° Margareta x Joannes DE GELDERE (a) ° Laurentius x Laarne 1596 Joanna BRACKE (a bis) ° Jacobus (Jaecques) 1617-1678 x1656 Joanna HAEGHENS 1633 ( Tak 4) (b) ° Laurentius 1668-1701 x1692 Joanna STEENO 1695 (c) (ex Wals Wavere - Land van Brabant (SvG Laarne) xx Catharina VAN HECKE
° Maria Catharina Theresia x Judocus PRAET
° Livina 1661 x1684 Joannes EVERAERT
° Catharina 1670-1731 x1703 Dionisus BRACKE ° Joannes 1657 x1692 Jacoba DRIEGHE 1710 (woonden in de Laarnse Revierestraete - SVG) ° Jacobus x1718 Maria DE VEIRMAN ° Catharina x1756 Joannes DE MOOR ° Dionisus 1728-1787 x1754 Adriana DE FAUW ° Joanna Jacoba 1760 x1780 Simon BOLLAERT 1754 (ex Heusden) ° Petrus Macharius 1769-1834 x1792 Adriana Petronilla BOLLAERT(ex Heusden) ° Constantinus (werkman ex Heusden/Ertbuur)x Regina BENTHUYS (ex Zevergem) ° Francisca (werkvrouw) x Seraphinus BAETENS (wever) xx Joannes Baptista BAKX (landsman ex Heusden)
° Petrus x Seraphina DEN TANT
° Leonie x Alfred BOCKSTAELE
° Joannes Jacobus HAEGHENS 1755-1804 x1787 Judoca Maria VERVAET 1761 ° Isabella 1796-1838 x Macharius CORNELIS ° Adriana Maria x1822 Judocus BEYST ° Barbara (werkvrouw) x Josephus CLINCKSPOOR 1866 (woonden in het Laarnse Quastraatjen - RA) ° Constantinus x Victoria DRIEGHE xx Rosalia VAN DE VELDE ° Francisca x Petrus Franciscus DE MEESTER (woonden in de Hanselaarstraat - PR Beervelde) ° Ida x Franciscus GOOSSENS ° Theophilus (landbouwer) x Maria DE GRAEVE (woonden eerst in de Serpenstraat, later in de Hanselaarstraat - PR Beervelde)
° Alphonsus x Leonie SCHEPENS
° Maria Irma (ongehuwd) (woonde in de Hanselaarstraat - PR Beervelde)
° Bertha Leontina x Augustus DE WAELE ° Maria Leontina x Leopoldus Medardus TROCH ° Gerardus TROCH x1929 Destelbergen Maria HAEGENS ° Achilles Camillus (werkman) x Martha COLMAN (woonden tijdens WO II in de Toleindestraat 76 te Beervelde)
° Germana (Germaine) (c bis) x Alfons HOOGEWIJS (woonden op het Gentse Stapelplein)
° Irena x Achiel BRACKE ° Joannes Baptista x Maria Sylvia ROELANDT ° Camillus (landbouwer) x Anna-Maria Sylvia VAN EECKHOUT (woonden in de Heikant - PR Beervelde) ° Theophiel x N, DE MAESSCHALCK ° Clarisse x Achiel FIERS ° Madeleine x E. CLOSSE ° Magdalena Germana x Raymondus CLOSSE ° Honore x A. HOSTE ° Godelieve x M. MACELIS ° Annie x G. DE WOLF ° Freddy x Rosette DE SUTTER ° Myriam x N,VAN AERDE ° Helena Eulalie x Theophilus Maria VAN DAMME ° Rachel Marie x Roger Cyriel VAN LAERE (d) Joannes xx Catharina DHOOGE (e) ° Maria Anna x Joannes HAEGHENS ( Tak 2) ° Anna Catharina 1788 x Michael VAN RIJSSELBERGHE ° Georgius (Jooris) °ca 1600 x Maria BRACKE ° Egidius (Gillis) x Joanna (Janneken) VERROOTEN 1677 (f) (woonden op het Husseveld - SvG (428) Kalken)
xx 1681 Margareta ROELS ° Livina (fa Egidius x Joanna V.) x Judocus DE BACKER 1663 ( Begijnen te Gent 4.-) xx Petrus VERROOTEN ° Joanna x Adrianus MATTHIJS Joanna (Tanneken) 1683 xx Adrianus VAN DRIESSCHE (g) ° Maria 1679 x Jan VAN AERDE 1674 xx Jacobus (Lieven) CLAUWAERT (woonden in de Somerstraete - SvG Kalken 1679) ° Christiana 1614 x Joannes DE MEULENEERE ° Judoca (Jocina) x Petrus D'HOLLANDER ° Maria 1608-1676 x Paschasius PAUWELS ° Laurentius (Lauwereys) xx Catharina VAN PETEGHEM (h)
° Joanna x Guillemus VAN AERDE ° Jacobus x Petronella CORNELIS ° Livinus x Maria SCHEIRE ° Petronella Tresia 1723-1782 x1750 Petrus BRACKE 1721-1790 (woonden in de Hanselaerstraete te Beirvelde) ° Joanna Maria x Geeraert VERPONT Livinus xx Judoca VAN HOECKE ° Livina x Jacobus BRACKE ° Livina x Bartholomeus VAN DEN BOSSCHE ° Joanna x Jacobus VAN DEN BOSSCHE ° Livinus x Petronella STAELENS
(a) "Jan de geldere over Margiete hagens zyn huysvr up een ghemet lants noort ende west de beke oost den wech ende straetkin" (Grote tiendenboek van de parochie opgesteld vanaf 08 juli 1610 door pastoor Jan Van Den Zijpe ivm tienden hem toebehorende en de abt van de Franse abdij van Saint-Nicolas-au-Bois, f18r° (Fonds Marcel Meys, nr. 239, Erfgoedbibliotheek Laarne). De grote tienden was een belasting op de oogst van graangewassen meestal in drie schoven verdeeld tussen de Heilige Geest (belast met de armenzorg), het levensonderhoud van de pastoor (cureyt), en voor de instandhouding van de Sint-Denijskerk. Soms had de pastoor recht op de volledige tiende, of had bijvoorbeeld jonker Jan Damman, heer van Oombergen (deelgemeente van Zottegem in de Vlaamse Ardennen) of de abt van de Baudeloo abdij recht op 1 of meer schoven op bepaalde akkers. De inning gebeurde aanvankelijk in natura, waarbij men een tiende deel van een oogst op de velden ging ophalen. Later werd dit recht dikwijls verpacht (aan een tiendesteker). Mettertijd werd de tiende ook voldaan in klinkende munt.
(a bis) Laurentius wordt vernoemd in het Landboek (voorloper van het kadaster) van 1610, waarbij Paschier Hulstaert ( Tak 5) pachter is van een stuk grond, palende aan land van "Ln hàgens bàlliu vàn Raveschoot"en de "behuisde hofstede vàn Làurius hàgens zynen broere" (RABW, OAK, Financiën, nr. 13, Landboek 1610, f112r°). Het gaat hier om Livinus, gehuwd met Beatrix Van Aerde ( Tak 4).
(b) Joanna is een dochter van Livinus en Joanna Lammens ( Tak 4) en dus de achternicht van Jacobus. Ze trouwden te Laarne op 23/09/1656 "cum dispensatione pontificis in 2° gradu" (de bisschop verleende de huwelijksdispensatie). Bij deze bloedverwantschap in zijlijn is er ook sprake van een gemengde 2e/3e graad. Getuigen waren Laurentius Haegens (broer of vader van Jacobus) en Joanna Van Bruijssel (Joanna's stiefmoeder). Uit Quoteboek Laarne 1647-1670 (M. MEYS/L. DE RUYVER, VVF Gent-Digitaal Archief, 2006): "XIIe wijk (Hollende) : 377. Jaecques Haghens fs Laurs de twee delen van drijen van dhofstede op schautheetdom, west de rivierestrate , dander derde de we Lieven Haghens". (c) Brusselse naamgenoten. Uit haar SvG: "den hauder gheeft te kennen dat zy staende haerledl huwelyk hebben gheconquesteert eene behuysde hofstede ghestaen ende gheleghen binnen deze voorz prochie aen de dendermondsche eerdweg loopende naer ghendt ghenaempt de croone een aude herberghe oost de kerck straete suyt dhoirs jacques dhamere west anthoine bauwens noort de voorzyde eerdweg groot omtrent de drij hondert roede met het huys brandewyn boome catheijlen daer op ende staende deze hofstede is belast met eene rente van twee ponden groots tjiars de penninck XVIe (6,25%) in profijtte van thobias tolliers"; "d'hostelrie ghenaempt de croone N den heirwich O de straete 288 R" (Quoteboek Laarne 1671-1717, 282 verso, VVF Gent-Digitaal Archief, L. DE RUYVER, 2002). Uit zijn SvG: erfgronden op Raveschoot "de stede oost de hanselaere straete suyt tgoet en noort laurs haghens inde selve hofstede" en te Laarne: "de bos, oost de revierestraete, suyt gillis vervaet causa uxoris noort in selve stuck passchier haghens". Passchier was een zoon van Laurentius en Catharina Van Peteghem (°Kalken 22/01/1647): "Op den XXIe january 1682 heeft passchier haghens syn leen verheven hem verstorven metten overlyden van lauwers haghens synen vader [ ] ghenampt het hofstedeke (RABW, OAL, Supplement, nr. 511, Register gehouden voor de inschrijving van de wettelijke passeringen en leenverheffingen van de heerlijkheid Raveschoot (1648-1719), folio 164r°. (c bis) Ze was helaas op 93-jarige leeftijd één van de slachtoffers van seriemoordenaar Kurt Dobbelaere in het Gentse rusthuis Privilege op 12 september 2007.
(d) Annita Van Laere, dochter van Rachel Haeghens uit Lochristi, mailde me de namen van haar (groot)ouders. Een behulpzame ambtenaar van de gemeente Laarne bezorgde me nadien een kopie van de trouwakte van grootvader Camillus die in 1909 huwde te Kalken. Zo kon deze tak opgebouwd worden.
(e) Jan is voogd van de twee wezen van broer Laurentius (SvG Laarne Joanna Steeno 9/01/1696). (f) Gillis is in 1664 voogd van de wezen van schoonbroer Adriaen Matthijs en zus Tanneken - SvG Kalken (257), van de wezen van schoonbroer Judocus (Jonas) De Backer en zus Lievijne - SvG Kalken (259), in 1679 van de wees van schoonbroer Lieven Clauaert en zus Marie - SvG Kalken (370), én in 1683 van de wees van zus Tanneken uit haar 2e huwelijk met Adriaen Van Driessche - SvG Kalken (404). Hij wordt ook vermeld in de SvG (428) van stam-vader Joannes: "...Item een besette rente van 2 pond gr tsjaers, penninck XVIe, tot laste van Gillis Haghens fs Jooris, beset op sijne hofstede op het hussevelt...". (g) uit Vlaamse Stam, nr. 9, september 1985: Het geslacht Van (den) Driessche in Waasmunster - Lokeren (14e-19e eeuw), R. VAN DRIESSCHE: Adriaan van Driessche fs. Joris was getrouwd met Anna Haghens Voordien was Anna weduwe geweest van Adriaan Matthys met wie zij vier kinderen had verwekt. Anna overleed in 1664..." (RAG, nr. 146 1° 32v°-33). Volgens een Kalkense SvG (257) was het echter Adrianus Matthijs die overleed op 18/01/1664. (h) Laureijns is in 1655 voogd van de wezen van zijn broer Georgius - SvG Kalken (173) (179), vanaf 1668 van de wezen van schoonbroer Jan De Meuleneere en zus Krijstijne - SvG Kalken (275), en in 1679 voogd van de wezen van zijn andere broer Jaquis (Jacobus). Hij staat ook vermeld in het Laarnse quoteboek: XVIIIe Calckene 577. Jaecques Haghens fs Laurs; 1651 Laurs Haeghens fs Laurs; 1668 t 1e (van Lieven Haghens) dhelft van den bosch van Laurs Haghens, oost de rivierestrate, noort dhofstede van Gheert De Maerschalc, van 540 roeden, dander helft Lieven Haghens (1658 noch dander helft).
Tak 4 uit Kalken/Laarne
° Elisabeth x Michiel BURRICK ° Joanna (Janneken) 1659 x Hubertus (Hubrecht) VAILLANT (a) ° Livinus °ca 1563 03/06/1615 x Beatrix VAN AERDE °ca 1569 23/07/1629 ("Livinus hagens, pretor (baljuw) de Ravenschoot via optimus et purificusreliquit ex uxore sua Beatrice van aerde 9 proles (kinderen)"(PR overlijdens Kalken) ° Jacoba (begina) ° Petronella x Willem BRACKE ( Ferieboek 100-101) ° Elisabeth 1608-1636 x Mattheus EVERAERT ° Jan 1630 x1618 Laurentia (Lauweryntken) SCHAEPDRIJVERS 1638 ° Elisabet 1627 x Jan DE CALUWE ° Jacoba (Jacquemyne) x Petrus SCHEERE (koster van Laarne Archief van de heren van Laarne 586.16) ° Joanna ( Begijnen te Gent) ° Livina 1641 x Hadrianus BAERT ° Livinus 1667 x1629 Joanna LAMMENS (a bis) (baljuw van Raveschoot, zoals zijn vader) ° Joanna 1633 x Jacobus HAEGHENS ( Tak 3) (b) ° Andreas 1638-1687 x Joanna DIERICX ° Joanna 1665 x1690 Petrus DE WILDE ° Catharina 1663-1689 x Livinus COOLMAN Livinus xx Joanna VAN BRUSSEL ( De Staat van Goed : een rijke bron I) ° Adrianus 1656-1707 x Elisabeth VAN RYSSELBERGHE 1733 ° Livina 1653-1693 x1693 Christianus DAUWE ° Petrus x1681 Livina BRACKE 1715 (b bis) ° Maria 1683 x1706 Joannes DE VEERMAN ° Joanna (Janneken) x1711 Egidius (Gillis) BAES ° Anna 1691-1760 x1716 Carolus DE SMET 1690-1757 ° Catharina 1663-1707 x Petrus ROOSEMONT (c) o Laurentius 1660 x Catharina VAN RIJSSELBERGHE (d) o Jan x Laurentia DE VILDER o Catharina x Petrus DE WILDE o Andreas 1727 x Adriana DE WILDE
° Joanna x Jacobus VERVAET o Livinus x Petronella DE WILDE ° Livinus x Jacoba VAN DE VELDE o Joanna Livina x Petrus VAN KERCKHOVE o Catharina x Benedictus VANDENNESTE o Jan (landsman) x Adriana DE VOS (Jan woonde te Beirvelde/Hanselaere - Volkstelling 1796) ° Petrus Franciscus x Maria BEYST o Andreas x Maria Anna VANDEVELDE o Maria Jacoba x Julius Adrianus BRAECKMAN (arbyder) (uit Beirvelde/Hanselaere - VT 1796) o Joanna Maria x Marinus SCHEIRE xx Judocus DE VREESE (landsman) (woonden te Beirvelde/Hanselaere - VT 1796) o Petronella Theresia x Josephus ROELS o Livina Coleta x Nicolaus VAN LAERE o Joannes Franciscus x Judoca DE KEGEL (landbouwers te Beirvelde/Hanselaere - VT 1796) ° Livinus x Petronilla BOURGUILLOEN xx Petronilla DE BLEU
° Franciscus x Stephanie VAN DEN EEDE
° Maria x Camiel Cesar VERVAET ° Petrus HAEGENS (kloefkapper te Melle) x Sophia VAN IMSCHOOT (herbergierster)
° Maria Ludovica Catharina x Octave DE BRUYCKER
° Petrus Josephus 1884-1952 Melle (caféhouder van De Roskam) x 1910 Gentbrugge Augusta DENUL
° Roger x Bertha REYNIERS
° Marc x Nicole DE VETTER
° Kurt x Sandra STEP
° Els x Miguel ROLDAN
° Freddy x Beatrice VERBAUWEN
xx Christelle SCHEPEN
° Albert x Elisabeth DE ROCKER
° Andre x Peggy VERSCHAEVE
° Nadine x Wim DE FEYTER
° Georges x Marie Magdalena DE MEYER
° Mariette x Michel DE VEIRMAN
° Roger Salomon August x Diana Anna VLASSENROOT
° Danny x Linda RIGAUX
xx Josette DE VOS
° Rosalia x Carolus BRAECKMAN
° Ursula x Dominicus VAN DEN ABEELE ° Catharina x Macharius TEMMERMAN ° Barbara x Desiderius DE ROOSE ° Virginia x Bernardus VAN RYSSELBERGEN (woonden in de Heistraat - PR Beervelde) ° Francisca x Petrus TROCH ° Catharina 1799-1883 (landbouwster) x Joannes Baptista SCHEIRE 1827-1890 (landsman) ° Theresia x Jacobus Franciscus LAMMENS ° Judocus x Cordula BRACKE (uit Laarne - dienstmeid) (e) ° Petrus (landbouwer) x Seraphina LAUWERIER (bloemwerkster) ° Joannes Baptista x Virginia BRACKE (ex Zeveneken) ° Prudentia x Medardus MEERSON ° Prosper Edmondus x Irma VERVAET ° Etienne x Yvonne VAN DOORSSELAER ° Patrick x Lutgarde VERBERCKMOES
° Adrianus Franciscus x Maria Emilia VERHEYDEN
° Engelbertus x Hortensia DE RUYVER
° Maria Sylvia x Arthur ROELANDT ° Judocus Franciscus x Anna Gilberta DE WILDE ° Maria Bertha x Mauritius Leopoldus BAERT ° Livinus x Maria Mathildis DE WILDE(ex Eksaarde) (woonden in de Toleyndestraat te Beervelde) ° Engelbertus x1919 Pelagia DE SMET ° Sebastianus x1918 Maria Leonia STEVENS ° Maria Ludovica x1923 Gustavus STEVENS ° Gustavus x1913 Maria Leonia, N ° Engelbertus (ex Kalken/Beervelde) x Francisca SEY(ex Laarne) ° Prudentia x Petrus SCHEIRE ° Valeria Prudentia x Livinus DE VISSCHER ° Livinus x Pharaïlde VAN RYSSELBERGHE ° Petrus (Pierre) x Rosalia Maria HERREBAUT ( West-Vlaamse naamgenoten) ° Martha x Eugène FREMAUT ° Yvonne x Gaston VERLEYE ° Simonne x Robert COOREVITS ° Robert (Medard) x Herna DAVID ° Adrien x Lydia VANDEBUERIE ° André (f) x Linda DEVOLDER ° Adrianus Franciscus x Prudentia Maria VAN POECKE ° Carolina Leontina x Camillus CLERICK ° Bernardus (Noard) x Seraphina DE VISSCHER (ex Laarne) ° Engelbert x Maria Philomena DALSCHAERT ° Bertha x Leon VAN RENTERGEM ° Franciscus (Francies) x Elodie Marie VAN RIJSSELBERGHE ° Anna x Jozef TOLLENAERE ° Rachel x Camiel DE CLERCQ ° Leonie x Maurits VAN DAMME ° Julia x Albert DE VOS ° Maurits x Denise DE KEZEL ° Livinus Theophilus x Valentina Maria VERBANCK ° Clara Veronica x Andre VAN GEERTSOM ° Maria x Gerard HEYRMAN ° Albert x Joanna Catharina Julia CLAES ° Willy Marcel x Christel Carla Hugo FONCKE ° Rachel Maria Elodia x Marcel MEKERLẺ (g) ° Alma x Pierre DE JAEGHER ° Esther Maria Leonie x Jan VAN REETH Livinus Theophilus xx Margaretha (Margriet) Florina Elisabeth VERHULST ° Denise Esther x Wilfried MAES ° Josée ° Joannes Baptista x Marie RAMAN ° Maria x Joannes Baptist DE VISSCHER ° Irma x Gerard WILLE ° Albert x Yvonne DE SMET Joannes Baptista xx Helena RAMAN ° Ivonne x Leon VAN RENTERGEM ° Angèle x Julius BRACKE ° Rachel x René DE SERRANO ° Petrus x Celine Mathilde ROGIERS ° François Bernard x Simona Eulalia DE WILDE ° Noël x Linda GUSSE ° Debbie x Paul DINGENOUTS xx Gökhan KISACIK ° Patrick x Marianne VAN DER SYPT ° Bart x Elke PLANCKE ° Georgette Maria x Gustaaf VERLEE
(a) hij was kerkmeester te Kalken in 1630 (rekening 122). Bij de doop op 24/05/1609 van Beatrix Vaillant, kv. Hubertus x N,N was Beatrix uxor Hagens Ln getuige (PR Kalken). Zij was een groottante van mijn stam-moeder Livina VAN AERDE ( Generatie VI). (a bis) mijn stam-overgrootmoeder Christina BAUWENS ( Generatie IV) was doopmeter van hun zoon Joannes in 1635. Afgaande op de doopregisters verhuisde Livinus tijdens zijn tweede huwelijk van Kalken naar Laarne. In LAARNE Staten van Goed 1584-1657 (M. MEYS,VVF Gent-Digitaal Archief, 2006) vinden we diverse verwijzingen naar Livinus als grondeigenaar: - (nr. 108) in 1646: "Hofstede west de rivierestrate, noort dhofstede van Lieven Haeghens causa uxoris"; - (nr. 215) in 1653: "die aen de revierestrate compt, oost Lieven Haghens"; - (nr. 218) in 1653: "west de revierestraete, noort Lieven Haeghens". Uit het Laarnse quoteboek: "379. Lieven Haeghens; 1668 we Lieven Haghens sijne hofstede op schautheetdom, west de rivierstrate (b) (b)Tak 3. (b bis) woonden op een hofstede "op gheemansackere, W de revierstrate, Z den wal, O t rocampstick, N t schauteet 506 R" (311v° - Laarnse quoteboek). Deze behoorde daarvoor toe aan Jaques Haghens fs Laurs ( Tak 3). (c) erfgrond uit haar SvG: "...binnen de prochie van destelbeirgen het derde parte van dhilft (dus 1/6e) van drij ptije van lande (...) groot van vier gemeten gebruijckt bij livinus tuijtschaevere fs lns. danof dander hilft van de drij ptijen competeren aen joa. de wilde van (...) ghendt ende dander twee derde partijen van dhilft competteren aen laureyns ende dapparente hoirs van adriaen haegens wesende (...) ende onbelast..." (d) In het Laarnse doopregister staat hij vermeld als HAGHE (sic) Laurentius, kind van Livinus en Joanna Van Brussel, geboren op 10/02/1660 met als doopheffer HAGHE (sic) Laurentius. Die werd op zijn beurt mogelijks gedoopt in het naburige Kalken op 21/03/1610 als HAGENS Laurentius, kind van Livinus en N,N. Een wettelijke passering van 23/01/1717 is verhelderend: "Supplierende cathelijne haeghens als moeder en voogde van haer onderjaerighe kinderen geprocureerd bij laureijns haeghens haeren man midtsgaders jan haeghens als vooght over de vaderlijce seijde te kennen ghevende de redenen...soo dat haere voorn weezen compiteert vuijt den hoofde van hunnen vader d'helft van drij partijen van lande ligghende onverscheeden en onverdeelt mette vingue weeze van pr roozemont ghewonnen bij cathelijne haeghens fa lievens gheleghen binnen der prochie van destelberghen...met het mercq van cathelijne van rijsselberghe via van laureijns haeghens en jan haeghens...". Laurentius trad ook op als deelvoogd toen zijn zus Catharina enkele weken na de geboorte van een zoon overleed te Laarne op 06/11/1707 (RABW, OAK, Vrijwillige rechtspraak, Wettelijke passeringen, nr. 150 1718 (?)-1730, f37). Laurentius woonde bij zijn overlijden in de Kalkense wijk van de Geerestraete. (e) Patrick Haegens uit Lochristi bezorgde me de parenteel van zijn voorouders Judocus HAEGENS en Cordula BRACKE, met bijkomende info van zijn broer Noël. In de Kalkense Tienjaarlijkse Tafels (1833-1843) vond ik hun trouwdatum : 28/06/1842 ( (g). Toen zoon Petrus huwde met Seraphina LAUWERIER, werd opgetekend dat "De aanstaande echtgenoot met zijne moeder onder eed verklarende dat het bij misslag is dat de bruidegoms vader in zijne overlijdensakt gebrascht is met den naam Van Haeghens". De samenvatting werd aangevuld via de CD-ROMs Laarne (Sint-Macharius) - Parochieregisters 1812-1910, L. DE RUYVER, VVF Gent, 2010, en Beervelde (Sint-Daniël) - Parochieregisters 1809-1910, P. WILLIAME & M. PLATTEEUW, VVF GENT, 2010. (f) André Haegens uit Brasschaat mailde deze gegevens in februari 2011. (g) in het RABW vond een kennis van zoon Walter Mekerlé op microfiche hun huwelijksakte met vermelding van de ouders. Zo kon een nieuw stuk van de puzzel worden ingepast.
