 15 April 1660, nopens den oorfprong der Heeren van Duvenvoorde uit het doorluchtig huis van Wasfenaer. "Wy ondergeschreve Roys d'Armes ordinaerissen ende Heraulten van den Alderhoogsten ende Aldermagtigften Monarch Philips den vierden by genaede Gods Koning van Spagnien ende Indien en souverain Prince deezer Nederlanden ende Bourgondien, certificeeren & attesteren mits deeze aen alle de geene, wie het eenigzints foade mogen aengaen oversien te hebben ende te bekennen de zeer vermaerde famille van Duvenveorde oorspronkelyk te weesen uitten zeer oud, zeer Doorlugtigen stamme ofte Huyze van Wassenaer, volgens de beschryving daer van gedaen door Daniel francois Hagens heere van Perwels ende Collartswal & met de aenwysing van alle Titren & documenten daer toe dienende alles gerevidimeerd & geauthensiseert by den Secretaris van den Hove van Holland & Stadhouder van de Ieenhove van Wassenaer met uitbeeldinge van haer zegelen en waepenteeken so als deselve getrokken zyn" (Historie van het Verbond en de Smeekschriften der Nederlandsche Edelen: ter verkrijginge van vrijheid in den godsdienst en burgerstaat in de Jaaren 1565-1567, Volume 4, J. TE WATER, 1796, p. 175) 

- "Le tableau du Rosaire ou St-Dominique, à genoux et accompagné d'un autre personnage également connu par sa dévotion au Saint-Rosaire, reçoit un chapelet des mains de la Sainte-Vierge. Cette peinture est de M. Daniel-François Haghens, et de 1660, ainsi que nous l'apprend un autographe de cet artiste-prêtre, chapelain de St.-Jean à Roubaix. Voici le texte de cette pièce: "Monsieur le doyen, je vous prie de compter à Monsieur Pierre Oudart la somme de cent et vingt florins qui me sont deubs pour le tableau du Saint-Rosaire faict par moy. Et ceste servira de quittance. Faict à Roubaix, ce 28e juillet seize cent soixante. Daniel-françois Haghens" (Histoire de Roubaix, Volume 1, T. LEURIDAN, 1859) 

- "Daniel-François Hagens, prêtre, testa le 19 décembre 1681: Mon corps je laisse à la terre pour estre enterré en l'église de S. Nicaise, devant l'autel dudit sainct. Aussy s'entend que l'on mette une pierre sépulchralle de quatre pieds" "Icy gist Daniel-François Hagens, prêtre, natif d' Anvers, et chappelain en cette église, ayant fondé deux messes par semaine" (Société historique et archéologique de Tournai, 1898, p. 714)

Er is ook het koppel Aegidius (Gilles) HAEGENS en Isabelle Françoise HERREMAN. Zijn grootvader Petrus, een broer van stam-grootvader Jacobus, lag wellicht aan de basis van de Lokerse tak ( Tak 1). Gilles werd geboren te Kalken op 18/02/1694 en vestigde zich als "valet de chambre" en "messager à la cour" in Cassel (Département du Nord). Verschillende kinderen huwden:

1. Jean Bernard Damien (b) ("procureur à la cour et trésorier de Cassel") in 1759 met Anne Catherine GILLODTS
2. Nicolas Louis ("maître chirurgien") in 1762 met Marie Joséphe Julie VAN BEVER
3. Henri Joseph Nicolas ("chirurgien à Wormhout") in 1776 met Marie Jeanne Thérèse DURANT. Hij was ook "député" voor "le Comté enclavé dans la paroisse [de Wormhout] pour représenter l'Ordre du Tiers-Etat de la Flandre Maritime à l'Assemblée Bailliagène du 30 mars 1789, à Bailleul" (Annales du Comité flamand de France, Tome VII (1863-64), p. 285). Zij hadden 6 kinderen waarvan 4 zonen (zie verder): Louis François, huwde in 1811 te Cassel met Marie Anne Thérèse SOENEN, dochter Henriette Bernardine Jacqueline huwde Anthime Eutrope VERMULLEN.

(b) In 1786 was hij ontvanger te Kassel en vroeg aan "Monseigneur le Marechal de Caestries Minstre de la Marine" als voogd van zijn 22-jarige neef en wees Louis HAEGHENS om hem naar 'les Isles' te zenden wegens afpersing en schriftvervalsing. Hij zat in afwachting van de beslissing opgesloten in de gevangenis te Rijsel. Het verzoek werd echter afgewezen, omdat "depuis longtems on envoie plus de mauvais sujets aux colonies ou il y a moins de moyens pour les contenir quen france".
(http://anom.archivesnationales.culture.gouv.fr/)

Buiten Frans-Vlaanderen vinden we enkele generaties later in de Parijse metropool:

1. Julien HAEGHENS, die in 1848 de chemische hygrometer verbeterde (een instrument om de luchtvochtigheid te meten), en het meteorologisch observatorium te Versailles stichtte. Aan de hand van een aantal puzzelstukjes kunnen we zijn levensloop schetsen:

- "Nous ne connaissons pas le lieu de naissance de J. Haeghens, mais à on juger par son nom, il devait être d'origine flamande ou alsacienne" (Revue philomathique de Bordeaux et du sud-ouest, Volumes 13-14, 1910) 

- "HAEGHENS Julien, né 1808 Paris, +. prom. 1827, élève de Peyre" (Les architectes élèves de l'Ecole des beaux-arts, 1793-1907, D. DE PENANRUN et al, p. 288)

- "Madden collabore avec Julien Haeghens, un architecte-vérificateur versaillais, qui observe et rédige les synthèses envoyées au Bureau de statistique" (Le savant et la tempête: étudier l'atmosphère et prévoir le temps au XIXe siècle, F. LOCHER, 2008, p. 66) 

- "Trois ans plus tard, en 1844, l'architecte HAEGHENS, qui avait pris le goût de la météorologie en Algerie, alors qu'il y faisait son service militaire dans l'arme de Génie, présentait un rapport sur les observations recueillies depuis 1841 par Madden, montrait les courbes baromètriques corrigées de Versailles qu'il comparait à celles de l'Observatoire de Paris" (Bulletin, Société des sciences naturelles de Seine-et-Oise, Versailles, 1948, p. 17) 

- "J. Haeghens (d. 1853), a Parisian meteorologist and professor at the agricultural institute at Versailles" (The Papers of Joseph Henry: January 1847-December 1849, the Smithsonian years, J. HENRY et al) 

