Kant of het kritische oordeelsvermogen

·         POP377 ondervraagt of het oordeelsvermogen in deze hoogtechnologische samenleving nog steeds die kritische functie kan hardmaken dewelke Kant voor ogen had in zijn derde kritiek.  Kant staat volgens POP377 op een scharniermoment in het westerse denken.  In zijn eerste kritiek hoopt Kant de contouren te kunnen schetsen van een nieuwsoortig weten, dat afscheid neemt van alle voorgaande metafysische stelsels.  Het POP herkent in de schriftuur van Kant het zoeken naar krachtige manieren van zelfstandig denken, en dat in een periode van de Westerse geschiedenis dat alle zekerheden een voor een hun gezag en legitimeringskracht verloren.  Het standaardwoordenschat voor de inrichting van een zinvolle wereldorde leken niet meers van pas te komen, onsterfelijkheid van de ziel, doeloorzaken, mechanisme doeloorzaken, godsbewijzen,.., dit alles leek plotseling niet meer tot de orde der dingen te bestaan. De Franse revolutie hing in de lucht, …, en Kant doorvoelde reeds de schok en de breuk die hiermee gepaard ging gaan.  POP ziet dan ook in Kant een existentieel geladen denker die de vraag naar het verband tussen denken, doen en existeren vooraan plaats. Reeds in de eerste kritiek komen deze vragen volledig onaangekondigd zijn onderzoeksvragen bespoken (zie drie vragen).    Kant ontdekte uiteindelijk het oordeelsvermogen als uitweg.  POP wil dan ook stilstaan bij de specifieke werkwijze van het oordeelsvermogen.  Kants conceptueel denkwerk getuigt van een existentieel opgeladen probleemstelling, waar hij ternauwernood in slaagde dit conceptueel kader overeind te houden.  POP volgt dan ook de interpretatielijn van Kant als de denker waar het onbewuste zijn intrede doet.  Kant slaagt er weliswaar in zijn derde kritiek het bouwwerk te stutten met zijn autonomiegedachte, de sensus communis, …, maar die begrippen komen met een dusdanige geladen te regelmatig voor. Ook de nadruk van het fyscio-theologische godsbewijs verwijst naar Kant gemoedsonrust dat hij uiteindelijk niet voorbij de metafyscia heeft durven denken.  Het oordeelsvermogen dat Kant uiteindeiljk ontdekt als nieuwe richtingwijzer voor een nieuwe betekeningskader staat uiteindelijk zodanig onderdruk dat het bijna zichzelf verliest in tegensprakelijke uitspraken (doelmatigheid zonder doel, ed).  Menig auteur heeft er reeds op gewezen dat juist in de acht paragrafen over het verhevene Kants begrippenkader uiteindelijk barsten begint te vertonen.  Het kritische denken ontdekt uiteindelijk dat het zijn eigen denkspoor onmogelijk kan funderen, en dit terwijl de werkelijkheid het denken opzadelt met versmachtende existentiële vragen. Het is dan ook niet te verwonderen dat vele latere denkers terug zullen keren naar Kant om zijn odyssee in ogenschouw te nemen. Zo ook het POP377. 

Het concept van multitude wordt op twee verschillende manieren gebruikt, die naar verschillende temporalteiten verwijzen. Ten eerste is er de menigte als sub specie alternitatis , de menigte die in het licht van de eeuwigheid opereert.  Dit is de menigte die, zoals Spinoza het uitdrukt, in de complekse wisselwerking tussen historische krachten van de rede en de hartstochten een absolute vrijheid schept: door de eeuwen heen hebben mensen geweigerd aan gezag te gehoorzamen, het onherleidbare anders-zijn van de singulariteiten tot uiting gebracht, en in talloze revolutie en revoluties tot vrijheid nagestreefd.  Deze vrijheid is uiteraard geen natuurlijk gegeven: ze komt alleen tot stand doordat voortdurend obstakels en beperkingen worden overwonnen.  Zoals mensen bij hun geboorte geen vermogens met eeuwigheidswaarde meekrijgen, zo is in de geschiedenis geen eindbestemming, geen teleologisch doel vastgelegd.  Menselijke vermogens en historische teleologieën bestaan alleen omdat ze het gevolg zijn van menselijke hartstochten, de menselijke rede en strijd.  Men zou kunnen zeggen dat het vermogen tot vrijheid en de geneigdheid geen gezag te aanvaarden, de gezondste en nobelste menselijke instincten zijn, de ware tekenen van de eeuwigheid.  In plaats van het woord eeuwigheid, moeten we misschien zeggen dat deze menigte altijd in het heden, in een eeuwig heden, optreedt.  Deze eerste menigte is ontologisch.