Tak 5 uit Kalken/Laarne
Stamvader Livinus werd te Kalken begraven op 11 maart 1610 en liet 7 kinderen na. Uit het landboek van 1613 gebaseerd op gegevens tot diep in de 16de eeuw, kennen we zijn gelijknamige vader én grootvader: "Lievin haghens fs Lievens over Ln haghens fs Gillis van eenen halfven ghemete ghenaemt weytsackere up zijn hofstede inde somerstrate" (ARA, FMW, VD 668, f5r°), en in de baljuwsrekening van 1610 vinden we bij de ontvangsten van 'het beste hoofd': "Ontfaen byden overlyden van Ln haghens fs Lievens ende tsyn sterfhuyse bevonden een goede coebeeste" (ARA, FMW, VDB 1651, f3v°). Er zijn aanwijzingen van een familieverband met Takken 1-3-4:
- in 1623 was stam-overgrootmoeder Christina Bauwens doophefster van een kind van Livinus' dochter Catharina, gehuwd met Paschasius Hulstaert
- opnieuw in 1633 van een kind van zijn dochter Maria, gehuwd met Adrianus Borric
- in 1646 was stam-overgrootvader Jans tweede echtgenote, Livina Van Der Zype, doophefster bij de geboorte van Maria en Adrianus Borrics zoon
Verdere aanwijzingen zijn:
1610 "Jacob van aerde up een halfbund
lants... oost de strate zuit tvoorgaende noort ooc de strate west Adriaen
hagens bij uxore we pierynken hagens" "Pierynken hagens we Ln hagens by coope up ontrent twee gemeten landts
noort de strate oost tvoorgaen stuc zuit jan nauts" (landboek)
1625
"Item ontfaen van we lieven haghens
van viii deel van twee ghemeten lants gheleghen oost jacob van aerde noort de
strate ghegheven by gheeradyne haghens[x Jan De Vijlder] vuit
huer vierde part van zestien tjrs" (kerkrekening nr. 118). Ook vermeld in
1626 met een toevoeging door de opsteller van het Landboek uit 1610: "zuit
Jan nauts west Adriaen hagens
1554
"jan haghens heeft ghecocht jeghens jan de
vyldere fs bauwens een acker... ligghende in vierdonghe groot
meer dan een ghemet" (Wettelijke passering)
1587
"jan de vyldere heeft hem onderft van
zyne behuysde hofstede gheleghen up deinde van somerstraete groot van erffen
ontrent twee ghemeten...danof is in erffene comen als coopere adriaen
haghens" (Wettelijke passering)
1622
"dheelft van vier hondert roen lants gheleghen inde vierdonghen
onverdeel mette we jan de vyldere suyt de weesen jan hubrecht west jacob van
haerde en pr vvaet...danof is in erfen comen pierynten vervlyet
we lieven haghens" (Wettelijke passering)
° Livinus (a) fs Livinus fs Gillis x Petronella (Pierijntken)
VERVLIEDT (woonden in de Sommerstraete)
° Catharina x1620 Paschasius HULSTAERT
o Joanna x1621 Joannes GHEENSINS (b)
o Jacob (Jacques) x Maria (Marijke) TEMMERMAN 1664 (c)
o Petrus +1674 x1631 Joanna (Janneken) ANTHEUNIS 1642 (d)
° Maria (Marijke) x Petrus DE WILDE
° Joanna x Livinus CALLE
Petrus xx Beatrys SMITS +1671
o Livina x Jan DE POORTERE +1650 (woonden in een "behuysde hofstede, oost de schrickstraete")
o Maria x1630 Adrianus BORRIC
o Jan x Joanna (Tanneken) VAN HOUCKE (e)
o Elisabeth 1631-1703 x Marinus COPPEJANS
o Jacobus x Joanna UITTERWEERDE 1641-1715
° Rochus 1678 x Anna WAUTERS ° Catharina x Franciscus BRAECKMAN
xx Daniel DE ROOVER
o Joanna x Jan Baptiste DE WAELE
o Jacobus x Elisabeth DE CLERCQ
Rochus xx Livina SCHEIRE o Jan x Joanna MATTIJS
o Jacobus x Elisabeth MATTHIJS
o Petrus x Maria LAMMENS
o Jan x Livina BRACKE
o Petrus x Joanna BLINDEMAN
o Judocus Livinus (landsman) x Joanna Jacoba HAENTJENS (woonden in de Kortewagenstraete - 1796)
o Marinus x Maria DRIEGHE
° Joannes Franciscus x1865 Ursula NEYT (ex
Laarne)
° Engelbert x Joanna Clementina REDANT
° Stephanus Alphonsus x Irma LAUWERS (Berchem)
° Theophilus x Isabella Valentina VAN DEN BOSSCHE
° Rene x Irene DUERLOO
° Willy x Marie José BRANDERS
° Rudolf x Diane VENESOEN
° Shirley x Erwin VLAMYNCKX
xx Sonja VOLKAERT
° Cyrillus Carolus Ludovicus x Yvonne DHONDT
o Livina Jacoba x Petrus VERSTRAETEN ° Jacobus Benedictus x Jacoba Albertina ROGIERS ° Jan Baptista x Catharina MALSCHAERT
° Josephus x Theresia VAN SLYCKEN
° Natalia x Petrus DIERICK
° Amelia x Petrus VAN WESEMAEL
° Bernardus x Seraphina VAN BELLEGEM
° Petrus x Maria Rosalie ROGIERS
° Maria Fridelina x Maurice VAN HENDE
° Maria Rosalia x Seraphinus DE WANNEMAEKER
°
Elisabeth Albertina x Petrus Joannes
BAUWENS (landsman) (woonden in de Saewerstraete
- Volkstelling 1796)
(a) tot 28 maart
1607 treedt Livinus op als voogd in verscheidene wezenrekeningen van neven en
nichten. Hij werd begraven te Kalken op 11/03/1610 (7 proles = kinderen). Petronella
zélf overleed vóór 24/03/1649: "Betaelt aen het sterfhuijs vande
weduwe Lieven Haghens" - SvG (154) van schoondochter Joanna Van Houcke.
(b) PR = bij de
geboorte van een kind in 1635 is "Petronilla Moeders Moeder" doopmeter.
(c) Jacob
Haghens fs Lievens treedt tot viermaal op als voogd:
- in 1642 van de
wees van schoonbroer Michiel Temmerman - SvG Kalken (19)
- in 1649 van de
wees van broer Jan, weduwnaar van Tanneken Van Houcke - SvG Kalken (154) en van
de wees van zus Joanna, gehuwd met met Jan Gheensins (beiden overleden) - SvG
Kalken (155)
- vanaf 1652 van
de wezen van Jan De Poortere, weduwnaar van zijn zus Lievijne - SvG Kalken
(181).
(d) Jan Haghens
fs Lievens is voogd van de wezen van broer Pieter - SvG Kalken (24).
Pieter zélf is
in 1648 "pachter vande weesen hofstede" van Adriane, weduwe van
Lieven Vanden Abbeele ( Tak 2 - SvG Kalken (141).
(e) uit haar SvG (zie hoger): "Memorie alsoo der weesen vadere ghevlucht hadde tot Dendermonde dwelcke nu niet wel becomelijck is"?
Verwevenheid van takken in de 17de-18de eeuw
In Kalken leefden eeuwenlang naamgenoten samen, waarvan de gemeenschappelijke voorvader in mannelijke lijn onbekend blijft omdat zelfs de oudst bewaarde bronnen niet toelaten om hem met enige zekerheid te identificeren. Het staat wel vast dat Takken 1-3-4 (zie hoger) leiden naar mijn stam-betovergrootvader Jacobus HAGHENS (°ca. 1540) met gekende nazaten tot in de 21ste eeuw. Vermoedelijk vindt Tak 5 met Livinus HAGHENS filius Livinus hierbij aansluiting eind 16de eeuw. De link met Jacobus HAGENS filius Livinus van Tak 2 (°ca. 1555) werd nog niet gevonden.
Volgens het kerkelijk recht was een huwelijk in directe lijn (linea recta) sowieso verboden, bijv. tussen broer-zus, moeder-zoon of grootvader-kleindochter. Voor een huwelijk tussen neef-nicht was toestemming van de paus in Rome noodzakelijk. Men spreekt hierbij van de zijdelingse (collaterale) lijn.
Een huwelijksbeletsel (impedimentum) kon ontstaan uit:
- bloedverwantschap (consanguinitas): bruid en bruidegom met gemeenschappelijke grootouders (2de graad), overgrootouders (3de graad) of betovergrootouders (4e graad). Naast dezelfde graad aan beide zijden (aequalis) komt een gemengde graad (mixto) voor wanneer bijv. de grootvader van de bruidegom ook de overgrootvader is van de bruid (zie hieronder)
- aanverwantschap (affinitas): bijv. een weduwe die hertrouwde met de broer van haar overleden man (2de graad)
- geestelijke verwantschap (cognatio spiritualis): bijv. een weduwe die hertrouwde met de doopheffer van haar kind (geldt ook bij het vormsel)
De bisschop (pontifex) kon hiervoor toestemming (dispensatio) verlenen, trouwens ook bij hoogdringendheid (bijv. een zwangere bruid). Een dubbele dispensatie kwam voor wanneer er bijv. langs de paternele lijn een gemeenschappelijke grootouder was en in maternele lijn een gemeenschappelijke overgrootouder.
Hierna 4 voorbeelden hoe de verschillende takken verweven waren via huwelijken. Enkel in het eerste geval was vooraf dispensatie noodzakelijk:
I. Jacobus HAEGHENS, zoon van Laurentius en Joanna BRACKE ( Tak 3) huwt op 23/07/1656 te Laarne met zijn achternicht Joanna HAEGHENS, dochter van Livinus en Joanna LAMMENS ( Tak 4) met toestemming van de bisschop: "cum dispensatione pontificis in 2° gradu". Eigenlijk een gemengde 2de/3de graad, aangezien er 2 stappen zijn tussen Jacobus en hun gemeenschappelijk voorvader, zijn gelijknamige grootvader Jacobus (mijn stam-betovergrootvader - zie hoger), en 3 stappen bij Joanna, want Jacobus is haar overgrootvader.
II. Joannes HAEGHENS, zoon van Joannes en Judoca VAN AERDE ( Tak 2) huwt medio 17de eeuw met Maria Anna HAEGHENS, dochter van Joannes en Catharina DHOOGE ( Tak 3) (a)
III. Mijn oud-betovergrootvader Joannes HAEGHENS, zoon van Joannes en Livina VAN AERDE ( Tak 1) huwt op 12/01/1717 met Joanna HAEGHENS, dochter van Jacobus en Joanna DE WILDE ( Tak 2)
IV. Elisabeth HAEGHENS, dochter van Jan en Joanna VAN HOUCKE ( Tak 5) huwt medio 17e eeuw met Marinus COPPEJANS. Hun zoon Jacobus huwt op 29/04/1702 met Amelberga HAEGENS, dochter van Joannes en Petronella PAUWELS ( Tak 2)
(De Gazette van Gend nr. 372 03/07/1815 oproep tot bekendmaking van
erfgenamen (a)
(a) Uit het krantenartikel: "Men heeft ook bevonden in de voorzeyde Registers van Kalken, dat Jan Haegens, in houwelyk met Anne van Houcke, heeft verwekt [...] Elisabeth [...], en men presumeert, dat het is de zelve Elisabeth, die heeft getrouwt geweest met den voornoemden Marinus Coppejans". Mogelijks verrichtte de griffier van Kalken, de Weirt, deze opzoekingen, die tot dezelfde conclusie leiden als mijn eigen onderzoek van deze familieband. "Onbedegen" betekent kinderloos.
Verwantschappen in de 16de eeuw
Deze synthese is gebaseerd op een hele reeks (in)directe aanwijzingen uit tal van originele bronnen, zij het met enig voorbehoud omdat bijv. doop-, huwelijks- en overlijdensdata ontbreken.
Tak 1-3-4
° Petrus (Pieter) HAGHENS (°ca 1475) > stamoud-grootvader x Beatrix (Beatrice) MAES? ° Floreys? (a) x N,N
° Willem (b) x N,N
° Jan daude (°ca 1510 (c) x
Petronella (Piryne) BONTINCK > stamoud-ouders
° Jacobus (stam-betovergrootvader)
x Levina VAN DAMME (d) > stam-betovergrootouders ° Johannes x Christi(a)na BAUWENS ( Tak 1) > stam-overgrootouders xx Livina VAN ZIJPE ° Laurentius x Joanna BRACKE ( Tak 3) ° Livinus x Beatrix VAN AERDE ( Tak 4)
° Elisabeth x Michael BURRICK ( Tak 4)
° Joanna x Hubertus VAILLANT ( Tak 4)
° Adrianus x Barbara
VERMEERE ° Joanna x Petrus SOETINS xx Joannes (Hans) CLAPHAUWERS ( kerkarchief rekening 107)
° Jan de jonghe (c) x Anna VERHULST
° Adrianus x
Elisabeth DE MEESTER (e)
xx Elisabeth VAN DE VELDE ° Clara x Jacobus VAN LAERE ° Elizabeth (f) x Egidius (Gillis) OOSTERLINCK ° Claudia (Clausyne) x Jonas BRACKE ( kerkarchief rekening 107)
(a) ook Floris komt voor (naar het Latijnse Florentius). Hij duikt voor de eerste keer op in : "jan haghens vi bunderen floreyns haghens vi bunderen" (recepis te Raveschoot 18/10/1553)
"Jacobhaghens haudt van weesen van florine haghens zeven bunder zailants" (f37r° penningkohieren 1571-72 Raveschoot) De echtgenote was blijkbaar reeds
overleden.