- "Année 1853-1854 [...] Cette année fut marquée par une grande perte, la mort de Haeghens qui survint le 1er novembre, il avait a peine quarente-cinq" (Mémoires, Volumes 19-20, Société des sciences naturelles de Seine-et-Oise, Versailles, 1910, p. 124) 

- "Mercredi dernier, on célébrait à Versailles les obsèques d'un savant modeste , M. Haeghens, architecte et professeur de mathématiques, décédé à l'age de 45 ans. M. Haeghens avait eu la première idée de l'établissement à Versailles d'un observatoire de météorologie et avait activement coopéré à la création ainsi qu'à la rédaction de l' Annuaire de météorologique de la France" (Journal des faits, 18/11/1853) 

Uit Franse contacten op een GeneaNet-forum bleek dat zijn geboorte op 07/10/1808 werd opgetekend in de Parijse parochie Saint-Sulpice met als moeder Louise Françoise Julienne WAGNER, zonder vermelding van de vader. Pas op 10/04/1812 erkende zij samen met Henri Guillaume HAEGHENS officieel het ouderschap: "ont reconnu comme étant leur propre fils", Of en waar ze ooit huwden is onbekend, en het blijft onduidelijk of Henri de biologische- dan wel de stiefvader was. Hij werd op 21/05/1784 geboren te Wormhout als zoon van het hoger vermelde koppel Henri HAEGHENS en Marie DURANT en was tussen 1804 en 1806 in dienst bij het 19de regiment infanterie in het Franse leger (www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr). Op Geneanet loopt een indexeringsproject van de originele registres de matricules van de Napoleontische legers, met een gedetailleerde beschrijving van de lichaamskenmerken. We vinden er twee naamgenoten:

Henri Guillaume HAEGHENS huwde op 01/08/1823 te Duinkerke met Marie Florentine BONDEWEEL uit Hazebrouck en erkende toen (zoals bij zijn vorige huwelijk) haar kind uit een vorige relatie. Hij had als beroep "employé des contributions indirectes" en woonde te Wormhout. Zijn vader was toen reeds overleden te Kassel, zijn moeder stemde in met het huwelijk. Eén van de getuigen was zijn broer Benoit Joseph Bernard HAEGHENS, 43 jaar, uit Hondschote, "receveur des contributions indirectes".

2. het koppel Camille Joseph HAEGHENS en Françoise Charlotte DAX. Hun zoon Daniel HAEGHENS huwt tweemaal te Versailles, nl. in 1837 met Julie Rose LECLERC, en in 1839 met Marie Catherine LERECY. Daniels zoon Louis Joseph HAEGHENS trouwde met Adelaïde Henriette RUYSSEN (http://gw5.geneanet.org/index.php3?b=vantours&lang=nl&m=N&v=HAEGHENS).

Verwandt.ch telt voor HAGENS 5 telefoonaansluitingen (in totaal 13 personen) oa in de streek van Zürich.

U S A 

Het zal niet verbazen dat ook naamgenoten uit voornamelijk Nederland en Duitsland op het einde van de 19e eeuw en begin 20e eeuw hun geluk zochten in Noord-Amerika. Zo vinden we volgende aantallen in de Passenger Records van Ellis Island (New York City):

HAGENS 76 personen           HAEGENS: 2 personen

Er was in 1915 ook een 43-jarige Belg bij, ene Olivier Hagens uit Puurs. Vele van hun nazaten zitten op Facebook.

CANADA

De People Directory vermeldt:

HAGENS: 36 personen         HAEGENS: 56 personen

AUSTRALIË

Down Under vermeldt de telefoongids 12 personen met de naam HAEGENS. Op http://familytreemaker.genealogy.com leidt een spoor naar Nederlands Limburg:

- Charmaine, dochter van Lodewyk Peter Theodore HAEGENS uit Horst (NL) en Hubertina Maria Josephina HAEGENS (geboren in de VS), die emigreerden in 1956.

- Gerardus Jacobus Johannes (Gary) HAEGENS was born 11-7-1952 in Venlo. He married Dawn Lillian Norwood in The Entrance (New South Wales).
Antonius Jacobus Maria (Anthony) HAEGENS was born 6-2-1954 in Belmont (NSW). He married Christine Patricia Willard 17-3-1973.
Peter Matheus Maria HAEGENS was born 12-11-1950 in Venlo. He married Sandra May Renehan 27-11-1971 in Gosford (NSW).

Uit e-mail verkeer met Peter blijken zij alledrie stiefkinderen (hun oorspronkelijke familienaam is Vercoulen) van Arie HAEGENS uit Ryde nabij Sidney, die in 1960 trouwde met hun moeder, Helena Janissen. Arie was een kleermaker, afkomstig van Rotterdam, die in de jaren vijftig emigreerde.

Tegenwoordig komt de familienaam HAGENS - HAEGENS - HAEGHENS zowel voor in West-Europa als ver daarbuiten. Gezien de origine, zijn wellicht op verscheidene plaatsen en tijdstippen in het oude Europa families met eenzelfde naam ontstaan ( DNA-Beneluxproject). Grasduinen in de internet-databases levert dit op: World Family Names (http://worldnames.publicprofiler.org/)

BELGIË       
                  

De on line consulteerbare ARIADNE-databank van Familiekunde Vlaanderen biedt een overzicht van de naamdragers (volwassenen en kinderen) in België op 31.12.1997. Als we de gemeenten selecteren waar er telkens meer dan 10 wonen, vinden we in alfabetische volgorde: Antwerpen (waar ze reeds voorkomen in de 14de eeuw), Destelbergen, Gent, Laarne, het naburige Lochristi, Lokeren en Ciney in de Waalse provincie Namen ( Tak 1) (www.ariadnedatabank.be/~ariadne/ariadne/pubgdb/fambel97.php).

(www.familienaam.be)

NEDERLAND 

 

 

In 1618 vervaardigde kuiper Evert HAGHENS te Nijmegen de "tonnen of houtten beuck tott straff van eenige delinquanten te gebruycken" (a). (De schandstraffen in het wereldlijk strafrecht in de zuidelijke Nederlanden van de middeleeuwen tot de franse tijd bestudeerd in Europees perspectief, nr. 139, P. DE WIN, 1991, p. 82).

