Mystificatie : politieke uitspraak :een belofte in wording

Vaak  hoor je politici stellen, wanneer gepeild wordt naar hun motivatie of drijfveer dat zij hun voldoening halen uit de idee dat wanneer ze eenmaal verkozen zijn, en aan de macht mogen deelnemen, dat zijn dan in een positie terecht gekomen zijn om vorm te geven aan de samenleving, vanuit hun ideologisch gekleurd maatschappijbeeld.  Zij voelen zich dan als het ware aan het roer staan van de samenleving, waarbij zij de koers kunnen van gaan bepalen.  Politici van verschillende strekkingen beamen dit volmondig.   Het lijkt een evidentie te zijn waar zij vanuit gaan.  Maar wat is nu de legitimiteit van dergelijke uitspraken?  Maakt dit onderdeel uit van het democratische model van regeren?  Een van de eigenschappen van de democratie, waardoor het zo geroemd wordt, is zijn inherente openheid. Het POP vreest dat bovenstaande uitspraken juist die inherente openheid van de democratie weer sluiten, en dat die sluiting zijn aansluiting vindt bij een zeer diepliggend legitimeringsproces dat gevoed wordt door een totaliteitsdenken.    Het POP wil graag de lezer aanraden om Schuimen van Sloterdijk te lezen.  Hij tracht juist dit proces op te sporen, en via zijn negenvoudige topografie erop te wijzen dat er een miskend tegenproces op gang gekomen is sedert de Eerste Wereldoorlog dat, indien juister ingeschat, een nieuw solidariteitsdenken kan inhouden.   Maar voorlopig putten velen, en ook dus politici, nog uit die culturele onderstroom. En wat doen politici dan wanneer zij blijven vasthangen aan dergelijke redeneringen?  Ze maken zich ongewild en ongepland blind voor de feitelijke omstandigheden. Kortom met deze uitspraak installeren ze de kloof met de burger die hen zo vaak zorgen baart.  Maar de redding ligt bij wijze aan hun voeten.  Wanneer zij dergelijke uitspraken luidop uitspreken, dat bevinden zij zich in een double bind. Zij katapulteren zichzelf in een transformatietoestand,  waar het toekomstige effectief en affectief aanwezig gesteld wordt. Maar voorlopig laten zij zich de opportuniteit ongemoeid.   Zij sluiten doorheen de zelf gecreërde opening in het totaliteitsgebeuren.  Dit betekent wel dat de politici die dergelijke uitspraken  formuleren, de toekomstigheid nog steeds in zich bezitten, dat het nog tot hun talige vermogens behoort.  Het POP ziet hierin nog een hoopvolle aanwezigheid, voorlopig virtueel. 

Mystificatie  : de polis-gedachte als voorloper van de moderne democratie

Een vaak gehoorde opvatting : de Griekse polis als voorloper van de moderne hedendaagse democratie.  Een opvatting die een hardnekkig bestaan lijkt te hebben.  Een hardnekkigheid die echter wel een veelbetekend zou kunnen zijn.   Heel wat auteurs wijzen terecht op dit misverstand.   De antieke democratie was een van de verschijningsvormen van de polisgedachte, en het vreemde en betekenisvolle, is dat de verwijzing naar de polis als voorloper, niet op die antieke vorm van democratie wordt gewezen, maar op een geidalisseerde vorm van de polis van voortreffelijke en wijze aristocraten, op hun beurt weer de zogezegde voorloper van de moderne (wereld)burger.  In de antieke democratie had het volk helemaal geen inspraak in het beleid via een vertegenwoordiging, maar zij oefenen wel een populistische invloed op de heersers, en de heersers rekenden op hun steun om blijvend aan de macht te blijven.  Een soort virtuele vertegenwoordiging.

Een aspect dat ook vaak over het hoofd gezien wordt, en waarvan weinig of geen verantwoording wordt afgelegd , is de verandering van machtswerking in de samenleving.  Foucault is diegene die daar veel aandacht aan besteedt heeft in zijn onderzoekswerk, dat jammer genoeg onafgewerkt is gebleven waardoor de implicaties naar het functioneren naar de moderne democratie onaangeroerd bleven.  Maar het feit daar wel dat Foucault gewezen heeft op een breuk in de machtsuitvoering, een breuk die doorwerkt in de opvattingen over de democratie. Het werk van Foucault laat op zijn minst doorschemeren dat deze doorwerking niet strookt met de idealen van de moderne democratie. Hij heeft gewezen toch op een beslissend feit dat tot heden zich niet laat onvoldoende laat opmerken en tegelijk het politiek jargon bespookt!!  Democratie is een immer onvoltooid project, een inherent en noodzakelijk onvoltooid project. Dat is een ongelooflijke troef maar ook een beloftvolle risico.  Het POP meent te kunnen stellen dat heel wat hedendaagse samenlevingsproblemen terug te brengen zijn tot deze fundamentele misopvattingen (lees mystificaties) over democratie, wat tegelijk betekent dat er een enorm baanbrekend potentieel reeds aanwezig is om het samenleven te intensifiëren en te bevorderen naar een minder bespookte democratie.