De laatste vermelding vinden we in: "grooten ackere is
ghelandt oost de bund van floreys
haghens" (denombrement te Raveschoot 20/06/1574). (b) hij stierf tussen 1586-89 ("we wm haghens" Ferieboek 98). (c) in leven 1582 (kerkarchief 477: "jan haghens daude...jan haghens zynen zone"). Mogelijk overleden voor 1590: "Ontfaen van jan bauwens fs prs
betaeld ande weezenjan haghens" (kerkarchief) (d) ook delyne van dâme genoemd (Ferieboek 22/12/1562). wp 134 f107r°: "viii roen lants inde
vierdonghe [...] danof is in erffene comen Ln haghens voocht Lauken haghens
zynen broere" (10/01/1589). Livinus was dus reeds volwassen, zijn jongere broer Laurentius minderjarig en zijn vader Jacobus
(of de moeder) reeds overleden. Mogelijk overleed zij in 1582: "Itembetaelt...over de begravenesse vande
huysvrauwe jacop haghens desen July 82" (kerkarchief 477 13r°). (e) zij werd begraven te Kalken op 13/02/1610 "uxor Hadr. hàgens reliquent 4 proles" (liet als echtgenote van Adrianus Hagens 4 kinderen na).
(f) zij was reeds weduwe toen ze begraven werd te Kalken op 26/12/1609. Ze stichtten een eeuwige jaargetijde in de maand december die in 1655 nog steeds werd gehouden.
Tak 2
° Joannes x N,N
° Livinus (g) x N,N
° Jacobus (h) x
Margareta ALLEMAN ° Petronella x Livinus VAN (DE) SOMPELE
° Elisabeth x Livinus ROGIERS
° Petrus x Elisabeth VAN
POUCKE
(g) Overleden vóór 1570 ( Kerkarchief / II Rekeningen van de Armendis anno 1570)
(h) We weten zeker uit het Kalkense landboek van 1610 dat zijn vader Livinus heette: "de we margriete alleman Jacob hagens fs Ln up ontrent een halfbund lants oost tvoorgaende stuc noort de kercstrate west denys bracke zuit pr. Bontijnc". Vergelijk met volgende aktes uit de tweede helft van de 16de eeuw waarin het perceeldavermate voorkomt:
- "lieven haghens heeft doen vbieden den wech en zyne bocht tavermate" (1563)
- "de zelven (de kerkmeesters) maken heesch met...rente van...ten laste van ln haghens fs jans sprekend up een dach[wan]t mersch ghenaempt davermate noort cômen aenden kerckackere" (1588)
- Elisabeth haghens Lieven rogiers wyf over Lieven haghens fs Jans van een ghemet etteweede gheleghen aen kerkacker davermate oost ende zuyt Jan bauwens west Jacob bracke noort den kerckacker" (s.d.)
- "Ontfaen van jacob haghens en laurs bracke van pachte van viic roe[de]n mersch gheleghen inden meulemeersch comen aenden meulencautere betaelt over pieter oostel ...ghenaempt davermate" (1588)
Via de Kalkense XXste penningkohieren (1571-72) weten we waar deze Livinus als eigenaar woonde: "Sauwestraette Lieven haghens fs jans heeft een behuysde stede groot van lande een dachwandt met wuenhuyse, schuer en stalle daer up staen" en er ook pachtte Sauwestraette... Pieter vanden zype haudt in pachte van lieven haghens 700 roeden ettynghe", Lieven haghens bezydt in pachte van pr dams een acht bundt ettynghe" en "Den selven noch van jan haghens zynen vadre 1100 roeden lands".
Volgende personen konden nog niet ingepast worden:
Elizabeth x Joannes NAUTS Elisabeth x Michael BORM (wellicht Tak 1) Petronella
x Petrus SALEMOEN en haar broer Levinus Laurentius (+ voor 1572) x Margriete VECHTEN Laurentia x Gheert DE VEERMAN en haar broer Lieven Elizabeth x Petrus BRACKE en haar broer (?) Ghyseltbrecht
Livinus daude x Elisabeth VAN LOKEREN
Overige koppels uit Kalken-Laarne-Beervelde
Van een 75-tal koppels (soms met gekende ouders) uit de streek van Kalken-Laarne-Beervelde zijn nog te weinig gegevens bekend om die definitief in te passen in één van de 5 Takken:
Baecke Christianus (ex Lokeren) Joanna x 1669
Bauwens LivinaJacobus x 1719 Kalken (link met Van Aerde?)
Bracke Johannes (ex Wetteren) Margareta x 1625 Kalken
Brackman Emilius Clementina (ex Beervelde) x 1907 (Zeveneken/Beervelde) Ivona De Roose (cf. Ongena Vitalis)
Buyle PetrusPetronella 1750
Callen LivinusAdriana °ca 1580 Roogis Livinus (cf. Jacobus x Margareta Alleman Tak 2)
Colman PetrusAnna fa Pieter (xx Lieven Vanden Abbeele Svg Laarne (51) Tobias Tolliers Petrus Moerloose Egidius Baes ( Tak 4) - Jan DeVeirman Colman Theophilus PrudentLeontina x 1921 Bruggeman Prudentia
Cornelis Jacobus Maria °ca 1575 Livinus(link Liv x Beatrix Van Aerde?) ( wettelijke passering 136 f7v°)
Dauwe Livinus Petronella Petrus Moerloose Livina (cf. Egidius Baes Tak 4)
De Beul JacobusMaria °ca 1625 Catharina Vellemans Maria D/Vleeshauwer G
De Bock fa ?Gillis Verspeet. Liv. V/Ruiteghem Joan. Egidius Scheire Livinus
De Canck Maria Joanna (Laarne)Petrus (Laarne fs Joannes x S Fonteyne) x 1869
De Fre Casimirus(Laarne)Anna Maria (°1841 Kalk.) Verschuren Joannes/Livina Verstraete
De Geest GuillemusCatharina 1780
De Groote Seraphinus (Beervelde) Coleta (ex Laarne) x 1867 - Francisca / dochter Barbara ? °1830
De Lausnay MichaelJacoba 1665 De Meyer LivinusMaria (°1770)
(fa Livinus x B. Van Aerde?) ( wett. pass. 137 f74r°)
Staelens PetronellaLaurentius
Stroebant AlexandrinaBenedictus 1790 (Zele)
Taelman BenjaminRosalia Angelina
Troch FranciscusMaria Francisca Monica
Van Acker FransMaria Josina
Van Aerde Petrus Catharina 1620 Adrianus - Clara/Dionisius Vandevelde-Catharina Van Damme Van Aerde Amelberga (ook meter Egidius x Van Peteghem Jacoba) wellicht fa Adrianus en Elisabeth Van Velde = 03/11/1613
Van Bogaert PaulinaGustavus Joannes 1830 (Zele)
Van Brussel JoannesJoanna x 1725 Catharina Dhooge
Van De Wynkel Adolphus (Menen)Maria Carolina (Laarne fa Joannes x S Fonteyne) x 1872
Van Der Sype Jan + voor 1671Elisabeth 1603 Catharina / Livina ( Jan De Vijlder x Livina - Wett. Pass. 139) Van Hoecke MariaJan
Van Hoesen BernardusElisabeth (Zaffelare)
Van Hooric CatharinaLivinus ca° 1590
Van Heerzele LaurentiusJoanna (fa Livinus - SvG Laarne 26/11/1711) 1640-1706 x 1668- Van Brussel Joanna (zus Livinus x Joanna Lammens?) (a)
Van Kerckhove JudocaJoannes Baptista (Zele)
Van Wesemael PetrusAmelia 1840 Rosalia
Vandevelde AmelbergaJacobus - Elisabeth/Joannes/Petrus/Frs x Bruggeman Livina
Vandevelde Benedictiusfa (N?) Jan Frs x MA Rogiers
Vandevelde Maria AnnaLivinus x 1748
Verhofste Joanna (Destelb.)Livinus Frs. x 1831 fs Petrus x Van Kerckhove Livina Maria
Verhove CatharinaJoannes (° Zeveneken) x 1817 t. Petrus Joannes Verhaegen Isabella Nobels
Vermeiren HenricusJoanna 1635 De Geest Joannes
Vervaet MichaelCatharina
Vliebergh Coleta (Laarne)Desiderius (Laarne fs Joannes x Severia Fonteyne) x 1868
(a) vermeld als Laurens Van Heersele en Anna Haeghens in het quoteboek van Raveschoot uit 1685.
Tot slot nog deze kleine tak:
° Franciscus x Lokeren 1637 Maria VAN PETEGHEM (b) ° Christiana x1668 Joannes ONGENA ° Livina x Egidius (Gilles) SAEY (Heusden) xx Adrianus DE WILDE
(quoteboek Raveschoot 1685)
° Egidius (c) x
Jacoba VAN PETEGHEM 1603-1684 ° Catharina x Laurentius BRACKE 1698 (woonden
op het Cootveld - SvG Kalken) ° Amelberga 1652-1727 x Judocus (Jooris)
CLINCKSPOOR (d) ° Maria 1640-1679 x1669 Joannes (Joes)
BONTINCK (burgemeester - PR Dopen Kalken)
(b) er is een link tussen broers (?) Franciscus & Egidius en Joannes x Maria De Vos en
hun zoon Joannes x Petronella Pauwels ( Tak 2). Mogelijks werd Franciscus op 06/03/1607 gedoopt als zoon van Jacobus x N,N (PR = Kalken).
(c) Egidius stierf wellicht op 10/05/1668 (PR Kalken) WP 137 f204r°.
(d) Jooris is in 1698 voochd maternel van de wezen van schoonzus Cathelijne
Haeghens, gehuwd met Laureijs Bracke - SvG Kalken (541).
De Raad van Vlaanderen
Tijdens het Ancien Régime was de Raad van Vlaanderen het hoogste rechtscollege in het graafschap. Filips de Stoute richtte het orgaan op in 1386, dat van 1409 tot 1778 meestal zetelde in het Gentse Gravensteen. In eerste aanleg werden zaken behandeld zoals majesteitschennis en
geschillen tussen steden, parochies, heren, kerkelijke instellingen, en tussen
hen en particulieren. In beroep werd het vonnis van een plaatselijke rechtbank bevestigd, óf nietig verklaard, waardoor de beklaagde de rechtszaak won.
Met meer dan 1 km archief is dit het belangrijkste fonds in het RA Gent. De chronologisch opgebouwde en geklapperde Inventaris van het Archief van de Raad van Vlaanderen (J. BUNTINX, 1978) telt 3 naamgenoten:
N° 11510
"Jan Haeghens, balj. van de heerl. Raveschoot in Wetteren (a), en Guillaume Drieghe (b), leenman van deze heerl., c. Macharius Everaert (Wetteren): schuld wegens koop van land" (12/06/1643).
(c)
(a) mijn stam-overgrootvader ( Generatie IV). (b) Ferieboek 100. (c) de procureur adlites in de tekst was een ambtenaar die een advocaat assisteerde, stukken naar de rechtbank bracht en eenvoudige rechtshandelingen pleegde, maar zelf niet pleitte. Opvallend is de voorgedrukte notitie, waarbij enkel nog namen en datum in te vullen zijn, wellicht om een uniforme werking te garanderen en de administratie te stroomlijnen.
N° 18453
"Charles Falentin, wapenkoning (d), c. Jeremias Haeghens (Brugge): dragen van "épée" (1688). ( De Liggeren van de Antwerpse Sint-Lucas gilde)
(d) zag toe op het correct voeren van adellijke titels en het dragen van de attributen, en controleerde ook de genealogieën. Het verwerven van status en rijkdom stonden op het spel, en soms werd de integriteit dan ook in twijfel getrokken. "Le soussigné Hérault et Roy d'Armes de Sa Majesté a titre de Flandre, etc., atteste et certifie que la maison de Casembroot est noble, ancienne et originele de la dite comté de Flandre, et que Jean De Casembroot, seigneur de Rynesteen et Williche-Langerack, est directement descendu de la dite noble famille, selon les documens et enseignemens qui sont en mon pouvoir et registre. En foi de quoy j'ai signé la présente déclaration de ma main et mon seau, fait en Brusselles, ce 2ième jour de May 1687, (Signé) Ch. FALENTYN" (Bruges et le Franc ou leur magistrature et leur noblesse: avec des données historiques et généalogiques sur chaque famille, Volume 4, J. GAILLIARD, 1860, p. 384).
De aanklacht luidde als volgt: "en mespris des placcarts de sadite Mate. et des ordonnances de ce conseil publiées le 5e. de juillet de l'an passé, certain jeremias haeghens bourgeois (e) à Bruges, s'avance de se porter en gentilhomme (f), et se pinser journellement avec l'eppée au costé, sur le marché et ruës de ladite ville, quoy qu'il fut advise par le Remonstrant en personne, que telle marque dhonneur ne luy competait aucunement, et qu'il eut a en desister, mais inutilement cest pourquoij le Remonstrant supplie humblement la Cour estre ferme de luy ordonner de desister promptement dudit port d'eppée, et de le condemner en l'amende portée par lesdites ordonnances, avec despens et vacations".
(e) Franse benaming voor 'poorter': burger met voorrechten op fiscaal-, rechterlijk-, economisch en politiek vlak binnen de middeleeuwse stadsmuren ( Kalken in de 'slaepere' van de abdij van Roosenberg (1466).
(f) edelman.
Als verdediging voerde hij aan: "qu'il serait [dit il] militaire et soldat dans la... du colonel portes, ce qu'on ne croit pas" en"qu'il etait estranger, comme en effet il se trouve qu'il est d'Anvers, mais pourtant bourgeois et domicilié avecq sa femme audit Bruges depuis longtemps".De uitspraak van de Raad is niet gekend. Via www.archiefbankbrugge.be kan men na gratis registratie Brugse buitenpoorters opzoeken tussen 1548-1788 en poorters tussen 1418-1794 (beiden met scans van de originelen en naamindexen). Jeremias heb ik er echter niet in terug gevonden.
N° 20510
"Petrus van der Wee, priester te Antwerpen, en Jaspar-Marianus de Leeuw (Beveren-Waas) c. Elisabeth Haeghens (Antwerpen), wed. van Jan-Pedro Gillis, en cons.: erfenis - hypotheek" (1715). Zij was een dochter en erfgename van de voormelde Jeremias ( De liggeren van de Antwerpse Sint-Lucas gilde).
G. ROGIERS ontsloot een hele reeks criminele processen voor de Raad van Vlaanderen tussen 1671 en 1723 die een beeld geven van het dagelijkse reilen en zeilen in de toenmalige samenleving (zie de PDF-bijlage onderaan). Elk examen (verhoor) verliep aan de hand van een reeks tichten (vragen)en antwoorden. Het Hof kon de partijen vragen om een preuve (bewijs) te leveren van een beweerd feit. De stukken, met in de kantlijn soms de sententie (vonnis), staan bol van juridisch jargon uit die tijd (een verklarende woordenlijst staat op Deel 1 p. 5). Regelmatig moest een gedaagde een borgsom in Carolus gulden (rekenmunt) betalen om te beloven gevolg te geven aan elke aanmaning van het Hof om zich aan te melden. Bij verstek werd de borgsom verbeurd verklaard. Die kon ook als zekerheid dienen voor de betaling van boetes en procedurekosten. Bij een boete werd de schuldenaar vastgehouden tot de betaling cash geregeld was of na borgstelling van bezittingen (bijv. een dier of meubel). Zelfs bij vrijspraak moest de gedaagde bijna altijd instaan voor reeds gemaakte kosten.
(g)
"Omme te gheraeken totte waerheyt" kon het Hof dreigen met tortuur (foltering) wanneer een betichte van een ernstig misdrijf weigerde te bekennen, zoals moord of valsmunterij (muntslag was het voorrecht van de Kroon). Soms kwam het effectief tot een geseling of een scherp examen met de halsband in het viercant, een zaaltje in het Gravensteen boven de toegangspoort. De scherprechter (beul) plaatste de verdachte op een driepikkel, de voeten en armen werden op de rug samengebonden, en uitgestrekt met een gewicht dat men van tijd tot tijd verzwaarde. Rond de hals zat een ijzeren band langs de binnenzijde bezet met honderden pinnen. Op de buitenzijde zaten 4 ringen, waaruit een touw werd gespannen naar de muur, zodat de halsband altijd strak zat. Zolang de verdachte kracht genoeg bezat om het hoofd recht te houden, hinderden de pinnen niet.
Deze beproeving kon uren-, soms dagenlang doorgaan in het bijzijn van een griffier, die plichtsbewust alle reacties noteerde. Hoewel dit gebeurde onder dokterstoezicht, lieten sommigen hierbij het leven. Bekentenissen moesten nadien uit vrije wil herhaald worden om rechtsgeldig te zijn. Velen vertelden uiteindelijk om het even wat om van de pijn verlost te zijn. Als de verdachte zijn verklaringen herriep, riskeerde hij een nieuwe ondervraging. Bij vonnis werden sommigen ter dood veroordeeld "mette coorde aen eene potence"(galg) op het Veerleplein aan het Gravensteen.
De Kalkenaars die aan bod komen waren gelukkig een ander lot beschoren:
Deel 1 Folio 27r° 26.11.1672 Vonnis over Heindrick HUBRECHTS, griffier van Kalken
Beschuldiging: samen met wijnhandelaar Gheeraert COENE zette hij een grootschalige wijnsmokkel op vanuit de Verenigde Provinciën. Hierbij had een zwaar grensincident plaats waarbij wapens gebruikt werden. Dit gebeurde in september 1669. Uitspraak: voor drie jaar verbannen uit het ambacht van Assenede en 1600 gulden boete. Hij dient ook zelf de proceskosten te betalen.
Deel 1 Folio 282v° 23.02.1703 Livine VAN AERDE (g), dochter van Jan, 27 jaar, huisvrouw van Jacques DE VEERMAN, wonend in Den Gulden Appel te Kalken, wordt verhoord. Zij kreeg een deurwaarder over de vloer om haar meubels af te halen, maar die had zonder de waardin gerekend. Ze houdt staande dat ze hem en zijn assistenten "geen molest" gedaan heeft. Ook belette ze hem niet zijn exploot uit te voeren, maar toch traden zij uiterst agressief op. Ze gooiden haar op de grond, legden haar op de rug en probeerden haar keel toe te knijpen, zodat sy nauwelycx haeren aesem en conde haelen. Ze droegen "alle haere meubelen ende cattheylen van huysraede mee". "Ze is soo ghealtereert geweest dat sy den tweeden dach daernaer is misvallen van eene vrucht van twee maenden aut".
Deel 4 Folio 283v° 26.02.1703 Het Hof laat Livine VAN AERDE naar huis gaan. Zij moet zweren dat zij zich zal aanmelden in het Gravensteen, telkens procureur MATTON haar verwittigt dat het Hof haar daartoe aanmaant. Als zekerheid voor de betaling van reeds gemaakte kosten, de (eventuele) toekomstige procedurekosten en het zich aanmelden in het Gravensteen, dient zij 100 gulden borgsom te betalen. Dit laatste binnen de acht dagen.