(a) originele schandton van E. Haghens: een houten vat zonder bodem met gat aan bovenzijde, waar het hoofd doorheen werd gestoken, zodat de ton op de schouders bleef hangen. Meestal gebruikt voor vrouwen. Overtreders werden op de markt tentoongesteld (collectie Nijmeegse Valkenhoffmusuem).

HAGENS (500) komt veelvuldig voor in de provincies Gelderland, Noord- en Zuid-Holland en Limburg.

HAEGENS (92) komt het meeste voor in Zuid-Holland en Limburg.

                                                                                    (www.familienaam.nl)

DUITSLAND

Verwandt.de telt voor HAGENS 86 telefoonaansluitingen (in totaal 229 personen), waarvan 17 in de streek rond Bremen, en voor HAEGENS 3 telefoonaansluitingen (in totaal 8 personen), waarvan 2 in Minden-Lübbecke.

Binnen onze familie dachten we dat overgrootvader Achilles HAEGHENS (  Overgrootvader Achilles aan het front in de Grooten Oorlog) zich in 1910 als eerste vanuit Kalken in Gent vestigde. Toch komt de naam er sinds de 14de eeuw al veelvuldig voor. Het spoor leidt naar Kalken, Laarne & Lokeren:

-Annekin Haghin komt voor op de lijst van het weversknapenleergeld in 1351 (W. SAELENS, "TQUADIE VAN GHENT", Een sociaal-politieke studie van de Gentse wevers in een eeuw tussen oud en nieuw (1302-1385), bijlage 1, prosopografische lijst)

-Jan Sciltman erkent op 22 november 1360 6 ponden groten tournois schuldig te zijn aan Jan HAGHINE (J. VANNIEUWENHUYSE, Regesten op de Jaarregisters van de Keure, Schepenjaar 1360-1361, Gent, 1981, p. 18)

-op 13 september 1400 veroordelen de schepenen Jan Steppart tot de betaling van 2 schellingen, 2 deniers groten aan Jan HAGHIN (J. BOON, Regesten op de Jaarregisters van de Keure, Schepenjaar 1400-1401, Gent, 1967, p. 16)

- Janne HAGHIN wordt genoemd als schepen van de Keure op 16 januari 1402 (n.s.) (Geneaknowhow.net, Regesten op de jaarregisters van de Keure, 1400-1402)

- Jan HAGHIN wordt op 15 november 1402 genoemd als kerkmeester van Sint-Jacobs (J. DE ZUTTER, Regesten op de Jaarregisters van de Keure, Schepenjaar 1402-1403, Gent, 1981, p. 38) en nogmaals in 1406 (F. VERSTRAETEN, De Gentse Sint-Jacobsparochie, Deel I & II, Gent, 1976, o.c.)

- op 14 februari 1403 stelt Jan HAGHIN zich borg voor priester Jan Van Gheverghem (Ibidem, p. 89)

- op 17 mei 1403 erkent Cornelis HAGHIN als borgsteller een schuld aan Willem Utenhove, baljuw van Sint-Pieters (Ibidem, p. 136)

- Jan HAGHIN fs Jacob en Pauwels HAGHIN stellen zich op 20 januari 1405 borg voor de pachters van het goed te Gontrode (J. VAN DE WIELE, Regesten op de Jaarregisters van de Keure, Schepenjaar 1404-1405, Gent, 1981, p. 68) 

- bij de verkoop van op grond in de Merelbeekse meersen dd. 13 mei 1405 rust een landcijns van jaarlijks 3 deniers parisis ten voordele van Janne HAGHIN (Ibidem, p. 135)

- Janne HAGHIN wordt genoemd als testamentaris op 13 mei 1408 (R. NOWE, Regesten op de Jaarregisters van de Keure, Schepenjaar 1407-1408, Deel II, Gent, 1982, p. 163) 

- Jan HAGHEN Janssone heeft verkocht aan Goessin de Clerc en Lisbette van Bassevelde ‘sine swegher’ een helft en een twaalfde deel in de andere helft van een ververij aan de Fremineurenbrug waar Jan van der Hamme Janssone in woont (SAG, reeks 301- schepenen van de Keure, 21, f20v°, 31 december 1411)

- Hannekin HAGHENS wordt genoemd in een staat van goed (SAG, reeks 330, register 24, 1438-42, f74r°)

- Grietkin HAGHENS wordt vermeld in een SvG anno 1508/09 (SAG, reeks 330, register 44, f53r° - bron: W. STEEGHERS, Staten van Goederen en Indices op de Registers van Gedele, schepenjaar 1508-1509, 1982, p. 44). De alfabetische tafels op reeks 330 en de concordantietabel zijn als PDF-bestand op te vragen bij het SAG via WeTransfer. De lijvige registers die dikwijls tweejaarlijks werden gebundeld zijn ter plaatste in te kijken.

- in 1584: Jacoba HAGHINS (sic) ancilla (dienstmeid) bij Jacobus Brouckaert ('De Status Animarum uit 1584 van de Sint-Martinusparochie te Gent', G. ERVYNCK, Vlaamse Stam, nr. 2 maart/april 2004, p. 129)

- in 1586: Marie HAGHENS x Pieter De Bock en broer Jacobus HAGHENS als haar voogd (SAG, reeks 330, register 105, f1v°)

- op 18/02/1598: Jacobus HAGHENS koopt de helft van 700 roeden land in Kalken van François Overhaghen en Tanneken Van Bouckenholle (SAG, reeks 330, register 121, f18v°)

- Poorters en buitenpoorters van Gent: 1477-1492, 1542-1796, inl. J. VANDECAVELE, stadsarchivaris, 1986. Dit werk heeft helaas geen alfabetische naamindex, maar via een gunstige wind belandde in 2019 een exemplaar in mijn mailbox dat een vrijwilliger achteraf opstelde. Op p. 153: "nr. 514 folio 31recto 19/08/1678 HAEGHENS Pieter, dienaar van de baron van het land van Rode, fs Lieven °Laarne" (Rosier bib UG / RAG / DSMG). Het gaat hier mogelijk om Petrus fs Livinus x Johanna Lammens 30/04/1643 (PR= Laarne). 