De vertegenwoordiging anders bekeken, mystificatie

De vertegenwoordiging, als kernstuk van de representatieve democratie. Een kritische vraag  is of hier zich niet een blinde vlek zich afspeelt of er  niet een soort  foute, historisch gekaderd als een Heidegeriaans lotsgeschick,  beslissing is gebeurt waardoor een idee in de wereld werd gestuurd, dat dan weliswaar zich heel snel heft genesteld in de de menselijke opvattingen over de politieke werkelijkheid.  Vandaar dat POP377 hier een zeker mystificerings durft in te herkennen, als denkspoor, en zodoende er een zekere onttoveringsproces tegenovergesteld dient te worden. Dit standpunt wordt ingegeven door het onderzoekswerk van J. Israel over de radicale verlichting.  Een eerste poging, met Canetti in gedachte,  is het vertegenwoordigingssysteem te zien in kader van een gewelds- en bevelsregulering. Hoe dit dan te begrijpen? Wat gebeurt er dan in het moment van vertegenwoordiging?  Hier zou je Aristoteliaanse schema van actie/potentie geplaatst kunnen worden, daar dit toch een van de basisschema’ zijn  om het politiek te kunnen denken. In het vertegenwoordingsmoment is er een machtsdynamiek aan de gang, een belangenspel in het geding, en Canetti wijst erop dat dit gepaard gaat met een fijnzinnige geweldpleging tussen de betrokken partijen. Dit betekent dat bij vertegenwoordiging dat de burger ertoe bewogen wordt om voor iemand op te komen, waardoor een inherente afhankelijkheidsrelatie  wordt ingekapseld in een netwerk van quasi onbespreekbare geworden en nog moeilijk te  expliciteren machtsverhoudingen tussen de betrokken partijen.  De burger delegeert zijn eigenbelang en tegelijk zijn vormelijk vermogen. Bij de burger wordt het actie/potentie schema aangetast en kan hij alleen nog maar uit voorgeschreven en beperkt aantal mogelijkheden gaan uitputten.  Het politieke vertegenwoordigende systeem strooit dus een waan,een sluier van  onvrijheid over zijn burgers.  Er worden machtsverhoudingen in het leven geroepen die als een buiten gaan functioneren , bijna volledig onzichtbaar en behoorlijk onbespreekbaar, onbemiddelbaar.  Maar dit “buiten” is wel steeds wezenlijk voor een politiek constructie (in dit geval ook voor de  democratie) mogelijk te maken.  Hegel was zich daar zeer bewust van toen hij de werking van de  monarch beschreef, een functie die zich laat onderscheiden van een koning.   De monarch, is de instantie die het  buiten terug binnen brengt en het politieke systeem laat evolueren in de richting van een burgerlijke samenleving.  De monarch, althans in de ogen van Hegel, herstelt dus de “oorspronkelijke” aantasting van het Aristoteliaanse basisschema actie/potentie waarbij de ongelijke verhoudingen zich terug kunnen uitvlakken.  Hegel herstelt dus op zijn manier de eeuwenlange kosmologonie die het politiek denken aanstuurt.  Een spoor, dat volgens de analyse van Sloterdijk in Schuimen sterk verstrengeld geraakt is met het godsbegrip.  Deze verstrengeling heeft mee vorm gegeven aan een funest totaliteitsdenken dat tot op vandaag doorwerkt.  Er loopt een soort van doctrinaire lijn, van het Griekse denken tot aan het Westeuropese denken.   Een spoor dat zich ook laat gelden in het  het contractdenken en in het gemeenschapsdenken over de samenleving.  Sloterdijk betoogt dat hieraan voorbij geraken een noodzaak is om de verworvenheden van het Westerse rationaliteitsproject niet aan zijn eigen verdiensten ten onder te laten gaan.  Dit kosmopolitisch spoor verdonkermaant de politieke inspanning die überhaupt noodzakelijk is om een samenleving geordend en georganiseerd te krijgen.  En die politieke inspanning kondigt zich aan als een breukervaring, een radicale cesuurervaring.  Om het wat minder dramatisch te formuleren, er is een zekere ontwikkelingssprong noodzakelijk, …, en de kosmogenese kent teveel samenhang toe aan die vele gebeurtenissen die zich ergens doorheen een samenleving afspelen. Een aandachtige lezen zal opmerken dat dit een verkenning is van het biopolitieke analyse van Foucault. Agamben trekt in Homo sacer die lijn radicaal door en stelt dat er een soort bezettingsdynamiek actief geworden dat doorheen de samenleving desemt. Dit werk van Agamben wil een kader aanbieden om alert te zijn voor voorvallen en gebeurtenissen om uiteindelijk een nieuwssoortig politiek denken mogelijk te maken. Momenteel staan er in Vlaanderen gemeenteraadsverkiezingen voor de deur.  Een opvallende trend is dat lokale verenigingen en actiecomités tevoorschijn komen in de campagnes. Een van hun eisen is de roep om meer inspraak tussen de verkiezingsmomenten waardoor de politieke vertegenwoordigers zich niet langer kunnen verschuilen achter hun onzichtbare hand.  Het POP meent hier een voorbode te mogen zien van een kering in het politieke denken dat zich aandient.  Deze mogelijkheid dient echter ook ingebed te worden zodat dergelijke initiatieven levensvatbaar worden en de vigerende machtsdiscoursen kan doorbreken.   Het POP verwijst hier naar de idee van een rechtbank van algemeen belang en het concept van burgerlijk verlof.