(g) Anno 1730: "int gesagh van Adriaen haegens als uniquen hoir ten sterfhuijfe van Livijne van aerde wede. van jacquis de veirman ghecondemneerden" (RA Beveren, OAK, F. Rechtspraak in geschillen, 120 Vonnissen) en "behuysde hofstede op de Cruyssen [...] gecompeteert hebbende Adriaen Haeghens als hoir ten sterfhuyse van Livijne Van Aerde weduwe Jacobus De Veirman" (C. DAUWE, Calcken door de eeuwen heen, 1908, p. 57). De enige kandidaat is Adrianus HAEGENS, zoon van Aegidius en Joanna VERROOTEN, ° 24/04/1671 te Kalken ( Tak 3). Het is onduidelijk waarom hij erfgenaam was.
In de bijlage van de 4 delen Folio 186v° Mattheus JANSSENS uit Kalken, heeft Pieter HUBRECHT gedood. Het verzoek tot remissie (h) werd juridisch volledig in orde bevonden en na betaling van 36 gulden boete werd de zaak op 27 juli 1697 afgesloten.
(h) In tegenstelling tot een gratieverlening nà een veroordeling, zette de Koning bij een remissie iemand die een delict pleegde terug in de samenleving nog voor het proces plaatsvond. Veelal ging het om zaken als (onvrijwillige) doodslag. Dit gebeurde pas na een onderzoek bij de plaatselijke overheid en goedkeuring van het dossier, betaling van een schadevergoeding aan de familie van het slachtoffer en de gerechtskosten, en een boete aan de Koning. Zo trachtte men conflicten tussen families te ontmijnen zonder dat een van de betrokken partijen het recht in eigen handen nam.
Archief Gent, De Zwarte Doos, Dulle-Grietlaan 12, 9050 Gent (https://stad.gent/nl/cultuur-vrije-tijd/cultuur-vrije-tijd/archief-gent). De leeszaal is enkel open op afspraak minstens 2 werkdagen vooraf via mail naar archief@stad.gent of telefonisch op 09 266 57 34. Ter plaatse inschrijven aan de onthaalbalie van de leeszaal op de eerste verdieping, het aanwezigheidsregister invullen en een vrije tafel kiezen, de opgevraagde stukken liggen normaal gezien klaar ter inzage.
Welke periode?
De bewaarde staten van goed (SvG) bevinden zich in de volumineuze registers van de Schepen van Gedele (Reeks 330) vanaf 1349, die gebundeld zijn per 2 of meerdere jaren. Deze ambtenaren waren onder meer bevoegd voor het regelen van voogdijen of erfenissen en het verzoenen van twistende partijen als vrederechters van hun tijd (de paisierders).
Hoe te zoeken?
Er staan reeds geïndexeerde bewerkingen online voor de jaren 1508-1509, 1509-1510, 1510-1511, 1511-1512 en 1512-1513 op https://geneaknowhow.net/digi/bronnen.html. Je kan aan de hand hiervan ook de originele registers ter plaatse inkijken, die meer gegevens bevatten:
- achteraan de leeszaal links vind je in de rekken ook 4 ringmappen met de 'Analyse van de registers van de Staten van Goed tussen 1599 en 1670 - Alfabetische index' (delen A1/A2/B1/B2)
- in de B-mappen staat de naamindex, met een verwijsnummer naar de A-mappen. In de A-map vind je op dat nummer een korte omschrijving van de desbetreffende SvG en de datum van de opmaak (de paginering is soms onvolledig, check dan de pagina's ervoor of erna)
- aan de hand van die datum vind je rechts onderaan de onthaalbalie een rode map met de corresponderende nummers van de registers uit Reeks 330, selecteer daaruit de jaartallen waarbinnen de datum van de SVG valt
- vul Tafelnummer-Naam-Reeks/Titel-Nummer-Datum in op een aanvraagformulier in tweevoud achteraan de balie naast het aanwezigheidsregister, en geef die af aan de onthaalmedewerker, een bode zal de gewenste stukken wat later bezorgen
I. In de SvG van Livinus Haghens ( Tak 4 overleden op 08 mei 1667 te Laarne) werden bij de venditie (openbare verkoop) financiële afspraken vastgelegd tussen zijn weduwe, Joanna Van Brussel en de hoirs (erfgenamen) uit zijn 1e en 2e huwelijk, "conform de costuyme vanden lande van dendermonde". Joanna stierf wellicht ca. 1704, want in dat jaar erft zoon Adriaen van haar "t derde van de bewalde hofstede van Ln Hagens W de severstrate dander twee deelen jaecques haghens van 375 R" (Laarnse quoteboek 313v°). Uit de inleiding: "Staet ende inventaris in baete ende commere ghemackt ten sterfhuyse van lieven haghens fs lievens overleden binnen de prochie van laerne op den XXViij maye XVI honderd sevenentsestygh welcke staet by voogd maeckt en overgheeft janneken van bruyssele syne we. als hauderigge tsyner ghebleven ter verzoucke van jan andries pretor en lyvfken haghens mitsga jacques haghens in huwel hebbende tanneken haghens ende janneken haghens noch jonghe dochter wesende by ghetydeghe haude hare tself bedeghen allen kinderen vanden overledene ghewonnen binnen huwel by janneken lammens fa lievens syne eerste huysvr was." (RABW, OAL, Gerechtelijk gedeelte, Registers gehouden voor de inschrijving van de staten van goed, 1583-1795. nr. 248 , losse bundels (1667-1669)
Uittreksels:
- "erfgront ende bodeme van leene ghecomen van de syde vanden overledene...dhelft van eene behuysde hofstede ghestaen ende gheleghen binnen de prochie van laerne danof dander helft competeert voorn de zes kinderen vanden overledene ghewonnen bij tvoorn janneken lammens west de revierstraete (a) oost de we ende hoirs jacques coolman suyt dhofstede van pretor (baljuw) baudewyn coolman fs (...) en noort dhofstede van (...) van hoosele" - "item is den overledene erfachtych ghestorven was hem competerende eene partye van lande gheleghen binnen de prochie van calckene ghenaemptdheye(b) achter de hofstede van pieter van rysselberghe west de voorn hofstede suyt de strate groot omtrent (...) metten laste vande rente van twee ponden grooten tsjaers danop beset in proffyte van de we en hoirs van pieter tolliers" - "schuldich aen meester laurs haghens eene rente van dry ponden groot tsjaers de penninck XVIe" -"aen laurs haghens (c) ontvanger up den wyck van raveschoot"
- "schuldigh aen lieven haghens fs jans eene rente"
- "jaquemyne haghens ghestede bagyne t St Lysbetten binnen Ghendt"(d) - "jacques haghens (swaghere) is schuldich...over de coop van het peert ende ander arnas (e)"
(a) (a) Tak 4. (b) mogelijks link met erfgrond van stam-grootvader Jacobus. (c) ontfermde zich over de inkomsten uit belastingen en boetes. Waarschijnlijk Laurentius, gehuwd met Catharina Van Peteghem. Zie ook: Aldus wettelijck verkent ende ghepasseert ter manynghe van Gillis De Vylder, Bailliu, ende vonnesse van Pieter Scheere ende Laureys Hagens, mannen van leene van den voornoemden leenhove. Actum desen 11 July 1663 (Calcken door de eeuwen heen, de Heerlijkheid Raveschoot, C. DAUWE, 1908, p. 91). Op 26 november 1649 was hij ook aanwezig bij de openbare verkoop van het leen op 'den taerweackere' in een taverne op den hoeck van Raveschoot (id.). Deze akker zou later overgaan op zijn kleinzoon Livinus, en op diens dochter Joanna Maria ( Heerlijkheid Raveschoot).
(d) Begijnen te Gent. (e) paardengetuig.
II. Op een avond bekijk ik de gezinsfiche van Joannes en Petronilla BRACKE ( Tak 1). Hij huwde op 18 november 1673 te Kalken, maar was afkomstig van Lokeren, en vele van zijn nazaten woonden net als mijn voorouders in de Schriekwijk. Wat was het verband? Uitgerekend de dag nadien vind ik in het SAG zijn losse SvG! Toeval bestaat (niet)? Hij werd op 01/03/1719 begraven, 81j. oud (PR+ Kalken). Vader Petrus huwde op 22/04/1640 met Anna SLOYR ( Lokerse tak). Zijn schoonbroer Christiaen Vervaet, gehuwd met zus Elisabetha, werd als voogd aangeduid. Lieven Schepens trad op als "gheswooren prsyer ende costumier" (beëdigd schatter en raadgever ivm het gewoonterecht).
"Liquidaetie ende bewys van goede ghemaeckt ten steerfhuyse van jan haghens filius pieters die overleden is binnen de prochie heerelijckhede van calckene op den achtentwintighsten februarij seventhien hondert neghenthiene saligher memorie daer hauderigghe ghebleven is pieternelle bracke fa jans"
(SAG, FP/2734bis, verzameling familiepapieren HAGHENS. Waarom bevond deze SvG zich in het SAG en niet het RAG? "Een andere specifieke casus van vermenging van stedelijk archief en privé-archief vormen de reeksen Familiepapieren, Familiefonds Handboeken, Genealogieën en Vreemde Steden. Deze reeksen werden omstreeks 1890 geconstrueerd met behulp van door de Gentse schepenbanken geconsigneerde (*) en gesekwestreerde privé-archieven. Meer specifiek gaat het om archief van de griffie van de schepenbank van de Keure (sekwester) en (vooral) archief van de schepenbank van Gedele (verdeling van sterfhuizen). Privé-documenten van overledenen en gefailleerden werden in bepaalde gevallen in beslag genomen en beheerd door vertegenwoordigers van de stedelijke overheid." (www.archiefbank.be)
(*) in bewaring gegeven, zodat ze bij rechtszaken als bewijslast konden dienen en ter inzage lagen voor de tegenpartij.
Hier zit de missing link tussen de takken uit Lokeren en Kalken:
- uit de SvG van stam-grootvader Jacobus: "In erven...Item lants in de heijstraete onverdeelt met Pieter Hagens, over dese hilft 400 roeden, oost en noort de straete, suijt Pieter Bracke". Zoon Joannes erfde dit stuk land. - uit de SvG van stam-vader Jan Haghens fs Jacques: "Gronden van erfven...Item lants ghenaempt de half heije, 400 roeden, oost ende noort de heijstraete, west Jan Haghens fs Pieters in de zelve heije". - uit de SvG van Jan haghens fs Pieters: "Item is den overleden eerfachtigh ghestorven met eene partye landts ghelegen alsvooren binnen calckene ghenaemt de halve heye oost jan haegens in dezelve (?) partye suyt de weduwe jan bracke west joos roegies noort het straetken dat hiermede gaet groot in eerven vier hondert vijftigh roeden".
Volgende percelen staan met naam genoemd: de halve heyie, groote heyie, de bracke, doorsselaers, thalf walleken en gheheele walleken.
III. Uit de SvG van Livinus De Poorter : "Staet Inventaris ende [...] ghemaect ten sterfhuyse van lieven de poortere de sone jans en livijne haghens fa lievens overleden binnen de prochie van warhem baroenie van berghen St winocx (f) ter jaern 1666 ende [...] binnen de prochie van calckene [...] ten verzoucke van petronella de dochter van jooris van rysselberghe fs jans gheprocureert by elisabeth haghens fs jan gheboortig van de prochie van laerne". "Faict double [...] ende betaelt by christiaen vervaet (g)".
(f) Warhem en Sint-Winoksbergen, nu Bergues (Frans-Vlaanderen/Frankrijk).
(g) na het overlijden van Georgius Van Rysselberghe hertrouwde Elisabeth met Christianus Vervaet ( Tak 1). De band met Livijne fa Lievens (mogelijks °29/04/1641 fa Livinus en Lammens Joanna - PR= Kalken) staat nog niet vast.
IV. Uit de SvG van Andries Haghens fs Lievens ( Tak 4 02/11/1687 te Laarne) gehuwd met Janneken Dierickx, met zijn broer Pieter als voogd paterneel:
Erfgronden:
- een partye van lande up den hoứck van Raveschoot (i) gheleghen in het leen van Raffeschoot appendentie van prochie van wetteren oost ende noort jan fielijps suyt joos van damme west tgoet van raffelschoot groot in erven vier hondert roeden dese bovenstande stucke landts ghedeeligh leen
- zaailand in Kalken den schoot en een partye mersch in broeck mersch
- stukken land in Laarne, het bosken (j) en den nieuwen acker - "item is schuldich aen jan haghens over arbeyt loon van perdeweerck (k)".
(i) uit de Laarnse SvG (21) van Lauryntien Schaepdryvers: Betaelinghe aen Jan van Eesvelde ontfangher over den houck van Raveschoot over 2 settijnghen..." (jaarlijkse grondbelasting). Zij was gehuwd met Jan Haghens, en tante van Andries. (j) "Tboschken, west dhofstede van Pieter Coolman over Andries Lammens" (mutatie 1663 Andries Haghens fs Lievens van Jacques Haghens).
(k) het gebruik van een paard voor bijv. transport en omploegen.
V. Uit de SvG van Catthelyne fa Andries (13/04/1689 te Laarne), gehuwd met Lieven Colleman, die aansluit bij de vorige SvG van haar vader:
Erfgronden:
- de overledene is erfachtich ghestorven vut een vijfde paert ofte deel lighende onverdeelt ten sterfhuyse van andries haghens den overledene susters ende broeder vyt (?) ten sterfhuyse van andries haghens, van een stuck landts gheleghen binnen raffeschoot appendentie van prochie van wetteren, zynde ghedeelicht leen, oost en noort jan fielijps suyt joos van damme west tgoet van raffeschoot"
- "partye landt inde nieuwen acker...suyt pr. haghens..." en "een stucke landts...ghenaempt het bosken"
Oorlogsschade in Kalken (1673)
Vanaf de tweede helft van de zestiende eeuw had Kalken regelmatig te lijden onder allerlei oorlogen en revoltes. Zo plunderden tijdens de Frans-Nederlandse oorlog (1672-79) de Franse troepen de Zuidelijke Nederlanden in de maanden mei-juni van 1673. DE POTTER en BROECKAERT verwoordden het zo in hun Geschiedenis van Kalken (1889): "Ook in de tweede helft der XVIIe eeuw, toen Vlaanderen door de krijgsbenden van den Franschen koning Lodewijk XIV verwoest, vertrappeld en uitgebuit werd, zoodat op geen ander tijdstip al onze dorpsbewoners meer hebben afgezien, toen ook had Kalken zijn aandeel in de rampen en onheilen, waarmede toen onze zoo diep beproefde gewesten getroffen werden".
C. DAUWE gaat hier dieper op in in zijn Calcken door de eeuwen heen (1908): "Beroerde tijden - Reeds dikwijls hadden onze inwoners al hunne tilbare goederen naar de versterkte steden, namelijk naar Gent, met wagens of schepen, moeten wegvoeren, waardoor zij veel schade leden. Onder andere in Mei 1673 was het eene algemene vlucht, niet min dan 385 huisgezinnen hadden elders hunne roerende have in veiligheid gebracht. De franschen waren viermaal over de Schelde gekomen en hadden achttien voorname hofsteden ten gronde afgebrand" (pag. 160) en "Algemeene vlucht - De Calckenaren die, door hunne uitzendelingen (verkenners), de bewegingen dezer gedoopte schavuiten kenden, wachtten natuurlijk hunne komst niet af, maar verhuisden, met al wat tilbaar was op wagens in en schepen naar elders, bijkans uitsluitelijk naar Gent; alwaar zij kamers en zolders huurden om hunne waarden en meubelen te bergen. De eerste algemeene verhuizing, welke wij in de oorkonden aantreffen, is van Mei 1673." (pag. 276).
Toen de rust was weergekeerd, maanden de officieren de Kalkenaars aan om schadeclaims in te dienen die werden gebundeld en verstuurd naar Dendermonde: "Staedt ende declaratie vande oncosten schaeden ende interesten bijde insetenen der prochie van calcken bijgevoeght ende ghesupporteerd de welcke ghecauseert zijn door het legher vanden koninck van vranckerijcke gheduerende zijne leste passagie door dese provincij van vlaenderen" (12/06/1673) (RAG, OAK, Militaire Prestaties, 71).
6 naamgenoten komen voor. Geen enkele is met zekerheid te identificeren:
F4v°-5r° "Gilles haghens verclaert ter oirsaeke voorschrevene (a) beschadight te wesen volgens syn billyet (b) alhier gheexpliceert ende bij hem onderteeckend de somme van xxxii..."
(a) Verwijzing naar het vorige item: "de voorseijde fransschen legher passsery door onse provintie van vlaenderen".
(b) Hier in de betekenis van: "Een papier waarop iets bekendgemaakt wordt of verklaard ' (WNT).
F6r° "Jan haghens verclaert beschadigt t'sijne... voorschreven vluchten syn meubelen... volgens syn billyet de somme van xx..."
F12v° "Denijs haghens soo vande... als vut syne huijs... gheweest te wesen syne huijsvrauwe tot gendt ende anderssints... de somme van xii..."
F16v° "Jan haghens ter causen van... vluchten syn meubels naer ghendt thalen ende verledt (c) ...de bewaeringhe de somme van xii..."
(c) het niet kunnen uitoefenen van handelsactiviteiten.
F27v° "Jan haghens verclaert ter causen alsvooren beschae...te wesen de somme van..."
F? "Jaecqs haghens alvooren de somme van xx..."
Het archief van de Heren van Laarne
Eind 2017 verscheen de Voorlopige inventaris van het archief van de heren van Laarne, bewaard in het kasteel van Laarne, nrs. 1-1300 online van historicus Eric BALTHAU, voorziter van heemkundige kring Castellum ( Aanbevolen lectuur / Historische artikels over Kalken/Laarne). Zijn meerjaren project ontsluit het privé-archief van de familie van Vilsteren en aanverwante families. Het werd onderverdeeld in thematische opbergdozen en stelt het zo veilig voor de toekomst. POTTER & BROECKAERT verwezen er reeds naar in hun Geschiedenis van Laarne (1889): "In de zaal des eersten verdieps van den westertoren berusten de handvesten des kasteels". Uit een krantenartikel in De Gentenaar met (voormalig?) bewoner en conservator, jonker Paul de Pessemier 's Gravendries, tevens erevoorzitter van Castellum: "In zijn kasteel heeft hij zelfs zijn persoonlijke bibliotheek, de archiefkamer waar sinds de 14de eeuw authentieke geschriften over de ex-bewoners bewaard worden". Hij besteedde meerdere jaren aan het opsporen en terugvorderen van alle archiefstukken en landboeken van het Slot van Laarne die her en der verspreid zaten.
(resto.be)
Begin juli 2018 kreeg ik via beide heren de kans om stukken in te kijken die van belang zijn voor mijn onderzoek:
332.6 Pachtcontract voor 9 jaar tussen Pierre Joseph Walrave, ontvanger van en namens Philippe Alexandre Christijn de Ribaucourt, en Pieter Francies Haeghens fs. Jan Frans (a) en zijn echtgenote Marie Elisabeth Thielemans (landbouwers uit Laarne) voor een woonhuis en eene herberghe van ouds genaemt het wethuys bij de kerk van Laarne en 6 percelen zaailand, 12 februari 1820 (pp. 121-122). Zie ook nrs. 340.30, 376.1 en 376.12.
(a) Petrus Franciscus, zoon van Joannes Franciscus en Judoca Maria Strobbe, ° Laarne 31/07/1791 ( Tak 1).
568.4 Denombrement van Joannes Haegens fs. Denijs (b) voor een leen, gehouden van het leenhof van Laarne, hem "toecommende als hoir feodael ten sterfhuijse van sijnen vader", 1787 (p. 217)
(b) Joannes Jacobus, zoon van Dionisius (+ Laarne 25/07/1787) x Adriana De Fauw, ° Laarne 28/02/1755 ( Tak 3).