- Staten van goed van Heerlijkheid Sint Baafs bij Gent, W. STEEGHERS, 1977 (Rosier-bibliotheek UG / DSMG) 

11. SvG 20-7-1713: Livinus Vander Zypt fs Lievens en Joanna Haeghens fa Jans (Deel II, p. 156) 

67. SvG 27-6-1748: voogd paterneel Livinus Haeghens x Marie De Roover fa Lieven (Livinus was getuige op het huwelijk van Franciscus De Roovere lager) 
46. SvG: Livinus Vlaemijnck en Joanna Haeghens fa Joos en Catharina Van Hecke (+ 29-7-1755). Voogd materneel Adriaen Haeghens (Deel III, p. 290) (Joanna huwde te Lokeren op 27/09/1744). Een andere dochter, Isabella, was gehuwd met Livinus Moenaert (SvG 1769 - p. 320)

11. SvG 15-2-1770: Pieter Josephus Haghens fs Jan x Magdaleene Vermandelen (+ 21-7-1769) en broer Joannes Elisius (°24-6-1769 +29-9-1769) 

31. SvG 14-9-1775: Pieter Josephus Haeghens (°19-3-1765) fs Joannes x Magdeleene Vermandel. Halfbroer Jacobus Franciscus (°6-1-1772) en halfzus Judoca Livine (°3-8-1770) uit vaders tweede huwelijk met Joanna Der Weduwen (+ 19-1-1774). Joannes fs Jan x Pieternelle Van Peteghem (Deel IV, p. 334) (Jan werd geboren te Lokeren op 30/07/1729 en huwde er op 29/04/1762. Hij hertrouwde te Zeveneken op 26/10/1769, nauwelijks 3 maanden na het overlijden van zijn eerste vrouw) ( De Waaslandse tak (o bis).

- dankzij een vrijwilligersproject van de Zwarte Doos, het Gentse stadsarchief (www.gent.be/eCache/THE/1/56/114.html), werden de trouwboeken van de verschillende parochies digitaal geklapperd (a):

(a) mogelijke verwantschappen :
°ca 1640: Joannes (x De la Wairde Clara Maria) en broer Livinus (x Coppens Joanna)
°ca 1650: Livinus (x Willems Maria) met zoon Joannes (x Cabelliau Anna) en dochter Catharina (x Grenier Judocus)
 

Sint-Baafs parochie (1618-1796)
 

Van Oirden Egidius huwt met Baert Petronella op 1707 - 12 - 17

(getuigen Haegens Franciscus en Praet Maria)

Massaert Henricus huwt met Scherens Catharina op 1708 - 1 - 17

(getuigen Hagens Joannes en Bavere Laurentia)

De Goesin Franciscus huwt met Erardt Catharina op 1708 - 11 - 11

(getuigen Haegens Petrus en Bollaert Carola)

Bauwens Joannes huwt met Serraes Isabella op 1713 - 4 - 5

(getuigen Haeghens Joannes en Van Gesse Judoca)

Maes Petrus huwt met Verstraeten Maria op 1714 - 5 - 1

(getuigen Haghens Franciscus en Coppens Catharina)

Panne Guillelmus huwt met Hagens Maria Petronilla op 1721 - 5 - 21

(getuigen Panne Joannes en Snock Anna)

Haeghens Petrus huwt met Braet Maria Joanna op 1722 - 4 - 19

(getuigen Danens Jacobus en Danens Petronilla)

Haegens Petrus huwt met Hechts Maria Petronilla op 1724 - 11 - 15

(getuigen Gautier Joannes en De Meyere Maria)

Van Noffel Josephus huwt met Van Auwenhove Anna op 1728 - 11 - 13

(getuigen Van Noffel Leopoldus en Haegens Maria Livina)

De Roovere Franciscus huwt met Rockx Martina op 1734 - 5 - 27

(getuigen Haegens Livinus en Delacour Joanna Petronilla)

Van Merrebeeck Joannes Emmanuel huwt met De Schodt Maria Joanna op 1782 - 2 - 2
(getuigen De Goet Joannes en Haeghens Isabella (b)

(b) zij huwde op 29/01/1736 met Wilhelmus VAN MEERBEECK te Leuven St Gertrudis
(http://ghklonderzeel.be/PDF/totaalklapper/D&D2010_huwelijken_HAA.pdf)
  

Sint-Pietersparochie (1584-1796)

Viel Mungo huwt met Auwens Elisabeth op 1707 - 1 - 29

(getuigen Haghens Guilielmus en Fallet Maria)

Haegens Petrus huwt met De Langhe Albertina op 1723 - 11 - 4

(getuigen Haegens Egidius en De Rave Isabella)

Sint-Jacobsparochie (1585-1796)

De Meulemeester Maximilianus huwt met Van Doorselaere Livina op 1701 - 11 - 23
(getuigen Haeghens Joannes en Willems Maria)

Verplancke Josephus huwt met Van Loo Maria Anna op 1737 - 8 - 18

(getuigen Haeghens Livinus en De Keyser Catharina)

Sint-Martinusparochie (1584-1796)

De Smet Gerardus huwt met Hertschap Anna Maria op 1727 - 1 - 24 

(getuigen Haegens Petrus en Le Febure Isabella)

De Rudder Gerardus huwt met Van Wauwe Isabella Theresia op 1758 - 7 - 22

(getuigen Note Livinus, De Rudder David en Haeghens Joanna) 

Wieme Egidius huwt met Laridan Cecilia op 1792 - 4 - 24

(getuigen Wieme Jacobus en Haeghens Petronilla)

De Rudder Livinus huwt met Laridan Francisca op 1792 - 5 - 24

(getuigen De Rudder Paulus en Haeghens Petronilla)

Vandervennet Christianus huwt met Laridon Angela op 1794 - 5 - 23

(getuigen De Rudder Livinus en Haeghens Petronilla)

Sint-Niklaasparochie (1590-1796)

Haegens Joannes huwt met De la Wairde Clara Maria op 1664 - 1 - 2

(getuigen Van de Velde Franciscus en Danckaerts Catharina)

Hagens Livinus huwt met Coppens Joanna op 1666 - 2 - 14

(getuigen Coppens Petrus en Van de Velde Franciscus)

Grenier Judocus huwt met Haghens Catharina op 1706 - 10 - 31

(getuigen Stevens Judocus en Cabillauw Anna)

Zij overleed op 18/11/1723 en werd begraven in de kerk (Betoogboeken Alexianen, LXVIII nr.21-f42v°)
Clemaert Joannes huwt met De Goesin Joanna Catharina op 1709 - 7 - 18

(getuigen De Goesin Petrus Franciscus, Hagens Petrus en Clemmaert Joanna)

De Saint Germain Judocus huwt met De Noffel Catharina op 1717 - 3 - 30

(getuigen Haghens Petrus en Van Hauwe Anna Maria)

Baeke Franciscus huwt met Delbaer Maria Elisabeth op 1719 - 6 - 21

(getuigen Haghens Petrus en Haghens Maria Barbara)

Haeghens Petrus huwt met Braeckeleer Isabella op 1722 - 4 - 16

(getuigen Liveyns Rochus en Gheyselinck Jacoba)

Wonen in de Cataloniëstraat: "Fam. Livini Haghens (c). ad latus australe Eccl(es)iae quae est domus ad ccl(es)iam spectans l Maria Willems ux. / Joannes Haghens fs. an. 8 (d) / Cath. fa.an. 6 / Petrus fs. 2 an. cum dimidio" 
('De Status Animarum van de Gentse Sint-Niklaasparochie in 1681', E. OSSIEUR, Vlaamse Stam, nr. 5, mei 1991)

(c) mogelijks ook de Lieven Haghens, die als één van de zes stadstrompetters te paard 10 schellingen ontving bij Primus Hubertus Raellen en zijn inhaling te Gent in 1677, E. OSSIEUR, Vlaamse Stam, nrs. 11/12, nov-dec 1991. De bepaling van het bedrag lieten zij over aan "de wijse ende voorsienighe discrectie" van de schepenen.
(d) wellicht de Joannes Haeghens die later huwt met Cabelliau Anna (zie hieronder).  
 

Sint-Michiels Noord-parochie (1589-1796)

Haeghens Joannes huwt met Cabelliau Anna op 1699 - 7 - 11

(getuigen Cabbeliau Daniel en Willems Maria)
De Goessin Petrus Franciscus huwt met Verloock Joanna op 1719 - 5 - 28

(getuigen Hagens Petrus en De Wulf Petronilla)

Grenier Judocus huwt met Bauwens Anna Catharina op 1726 - 1 - 7

(getuigen Bauwens Carolus en Hagens Joannes)

Sint-Michiels Zuid-parochie (1654-1796)

Tavernier Franciscus huwt met Cloché Susanna op 1660 - 11 - 16

(getuigen Cloché Martinus en Hagens Joannes) 

Sint-Salvatorsparochie (Heilig Kerst) (1599-1796)

Vander Straeten Carolus huwt met Lefebrure Margareta op 1696 - 9 - 23

(getuigen Hagens Joannes en Plaetsaert Joannes)

Cabiliau Adrianus huwt met Soetens Adriana op 1706 - 9 - 4

(getuigen De Smet Joannes en Haeghens Joannes)

Vande Putte Philippus Carolus huwt met Pauwers Catharina Carola op 1722 - 5 - 6

(getuigen Hagens Petrus en Cruyt Jacobus)

Spaans Kasteel (1605-1796)

Payen Juan Francisco huwt met Vermeeren Jacquelina op 1678 - 1 - 5

(getuigen Vermeeren David en Haghens Gaspar)

- verkoopakte van het huis de Bonte Leeuw of de Derde Orde in de Veldstraat door Jan van Coeckelaere aan Pieter Haeghens 12 december 1712 (SA Gent, Inventaris Familiearchief d'Hane-Steenhuyse, DHS/71).

Anthone Stuvaert koopt een rente van Pieter Haeghens van 5 pond groten Vlaams per jaar rustend op deze woning, 24 december 1723 (idem, DHS/74).

Verkoopakte van de erfgenamen van Pieter Haeghens aan Anthone Stuvaert, 17 augustus 1729 (idem, DHS/78).

- Godt Vruchtige Oeffeninghen ende Gebeden, 1729. Dutch devotional manuscript compiled and written by "Joan. Haghens, D'aude" (p. 1) with presentation inscription to his daughter Catharina (p. 638). The Ghent origin is confirmed by the position in the Calendar of and the prayers to Coleta, Macharius, Livinus etc. (bib UGent)

- Joannes Baptista HAEGENS stierf op 23/08/1790 in de stadsgevangenis. Hij werd begraven in de Sint-Baafsparochie. Dit zwart schaap werd geboren te Zele.
(Begraafboek van de Alexianen LXVIII nr.22 f36r°. De broeders Alexianen, ook wel cellebroeders of schokkebroeders genoemd, bekwamen het alleenrecht om te begraven voor families die dit konden betalen. Het recht werd door de schepenen op 21 oktober 1521 bekrachtigd. Enkel voor kinderen, geestelijken en bepaalde bevoorrechte lieden mocht op anderen een beroep worden gedaan. Vanaf begin 1673 tot eind juli 1796 werd dit genoteerd in de begraafboeken met de woonplaats (parochie + straat), soms ook de naam van de partner, en de leeftijd Begijnen te Gent).

- in de Indicateur ofte Wegwyzer der Stad Gend, nuttigen almanach aen een ieder, voor het jaer 1824, p. 131, magazynen van wolle lakens, casimiren enz. "Haegens, by s.baefs". Twee jaar later, verhuis naar de winkelstraat bij uitstek, de Veldstraat. In de Nieuwen utilen Almanach en Wegwyzer der Stad Gend in 't bezonder, en van de provincie Oost-Vlaenderen in het algemeyn, Volume 29, 1826, p. 175:

Weer een jaar later, in de Almanach van 1827 (p.182), staan ze vermeld als:

Er is mogelijk een link naar een watermolen aan de Limburgse rivier de Jeker: "In 1829 verkochten de gezamenlijke eigenaren de Wijkmolen aan een zekere Bellarmin Haegens (e), een industrieel uit Gent, die er een textielfabriek van maakte." (De Wijkmolen te Tongeren, H. BAILLIEN in Limburg, nr. 53, 1974, pp. 87-108).

(e) op 27/12/1790 te Deinze gedoopt als Belarminus, zoon van Antonius HAEGENS en Elisabetha VAN HOVE ( Digitaal krantenarchief).

A trip down memory lane. Toen ik ziek was als jonge snaak verbleef ik af en toe bij Henriette COENE, mijn overgrootmoeder langs moederszijde. Dankzij veel rusten op de sofa en haar warme pap met bruine suiker kwam ik weer op krachten. Tijdens het middageten dronk ze blond of bruin Pied de Boeuf tafelbier. Ze nam me ooit mee voor een wandeling naar het nabije Groot Begijnhof te Sint-Amandsberg (deelgemeente van Gent), waar tegen betaling kledij werd versteld. De ingang met de schots en scheef staande keikopkes en mijn knellende schoenen zijn me altijd bijgebleven.