568.58 Denombrement van Pieter Haeghens fs. Jan (c), 1771 (p. 224)
(c) mogelijks Petrus Franciscus, zoon van Joannes x Catharina Dooghe, ° Laarne 29/01/1715 ( Tak 3).
586.16 Denombrementen van [...] Scheere fs. Pieter als oom van de kinderen van Pieter Scheere, koster van Laarne, en Jacquemyne Haghens fa. Jan (d) (p. 231)
(d) Jacoba, dochter van Jan x Laurentia Schaepdrijvers, gehuwd met Petrus Scheere, gedoopt te Laarne op 09/04/1624 ( Tak 4).
Bisschoppelijke en dekenale visitaties te Kalken in de eerste helft 17de eeuw
In 1545 riep Keizer Karel V het algemeen concilie samen in het Noord-Italiaanse Trente om misbruiken binnen de katholieke kerk aan te pakken en het hoofd te bieden aan het oprukkende protestantisme. Uiteindelijk leidde dit pas na zijn dood in 1563 tot een reeks hervormingen, zoals pastoors die doopregisters (en later ook huwelijks- en overlijdensregisters) moesten bijhouden. Een andere richtlijn was de hernieuwde verplichting voor de bisschop om alle parochies regelmatig te bezoeken. Om allerlei redenen zou het nog lang duren vooraleer hieraan gevolg werd gegeven.
Deze bewaarde verslagen kunnen interessant zijn voor genealogen, omdat ze meer inzicht bieden in het parochiaal leven en de zeden en gewoonten. Hier en daar worden mensen bij naam genoemd.
I. In 1611 bezocht de bisschop Karel MAES een reeks parochies en kloosters van zijn Gentse bisdom (a). Aan de hand van antwoorden op gestandaardiseerde vragen werden telkens visitatieverslagen in het Latijn opgesteld, die werden gebundeld in een diarium. Een bezoek kende telkens hetzelfde stramien: na een plechtig onthaal diende de bisschop het vormsel toe aan de kinderen, en werd een kerkdienst gehouden. Nadien volgde een grondige inspectie van het kerkgebouw, kerkhof en pastorie. De pastoor en kapelaan werden ondervraagd over de inkomsten en uitgaven, hun werkzaamheden en het reilen en zeilen binnen de parochie, de attributen voor de uitoefening van hun ambt en eventuele relikwieën werden opgelijst, jaarrekeningen van de kerk- en armenmeesters werden gecontroleerd, waren verboden boeken aanwezig? (bijv. protestantse bijbels), enz. Ook de baljuw werd verzocht om een getuigenis af te leggen over het kerkpersoneel. Bij wantoestanden werden soms verschillende bewoners bevraagd om zich zo een objectief beeld te vormen van de situatie.
(a) R. WEEMAES (ed.), Visitatieverslagen van Karel Maes, bisschop van Gent Diarium mei-juni 1611, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, Brussel, 1987, pp. 89-91 (zoals (f) in te kijken bij het Documentatiecentrum Streekgeschiedenis Dr. Maurice Gysseling - Groot Begijnhof Sint-Amandsberg).
Op 26 mei was het de beurt aan de Kalkense Sint-Denijs parochie. Met wat humaniora Latijn en Google Translate krijgen de teksten een vrije vertaling. Joannes ZYPENS was toen pastoor (b), die oa. werd geprezen ("laudatur a pastore") om zijn muzikale talent en vlotte pen ("Est musicus, bene scribit"). Een secretaris noteerde evenwel dat hij enkel de zieken bezocht ("visitat infirmos [...] non visitat parochiam") en het huwelijksregister fouten bevatte. Er was plaats voorzien buiten het kerkhof voor niet-gedoopte kinderen ("est locus pro pueris mortuis sine baptismo"). Er werden geen overspeligen ("adulteri") of bijzitsters ("concubinarij") gesignaleerd, maar wel ene Petrus SACK als kettter ("hereticus"). Er waren vroedvrouwen aanwezig. Volgens de derde provinciale synode van Mechelen (31 augustus 1607) moesten zij de eed afleggen voor de
pastoor en een nooddoopsel toedienen bij levensgevaar. Als er nadien werd getwijfeld aan de geldigheid kon de pastoor overgaan tot een doop sub conditione (onder voorwaarden), wat zo werd genoteerd in het parochieregister.Verder mochten ze geen middeltjes gebruiken die gestoeld waren op bijgeloof om de bevalling vlotter te laten verlopen, ervoor zorgen dat de ouders het kind binnen de drie dagen lieten dopen, en het melden wanneer dit niet gebeurde. Zij moesten ook proberen om bij ongehuwde vrouwen tijdens de bevalling de naam van de vader te achterhalen en die aan de pastoor door te geven die deze dan meestal in het register noteerde. Er woonden geen "Hollanders" (protestanten) en er was toen nog geen schoolgebouw ("nulli ludi", zie (j), maar de kapelaan fungeerde zoals gebruikelijk wel als schoolmeester ("sacellanus est ludimagister"). De baljuw (c) kreeg een goed rapport: "Baillivus diligem catholicus, Magistratus bonus, qui constituitur cum baillivo a domino temporali" (d). De armentafel (e) bevond zich vooraan in de kerk ("mensa pauperum et fabricae est in anterioribus").
(b) Geboren Kalkenaar, de allereerste parochieregisters zijn van zijn hand ( Gelegenheidsvondst in het Beverse Rijksarchief (a)(b)). Zijn familienaam werd verlatijnst tot Zypaeus. In 1908 meldt C. DAUWE in zijn 'Calcken door de eeuwen heen' dat de pastoor een historische schets schreef van Kalken in 1624, "dat over vijftig jaren nog bij menige oude familie in handschrift bewaard werd". M. MEYS citeert uit een handschrift in privébezit, dat echter gedateerd is in 1605, slechts 1 jaar na zijn aanstelling als pastoor, in Castellum, VIII, 1991, nr. 3, 'Honderd bewogen jaren uit de geschiedenis van de Kerk van Kalken, ca. 1550-1650', pp. 11-12.
(c) Niet bij naam genoemd, wellicht Pieter VAN HECKE, vermeld vanaf 1605 ( Kalkense baljuws (14de-18de eeuw).
(d) Deze wereldlijke heer die de baljuw had aangesteld was Jacques-Philippe de GAND-VILAIN, graaf van Izegem en heer van Kalken.
(e) In engere betekenis een meubelstuk, in bredere zin een burgerlijke instelling, die in nauwe samenwerking met de Kerk, materiële hulp bood aan behoeftigen, o.m. via bedeling van voedsel en kledij. Deze zorg was toen nog een vorm van liefdadigheid, eeuwen later richtte de centrale overheid hiervoor oa. de Commissies van Openbare Onderstand (COO's) op, gevolgd door de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW's) ( Het kerkarchief van Kalken (1560-1659).
II. In 1623 vond een dekenale visitatie plaats. In het bisdom werden naburige parochies gebundeld tot een dekenaat met aan het hoofd een landdeken. Kalken behoorde toen tot het dekenaat van Dendermonde (RAG, Fonds Sint-Baafs en Bisdom Gent, K75, B2270).
III. Bisschop Antonius TRIEST kwam frequenter langs in de daarop volgende decennia (f). Hij vereerde tussen 1627 en 1652 Kalken maar liefst dertien keer met een bezoek. Een selectie:
In 1628 werd niemand verdacht van ketterij of werd er slecht over iemand gesproken, alles liep gesmeerd ("Nulli hic suspecti de aliqui haeresi aut mala conversatione, sed omnia bene composita")
In 1631 was er nog geen zielenlijst (g) opgesteld en werd geen melding gemaakt van de ondertrouw ("Non fecit librum status animarum neque scribit nomina contrahentium matrimonium sed solummodo contrahentium sponsalia et id quidem in quodam rapsodio"). Een parochiaan onderging een duiveluitdrijving, waarover de pastoor van Schellebelle getuigde (h) ("Dicitur Joannes van Rooten adhuc subinde exorisare, de quo possit testimonium dare pastor in Scellebelle"). De baljuw (i) en zijn officieren waren blijkbaar nalatig ("Praetor et officiarii valde negligentes").
(f) M. CLOET (ed.), Itinerarium visitationum Antonii Triest episcopi Gandavensis (1623-1654), De visitatieverslagen van bisschop Triest, Universitaire Pers Leuven, 1976.
(g) De Laarnse status animarum (1788) en volkstelling (1796).
(h) Exorcisme in 1789 te Horst (NL).
(i) Nicolaas VAN HECKE ( Kalkense baljuws 14de-18de eeuw).
In 1635 was er nog geen biechtstoel volgens de richtlijnen ("nulla adhuc sedes confessionalis conformis"). De pastoor getuigde dat er regelmatig een exorcisme plaatsvond ("exorcisat hic subinde, teste pastore").
In 1639 werd in het doopregister het geboorteuur niet genoteerd ("In registro baptisatorum non fit mentio horae nativitatis illorum"), en stond een koe te grazen op het kerkhof! ("Coemiterium depascebat una vacca"). Er was geen pastorie ("Non est domus pastoralis").
In 1641 genoot de pastoor een goeie reputatie bij de kapelaan en bevolking ("Pastor cum populo ac sacellano boni nominis et famae").
In 1643 werden de registers correct bijgehouden ("Registra exacta"), en werd melding gemaakt van een incestueuze relatie: ene Joannes CLYNCKESPOORE woonde samen met zijn zus, die hij zou bezwangerd hebben ("hominem nequam, vivens in concubinatu cum sorore eius, quam dicitur impraegnasse").
In 1645 was de pastoor nog steeds niet bij de les, want geen spoor van een ondertrouw of het uur van de geboorte, huwelijk of overlijden in de registers ("Non fit mentio contractorum sponsalorium in registro pastorali, nec horae nativitatis baptisatorum nec mortuorum").
In 1646 werd de bisschop in het nabije Berlare verteld dat de pastoor in Kalken bij meisjes en vrouwen vaak de biecht afnam en ze nadien de zegen gaf, niet door het rooster van de biechtstoel, maar met hun hoofd tussen zijn handen, wat schandelijk was ("Relatum mihi hic fuit pastorem in Kalken saepius audire confessiones puellarum et mulierum non per cancellos, sed applicando faciem suam illarum, et apprenso illarum capite inter suas manus, dare illis benedictionem, non sine aliquorum scandalo").
In 1649 was in Zaffelare een oplichter gepasseerd, die verdunde bijenwas aan de man bracht tegen ziektes en toverij. Sommigen dachten dat die in Kalken woonde, anderen dachten in het naburige Beervelde ("Dicitur ad hanc parochiam subinde excurrere quidam impostor, qui fundit ceram distribuendam contra infirmitates et sortilegia. Sunt qui putant eum habitare en pago de Calkene, alii in Beervelde, loco vicino").
In 1650 werd een schoolmeester ("ludimagister") vermeld (j).
(j) In de staten van goed werd in het voogdijcontract dikwijls de verplichting opgenomen om de kinderen te leren lezen en schrijven. Pas in 1658 begon men met de bouw van een schooltje onderaan het nieuwe schepenhuis, maar het zou nog enige jaren duren vooraleer de kinderen er hun intrek konden nemen: (22/04/1665): "waarbij de gemeente het gebouw dat pastoor Joannes Zypaeus begonnen was op te trekken op het erf van de pastorie om te dienen beneden als school en boven als parochiehuis of schepenhuis, overneemt en met dezelfde bestemming zal voltooien" (M. GYSSELING, ed. M. CARNIER, Inventaris van het archief van Sint-Baafs en bisdom Gent tot eind 1801, Deel VII, Kerkelijk beleid van het bisdom, Brussel, 2004, nr. 34489, p. 10). Deze inventaris staat niet online, maar is wel in te kijken in het RAG en DSMG.
In 1651 dook te Zaffelare regelmatig de oplichter op, die bijenwas in water goot als remedie tegen koortsaanvallen (k). Deze keer werd hij/zij bij naam genoemd ("Dicitur ad hanc parochiam subinde excurrere quendam impostorem ex pago de Calkene aut vicinia nomine.... Heylars, qui fundit ceram en aquas contra febres").
(k) Wikkels met warme bijenwas worden in de natuurgeneeskunde nog steeds gebruikt tegen allerlei kwaaltjes.
De Bourgondische Rekenkamer
In het RA Brussel (ARA) bevindt zich het fonds van
de Rekenkamer (a). In 1386 richtte hertog Filips de Stoute deze instelling op in het Noord-Franse Rijsel, belast
met de financiële controle over zijn Rijk.
(Nr. 1102 anno 1473. De aanhef: "Registre des fiefz et arrierefiefz tenuz nuement et par moyen de la maison de
tenremonde si avant que le bailli et receveur dudit tenremonde lont sceu recouvrer a bien grant paine et diligence")
Nummers 1101 uit
1469 (mét inhoudsopgave) en 1102 uit 1473 zijn lijvige registers
van het Leenhof van Dendermonde ( Het Algemeen Familiefonds I). Het uitgebreide grondbezit van deze feodale instelling reikte van het Brabantse Wolvertem tot Gent. Beiden zijn opgesteld
in de Franse taal, meer bepaald het oud-Picardisch, aangezien Karel de Stoute, hertog van Bourgondië, toen regeerde over
onze contreien.
Ze zijn Latijns gefolieerd maar verkregen op een later tijdstip een moderne nummering. Wettre et calkene staan telkens samen, de exacte ligging van de (achter)lenen is niet vermeld. Het is onduidelijk waarom dit register na slechts 4 jaar reeds aan vernieuwing toe was.
2 naamgenoten komen voor:
Nr. 1101 (vanaf f° 94)
folio LVIII "Anthonia de masmine (b) dame
heritiere de calkene et de la seignourie appellé tlichtervelsche (c) tient ung
fief de mondit mons le duc (d)" f°?
"Jehan haghen(sic) (e)tient ung
fief de madit dame de cent verges (f)" f°95 "Jehan vanden velde tient ung fief de monsgr contenant xviij bonniers (g) et est appelle le fief de Ravestot (sic) Catheline vanden velde fa Jans tient ung fief de mondit seign contenant xxviij bonniers appelle Ravestot" ( De stamoud-(groot)ouders (g).
(b) dochter van Jan van Massemen en Adriana de Cabillau. Via
haar huwelijk met Marten Vilain van Gent kwam Kalken in het bezit van het
stamhuis der Vilains. Pour la petite histoire: F. DE POTTER & J. BROECKAERT
vermelden in hun Geschiedenis van Laarne en Kalken (1889) dat in het
Dagboek der Gentsche Collutie te lezen staat dat zij op 05 juni 1469
geschaakt werd door ene Christiaan van der Gracht. Gelukkig "wert zo vele
ghedaen dat smaendachs de XII van der zelve maent, de zelve vrouwe weder quam te
haren huus te Ghendt". (c) Lichtervelde vormde een aenhangsel van de heerlijkheid Wetteren. (d) hertog
Karel de Stoute. (e) uit onderzoek van de 15de eeuwse Kalkense renteboeken ( Het Familiefonds de Merode Westerloo) blijkt het om een variant van mijn familienaam te gaan. Zie ook: - 1298: Lai Haghen (Het
oudste register van wettelijke passeringen van Eksaarde (1349-1360), M.
GYSSELING, 1963, p. 41); - 1401: metser Jan Haghen (De oudste Antwerpse lijsten van nieuwe poorters: 28 januari 1390-28
december 1414, F. DE NAVE, p. 181); - transcriptie van een rentelijst uit de eerste helft 15de eeuw van Kalken kerk: olierente van "Gillis haghen eenen stoep olijen beset op dasschoot groot een hont half bunder claeys haghen ghelant inden selv acker"
(Fonds Marcel Meys, Erfgoedbibliotheek Castellum, Laarne)
(f) roeden (1 = ca. 7 m2).
(g) bunders (1 = ca. 5.600 m2).
Nr. 1102 (vanaf f° 147)
f° 151 "Jehan vanden velde fs Jehan tient ung fief de mondit seigneur contenant xLiiij
bonniers appelle le fief te Raveschot item appertient audict fief
ung bailli tenans et subgetz qui luy paient annuellement en rente heritable xxxvj s. par. a
cause de xv bonniers de terre quilz tiennent de luy item peut ledict bailli et subgetz
sermentez adheriter et desheriter et faire droit et justice si avant que ledict
fief sextent item prent desdictes terres a la vente le x° denier et a la mort
viij s. du bonnier" f° 152 "Catherine vanden velde fs Jans tient ung fief de monsgr de sadite maison et court de tenremonde descendu du fief de Raveschot". Jonkvrouw Elisabet
danckaerts en Gillis de bels (h)
bezitten er ook achterlenen, en nog 3 zussen van Catherine, nl. Agnes, Margruite en Jehenne, worden bij naam genoemd (i). f° 195 "Jehan haghen en tient ung fief contenant cent verges duquel fief gilles haghen tient aussi ung fief dudit jehan cent verges agnes svylders cent verges et callekin smeyers cent verges" (j)
(h)
een Gillis de Bels werd later één van de Gentse schepenen van Gedele, bevoegd voor o.m. erfeniskwesties en verzoeningen: "Tweede Schependom van 1476, die anquamen up den Cleenen Vastenavont,
den xviiien dach in Sporcle... Schepenen van Ghedeele... Gillis de Bels" (Memorieboek der Stad Ghent, van 't j. 1301 tot 1737,Eerste Deel, ed. Maatschappij der Vlaamsche Bibliophilen, 1832, pp. 302-303). (i)
enige verduidelijking rond de erfopvolging zonder testament: "Pour les fiefs situés dans
le Pays de Termonde deux systèmes féodo-successoraux différents étaient en
vigeur. Pour les fiefs situés sur la rive gauche de l'Escaut, les puînés
obtiennent ensemble le tiers du fiefs sans renoncer aux allodiaux, héritages et
cateux. Ce tiers reste néanmoins un fief unique pour lequel seul le deuxième
héritier fait l'hommage et le serment de féauté. On retrouve un bel exemple de
cette règle dans le livre des fiefs de Termonde de 1473. Après le mort du
fieffé Jean van de Velde (vers 1470) son fils Jean jr. obtient environ deux
tiers (46 bonniers) de la seigneurie de Raveschoot à Wetteren. Les quatres
filles de Jean sr. héritent du tiers (24 bonniers) de Raveschoot. Mais seule
Catherine van de Velde, l'aînée est mentionnée comme fieffée dans le livre des
fiefs. L'auteur du livre y ajoute que "ladicte Catherine nen a en main
que six bonniers, et ses soeurs ont le reste". (La succession ab intestat dans le droit féodal flamand aux XIVème et
XVème siècles, R. OPSOMMER, in Cahiers de l'Institut d'Anthropologie
Juridique N° 4: Pouvoir, Justice et Société, actes des XIXèmes journées d'histoire du droit 9-11 juin 1999, red. J. HOAREAU-DODINAU/P.