In het plaatselijke convent Engelbertus nr. 46 bevindt zich het Documentatiecentrum voor Streekgeschiedenis Dr. M. Gysseling van de heemkundige kring De Oost-Oudburg. Het is telkens op zondag voor belangstellenden geopend van 10 tot 12 u. (http://users.skynet.be/oost-oudburg/Oudburg/homepage.html) 

(foto: C. Strijd)

Begijnen waren alleenstaande vrouwen en leden van een lekengemeenschap binnen de rooms-katholieke kerk. Anders dan een kloosterzuster legden zij geen eeuwige geloften af. Hoewel zij kuisheid beloofden, mochten zij wel geldelijk en onroerend eigendom behouden. Vanaf 16 jaar konden ze intreden in één van de 18 conventen van het oude Sint-Elisabethbegijnhof, tussen de Gentse Burgstraat en de Begijnhoflaan. Na 1 jaar als novice mochten ze het begijnenkleed dragen en na 6 maanden gesteed legden ze voor de grootjuffer de belofte af de regels van het hof te volgen. In 1874 verhuisden zij met meer dan 600 naar een nieuw onderkomen in Sint-Amandsberg. Het laatste Gentse begijntje, Marcella VAN HOECKE uit... Kalken, stierf in 2008.
(www.elisabethbegijnhof.be/e_begijnhof_main.html) 

In de 17de en 18de eeuw vinden we enkele verre verwanten terug uit Kalken en Lokeren, die mekaar wellicht inspireerden om in te treden:

1.- "Rekenynghe die overgheeft Lieven Haeghens fs Lievens als voocht van Lieven, Jaecquemijne ende Elisabeth Haeghens, midts dat joncvrauwe Joanna Haeghens duer haere promotie van ghestede  baghijne te Sint Lysbetten tot Ghendt (a) haer selfs bedeghen is, alle kinderen van Jan Haeghens ghewonnen bij Lauryntken Schaepdrijvers ( Tak 4), overleden te Laerne 1638" (SvG Laarne 21/06/1650).

(a) Zij werd gesteed op 14/09/1642 in het convent Sint Jan Baptist (met dank aan Cecile Vanooteghem voor de info).
(Register der namen, stedingen en data van de Begijntjes van het Begijnhof te Gent volgens de conventen van 1637 voor het Convent Ten Hove van 1663 voor het convent Ter Caeden etc, nr. 24 inventaris pater LUYTS, 1965) 

"Op 25 april 1651 verkochten Joris Everaert, zoon van Pieter, en zijn echtgenote Barbijne Beauwers voor burgemeester, meier en schepenen van Destelbergen een jaarlijkse losrente (schuldbrief) van 2 lb. gro. de penning 16 (6,25%) in goede gangbare munt aan mevrauwe Johanne Haghens, gestede begijn van Ste Lysbetten of het Sint-Elisabethbegijnhof in Gent. De rente was bezet op één gemet land gelegen op de wijk Beervelde inden helbosch, zuid den dooden moer, west en noord Christiaen Vervaet en oost Jacques Everaert". ('Begijn Johanne Haghens koopt rente', E. SCHEPENS, Heemkundig Nieuws, jg. 29, 2001, nr. 4, pp. 6-7).

Ze was ook betrokken bij een proces waarvan de aanklacht als volgt luidde: "Actum den 26 martij 1664   Aen hooghe en moghende heeren myne heeren van Raedt in Vlaenderen  Supplieren vertonen ...telick Adriaen moens tot Saffelaere, Philips de Grootte en Andries van Overloop beede in Ghendt hoe dat den eersten suppliant voor den heere Lieutenant Civil van in daghijn van Ghendt (b) betrocken gheweest sijnde, van weeghen Jo.e Joanne haghens ghesteede beggijne tot Ste Elisabeth binnen de voorz stede van Ghendt haere qualificerende dactie thebben van Jo.e Laurentia bracke oock beggyne aldaer tot betaelijn van veertich pon groot vlaems over twintich jaeren crois eerdere rente van twee ponden groon tjiaers die beset soude weezen up twee ghemeten meersch ligghende inde partyen ghenaempt den twintich bundere binnen de prochie van Lockeren". Zij voerde aan "dat zy by haer voorgaende meer dan volcommen heeft betoont haer goet recht, ende dat d'appelanten zonder eenich grief heml hebben beclaeght" (SA Gent, Verzameling familiepapieren Haghens, FP/2734/bis).

(b) In 1541 stelde Keizer Karel V deze 1-persoonsrechtbank in "om te eviteren de grooten onkosten van procedure". Deze vorstelijke ambtenaar was bevoegd voor financiële geschillen (zoals wanbetalingen) binnen het 'Gentse Kwartier', dat grote delen van Vlaanderen bestreek.

2.- "jaquemyne haghens (c) ghestede bagyne t St Lysbetten binnen Ghendt" (SvG Laarne 28/05/1667).

(c) dochter van Lvinus en Beatrix Van Aerde ( Tak 4), en tante van voormelde Joanna Haeghens. 
 
3.- "Dhelft van een behuijsde hofstede in de schrieck, groot int gheheele vier ghemete, oost straete, west den danacker, noort Jan Baptiste Bossier presbijtere, waervan de wederhilft van de hofstede is vercreghen van Christina Haghens fa Jacques beggijntien (d) bij manghelijnghe". (SvG Kalken stam-vader Joannes Haghens 11/07/1685 Tak 1)

(d) Joanna Haeghens was een kleindochter van Christina's grootoom. Zij werd gesteed tussen 1658 en 1663 ook in het convent Sint Jan Baptist 
(Register der namen, stedingen en data van de Begijntjes van het Begijnhof te Gent volgens de conventen van 1637 voor het Convent Ten Hove van 1663 voor het convent Ter Caeden etc, nr. 24 inventaris pater LUYTS, 1965).
 