TEXIER, p. 111 - uitgeleend bij de UCL via de UG) In een geactualiseerd register uit 1602 met leenverheffingen van de 16de eeuw tot
1789 staat hierover te lezen: "leene van Jan van de Velde gheheeten oock Raveschoot [...] daerneffens ende daeraf haer Cathelijne met haere drye gesusteren toe waren geleyt ende gheeft onder hun vieren elck zyn advenant dus houdt zy zes bunderen in haer hant ende haere drye gesusters elck van hun zes bunderen" (ARA, Fonds van de Rekenkamer, 1103, f168v°) (j) "Jan Haghen houdt in leene van mynder voornoemde vrouwen C roeden gelegen tusschen beede de menneweghen voort houdt Gillis Haghen van hem C roeden Agneese sVuldert C roeden Calleken sMeyers C roeden" (ibidem, f179r°). Het gaat telkens om vertalingen van de Franse tekst uit nr. 1102. De opsteller vulde aan met lokale info: langs de 'menneweghen' werden het vee of de trekpaarden van de straat naar de akker geleid.
Het kerkarchief van Kalken (1560-1659)
(detail Kalken kerk - M. Verbeeck)
De Kalkense Sint-Denijsparochie (naar de heilige Dionysius) ressorteerde tot 1559 onder het bisdom Doornik en maakte nadien deel uit van de dekenij Dendermonde, bisdom Gent. Het archief van de kerkfabriek, armendis, en broederschappen (a) omvat documenten van ca. 1400 tot 1869. Met eindejaar maakten de kerk- en armenmeesters (b) tijdens een vergadering met de nodige spijs en drank in een lokale herberg, een afrekening die na een audit door de pastoor, baljuw, meier en schepenen en eventuele bezwaren van bewoners ("midsg alle inghesetenen diese belieft heeft te hoieren [...] ende daer niemandt dezen aengaende en sprack noch en dede spreken" - 1591) werd afgesloten en voorgelegd aan de Gentse bisschop. In 1603 werd bepaald dat dit telkens de zomer van het jaar nadien moest gebeuren met Sint-Jansmesse (24 juni). De boekhouding bestond uit twee aparte posten:
1-. de uitgaven, zoals leveringen per schip van bouwmateriaal uit Gent en betalingen aan stielmannen en kunstenaars zoals glazenmakers, (kunst)schilders, (edel)smeden, schrijnwerkers, steenhouwers, slotenmakers, beeldhouwers, loodgieters, metsers, houtzagers en timmerlieden voor herstel-, onderhouds- en verfraaiingswerken, maar bijv. ook in 1589 aan "de jonghens vande schalideckers voor vijff huijlen te vanghen in de kercke", of in 1619 "deur handen van van heer laurs hubrecht over den coop van rieten omme mette fagotte te speelen in den heleghen dienst ter messe".
2-. de inkomsten, zoals cash uit de schotele, opgehaald tijdens de vroegmis, cijnspacht van gronden in Kalken en andere parochies (belasting betaald op kerssavont), intrest op leningen (bijv. de zestiende penning = à 6,25%), fundaties of het stichten van eeuwige jaargetijden (c), giften en schenkingen bij leven of uit testamenten ( verschillende generaties in de stamreeks), betalingen in natura (wijn, olie of cooren renten op Sint-Jansmesse (*), funeraire diensten zoals begrafenissen of het opbaren van de overledene
("Ontfaen vuut het recht van het pallen (**) ende wasschen up het lyc elck twaalf groon" nr. 124 f13r°)
(*) "Ten bate van de behoeftigen kwamen de koorn- en evenerenten, bestaande in de jaarlijksche levering van een of meer vaten van die granen, en ten behoeve der kerk, bestonden de olie- wijn- en lijfkoekrenten (peperkoek met honing, kruiden en meel), die, alle jaren, een zeker getal koeken; een pint, een pot, een stoop of meer olie of wijn moesten opbrengen [...] Strikt genomen moesten deze renten in "specie" voldaan worden, doch, van lieverlede kwam het gebruik op van ze af te koopen aan de waarde van den dag, dus gingen zij op en af gelijk andere koopwaren" (C. DAUWE, Calcken, door de eeuwen heen, 1908, pp. 339-340).
(**) ook pellen: baarkleed met in het midden een kruis dat over de doodskist werd gelegd.
(a) kerkfabriek:
beheert nog steeds de materiële middelen voor de uitoefening van de eredienst in de parochie.
Armendis of Tafel van de Heilige Geest: wereldlijke instelling, die in nauwe samenwerking met de Kerk, materiële
hulp bood aan behoeftigen, o.m. via bedeling van voedsel en
kledij. Het broederschap van het Heilig Hart van Jezus en die van het Heilig Sacrament des Altaars. Deze laatste ontstond volgens een kopie van de stichtingsakte in 1540. Deze lekenorganisaties met aan het hoofd een guldemeester ontstonden tijdens de Middeleeuwen om een godvruchtig doel te dienen na goedkeuring van de rooms-katholieke kerk. De broeders vormden een sociaal netwerk, hielpen elkaar en verrichtten werken van naastenliefde.
(b) 2 leken vervulden deze betaalde functies gebruikelijk voor een termijn van 2 jaar, waarbij één van hen jaarlijks werd vervangen. Zo nam de eerste het eigenlijke bestuur waar en gaf die later de fakkel door aan zijn assistent.
(c) de pastoor moest hiervoor een verzoekschrift indienen bij de bisschop. Na goedkeuring werd bijv. op de dag van het overlijden een herdenkingsmis gehouden tegen de periodieke betaling van een geldsom, veelal met (on)roerende goederen als onderpand (dejaargetijde was dan bezet) of via schenking van grond(rechten). 'Eeuwig', omdat ook de volgende generaties hiervoor konden instaan.
Zo werd eind 1600 een "besette jaerghetyde de kerckmrs
schuldich zyn te doene" gesticht voor Denys HAGHENS (92).
De exacte dag v/h overlijden vinden we in de rekening van 1604: "altyts op den iiiie zondach van 9bris" (96 f19r°). Berekend volgens www.stamboomsurfpagina.nl/kalender.html was dit 30/11/1600. Eén jaar later: "Ontfaen van...te Destelberghen over de coop van het last dat denys haghens testamentl deze kercken ghejont en ghegheven hadde" (93). In 1602: "Ghegheven adriaen van hultem (Gentse edelsmid) van eenen zelveren scijndere (kandelaar), comen van testamente ghegheven by denys haghens fs jacobs" (94).
I.
Kerkrekeningen
1560
"Item ontfaen van lieven
haghens ende
dat van pachte van een styce lans up den keercackere comen metten ende up de
beke onvdeelt metten heilighen gheest" (75)
(de jaren 1561-66, 1568-69, 1571 en 1574-84 ontbreken. 1567, 1570, 1572 en 1573 bevinden zich vreemd genoeg in het OAK nr. 347)
1567 "Ontfaen van lieven haghens van landpacht gheleghen up den kercackere" (347 f2v°)
1572 "Ontfaen van jan haghens van renten sprekend up zynen ackere inden biest" (347 f1v°) "Ontfaen van lieven haghens landpachte van jaere LXXII" (347 f2r°)
1587
Cijnsrente "ontfaen adriaan raserick betaelt over adriaen haghens van een puynt renten van 5 gr tsjaers sprekende up zijn lant aen baijsbeke" (f2r°) (transcriptie Fonds Marcel Meys nr. 237) ( WP 133-134; rekening Armendis anno 1571)
1588
Ontfaen van gillis oostel
betaeld ande jan haghens fs prs. van een zeins rente van acht groot tsjrs
sprekende up een ghemet lants gheleghen inden biest in zynen grooten ackere"
(81 f6v° XXe PK f12r°/WP 134)
Vanaf 1596 wordt
melding gemaakt van Jans "nieuwen
ackere".
1589
"Ontfaen van lieven
haghens
betaeld ande jan van varenst de afquytinghe van een stoop(d)wyns tsjrs sprekende up een
buynder lants gheleghen inde kerckstrate (82 f8v° en 484). In 1596
staat hij vermeld als "ln fs jacobs" (Tak 4). Vanaf 1597 vervult zijn broer Laurentius deze taak, die
het jaar voordien huwde te Laarne (89 f9v° Tak 3). In 1604 is het de beurt aan Jan (96 f10r°). De grond
lag "zuit de beke west de
strate".
(d) kruik/oude
vochtmaat (ca. 2,4 liter).
1590
Ontfaen van jan bauwens fs prs
betaeld ande weezenjan haghens en jan van dame van een zeyns rente van
een groot tsjrs sprekende up ontrent een halfbuynder lants gheleghen by de
kercke west de strate (83 f1v°). Vanaf 1603 maken de wezen
plaats voor Jonas Bracke, gehuwd met Claudia Haghens (95).
1592
Ontfaen van lieven
haghens(x Beatrix Van Aerde Tak 4) betaeld ande willem van aerde
een zeyns rente van vier grooten tsjrs sprekende up zyne hofstede up
hanselaer groot ontrent een ghemet (85 f5r°).
Vanaf de rekening van
1614 (107), opgemaakt 23 juli 1615, betaalt zijn weduwe. Hij stierf immers op
03 juni 1615.
1610
"dat ln haghens belooft heeft te
betaelen de penninck VIe...van margriet van aerde...voor een jaerghetyde te
doene" (103 f7v°)
1611
"Ontfaen van jan haghens raveschoot
een rente van drye grooten tsjrs sprekende up vyftigh roen mersch in
muelemersch ghenaempt papegenmersch west christoffel crobbeels"
(104 f3r°).
De erfgrond ging over op zijn zoon Petrus (1658 nr. 139 f4r° de Lokerse tak): "Ick Pieter haghens fs Jans als man van leene... in meulemeersch west papeghem meersch... tsvelve leene my competerende bijden overlyden van Christijna bauwens zynen moedere" (ARA, FDMW, VDA 204, denombrement 02/04/1641). Nadien kwam de grond in handen van Petrus' dochter Joanna: "Ick Jan Haghens fs Pieters als bediedelyck man over Janneken haghens mynen sustere, jonghe dochter kenne ende lyde dat de selve houdende is... den leen groot vijftich roeden gheleghen in meulemeersch west de pappegensche meerschen... tvoornoemde leen het voorseyde Janneken toecommende bij succesie van Pieter haghens fs Jans haren vader" (ARA, FDMW, VDA 204, denombrement 11/08/1679)
1615
"Ontfaen van het testament ghejont by ln haghens
baillu van raveschoot" (107 f8r° Tak 4)
"Ontfaen van jacob van aerde de some van twee pont gr die by hans
claphauwers en anna haghens de kercke
ghejont en ghegheven syn, mits dat voorn ghedaen sullen worden twee jaer
ghetyden...van adriaen haghens en barbare
vmeere hueren vadere en moedere en een part in sondachs ghebedt compt"
(107 f8r°)
De parochiale overlijdensregisters tussen 1632 tot 1662 zijn spoorloos, maar nr. 107 met 2 identieke rekeningen uit 1614 biedt een kleine
aanvulling. Op folio 1v° van het tweede exemplaar staat een lijst met
overlijdens uit het jaar 1646 (papierschaarste?). Volgens M. Meys gaat het hier vooral om
slachtoffers van een pestepidemie die de streek teisterde. Zo vinden we
op 02 augustus: Johannes Geensins, gehuwd met Joanna HAGENS ( Tak 5 (b), 09 augustus: Johannes HAGENS, ca. 44
jaar oud, gehuwd met Anna Van Hoecke ( Tak 5) en 11 augustus: op 78-jarige
leeftijd Jonas Bracke, gehuwd met Claudia HAGENS ( Verwantschappen in de 16e eeuw).
1621
"Ontfaen van jan haghens raveschoot
causa uxoris een rente van dry groon tjrs spreken up een ghemet etteweede
ghenaempt davermate oost gillis bracke en de beke, noort den kerck ackere
west lieven rogiers causa uxoris" (114 f3r°)
1623
"Item ontfaen van jan haghens over
het testament gemaekt en gejont anden kercke by cath bauwens we van lieven de
conync overleden den 17 April 1623" (115 f8r° WP 136 f154v°/172r°- Tak 1)
Wellicht gaat
het om de schoonzus van de stam-overgrootvader.
1625
"Item ontfaen van we lieven haghens
(e) van viii deel van twee ghemeten lants gheleghen oost jacob van aerde
noort de strate ghegheven by gheeradyne haghens
(f) vuit huer vierde part van zestien tjrs" (118 f6r°)
Ook vermeld
in 1626 met een toevoeging door de opsteller van het Landboek uit 1610:
"zuit Jan nauts west Adriaen hagens".
(e) wellicht Petronella Vervliedt ( Tak 5).
(f) Ferieboek 97?
1630 "Item bedeelt pieter van waes van wittebroot ende dat den aermen bedeelt ten daghe van het jaergetyde denys haghens ( (c) Item betaelt den selv van wittebroot en den aermen ghedeelt ten daghe van het jaerghetyde gillis oostelinc en elisabeth haghens" (122 f15r°) ( Verwantschappen in de 16e eeuw (f)
1633 "Ontfaen van de we lievens haghens van deel van twee
ghemeten lants by den hooghen driessche zuyt jan naudts west jacob de baere
noort de straete ghegeven by gherdune
haghens over haer vyfde part van zessen" (124 f6r° Tak 5)
1659
"Anderen ontfanck van tpellen baere...margriete
hagens...janneken hagens we vailiant"
(140 f17v°)
II.
Rekeningen van de Armendis
1570
"De hoors Ln haghen(sic) som 8... tjrs rente upde havermate laest betaelt diaer LXX betaelt an Ln de Rous a LXXXVIJ" ( (462 "pacht boek van landen ende thiende den Aermen van Calcken toebehorende etc." f3r°)
1571
"adriaen
raverick adriaen haghens fs jan
over gheerdryt swalen lieven van beerleere wyfs up een bunder landts zuyt zyn
stede gheleghen inde biest" (453 wettelijke passering 133 f134v°) "lieven haghens fs jan over heer pieter oostelynck up eenen etteboch groot ontrendt een
ghemete gheleghen indt schoormeersch commende noort anden kerckackere west martin van zype oost gheertruydt vanden moere...tavermate" "jacob haghens fs jan pieryne bontynck jan haghens wyfs
over jan bontynck haer vader een ghemete landts gheleghen inden scrieck 2
vaten roch" (f13r° - het gaat hier om een mutatie van opeenvolgende generaties)
"jan haghens fs pieters heeft den heilighen gheest ghegheven de heelft van een rentebrief
(g) inthoudende gheheelst pacht danof de heelft toebehoort pieter bontynck
zyn swaghere" ( Generaties III-I)
(g) ten laste
van Pieter van Eesvelde fs Zeghers. Deze passage werd doorgestreept, in de linkermarge staat dat de nazaat van Pieter de lening volledig afbetaalde ("dese rente es ghelost") op 27 06/1574.
1576
"thomas oostelinck up een
ghemet lants up den cruyacker...lest ontfaan jacop
haghens" (462)
1577
"wlm dieric en de weesen pieter...van
de kessavonde lest betaelt...heeft an ln de rous..en dander helft is lest
betaelt by de we ln de wilde en jacop haghens"
& "jacop scaepmeester
is gheiont van pr wemaes...en is lest betaelt...jan mathijs en jacop
haghens" (462)
"pieter van hoorde...pacht...een
stuc meersch inden brouqmeersch heeft beseten in pachte ghenaempt de cromme
strepe en noch een stucken wisselmeersch groot ontrent een dachwant...lest
betaelt an jacop haghens"
(462 WP 137/f37v°)
1578
"Adriaenhaghens up syn stede inde biest betaelt anthonis
bracke" (462 f6r° WP 1558 / XXe penningkohieren 1571).
1579
"dehoyrs jan van doorslaer up hmlieder
stede...al lest betaelt jacop haghen"
(462 f4r°)
1580
"Adriaen haghens up een stuc lants anden herwech gmen van roelant bracke lest betaelt
ln de rous" (462 f4r°)
1582
"Item ghegheven den XIe van
maerte de huysvrauwe van jacophaghens in almoesen" (477 f5v° ferieboek 99 (a)
"Item ontfaen van jacop
haghens van
cooren rente 2 vaten tjrs ten laste van synen goet inden schrieck (h) an michiel
wemaes en dit vanden jaren LXXXVII" (f17v°)
(h) in 1586 betaalden de wezen van Jacob (481 f10v°). Jacob betaalt aan Jan
Hubrecht van 1588 tot 1591. Vanaf 1592 betaalt zijn zoon Jan (491 f24v°).
"Itemghegheven den XIIII van april in almoesen jacophaghen
(sic)" (6r°)
"Item betaelt...over de
begravenesse vande huysvrauwe jacop haghens desen July 82" (13r°)
"Item betaelt...over
eenen luchtere (?) daer was mede begraven de huysvrauwe jacop
haghens" (13r°)
"Item betaelt jan de wilde
den XXVe van october te begraven jacop haghens ghestorven inde ...aste (13r°)
Bij het afsluiten van de rekening staat een jan haghins vermeld als schepen (21r°).
1583
"Item betaelt jacop
haghens...lants
an pieter de wilde" (478 6v°)
1584
"adriaen haghens up een bunder landts in syn stede inden biest up de meere oost de
strate west de capelrie ofte het ...lant tjrs betaelt LXXVIII"
(455 f8v°: rentbouc, behelst
alle het goet desen Armen van Calcken in dien tijt toegekommen hebbende)
"adriaen haghens up een half ghemet lants gheleghen ande cruysacker an baijsbeke
zuijt de heerbane oost jooris van abeele tjrs betaelt LXXXI"
(f12r°)
"dhoors van lievin haghens up een hettebocht groot ontrent een ghemet gheleghen an schoor
meersch noort den kercackere...oost jan bauwens...betaelt LXXX"
(f15v°)
1585
"Memorie dat ln haghens fs jacobs heeft ghe... twee vaten coorens" (480 f8r°)
1588
"Ontfaen van jacob haghens en laurs
bracke van pachte van viic roen mersch gheleghen inden meulemeersch comen
aenden meulencautere" (483)
"betaelt over pieter oostel" en "ghenaempt
davermate" (f3v°)
1589
"Rekeninghe ende bewijs ghedaen by joos drieghe, midsg lieven
haghens fs jacobs (i) die ghecomen es inde plaetze van laur
bracke fs wms die binnen den tyt deze reken overleden es"
(i) Tak 4. Livinus ging dus zijn broer Jan
voor, eerst als armenmeester, later als baljuw van Raveschoot.
1590
"dhoorie jacop haghens up een ghemet lants inden scriec suyt jan hubrecht oost de
strate...betaelt LXXXI 2 vaten roch" (486 f26v°)
"Ontfaen van gillis van houcke betalende ome lieven haghens een zeyns rente van acht groten tsjrs sprekende up zynen bocht ghenaempt davermate anden kerckackere" (Fonds Marcel Meys, 245)
"Ontfaen van lieven haghens fs jacobs van een rente van vyf schellingen grooten tsjrs ende dat van eenen jare verschenen es upden leste december" (cf. 1599)
"Ontfaen van jan hubrecht betalende over jan haghens een zeyns rente van twee vaten coorens tsjrs sprekende up ontrent een ghemet lants inden schriek" ( (h))
1599 "Ontfaen van ln haghens fs jacobs comende van lucas van nieuwenhuyse een rente van vyf schellyn grooten tsjrs" (497 f16r°)
1600 "Ontfaen gillis van ackere over jan de vyldere en rente van thien schell gr tsjrs...deze rente is ghequieten inde handen van jacob haghens" (498 f15r°). Cf. de baljuwsrekening 1602-03, f8r°: "Ontfaen van Jacob haghens vanden coop by hem ghedaen jeghens Gillis van ackere van een half bundere lants gheleghen up coetvelt"
1608 "Ontfaen van adriaen haghens een rente van een vat coorens tsjrs spreken up twee ghemeten lants int westende noort den herwech west de straete" (508 f16v°)
1641
"Ontfaen van jan haghens raffeschoot een rente van dry groot tsjrs sprekende up zynen bocht tavermate groot een dachwant oost gs bracke ende beke noort den kerckacker" (Fonds Marcel Meys, 244)
"Ontfaen van jan haghens bailliu van een dachwant landts up de wildernisse zuyt hem selven over zyn derden jaer" (cf. 1644)
1644
"Ontfaen van jan haghens raffeschoot (causa uxoris) een rente van een gr tjrs spreken up viic roen etteweede ghenaempt den meyerschen donck" (542 f5r° 460) (idem 1641). Begin 17e eeuw pachtte Jan Bauwens dit perceel én davermate. Hij was wellicht een verwant van Christina Bauwens, de stam-overgrootmoeder.
"Ontfaen van jan haghens causa uxoris een rente van dry gr tsjrs spreken up twee ghemeten landts in de somerstraete suyt jan drieghe west de straete" (f6v°) (idem 1641) "Ontfaen van adriaen haghens een rente van twee gr tsjrs spreken up een ghemet landts by den eeckbosch up de meere oost laurs van dâme zuyt de we jan van megro betaeld over den raetsheere vyldere" (f6v°) (idem 1641) "Ontfaen van jan haghens raffeschoot een rente van vier gr tsjrs spreken up een bunder landts ghenaempt den grooten triest suyt ende west dhoirs jan cornelis" (7v° 460) (idem 1641 "by hanslaer") "Ontfaen van jan haghens causa (uxoris) up...een rente van zesthien gr tsjrs spreken up vier ghemeten landts by de musschestraete ghenaempt den tusschensten ackere west pieter crobbeel noort de straete" (f11r°) (idem 1641) "jacob hagens fs jans Ontfaen van dhoirs jacob van berlaere (zijn schoonvader) van een ghemet landts inde schrieck" met in de marge: "boven den pacht 17 mutsaerts (takkenbundels) tsjrs vhuert jacob haghens voor zes jaeren" (f18r°) "Ontfaen van jan van bossche by overlaetyn van jan haghens van een dacht landts up den wildernisse" (f18r°) (cf. 1641) "Ontfaen van adriaen haghens een rente van een vat coorens tsjrs spreken up twee ghemeten landts up twest hende noort den herwech west de straete" (f25r° betaling van korenrente bij Sint-Jansmis, 24 juni 1643) (idem 1641)
In 1658 is er sprake van dhoirs adr hagens(555 f24r°)
1645 (gepasseerd 23/08) "Ontfaen van we jan haghens raffeschoot een rente van dry groon tsjrs spreken up haeren bocht davermate" (543 f1r° kerkrekening 114) "Ontfaen van jan haghens een testament" (f24v°) (de stam-overgrootvader) "Item betaelt gillis haghens over de leveryn van viic roen landt jeghens...den aermen bedeelt" (f31r°)
Cijnsrechten 17e eeuw "item 86 jacob haghens fs jans
(de stam-grootvader) en jacob
platynck ghoeden een rente van vyf groon tsjrs sprekende up een half bunder
landts zuyt den herwech west baeysbeke oost dhoirs jacob vanden
abbeele" (460 quoteboek 1636/f67v°) "item 45 jacob haghens fs
jans ghelt
een rente van een groot tsjrs sprekende up 700 roeden etteweide ghenaemt de
meyersche donck suyt schoormeersch oost tvoorgaen west adr
bauwens noort...vnaet en consorten" "item 63 laurs
haeghens
pachter van pr
haeghens fs jans
ghelt een rente van vier grooten tsjrs sprekende up een bunder landts ghenaempt
den grooten triest zuyt en west dhoirs jan
cornelis"
Kalkens notariaat 17de-18de eeuw
Het raadplegen van notarieel archief is één van de pijlers waarop degelijk genealogisch onderzoek gebaseerd is. In onze streken verschenen notarissen voor het eerst ten tijde van Karel de Grote (800 n. Chr.). Het waren vooral geestelijken die het ambt bekleedden, later traden ook meer wereldlijke notarissen in functie. Er waren geregeld klachten over de ontoereikende opleiding, onduidelijk opgestelde akten (minuten), of archief dat compleet verloren ging bij een overlijden.
Keizer Karel V bepaalde in 1531 dat zij slechts het ambt mochten uitoefenen na een examen voor de Raad van Vlaanderen of een ander hooggerechtshof. Aangezien er nog geen academische vorming bestond, deden ze als leerjongen stage bij een andere notaris. Sommigen maakten er hun hoofdberoep van, maar aanvankelijk waren de meesten in de eerste plaats griffier, kerk- of armenmeester, baljuw, schepen of burgemeester.
Tijdens het Ancien Régime was bij een verkoop hun tussenkomst geen verplichting. Men kon ook gewoon langsgaan bij de griffier van de heerlijkheid waarop het goed was gelegen en een onderhandse overeenkomst (a) laten registreren.
Trouwens, verkoopakten of hypothecaire leningen (bezette renten) verleden voor een notaris dienden ook opgenomen te worden in de registers van wettelijke passeringen van de plaatselijke schepenbank. Voor de opmaak van een testament kon men ook terecht bij de pastoor (b).
Artikel 1 uit de Napoleontische wet van 25 ventôse XI (16 maart 1803), die tot vandaag de wettelijke grondslag vormt van het Belgische notariaat, definieert notarissen als "openbare ambtenaren, aangesteld om alle akten en contracten te verlijden waaraan partijen de authenticiteit van overheidsakten moeten of willen doen verlenen".
(a) Akte die niet door een notaris is opgesteld maar wel door de partijen is ondertekend.
(b) G. DEMUYNCK, Inleiding tot de geschiedenis van het notariaat te Deinze, Leiestam, Jg. 16, 2008, nr. 4.
In 1632 maakte Kalkens pastoor Jan VANDER ZIJPE een testament op ten huize van Matthias VERBRUGGHEN met oa. de schenking aan familieleden van een lening à 6,25% (den pennijnc XVI) ten laste van Adriaan HAGENS. Hij omschrijft zichzelf hierbij als protonotaris apostolyc, een eretitel die soms werd toegekend aan zeer verdienstelijke priesters (RAG, Kerkarchief Kalken, 52). In 1639 stond ene Jan FLORENT in Kalken te boek als notaris, net als Pieter BAUWENS in 1676, die toen cumuleerde als baljuw (C. DAUWE, Calcken door de eeuwen heen, p. 7), Lucas VAN HAUWEGHEM in 1703 (RAG, KK, 326) en Daniel Frans DE LOIRE in 1744 (RAG, KK, 325).
Plaatselijk notarieel archief bleef bij mijn weten slechts fragmentarisch bewaard vanaf de 18de eeuw. Vanaf de jaren dertig van de 19de eeuw zijn echter heel wat akten beschikbaar ( Testament en erfdeel oud-vader Bartholomeus Haeghens). In 1996 liet de Mormoonse Genealogical Society of Utah in het RA Beveren een microfilm maken van akten uit het eerste decennium van de 18de eeuw. Deze film stond nog niet online op www.familysearch.org, maar op mijn vraag om die ter beschikking te stellen, volgde al snel een antwoord: "We have submitted your request to the team that prioritizes the films to be digitized [...] Please check the catalog to find out if and when the films you requested are published on line".
Als alternatief zocht ik intussen op search.arch.be naar de originele akten, die zich na de verhuis vanuit het RABW in het RAG moesten bevinden. Daar liet men in april 2018 echter weten "dat deze notarissen hun standplaats in Kalken was, maar hun archief, voor zover het nog zou bestaan, wordt helaas niet in een Rijksarchief bewaard". Na enig aandringen vond archivaris VERFAILLIE na heel wat speurwerk de stukken toch terug in NOT239, nr. 8.
Vanaf mei 2018 tenslotte is die microfilm, die geen melding maakt van verwanten of naamgenoten, na gratis registratie te bekijken op:
Item 4 (foto's 58-62): 3 akten verleden bij Lucas VAN HAUWEGHEM, "notaris publiecq tot Calcken residerende" (1702-1708), waaronder "jaecqe van damme (c) sone van adriaen gewonnen bij pierijne colman" verkoopt een partij land "up het schauteetdom tot laerne (d) oost ende zuijt den grooten hertackere van wylent gijfelbrecht dierickx, zuijt den cleenen hertackere van den selven, ende noort denijs van damme".
(d) Uittreksel van een kopie uit begin de XVIIe eeuw van een denombrement (verslag bij het verwerven van een leen): "Item, houden noch van ghelijcken van mij zelven ressorterende ter voors. vierschaere van Wettere een leen gheheeten het Schautheetdom van Calckene ende es wijlent een spetelinck gheweest uyt den schautheetdom van Wettere, tot welcken leene toebehoort een renteboucxken sprekende op zekere landen ligghende in Calckene ende Laerne, jaerlicx vuytbrenghende xiiij lib. iij sch. parisis, dezelve landen subject thienden penninck in het verwandelen bij coope, bij versterfte acht grooten van den bundere, ende van elcken hoire datter inne versterft xij sch. paris., welck leen ende rente als noch onvruchtbaer, midts den ouderdom van de naemen, ende midtsdien de gronden alsnoch niet vindelijck" (J. BROECKAERT, Geschiedenis van Wetteren, 1862, pp. 60-61).
Item 5 (foto's 65-66): akte bij de Mechelse notaris Andries SIRÉ, waarbij Gilbert Guilliaume VAN MOSSEVELDE (e), griffier van Kalken, verklaart "dat het coninclijck erffelijck notarisfchap vande voorsijde prochie van Calcken ende de ghene van Laerne met hunne enclavementen" (f)hem is verleend "by patente van sijne Mat. (g) op 19 augustus 1704" (14/03/1705).
(e) Hij wordt in 1712 ook genoemd als Kalkense burgemeester.
(f) Wellicht worden hier oa. de heerlijkheden Raveschoot en Ertbuur bedoeld.
(g) Afkorting voor Majesteit. Koning Filips VI van Anjou was toen ook Graaf van Vlaanderen.
Item 6 (foto's 69-161): aansluitend op Item 5, akten bij de Kalkense notaris Gijsbrecht VAN MOSSEVELDE (1704-1706). Meestal bewoners van Laarne die bijv. de verkoop of schenking van gronden in Kalken wensten te laten bekrachtigen via een notariële akte.
Item 7 (foto's 164-165): kopie van een akte uit 1640 bij de Harelbeekse notaris W. HINNEKENS over de verkoop van 2 bunders leen te Kalken en 3 bunders cijnsgrond te Laarne "inde castelrie (h) van Dendermonde".
(h) Kasselrij (oude vorm: kastelnij) of burggraafschap (Fr. châtellenie). Vlaanderen was toen opgedeeld in deze plattelandsdistricten met een burcht als militair, gerechtelijk en bestuurlijk centrum. Aan het hoofd stond een burggraaf die de Vorst vertegenwoordigde.
Testament en erfdeel oud-vader Bartholomeus HAEGHENS
T E S T A M E N T
In 2010
lanceerde het Rijksarchief van Beveren-Waas een oproep binnen het
gerechtelijk arrondissement Dendermonde om notariële akten ouder dan 75 jaar in depot te
geven. Het Wetterse notarisduo Quipor-De Smet diende het archief in van de Kalkense notarissen Franciscus DE WEIRT (1832-1847), Pieter DE CLERCQ (1848-1849),
Jean PLETTINCK (1849-1854), Adolphe TIBBAUT (1855-1895), zijn zoon Jules TIBBAUT
(1896-1913) en kleinzoon Werner TIBBAUT (1913-1955). Deze laatste drie droegen ooit de burgemeestersjerp van Kalken.
Elke archiefdoos bevat eerst en vooral een jaarlijks repertorium (*) met datum
van opmaak, namen van de betrokken
partijen en het onderwerp, zoals adjudicatie
(toewijzing na verkoop, zowel preparatoire=
voorlopige, als definitieve), cijnspacht (grondbelasting ten laste van de
huurder), consent van huwelyk (vaderlijke
toestemming), huwelijkscontracten, inventarissen ten sterfhuyze, obligatieleningen, procuraties (verlenen van volmachten), radiaties (schrapping van aktes),schuldverklaringen, testamenten
(ook revocaties= herroepingen), vendities (openbare verkopen), verhuur, en
verkavelingen (opsplitsing van onroerende goederen bij de nalatenschap). Een
volgnummer in de linkerkolom verwijst telkens naar de originele minuten.
(*) Index die een notaris verplicht moet bijhouden met een verkorte weergave van de teksten waarnaar wordt verwezen.
Bedoeling was om in deze hooiberg te zoeken naar het testament van oud-vader Bartholomeus HAEGHENS ( Generatie X). In het allereerste repertorium (1832) stond een verwijzing naar de wilsbeschikking die hij reeds op 30-jarige leeftijd liet opstellen, bijna 1 jaar na zijn huwelijk
met Coleta BAETEN op 28/09/1831 [3]. Aangezien zij lang voor hem overleed, liet hij mogelijks later een nieuw testament opmaken, maar dat werd nog niet terug gevonden. Hij overleed op 23 januari 1876. Op verzoek van zijn kinderen, Sebastien (mijn bet-overgrootvader), Edmond, Bernard, landslieden te Kalken, en Josepha met haar man Felicien HUYCKE, winkeliers wonend te Wetteren, had op 20 november van hetzelfde jaar in herberg De Keizer op de wijk Eesvelde een openbare verkoop plaats van eene party land en meersch te Calcken groot 55 aren 40 ca. Het werd na de eerste afroeping verkocht aan de broers GAUBLOMME [3 bis].
[3]RABW, Inventaris van de
repertoria en minuten van notaris Franciscus De Weirt, notaris te Kalken,
voor de jaren 1832-1847, NOT 560/2, nr. 119
[3bis] RAG, NOT 503.
(in de linkermarge staat een timbre de dimension van 15 centimen: celui dont
le prix est en raison de la grandeur du papier employé) (www.notrefamille.com)
De wilsbeschikking omvat slechts 1 kleine folio (recto/verso) en luidt plechtstatig als volgt: "Voor ons francies DeWeirt notaris ter
verblyfplaets van Calcken, canton van Wetteren, district van Dendermonde proventie
van oostvlaenderen, behoorlyk gepatenteert, ten bywezen ende g'assiteert van de
vier ondergeteekende getuygen, was tegenwoordig sieur Bartholomeus haeghens, soon van Livinus francies, landbauwer
woonende tot Calcken, van welken ten bywezen en presentie van
d'ondergeteekende getuygen, aen ons notaris heeft nu gedicteert zyn testament
en ordonnantie van uyttersten wille, welke testament door ons notaris
eygenhandig is geschreven, zoo en gelyk het ons door den testateur is
gedicteert als volgt ; ik geve en legatere aen myne huysvrauwe juffrauwe coleta
Baeten, landbauwerigge [4] met my woonende, het volle togtgebruyk [5], en inkomen voor haer later geduerende van
alle de roerende, en onroerende goederen, die ik t'mynen sterfdage sal komen agter
te laeten, zonder voor dezen togt eenigen zeker ofte borge te moeten stellen,
waer van ik haer dispensere [6], daer ingeval van kindt, ofte kinderen van
onzen huwelyke t'mynen sterfdage in wezen waeren, sal desen togt vermindert
worden op de helft, ingevolge de weth ------------- En naer voorlesinge aen den
testateur, door ons notaris ter presentie van de getuygen gedaen van dit zyn
testament, heeft hy testateur verclaert alles wel te verstaen en daerby te
volharden, als bestaende in zynen uyttersten wille --------------------
Gedaen en gepasseert te Calcken ten
competoire [7] van ons
notaris, desen ses en twintigsten september achtien hondert twee en dertig, ter
gedaerig bywezen van joannes baptista De Schuyter, herbergier, felix Uyttersprot,
winkelier, pieter Van Peteghem, ook winkelier, en joannes Praet barbier en
herbergier, woonende alle vier tot gezegde Calcken, aenzogte getuygen,
genietende van de hoedanigheden by de weth vereyscht, de welke de
jegenwoordige, beneffens den testateur, en ons notaris naer voorlesinge hebben
onderteekent".
[4] '-igge' is een typisch vrouwelijk achtervoegsel dat we ook terugvinden bij hauderigge: als
vrouw de langst levende ouder die moest instaan voor het onderhoud en opvoeding van minderjarige
kinderen.
In de negentiende eeuw lag de zuigelingensterfte, bij kinderen in hun eerste levensjaar, naar onze huidige maatstaven nog altijd schrikbarend hoog. Oorzaken waren vermoedelijk aandoeningen van het maag-darmkanaal (slecht drinkwater), onvoldoende hygiëne en besmettelijke ziekten. Zo werd België zevenmaal door cholera geteisterd, in 1832-33, 1848-49, 1854, 1859, 1866, 1883-85 en 1891-95. Ook tyfus, pokken en griep zorgden voor sterftecrisissen, respectievelijk in 1846-47, 1871 en 1918-19 (www.queteletcenter.ugent.be/epidemieen).
Een triest voorbeeld vinden we binnen het gezin van Bartholomeus en Coleta:
Livina Francisca 13/11/1832 08/06/1833
Sebastianus (a) 21/12/1833 05/02/1917
Bernardus (b) 30/04/1836 25/02/1837
Livinus 02/05/1837 19/05/1837
Josepha Francisca 28/06/1838 Volwassen
Edmondus 11/10/1839 Volwassen
Placidus 28/07/1841 30/08/1841
Bernardus (c) 12/09/1842 Volwassen
Albina 12/05/1844 20/02/1845
N.N. (d) 10/12/1847 10/12/1847
(a) Mijn bet-overgrootvader (Generatie IX).
(b) De familie was toen reeds verhuisd naar de Brugstraat ( Het Project POPPKAD), ervoor woonden ze in de Sauwerstraat. In het bevolkingsregister van 1838 staan op hetzelfde adres in de Brugstraat ingeschreven: Bartholomeus en zijn echtgenote Coleta BAETEN, haar dochter Melania BAETEN (°11/12/1826 Kalken - zij beviel in haar ouderlijke woning in de Sauwerstraat) uit een vorige relatie, en hun 2 kinderen, mijn betovergrootvader Sebastiaen en Josepha Francisca (RAG, MAK, 25).
(c) Kreeg dezelfde voornaam als een overleden broertje, toen niet ongewoon.
(d) Nomen Nescio (Lat.): naam mij onbekend, doodgeboren kind. In de PR Overlijdens vermeld als zijnde van het mannelijk geslacht (komt niet voor in de PR Geboortes).
E R F D E E L
Na het overlijden van zijn vader Livinus Franciscus erfde hij op 04/12/1837 [8]
als medekavellant:
"Kavel C: is tezamengesteld van de goederen naerschreven:
De party zaeyland genaemd den kruysakker beschreven
onder artikel zeven, geprezen op zestienhondert vier en vyftig francs.
de party meersch en water (in schoormeirsch) uytmakende by de beschryving
der goederen artikel tien, geschat vierhondert vier en vyftig francs.
de party land genaemt den overloop, beschreven onder
artikel vyftien, ten pryze van zestienhondert een en vyftig francs.
de party land genaemt den deynakker [9], gebragt
onder artikel twee, ten pryze van veertien hondert een en vyftig francs.