                                                  Jan x Christina Bauwens   ---------------------  Livinus x Beatrix Van Aerde

                                                        //                                                                         //

                                      Jacobus x Judoca Van Beerlaere                               Jan x Laurentia Schaedryvers  -------   Jacoba

                                                       //                                                                          //

                                                  Christina                                                                 Joanna

4.- Lievijne HAEGHENS, weduwe van Pieter Verhooten ( Tak 3), overleed op 13/02/1705 (H. CAILLiAU, Het begijnhof Onze-Lieve-Vrouw-Ter-Hooie 1584-1792, 1995, p. 241)

5.- het begraafboek van de Alexianen (e) maakt melding van Joanna Theresia 'Felicia' Haegens fa Bartholomeus, wonende in het Groot Begijnhof Sint-Elisabeth, die overleed op 09/08/1787, en begraven werd in de Sint-Michielsparochie (LXVIII nr. 22 f98v°). Zij werd geboren op 11/07/1740 (PR Dopen Kalken).

"Jof Joanna Theresia Haeghens fa Bartholomeus en Elisabeth De Vos ( Tak 2) gebortig van Calcken oudt 48 jaeren gewesene religieuse van het gesupprimeerde Clooster den penitenten op St. Pieters overleden den 9 8bre naermiddag ten ii uren".
(Doodboeck van het Groot-Begijnhof te Gend beginnende 9de novembre 1701 ende eyndigende den 31 december 1925, niet-gefolieerd, nr. 4 inventaris pater LUYTS, 1965)

(e) deze broedergemeenschap bekwam het alleenrecht in Gent om te begraven. Enkel voor kinderen, geestelijken en bepaalde bevoorrechte lieden mocht op anderen een beroep worden gedaan. Vanaf begin 1673 tot eind juli 1796 hielden zij registers bij van families die hun begrafenis konden betalen met vermelding van naam, leeftijd, woonplaats, en soms ook de naam van de partner (www.gent.be/eCache/THE/44/243.html).

6.- Marie HAGENS, begijn van het convent Ten Durpe ingestreden 23/03/1722, gesteed op 10/01/1724 en overleden 09/08/1733 (bron: C. Vanooteghem).

7.- "HAEGENS, Marie Anna fa. Joos en Catharina van Hecke, geboortig van Lokeren in 1714, ex-zuster van het gesupprimeerd klooster van Galilea te Gent, overleed 15 november 1792 "smorgens ten 9 uren".

('Overleden begijntjes en personen van het Groot-Begijnhof Sint-Elisabeth te Gent afkomstig uit Lokeren', W. STEEGHERS, Vlaamse Stam, nr. 19, oktober 1989, p. 482) ( De Waaslandse tak)

Volgens het begraafboek was zij een religieuse in het Groot Begijnhof, overleed op 17/11/1792 en werd tevens begraven in de Sint-Michielsparochie (LXVIII nr. 23 f89r°).

8.- Marie Anne Haegens, dochter van Adrianus en Joanna De Bock (°21/11/1741 te Lokeren), ingetreden op 25/03/1762, gesteed 20/11/1763 in het convent Ter Leyen en overleden op 20/11/1802. Haar voormelde naamgenote was haar tante (mogelijk werd ze naar haar vernoemd).

                                                                              Judocus x Catharina Van Hecke

                                                                                                     //

                                                                   Maria Anna  -----------------  Adrianus x Joanna De Bock

                                                                                                                                   //

                                                                                                                            Maria Anna

Mijn vader schuimde vroeger de rommelmarkten af in binnen- en buitenland. Hij was een verwoed verzamelaar van mechanische rekenmachines, stoommachines en zeldzame meetinstrumenten die hij vakkundig restaureerde. 

Mijn grootouders Willy HAEGHENS en Gabrielle (Gaby) DE GRAVE woonden tijdens en na de WO II in de Mimosastraat 51 in de Gentse Bloemekenswijk.  Het verhaal gaat dat op het einde van de oorlog mijn grootmoeder werd beschoten door een Duitse soldaat die haar opmerkte toen ze in de deuropening stond te kijken. Begin de jaren '90 bracht een collega een exemplaar mee van het officieel telefoonjaarboek uit 1949-1950:

Mijn grootvader, officieel Sebastianus Willy HAEGHENS vernoemd naar zijn grootvader, was een belezen man die hield van toneel, klassieke muziek en scrabble, en die af en toe een partijtje schaak speelde in de plaatselijke Jean Jaurès-club. 

Hij begon als arbeider -hij reed rond met de stootkar- bij de Gentse Radiodistributie (voor het ontstaan zie https://ojs.ugent.be/TGTIC/article/view/7029/6917) en klom via zelfstudie en bevorderingsexamens op tot hoofd van de technische afdeling. Tot omstreeks 1960 zou het bakelieten muziekkastje met vijf zenders een vertrouwd beeld blijven in ruim driekwart van de huizen. De via kabel beschikbare zenders waren de NIR (Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep, voorloper van de huidige openbare omroep), INR (de Waalse tegenhanger), Nederland, 'Rijsel' en de Britse BBC. Het bedrijf was gevestigd in een groot gebouw in de Jan Van Stopenberghestraat, een zijstraat van de Veldstraat, achter de Korenmarkt (nu brasserie Het Pakhuis). Tijdens WO II gebruikten de Duitsers het medium als propaganda-instrument met gecensureerde nieuwsberichten en "aangepaste" muziek. 

Omdat er genoeg brood op de plank moest komen, onderzocht hij later ook schadeclaims voor de coöperatieve socialistische verzekeringsmaatschappij La Prévoyance Sociale (PS) in zelfstandig bijberoep. Ik mocht dan af en toe als jonge snaak mee op huisbezoek. Hij was in de periode 1934-49 ook kortegolf radio-zendamateur, en kreeg als 21-jarige rookie de bijnaam 'Bébé Cadum', naar een toen bekend Frans merk van babyzeep.

(a) Opgericht op 14 juli 1929 te Gent, een bundeling van lokale verenigingen van radioliefhebbers die beperkte uitzendfaciliteiten kreeg van het NIR.

Son logbook, dont semble t'il les pages de son activité 'pirate' manquent, commence le 21/09/1938. Il participait activement à la vie associative du 'Réseau belge': il assistait régulièrement aux réunions et aux diverses activités organisées par la section de Flandre Orientale (DM: ON4RD-Maison des Notaires, Gand). Il nous est ainsi possible de suivre pas à pas non seulement l'évolution de sa station d'amateur, mais aussi quelques faits marquants de sa vie personnelle en lisant les magazines 'QSO' (b) de l'époque.   

(b) Organe officiel du Reseau Belge - Groupement des Radio-émetteurs - Section Belge de l'International Amateur Radio Union (I.A.R.U.).