Somma
tezamen van
de
weerd van dezen kavel
bedraegt tez
vyfduyzent
tweehondert
tien francs
dus . . . . .
. . . . . . . . . . 5210.00
Hy moet hebben vyfduyzend tweehondert negen francs,
dus heeft te veel eenen franc,
dus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.00"
Het indexcijfer van de levensduurte in België in 1837
bedroeg 73 punten, in juli 2014 23.107 punten, 316,53x hoger (tegenover de referentiewaarde 100 in 1913). Omgerekend zou zijn erfdeel van 5.209 fr. ca. 40.872 euro vertegenwoordigen.
[8]RABW, Inventaris van de repertoria en minuten van notaris Franciscus De
Weirt, notaris te Kalken, voor de jaren
1832-1847, NOT 560/7, nr. 240. De verdeling sluit aan bij zijn SvG die nog steeds in het bezit is van de Laarnse zussen ( Generaties XV-VI).
[9] Eens te meer kunnen we via de naamgeving van percelen verbanden aantonen tussen verscheidene generaties. De deynakker werd reeds in de 17de eeuw bewerkt door de familie, zoals blijkt uit
het quoteboek van 1636: "jacob haghens dhelft dhelft dhoirs 1641"en "jacob
haghens dander helft 1642"van "den denackere",de SvG van stam-grootvader Jacobus: "Item dhilft van
een stuck lants genaempt dendenacker"(1661), gevolgd door de SvG van zijn
zoon Joannes: "Item den danacker groot met de dreve 600
roeden"(1685). Anderen zijn o.m. de meire: "Gillis scheire vercoopt aen Jan haeghens...een stuck saylandt...ghenaempt de meere" (1734 wett pass); de haevermaet: "Ontfaen van
jan haghens raveschoot causa uxoris
een rente van dry groon tjrs spreken up een ghemet etteweede ghenaempt davermate" (1621 kerkrekening); de kruysakker: "adriaen haghens up een
half ghemet lants gheleghen ande cruysacker
an baijsbeke zuijt de heerbane" (1584 rekening Armendis); de heirwegakker: mogelijks link met "pieter
haghins
heeft ghecocht jeghens jan bosscaert fs gillis eenen ackere gheleghen aen de heirwech" (1528-42 wettellijke passeringen) en weymeirsch te Uitbergen: "Itemten
VIe noch een dachwant maymersch, gheleghen tuytbergh in wymeersch" (1615 SvG Livinus,
baljuw van Raveschoot).
Bidprentje oud-vader Bartholomeus HAEGHENS duikt na 40 jaar weer op
Op 12 september 2020 bracht ik een bezoek aan de Erfgoedbibliotheek van de Vereniging voor Lokale Geschiedenis van Kalken en Laarne, gevestigd achteraan de gemeentelijke bibliotheek, Keistraat 5 te Laarne. Tot de recente aanwinsten behoort het fonds Raymond Bogaert, een privé collectie van bidprentjes (zie www.stanny-van-grassdorff.be) en doodsbrieven van plaatselijke bewoners uit voornamelijk de 20ste en 21ste eeuw (met alfabetische naamindex).
Het fonds werd aangevuld met andere schenkingen en telt intussen meer dan 9.500 stuks. In de eerste map met documenten vóór 1899 is van het jaar 1876 welgeteld 1 prentje beschikbaar... dat van mijn oud-vader Bartholomeus HAEGHENS ! Hij werd geboren te Kalken op 24 april 1802 en overleed er op 23 januari 1876. Reeds in 1980 had ik zo'n bidprentje in handen tijdens ons bezoek aan verre verwanten in Laarne ( Generaties XV-VI/Generaties XV-X), maar toen namen we helaas geen foto's. Tijdens een bezoek in 2009 bleek het onvindbaar, en nadien zocht ik vruchteloos in fysieke en online verzamelingen. Het was net of de duivel ermee gemoeid was, want nu weigerde plots mijn fototoestel dienst. Gelukkig beschikt de bib over een kopieermachine.
(De weggevallen "h" in de familienaam is een vaak voorkomende schrijf- en drukfout
van de officiële spelling van onze Tak, al komt de variant "Haegens" in Vlaanderen
meer voor)
De Kalkense 'borgerwagt' (1831)
Toen in de septemberdagen van 1830 de opstand ontstond die zou leiden tot een onafhankelijk België, richtte de burgerij in een aantal steden spontaan de burgerwacht op (Fr. garde civique) om te orde te handhaven. De overheid besliste nadien om deze milities te erkennen en samen te voegen onder militaire leiding. Ze waren georganiseerd op gemeentelijk niveau en samengesteld uit mannen tussen 21 en 50 jaar, vooral jonge vrijgezellen en kinderloze weduwnaars, die geen deel uitmaakten van het leger. Tijdelijke, gedeeltelijke of volledige vrijstelling kon verleend worden zoals bij ziekte of de noodzaak om voor een gezin te zorgen, waarna een plaatsvervanger werd aangesteld. Na 1831 leidden de milities een sluimerend bestaan, maar in 1848 werden ze nieuw leven ingeblazen naar aanleiding van onlusten. In 1920 werden ze definitief op non-actief geplaatst.
De dossiers voor Kalken zitten verspreid over het oude en modern archief in het RAG (OAK 341; MAK 112 t/m 119). De burgerwacht telde er 7 compagnieën en maakte deel uit van het 5de bataljon van het kanton Wetteren, dat onder de generale staf van het Legioen viel. Aan het hoofd stond een kapitein, bijgestaan door (onder)luitenanten, sergeant(-majoors), een fourrier (a), korporaals en tambours (b). Het was de bedoeling om in de maanden maart-april-mei-juni-september-oktober zeker tweemaal op zondag met de wapens (geweer met bajonet, sabel) te oefenen, maar hogere officieren kloegen over het absenteïsme en gebrek aan serieux van de manschappen (c). De inschrijvingsregisters zijn interessant voor genealogen omdat telkens de ouders vermeld staan, de geboorteplaats, de wijk/straat waar men woonde, en occasioneel ook lichaamskenmerken.
Als (onbedoeld) komische noot antwoordden velen op de vraag: "Quelles sont les infirmités marquantes que l'inscrit allègue pour être dispensé du service?" met "Marié"!
(a) "onderofficier, die voor de inlegering, wapening, fouragering, kleeding, enz. der compagnie zorgt, en tevens compagnieschrijver is" (www.dbnl.org).
(b) trommelslagers.
(c) RAG, OAK, 341, Burgerwacht (1831-35).
In het eerste inschrijvingsregister van 1830 (d) komen 14 naamgenoten voor, die allemaal geïdentificeerd konden worden:
(d) RAG, MAK, 115, Inschrijvingslijsten en alfabetische lijsten van de burgerwacht (1ste helft 19de eeuw).
(e) Lid 5de compagnie.
(f) Lid 4de compagnie ( Kalkense huiseigenaars in 1819, ca. 1860 (d).
(g) Lid 6de compagnie. Volgens een andere verklaring afkomstig van het Cootveld ( Kalkense huiseigenaars in 1819, ca. 1860 (c).
(h) Lid 4de compagnie.
(i) Legde op 26 november 1831 de eed af als vervanger met de graad van tweede luitenant ( Kalkense huiseigenaars in 1819, ca. 1860 (b).
(j) Moeilijk leesbaar, de wijk Apostelhuizen?
(k) Lid 4de compagnie, korporaal, afkomstig van Beervelde.
(l) Lid 7de compagnie, garde (bewaker).
(m) Mijn oud-vader ( Generatie X Tak 1). Lid 3de compagnie.
(n) Lid 4de compagnie ( Kalkense huiseigenaars in 1819, ca. 1860 (g).
(o) Lid 6de compagnie.
(p) Lid 5de compagnie.
(q) Lid 3de compagnie, garde.
(r) Lid 5de compagnie.
(s) Werd op 12 mei 1831 vrijgesteld van dienst wegens een hernie scrotale (liesbreuk).
Oud-vader Bartholomeus HAEGHENS legde op 15 april 1831 de eed af als eerste luitenant voor burgemeester Debbaudt. Uit het "extrait du proces verbal de la séance du conseil cantonal de la garde civique de Wetteren" van 03 oktober 1831 blijkt dat hij deels werd vrijgesteld, "exempté du premier ban", na zijn huwelijk op 28 september 1831. De burgerwacht was onderverdeeld in 3 zgn. bans. De eerste op nationaal niveau moest de onschendbaarheid van het territorium doen respecteren. De tweede stond het leger bij binnen de eigen provincie. De derde was enkel op lokaal vlak actief.
In een register voor de 'Rustende schutterij' (1828) staat zijn lichaamslengte vermeld: 1 Nederlandsche el, 686 strepen (= 1m 68) (t). In 1813 werden bij wet nieuwe schuttersverenigingen opgericht die indien nodig de orde en rust moesten bewaren. In een kleine gemeente als Kalken werden schuttersplichtigen wel opgeroepen, maar oefenden niet actief.
(t) Het Nederlands metriek stelsel werd tijdelijk in 1820 ingevoerd.
DNA-Beneluxproject
Via DNA-onderzoek kan men niet enkel familieverbanden opsporen, maar ook de migratiegeschiedenis van onze soort, de Homo Sapiens,
in kaart brengen. Onze 46 chromosomen, moleculen die alle erfelijke
informatie van een individu bevatten, bestaan elk uit twee strengen DNA van ca.
1 miljard bouwsteentjes, de nucleotiden. De wetenschap analyseert het mannelijke Y-chromosoom dat uitsluitend van
vader op zoon vererft. Via de volgorde van de nucleotiden
bepaalt men van elk individu de typische reeks of het haplotype. Bij het kopiëren van DNA tijdens de celdeling ontstaan foutjes, mutaties,
die bij de volgende sessie worden doorgegeven. Er zijn 2 soorten:
- de zeldzame puntmutatie(SNP
= Single Nucleotide Polymorphismof snip) komt op een
bepaalde plaats van het chromosoom gemiddeld één keer om de ca. 1 miljoen
generaties voor bij mannen en vrouwen. Zij is dus uiterst geschikt om de
menselijke migratie te bestuderen. - de herhalingsmutatie(STR = Short Tandem Repeats) komt
gemiddeld 1 maal per 182 generaties voor, maar enkel bij mannen. Door
vergelijking van STR-waarden is het mogelijk om onderlinge verwantschappen te
bepalen. Dat kan eventueel ook vergeleken worden met oud DNA uit archeologisch
opgravingen.
Door vergelijking van de
haplotypes van verschillende mannen kan men ze opdelen in een 20-tal grote haplogroepen. Dankzij de snips deelt men die dan weer op in
subhaplogroepen, dwz. mannen die tot diezelfde groepen behoren, stammen af van een gemeenschappelijk voorvader. Dat is
de basis van de 'genealogische genetica', het combineren van klassiek stamboomonderzoek met
DNA-analyse.
Familiekunde
Vlaanderen lanceerde het DNA-BENELUXPROJECT dat openstaat voor alle mannen met voorouders in de Benelux en Frankrijk, Duitsland
en Engeland. De staalafname gebeurt door met twee borsteltjes
in de mond een beetje wangslijmvlies af te schrapen. Na analyse in de KU Leuven
ontvangt de deelnemer na ca. 2 maanden een certificaat met zijn resultaten.
Door vergelijking met deze van de andere deelnemers bepaalt men hun onderlinge
verwantschap (info op www.brabant-dna.org).
Na het opsturen van een GEDCOM-bestand (a) met mijn stamreeks, werd begin juni 2013 een staal afgenomen
tijdens een FV-bijeenkomst in het Gentse Liberaal Archief. De bedoeling is
tweeledig:
(a)
GEnealogische Data COMmunicatie: de Mormoonse kerk ontwikkelde dit digitaal
tekstformaat, de standaard voor gegevensuitwisseling tussen genealogische
programma's.
- de
migratie in mannelijke lijn nagaan. We moeten dit wel in het juiste perspectief
plaatsen: dit onderzoekt slechts één enkele tijdsdraad die mij met alle
voorouders verbindt.
- de verwantschap nagaan, in de eerste plaats met naamgenoten, maar ook met
anderen die deelnemen aan gelijkaardige projecten.
Op 19/09/2013 kreeg ik een certificaat waaruit blijkt
dat ik tot subhaplogroep R-Z195 behoor (zie ook boucneau.blogspot.com). Volgens de laatste versie van de
continu aangepaste Y-DNA SNP Index (www.isogg.org/tree/ISOGG_YDNA_SNP_Index.html) valt
deze onder R1b1a2a1a2a1. Deze groep is een verfijning van R1b1a2a1a2a: "DF27+ mutation from P312 about
3900 years ago. A large number of them migrated around the western
Mediterranean into Spain and Portugal. They continued erecting stelae (b) as they went. Some of them went by sea up to Belgium(!) and the British
Isles. They are probably what is known today as the maritime
Bell-Beaker people" (Our Current DNA Classification and Historical Locations, G. CLARK, 30/03/2013). Als we nog verder opklimmen komen we uit bij subhaplogroep R1b, die
rechtstreeks zou afstammen van de Cro-Magnon, de oudste Homo Sapiens die zich
in Europa heeft gevestigd. Meer dan 90% van de bevolking in sommige delen van
West-Frankrijk, Noord-Spanje of Ierland behoren hiertoe.
(b) grafzuilen met een in reliëf gebeeldhouwde voorstelling en/of tekst.
Op 03/10/13 ontving ik een stand van zaken: tientallen deelnemers behoren tot mijn subhaplogroep, maar geen blijkt met mij nauw verwant
(er is slechts 1 hit met een genetische afstand van '6'). Naamgenoot François HAGENS (
Antwerpse naamgenoten) blijkt tot een andere subhaplogroep van R1b1 te behoren, nl. R1b1b2a2g. Volgens www.familytreedna.com is er bij meer als 6 verschillen geen sprake van enige verwantschap: "If two men share a surname, how should the genetic distance at 37 Y-chromosome STR markers be interpreted? >6 NOT
RELATED: the two men are totally unrelated within the genealogical time frame
on their direct paternal line. Their shared ancestry is deeply anthropological
and dates to the common African heritage of the human race".
Of we echt zover moeten terugkeren om de gemeenschappelijke voorvader te vinden is koffiedik kijken, maar er werd bij Verspeiding al op gewezen dat, gezien de origine van de familienaam, op verscheidene plaatsen
en tijdstippen in het oude Europa families met éénzelfde naam konden ontstaan. Op de internationale database YSearch van Family Tree DNA kon men vóór de invoering van de Europese GDPR-wetgeving in 2018 gratis zoeken naar gelijkaardige DNA-profielen. De parameter 'a maximum genetic distance of 2 or less' leverde geen hits op. Ik probeerde vruchteloos om enkele naamgenoten uit Nederlands Limburg te overhalen om aan een vergelijkend DNA-onderzoek deel te nemen.
Waar vroeger percentages tot zelfs 20% werden genoemd, blijkt nu uit de genealogische genetica dat in de laatste 400 jaar slechts 1 tot 2% van alle kinderen bastaards waren (zgn. "koekoeksjongeren"), dwz. dat de biologische vader niet de officiële vader was. In vele kwartierstaten komen vondelingen uit de 18de-19de eeuw voor. Meestal een klip die niet te omzeilen valt. Als het DNA-onderzoek veralgemeend wordt, kan dit een nieuw licht werpen op verwantschappen.
Project KU Leuven: 'De Gen-iale Stamboom'
Een nieuw luik in het DNA-onderzoek is het project 'De Gen-iale Stamboom' van master studente Sofie CLAERHOUT (a) en
coördinator dr. Maarten LARMUSEAU van de KU Leuven (2015). Bedoeling is om het
mannelijke Y-chromosoom te vergelijken binnen 'genealogische koppels', dwz. mannen die ver verwante naamgenoten
zijn van elkaar. Hierdoor hoopt men meer inzicht te verwerven in genetische
verschillen tussen verwanten, mutatiesnelheden en de graad aan buitenechtelijke
kinderen. Kandidaten met dezelfde of gelijkaardige familienaam komen in
aanmerking, met dus vermoedelijk een gemeenschappelijke voorvader langs
paternale lijn. Ze moeten minstens 7 generaties van elkaar verwijderd zijn,
liefst met de recentste voorouder geboren vóór de 19de eeuw.
(a) S. CLAERHOUT, Dader onbekend, het Y-chromosoom als sleutel tot onopgeloste moordzaken, Lannoo, 2022.
Patrick HAEGENS uit Overmere en ikzelf stapten mee in dit project. Per vergissing belandde een testkit ook bij naamgenoot Patrick HAEGENS, een arts uit Zaffelare. Toen ik hem opbelde, was hij net bezig met de voorbereiding van zijn pensioen en het overlaten van zijn praktijk. Ook hij was bereid om deel te nemen. Vele generaties
terug leefde onze gemeenschappelijke voorvader Jacobus HAGHENS in 1571
op "eenen behuysde hofstede" te
Raveschoot ( Stamreeks). Voor beide Patricks (afstand tussen elkaar 8 generaties) volgde een nieuwe staalafname, bij mij (afstand tot hun beiden 23 generaties) gebruikte men de resultaten van de DNA-test uit 2013 ( DNA-Beneluxproject). De gegevens van mijn GedCom-bestand werden dan vergeleken met de testresultaten.
De verwantschapsreeks tussen ons 3 ziet er uit als volgt:
Luc
HAEGHENS
°
29/12/1963
Freddy
Achiel
° 28/08/1938
Patrick
HAEGENS
°//1954
Patrick
HAEGENS
° 23/03/1954
Sebastianus
Willy
° 27/06/1913
Francois
° 17/02/1923
Etienne
° 01/03/1924
Achilles
° 07/02/1879
Petrus
°
06/07/1894
Prosper
Edmondus
° 05/09/1883
Sebastianus
° 21/12/1833
Bernardus
°
17/06/1852
Joannes
Baptista
° 25/03/1855
Bartholomeus
° 24/04/1802
Judocus
° 23/06/1803
Livinus
Franciscus
° 27/12/1756
Joannes
Franciscus
° 25/12/1753
Joannes
Franciscus
° 17/01/1722
Andreas
° 27/03/1723
Joannes
° 07/09/1673
Livinus
° 09/02/1693
Joannes
° 29/01/1640
Laurentius
° 10/02/1660
Jacobus
= 25/11/1609
Livinus
° ca 1605
Johannes
° ca 1575
Livinus
° ca 1565
Jacobus ° ca 1540
Jan d'aude ° ca 1510
Petrus ° ca 1480
Op 16/01/17 volgde een mail met de bevestiging: "De resultaten van het genetisch onderzoek wezen uit dat uw Y-chromosoom tot dezelfde haplogroep behoort als de naamgenoten die met u juridisch verwant zijn (nl. R-Z195 DNA-Beneluxproject). Op basis van de haplotype vergelijking (met slechts een verschil van 3 Y-STR merkers) kunnen we dan ook met grote zekerheid concluderen dat jullie juridische verwantschap ook biologisch overeenkomt en dat er geen verschil werd gevonden tussen jullie juridische en biologische stamboom".