1934: Le 30 Septembre de cette année se déroula à Gand le 'Salon de la TSF (c)': concours de réception ondes courtes, exposition de matériel radio (concours et démonstrations), lunch dans les salons de la Ducale, suivi de l'Assemblée générale du Réseau Belge (Salle des Notaires). Il est fort probable que Willy Haeghens y fut contaminé par le virus de la radio! Utilisant l'indicatif (pirate) 'ON4WHL', il réalisa ses premiers contacts en Novembre, soit un mois après cette manifestation prestigieuse.

"Un de nos nouveaux a démarré en mopa (d). Il faudra cristalliser mon v[ieu]x (e). La porteuse est un peu RAC. Courage cela viendra, WHL" (QSO 12/ 1934)

(c) Transmission sans fil : het versturen van berichten (telegrammen) over lange afstanden via draadloze telegrafie.

(d) Master Oscillator Power Amplifier : een type versterker.

(e) Naar het Engelse 'old man', vriendschappelijke verwijzing tussen zendamateurs.

1935: Willy, qui est très 'radio-actif' malgré semble t'il des contraintes professionnelles et personnelles ('boulot et YL' (f), participe assidément aux réunions et aux événements de son radio-club: cours de lecture au son, repas de sa section (Moules frites le mercredi 28 avril), déplacement à Audenaerde (mercredi 5 Juin), et j'en passe. 

(f) Vermoedelijk Y(oung) L(ady), zijn latere echtgenote Gaby DE GRAVE.

"En phone 80m, le Xtal a fait évanouir le RAC. La modulation grille ou la modulation dans le circuit oscillateur ne donne pas des résultats très beaux. A changer cela, mon vx!" (QSO 01/193)

"a des intentions démolissantes, un vrai régal que celui-là. Attendons le mois prochain pour voir ce qui va sortir de là. Bébé Cadum nous arrangera quelque chose de FB" (QSO 05/1935)

"On 80 fone, avec une modulation grille épatante actuellement. Spécialité disque Gantois. Sur 40 graphie a fait son 1er Américain. Construit un TRI-TET (g). Assez bien qrm YL... je crois" (QSO 09/1935)

(g) Triode-tetrode oscillator, uitgebracht in 1933 met hogere output.

"Démolition et reconstruction. Va faire sa demande pour autorisation officielle. Bravo ! Très qrm YL..." (QSO 10/1935)

"QRM-travail actuellement, n'a plus tellement de temps pour bricolage" (QSO 11/1935)

"très QRM travail pour le moment (tant mieux) mais trouve tout de mème le temps de faire un peu de phonie et graphie sur la bande des 40m. L''émetteur se compose d'un TRI-TET suivi d'un PPE 406, modulé grille par 2A5. Arrive comme un tonnerre avec qrks R8/9 en fone au Maroc, Algérie et Portugal. En graphie a qsot à l'Afganistan YA1DB reçu R5. Désirerait s'y mettre sur 20m mais son X-tal en doublant le met en dehors de la bande" (QSO 12/1935)

1936: Il interrompt ses émissions durant 6 mois. Travail et famille ont la priorité! Le 15 Juillet, le radio-club de Flandre Orientale visite les installations de la Centrale de Radiodistribution Gantoise. Son futur employeur! 

"assez qrm job pour le moment mais ON sur 40 en fone et CW. Attrape l'accent anglais à force de faire des G" (QSO 01/1936)

"l'OM gantois à l'accent hollandais, quand le qrm yl n'est pas trop intense, fait du beau trafic fone sur 40 et 80m" (QSO 02/1936)

"très QRM radio-distribution et YL. Est très peu en l'air actuellement" (QSO 04/1936)
"s'est marié il y a quelques jours (h). Nous lui souhaitons good luck et que son YL soit favorable aux OC" (QSO 06/1936) ( (e)

"Sera ON d'ici quelques semaines" (QSO 08/1936)

"S'extasie de ce que 6 mois après cessation de trafic les QSL continuent à arriver en nombre. Va finalement démarrer" (QSO 12/1936)

(h) Ze huwden op 18 april 1936 te Gent.

1937: Willy participe toujours régulièrement aux réunions à Gand, qui se terminent souvent au Royal Club Nautique. Sa station se caractérise par une excellente modulation. Les rapports de la section semblent se raréfier. 

"est finalement en l'air. Congrats ob et revoilé un OM qui ne fera pas dire que les phonistes empoisonnent l'éther" (QSO 02/1937)

"Trafic sur 20 et 40 m. avec Hartley 10w" (QSO 03/1937)

1938: L'indicatif à 3 lettres perd (enfin) son 'L' final! Quand bien même cette 'régularisation' n'est annoncée que dans le 'QSO' de Juin 1939 (p.65), un examen minutieux de ses cartes QSL de 1938 atteste que le nouvel indicatif  'ON4WH' fut utilisé dès Juillet 1938 (carte d'un SWL polonais datée du 21/07)

Citons aussi la présence de Willy à la réunion mémorable du 16 Juin: une caravane automobile munie de 2 stations 56 Mhz relia Gand à Audenaerde. 

"Les 56 mc semblent intéresser prodigieusement les ON4 de la Flandre Orientale" (QSO 08/1938) 

Après un souper 'démocratique', eut lieu la visite de la 'splendide super-station' de 4AP sur la colline d'Edelaere. 

"La réunion se termina très tard dans la dégustation de la divine bière d'Audenaerde" (QSO 08/1938)

Last but not least, un événement plus personnel fut annoncé dans le 'QSO' 10/1938 (p.484): 

1939: Peu ou pas de rapports des 'Genteneirs'!

"Décidément 4RD le DM aquatique de la section Flandre Orientale, ne nous inonde pas beaucoup de sa prose. Pour être heureux, vivons cachés, semble être la devise de la section et de son DM" (QSO 06/1939)

(j) Koninklijke Unie van Belgische Zendamateurs.
(k) volgens mijn vader vond zijn echtgenote dat hij teveel tijd besteedde aan zijn hobby en te weinig aan zijn gezin. De installatie werd toen maar afgebroken.

 Son manipulateur, restauré par son fils dans les années 90, est précieusement conservé".

In 1950 werd mijn grootvader de titel en het ereteken van Laureaat van de Arbeid toegekend, wat kadert in een lange traditie om mensen te huldigen voor hun professionele inzet: