Druk oponderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek
Het liturgisch jaar
katholieke feesten het jaar rond
04-10-2010
Aartsengelen (29 september) (2/2)
De christelijke verering van de zeven aartsengelen is praktijk in de Byzantijnse, de Koptische en de Ethiopische traditie. In de Latijnse traditie worden enkel Michaël, Gabriël en Rafaël liturgisch vereerd. Tijdens de Synode van Rome in 754 werd onder leiding van de heilige paus Zacharias bepaald dat de andere vier aartsengelen niet in een gebed mochten worden aangeroepen. De reden was dat daar onvoldoende bijbelse basis voor was.
Michaël (Hebreeuws voor Wie is als God?) wordt beschouwd als de aanvoerder van de hemelse legers in de strijd tegen satan, de kwade aartsengel die tegen God in opstand kwam. Hij is door God belast met het beschermen van de rechtvaardige zielen op de Dag van het Laatste Oordeel. Verder is hij beschermer van het Volk van God.
Gabriël is de engel bij uitstek. Engel komt namelijk van het Griekse aggelos, dat boodschapper betekent. Gabriël is in de Heilige Schrift de verkondiger van goddelijke boodschappen. Zo bracht hij Maria het eu angelon, de Blijde Boodschap: de komst van Christus, de Verlosser. Gabriël betekent letterlijk: sterke man Gods.
Rafaël wordt in de katholieke leer vereerd als de engel die genezing en bescherming biedt aan alle mensen die onderweg zijn naar het hemels paradijs. Rafaël betekent: God heeft genezen.
Einde
Aartsengelen (29 september) (1/2)
Aartsengelen (29 september)
Bron :
www.rkkerk.nl
Volgens de huidige liturgische kalender van de Rooms-Katholieke Kerk is 29 september de feestdag van de drie aartsengelen Michaël, Gabriël en Rafaël. Volgens de oude Romeinse kalender was 29 september alleen aan Michaël gewijd. Deze datum verwijst naar de dag van de kerkwijding van de antieke Sint-Michaëlbasiliek aan de Via Salaria, enkele kilometers ten noorden van Rome. Tegenwoordig viert de Kerk op deze dag ook het feest van de aartsengelen Gabriël en Rafaël. Deze drie kennen we bij naam. Volgens het boek Tobit zijn er echter zeven aartsengelen.
Volgens joods-christelijke overleveringen zijn er zeven aartsengelen. Drie van hen worden in de katholieke Kerk vereerd: Michaël, Gabriël en Rafaël. Aartsengelen zijn geestelijke wezens die in Gods nabijheid leven. Zij zijn op bijzondere wijze betrokken bij de verlossing van de mensheid.
Het woord aartsengel is via het Latijnse archangelus afkomstig van het Griekse woord archaggelos. Dat is een samentrekking van archè (leidend beginsel, heerschappij) en aggelos (gezant, verkondiger, bode). Aartsengel duidt dus op de hoogste rang van gezanten, in dit geval gezanten van God.
Engelen zijn volgens de katholieke leer zuiver geestelijke en onsterfelijke schepselen. Volgens een middeleeuwse opvatting zijn zij ingedeeld in negen koren: Serafijnen, Cherubijnen, Tronen, Heerschappijen, Vorstendommen, Machten, Krachten, Aartsengelen en Engelen.
Wordt vervolgd
15-09-2010
Onze Lieve Vrouw van Smarten (15 september)
Onze Lieve Vrouw van Smarten (15 september)
Bronnen :
www.nl.wikipedia.org
www.agneskerk.org
www.rkkerk.nl
DeRooms-Katholieke Kerk viert op 15 september Onze-Lieve-Vrouw van Smarten. Men gedenkt dan de zeven smarten, oftewel het lijden, van Maria :
1.De profetie van Simeon in de Tempel bij het opdragen van Jezus
2.De vlucht naar Egypte
3.Het zoek raken van Jezus in de Tempel
4.Ontmoeting van Maria met Jezus op weg naar de Calvarieberg
5.Maria staat onder jezus kruis
6.Maria omhelst Jezus dode lichaam na de kruisafname
7.Jezus wordt begraven
In de liturgie van vandaag wordt de hymne Sabat Mater gezongen. Daarin wordt Maria bezongen als de Mater Dolorosa, de Moeder van Smarten. Zij was getuige van de vernedering, de marteling en de dood van haar Zoon. Haar ziel werd door een zwaard doorboord, zoals Simeon reeds bij de opdracht van het Kind Jezus in de Tempel had voorspeld (Lucas 2:22-40). Op deze dag overweegt de Kerk het mysterie van Maria's aandeel in de Verlossing.
Op veel iconen wordt Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten afgebeeld als vrouw wier hart door zeven zwaarden wordt doorboord. In Vlaanderen is ze ook bekend als Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën.
Onze-Lieve-Vrouw van Smarten is de patrones van Slowakije, de staat Mississippi en Mola di Bari in Italië.
14-09-2010
Kruisverheffing (14 september) (2/2)
Viering in de Oosters-Orthodoxe Kerken
Het feest van de Kruisverheffing is één van twaalf grote feesten binnen de Oosterse orthodoxie. Het wordt echter niet in alle kerken op dezelfde dag gevierd. Wie de Gregoriaanse (westerse) kalender volgt, viert het feest op 14 september, wie de traditionele Juliaanse kalender volgt, viert het dertien dagen later, namelijk op 27 september. De dag van het feest zelf is een vastendag. Er is een na-feest op de tweede en derde dag.
Helena (circa 248 - circa 329) was de moeder van de Romeinse keizer Constantijn de Grote. Zij wordt binnen het Byzantijnse en rooms-katholieke christendom als heilige vereerd. Ze werd waarschijnlijk in Drepanum geboren. (Haar zoon Constantijn verandert de naam van die stad later in Helenopolis). Volgens sommigen is ze de dochter van een herbergier. In elk geval stamt ze uit een lage sociale klasse. Ze maakt kennis met de Romeinse militair Constantius Chlorus en baart diens zoon Constantijn. Constantius trouwt vervolgens met de stiefdochter van keizer Maximianus en wordt later zelf keizer.
Na zijn dood in 306 volgt zoon Constantijn hem op en Helena wordt, als moeder van de keizer, een belangrijke figuur aan het keizerlijk hof. Evenals haar zoon bekeert Helena zich tot het christendom. Omstreeks het jaar 325 onderneemt ze een reis door het oosten van het Romeinse Rijk. Volgens de beschrijving die kerkvader Eusebius van haar omzwervingen door Palestina geeft houdt ze zich voortdurend bezig met bidden, het uitreiken van aalmoezen, het bezoeken van heilige plaatsen en het stichten van kerken. Verder ontdekt ze het graf van Jezus. En passant neemt ze ook de stoffelijke resten van de Drie Koningen mee terug naar Constantinopel, waarna deze relikwieën aan de stad Milaan worden geschonken in 344.
Einde
13-09-2010
Kruisverheffing (14 september) (1/2)
Kruisverheffing (14 september)
Bronnen :
www.users.skynet.be/wereldwijd.geloven
www.nl.religion.wikia.com
www.nl.wikipedia.org
De Heilige Kruisverheffing is een feest in de liturgie van de Rooms-Katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerk. De datum valt bij de Katholieke en een deel van de Orthodoxe Kerken op 14 september. Een ander deel van de Orthodoxe Kerken viert het in de lijn met de Juliaanse kalender op 27 september. De liturgische kleur op dit feest is rood.
Het Heilig Kruis werd naar overgeleverde verhalen gevonden door Sint Helena, de moeder van Constantij de Grote. Omstreeks 324 maakte zij een pelgrimstocht naar Jeruzalem en liet opgravingen doen, waarbij naast het kruis ook de grafkelder ontdekt zou zijn.
De oorsprong van dit feest ligt in de jaarlijkse viering van de kerkwijding van de basiliek van het Heilig Graf in Jeruzalem (13 september 335), die samenviel met de vondst van het Heilig Kruis door Sint-Helena. Deze basiliek staat volgens de overlevering op de plaats waar Christus tussen kruisdood en verrijzenis lag opgebaard.
Gedurende het jaarlijkse kerkwijdingsfeest werd aan het volk het kruis getoond waaraan Jezus heeft geleden. Op de plaats van de gevonden grafkelder, achter Golgotha, liet Helena de basiliek van het Heilig Graf bouwen. Het kruis werd door Helena gedeeld; een deel bleef in Jeruzalem en twee andere delen schonk zij aan Constantinopel en Rome. De vondst van het heilig kruis leidde vooral vanaf de kruistochten tot een onstuitbare verspreiding van kruisrelieken en daarmee ook tot verspreiding van het feest van de Kruisverheffing. Bovendien heeft de verspreiding van de Cisterciënzers en Trappisten over Europa een rol gespeeld, aangezien in hun spiritualiteit de Kruisverheffing van bijzonder belang is. Het tonen van het kruis als teken van verlossing door Christus, verspreidde zich zo door de hele Kerk.
De spirituele betekenis ligt voor de hand. Het kruis waaraan Jezus gestorven is, heeft ook ons gered. Christus is niet alleen de Opgestane, maar ook de gekruisigde. In die zin is de uitdrukking dat 'ieder zijn kruis moet dragen' meer dan een volksgezegde. Het feest helpt ons dieper na te denken over de betekenis van het vergoten bloed, zoals het in de geloofsbelijdenis van Nicea verwoord staat: 'gestorven voor ons, mensen, en voor ons heil'.
Rechtstreeks aansluitend op het feest van de Kruisverheffing is de gedachtenis van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, gewijd aan het verdriet van Maria: de profetie van Simeon in de Tempel; de vlucht naar Egypte; het zoek raken van Jezus in de Tempel; de ontmoeting van Maria met Jezus op weg naar de Calvarieberg; Maria staat onder Jezus' kruis; Maria omhelst Jezus' dode lichaam na de kruisafname; Jezus wordt begraven. Deze gedachtenis is steeds op 15 september.
Het feest van de geboorte van Maria, de moeder van Jezus, wordt jaarlijks gevierd op 8 september. Op deze datum zou de wijding van de kerk bij het vermoedelijke geboortehuis van Maria in Jeruzalem hebben plaatsgevonden. Samen met Jezus Zelf en de H. Johannes de Doper behoort Maria tot de weinigen van wie óók de geboortedag wordt gevierd.
Het feest viert de geboorte van Maria, dochter van Anna en Joachim. Joachim zou een rijke, vrome man uit de stam Juda zijn. Zijn echtgenote Anna kan geen kinderen krijgen en het paar lijdt daar hevig onder. Kinderloosheid wordt in die tijd beleefd als een vloek. Joachim ondervindt grote nadelen van deze schande en komt, nadat hij uit de Tempel is verwijderd, in een sociaal isolement terecht. Zijn vrouw smeekt God daarop om een kind. Haar gebed wordt verhoord. Een engel brengt haar de blijde boodschap en zegt haar dat het kind aan God moet worden opgedragen. Joachim, die vanwege de schande de woestijn is ingevlucht, wordt daar door een engel op de hoogte gesteld van de zwangerschap van Anna. Hij keert terug naar Jeruzalem en treft zijn vrouw bij de Gouden Poort, waar zij elkaar innig omhelzen. Anna baart een dochter, die zij Maria noemt. Al vanaf haar geboorte wordt het kind omgeven met grote zorg en gebed. Op 4-jarige leeftijd staan de ouders haar af aan de Tempel, waar zij zich tot haar 13e toelegt op de dienst aan God en de studie van de Tora.
Vanaf de 6e eeuw schrijven pelgrims over het vermeende geboortehuis van Maria bij de Vijver van Bethesda, waar toen al een basiliek ter ere van de Moeder Gods was gebouwd. In welk jaar deze kerk precies werd ingewijd is onbekend; hoogstwaarschijnlijk gebeurde dat op de 8ste september, de dag waarop later het feest van Maria Geboorte gevierd zou worden. In twee preken van de heilige Andreas van Kreta, bisschop van Jeruzalem omstreeks 680, wordt over het feest van 8 september gesproken. In 799 wordt op de Synode van Salzburg het feest verplicht gesteld.
De devotie verspreidde zich naar het westen en was in de Middeleeuwen al één van de belangrijke kerkelijke feestdagen geworden. Het octaaf werd in 1955 afgeschaft, terwijl het feest behouden bleef.
De datering op 8 september is ontleend aan de traditie. Op basis van deze datum werd later de viering van Maria Onbevlekte Ontvangenis bepaald, nl. 8 december, 9 maanden voor 8 september. Maria geboorte is tevens het patroonfeest van het bisdom Hasselt (België).
Maria is het volmaakte voorbeeld van wat God kan doen met iemand die bereid is de roeping te volgen die haar gegeven is. 'Zie de dienstmaagd des Heren, mij geschiede naar Uw woord.' (Lc. 1, 38) Maria heeft maar één wens: te doen wat God haar vraagt. Dat stelt God in staat om Zijn wonderen in haar te werken. Haar Zoon is Gods Zoon. Haar Zoon wordt Emanuël genoemd, omdat in haar Zoon God met ons is.
Maria heeft Jezus aan de wereld gegeven. Ze kon dit doen omdat ze zichzelf beschikbaar had gemaakt als de dienstmaagd des Heren. Natuurlijk was het niet Maria die Jezus aan de wereld gaf, maar God Zelf heeft dit wonder gewerkt in en door Maria.
De gedachtenis van de Heilige Maagd Maria, Koningin van hemel en aarde wordt in de Katholieke Kerk gevierd op 22 augustus, in het octaaf van het hoogfeest van Maria Ten Hemel opneming. Het is ook een eretitel van Maria.
De gedachtenis werd door Paus Pius XII ingevoerd in het jubeljaar 1953 1954. Aanvankelijk werd het feest gevierd op 31 mei. Na het Tweede Vaticaans Concilie werd het feest van Maria-Visitatie verplaatst van 2 juli naar 31 mei. Daarom verplaatste men de gedachtenis van Maria als Koningin van hemel en aarde van 31 mei naar 22 augustus.
De gedachtenis van dit feest correspondeert ook met het vijfde glorievolle geheim van de Rozenkrans, nl. de kroning van Maria in de hemel. Op het einde van de litanie van Loreto wordt Maria ook herhaalde malen aangeroepen als koningin :
Koningin van de engelen
Koningin van de vrede
Sinds kort kreeg Zij ook van Paus Johannes Paulus II de titel :
Koningin van het gezin
Tijdens de eucharistie van deze dag bidt de priester: "God, Gij hebt de Moeder van uw Zoon uitverkoren om ons aller moeder te zijn. Geef goedgunstig dat wij, gesteund door haar voorspraak, eens in het hemels Koninkrijk de heerlijkheid ontvangen die Gij uw kinderen hebt beloofd".
15-08-2010
Maria ten hemel opgenomen (15 augustus) (2/2)
Maria-Tenhemelopneming wordt in het Nederlandse taalgebied in de volksmond ook wel Maria-Hemelvaart genoemd. Er wordt herdacht dat Maria, de moeder van Jezus, aan het einde van haar aardse leven door God in de hemel werd opgenomen. Spreken van een hemelvaart is dus minder correct, omdat Maria niet op eigen kracht opsteeg, maar door God aan de aardse werkelijkheid werd onttrokken. Dit geloofsgegeven is voor de Rooms-Katholieke Kerk zo belangrijk dat Maria-Tenhemelopneming net als Kerstmis een liturgisch hoogfeest is.Op 1 november 1950 werd de Tenhemelopneming van Maria met ziel en lichaam door paus Pius XII tot dogma verklaard.
Wat opvalt is de formulering opgenomen met lichaam en ziel. Dat betekent dat de dood geen macht meer heeft over Maria. In tegenstelling tot andere stervelingen hoeft Maria volgens de katholieke leer niet meer te wachten op de Opstanding der Lichamen op de Laatste Dag waarop de mensheid geoordeeld zal worden. Vanwege haar zondeloosheid hoeft zij namelijk niet geoordeeld te worden. Maria's tenhemelopneming is dus de totale aanvaarding van haar gehele persoon ziel én lichaam - door God.
In de Rooms-Katholieke Kerk is Maria-Tenhemelopneming een hoogfeest. In veel katholieke landen, waaronder België, Polen, Frankrijk, Luxemburg, Italië, Oostenrijk, Slovenië, Spanje en gedeeltelijk in Duitsland is 15 augustus een wettelijke feestdag. In Nederland is 15 augustus, in tegenstelling tot de omringende landen, geen maatschappelijke vrije dag.
Met het feest van Maria Tenhemelopneming begint een periode van 30 dagen waarin tal van belangrijke Mariafeesten op de kalender staan, waaronder Maria Koningin (22 augustus, octaafdag van Maria Tenhemelopneming), Maria Geboorte (8 september) en Naam van de Heilige Maagd Maria (12 september)
Einde
Maria ten hemel opgenomen (15 augustus) (1/2)
Maria ten hemel opgenomen (15 augustus)
Bronnen :
www.nl.wikipedia.org
www.mariatenhemelopneming.nl
www.rkkerk.nl
Maria-Tenhemelopneming is het katholieke hoogfeest van 15 augustus waarop de Kerk gedenkt dat de Maagd Maria door God in de hemel werd opgenomen met lichaam en ziel. Het feest is ontstaan in het Oosten en in de 7e eeuw door Rome overgenomen.
Na het Concilie van Efeze (431) zijn de oudste Mariafeesten ontstaan. De Mariaverering kwam toen sterk op. Maria, de moeder van Jezus, kreeg de titel Moeder van God. Deze feesten - 'Maria Boodschap' en de 'Opdracht van de Heer in de tempel' - zijn primair op Christus gericht en hebben een relatie met Kerstmis. Later kwamen feesten waarop Maria als heilige geëerd werd: 'Maria Geboorte' en 'Maria Tenhemelopneming'. Dit feest werd eind 6e eeuw door keizer Mauritius in Byzantium ingevoerd. In de 7e eeuw nam Rome, onder paus Sergius I, dit feest uit het Oosten over.
Het feest dat wij op 15 augustus vieren heette aanvankelijk 'Dormitio Mariae' (= de ontslaping van Maria). Onder invloed van apocriefe literatuur en volkslegenden werd het feest vanaf de achtste eeuw de 'Tenhemelopneming van Maria' genoemd. De intrede van Maria in de hemel geldt zowel haar lichaam als ziel. Zij is hier volgens het katholieke geloof de koningin van alle engelen en heiligen.
Wordt vervolgd
04-08-2010
Gedaanteverandering van de Heer (6 augustus) (3/3)
Jezus gaat de berg op. Bijbels is dat een vertrouwd beeld. De berg is de plaats waar mensen zich terugtrekken uit het gewoel van het dagelijks leven om de nabijheid van God te zoeken. De berg is ook de plaats waar God zich openbaart, en zich laat ontmoeten. Denk aan de berg Sinaï. Mozes gaat daar, met een groep metgezellen, de berg op om met Jahwe een verbond te sluiten. En als teken van dat verbond ontvangt Mozes de wet, de stenen tafelen met de 10 geboden. En daar, boven op de berg Sinaï, vindt er een bijzondere Godsontmoeting plaats. Mozes vraagt God om Hem in zijn Heerlijkheid te mogen zien. Met heerlijkheid wordt niets anders bedoeld dan de stralende aanwezigheid van God zelf, die oogverblindende aanwezigheid waar geen mens tegen bestand is.
Dit verhaal van Mozes op de berg Sinaï vormt de achtergrond van het verhaal van de gedaanteverandering van Jezus wiens gelaat begon te stralen als de zon. We zien de overeenkomst tussen Jezus en Mozes. Maar ook het verschil: want Jezus straalt als het ware van binnen uit, hij is Licht van Licht, iemand die op meest intieme wijze deelt in Gods lichtwezen. Daarom kan Jezus de vervulling van de Wet en profeten genoemd wordt, hij maakt de belofte waar die in Mozes en Elia besloten ligt.
Waar Mozes op de berg Sinaï Gods Woord heeft ontvangen in de vorm van de stenen tafelen, om het volk Israël te leiden op de weg naar heil en gerechtigheid, daar is Jezus Gods Woord zelf, in levende lijve. Daarom klinkt ook dat woord: luistert naar hem.
Luistert naar Jezus, want hij is het woord, in hem spreekt God zelf en in hem komt ons God tegemoet, bevrijdend en verheerlijkend. Dat is toch de kern van ons geloof.
Maar waar moeten we dan luisteren? Waar moeten we zijn om Jezus te horen? In de kerk of buiten de kerk? In de stem van het geweten, in het appel van de arme, de dakloze en vreemdeling? Ik weet niet of één antwoord volstaat. Misschien moeten we het zo zeggen: hier, in de kerk, hier komen we samen rondom het woord van God, verbonden door het geloof van Christus; hier ontmoeten we in de eucharistie Christus, die tot ons wil komen, tot ons spreekt, en ons van de duisternis naar het licht brengt. Tenminste, dat kan. Als we ons hart openstellen en oefenen in het luisteren.
Einde
Gedaanteverandering van de Heer (6 augustus) (2/3)
Het verhaal van de gedaanteverandering is wat vreemd, wonderlijk; een verhaal dat we ons maar moeilijk kunnen voorstellen. Jezus gaat de berg op, een hoge berg; en daar boven gekomen gebeurt er iets met hem. Van een aardse gedaante krijgt Jezus een hemelse gedaante, een gedaante van stralend licht dat getuigt van de nabijheid van Gods heerlijkheid. Deze man staat in Gods licht: Hij straalt Gods licht uit, Licht van Licht. Dat is eigenlijk de boodschap. Jezus is de door God gezondene, hij spreekt namens God. Daarom: luistert naar Hem.
Jezus is daar niet alleen. Naast hem zien de leerlingen de profeet Elia en Mozes, de beide godsgetuigen van het oude testament. De wet en de profeten, waarvan zo vaak sprake is in het evangelie, zijn daar aanwezig in de persoon van Elia en Mozes. In het evangelie wordt er vaak gesproken over de vraag : Wie is Jezus precies ?
Dit verhaal geeft daar een antwoord op: er is sprake van een lichtende wolk en een stem klinkt uit die wolk: Dit is mijn Zoon, de Welbeminde, in wie Ik mijn welbehagen heb gesteld: luistert naar Hem. Hier spreekt God, vanuit de wolk; en daar waar God spreekt kan geen mens rustig en welgemoed blijven staan. Het is een gebeurtenis die de mens ten diepste aangrijpt en vervult met angst en beven. De leerlingen wierpen zich ter aarde neer en werden vervuld van hevige vrees.
Toen het voorbij was gingen de leerlingen samen met Jezus weer de berg af naar beneden. En de leerlingen krijgen een zwijgplicht opgelegd: met niemand erover praten, voordat de Mensenzoon uit de doden is opgestaan.
Dit wonderlijke maar toch ook zeer bijzondere verhaal van de transfiguratie heeft in de kerkelijke liturgie een aparte plaats gekregen. Op 6 augustus viert de kerk het feest van de Gedaanteverandering van de Heer. Dan gedenken we dat God Jezus in zijn gezag en macht heeft bevestigd en hem heeft uitgeroepen tot zijn welbeminde Zoon. Maar dit verhaal past ook heel goed in de liturgie van de Veertigdagentijd: wij zijn immers op weg naar het feest van Pasen, daar leven we naar toe, naar het feest van de verrijzenis, van Jezus definitieve verheerlijking in Gods licht. We hebben dus zojuist, in het evangelie, een aankondiging van het Paasgebeuren gehoord. Er staat ons wat te wachten.
Maar zover is het nog niet. De leerlingen krijgen van Jezus een zwijgplicht opgelegd. Waarom is dat ? Er kan blijkbaar ook te snel en te vroeg gesproken worden. We hebben misschien een glimp van Pasen opgevangen, van de verheerlijkte Jezus, maar eerst komt nog het lijden op Goede Vrijdag. De vastentijd zou eigenlijk een tijd van oefenen in het zwijgen moeten zijn, want als je zwijgt kun je beter luisteren. Dat is de kern van de evangelielezing: luistert naar hem, klinkt er uit de wolk. Laten we dat dan proberen te doen. Goed luisteren naar het verhaal.
Wordt vervolgd
Gedaanteverandering van de Heer (6 augustus) (1/3)
Sinds de 15de eeuw is het feest van de gedaanteverandering van Jezus een geboden feestdag voor de katholieken. Hij wordt gevierd op 6 augustus.
De gedaanteverandering van Jezus had volgens de evangelies van Matteüs, Marcus en Lucas plaats op de berg Tabor. De drie verhalen komen vrijwel geheel overeen. De Transfiguratie of Gedaanteverandering van Jezus werd volgens de Bijbel waargenomen door de apostelen Petrus, Johannes en Jacobus. Zij zagen hoe Jezus veranderde in een hemelse gestalte en vergezeld werd door de profeten Mozes en Elia. De leerlingen zagen hoe zij met Jezus spreken.
Na de verschijning kwam er een wolk over hen heen. Daaruit klonk volgens de evangelist een stem die riep: Dit is mijn geliefde Zoon; luister naar Hem. Toen ze rondkeken, zagen ze ineens niemand meer, alleen Jezus was bij hen. Terwijl ze van de berg afdaalden, bezwoer Jezus hun niemand te vertellen wat ze gezien hadden voordat Hij uit de doden zou zijn opgestaan. De leerlingen voldoen aan Zijn verzoek, ook al begrijpen ze niet wat Jezus met dit opstaan bedoelt. Dat wordt hen pas later duidelijk.
De gedaanteverandering wordt gezien als aankondiging van Jezus Verrijzenis. Het feest werd aanvankelijk gevierd als kerkwijdingsfeest van de kerk op de berg Tabor.
Veertig dagen vóór het Feest van Kruisverheffing (14 september) herinnert het feest van de Gedaanteverandering van Onze Heer Jezus Christus eraan hoe Jezus de apostelen Petrus, Johannes en Jacobus wilde voorbereiden op Zijn kruisdood. Zijn verheerlijking op de berg Tabor is niet alleen een voorafbeelding van de Verrijzenis, maar ook van de toekomstige heerlijkheid van de Kerk als Lichaam van Christus.
De drie leerlingen zien door de gedaanteverandering van de Heer naast Zijn godheid ook Zijn verheerlijking die zal geschieden na de overwinning op de dood en de verrijzenis uit de dood door Zijn terugkeer naar de hemel waar Hij zetelt aan de rechterhand van Zijn Vader. Nu al toont de Zoon Zich in een hemelse glans op een voor de menselijke natuur aangepaste manier. Want hoe zouden de drie apostelen, in hun menselijke gestalte, de verheerlijkte Zoon van God kunnen aanschouwen? Dat is pas mogelijk in het eeuwige leven.
Het Hoogfeest van het Heilig Hart wordt in de Rooms-Katholieke Kerk gevierd op de derde vrijdag na Pinksteren. Het valt meestal in de maand juni. Daarom wordt juni soms wel de maand van het Heilig Hart genoemd. De vroegst mogelijke datum is 29 mei, de laatst mogelijke datum is 2 juli.
In de Bijbel wordt het hart vaak beschouwd als het symbool van moed, vreugde en hartstocht. Sint Augustinus (354-430) beschreef het hart als symbool van liefde. Middeleeuwse mystici beschreven hun ervaringen van de hartstochtelijke liefde van Jezus voor de mensheid. Deze liefde uit zich in de wil om te lijden en te sterven in het belang van de ander.
Het Heilig-Hartfeest ontstond in Frankrijk. In een visioen van Sint Margaretha Maria Alacoque (1646-1690) toonde Jezus zijn bloedend hart. Hij maakte deze mystica uit het Franse Paray-le-Monial deelgenoot van zijn verdriet vanwege het grote aantal mensen die zijn liefde afwezen. Daarom moest er een dag komen waarop zijn onmetelijke liefde centraal zou komen te staan. In het visioen gaf Jezus de opdracht de feestdag in te stellen op de vrijdag na de achtdaagse van Sacramentsdag, oftewel de derde vrijdag na Pinksteren. In 1672 gaf de bisschop van Rennes aan de religieuze congregaties van de Heilige Johannes Eudes voor het eerst verlof om een feest ter ere van het Heilig Hart van Jezus te vieren. In 1765 erkende Paus Clemens XIII deze dag officieel als een plaatselijk feest. Paus Pius IX schreef het feest in 1856 voor heel de Kerk voor.
Nadat de pausen de maand mei als Mariamaand hadden gepropageerd, groeide geleidelijk het gebruik maand juni als Heilig Hartmaand te beschouwen. Dat hield in dat gelovigen zich in juni bijzonder toewijdden aan het Heilig Hart, wat onder meer inhield dat men boete deed om de veelvuldige loocheningen van Jezus liefde voor de mensheid als het ware te compenseren. Eind 19e eeuw haalden veel katholieke huisgezinnen een heilighartbeeld in huis, dat in juni extra vereerd werd.
De plaatsing van het feest op de vrijdag is een duidelijke verwijzing naar Goede Vrijdag. Het geeft zo de band aan met de herdenking van Jezus' lijden en sterven. Vanaf 1929 komt in de liturgische teksten van het Heilig-Hartfeest als centrale gedachte naar voren de verzoening die Jezus vanwege Gods oneindige barmhartigheid door zijn lijden en dood tot stand heeft gebracht. In een misgezang van het Heilig Hart wordt het zo verwoord: God heeft zijn Zoon gezonden om onze zonden uit te wissen door het offer van zijn leven.
De evangelielezing van de Heilig-Hartmis is genomen uit het Evangelie van Johannes. Daarin wordt verteld dat een Romeinse soldaat de zijde van Jezus dode lichaam doorstak. Meteen kwam er bloed en water uit, aldus Johannes 19:34. Deze doorboring van Jezus' hart wordt in de katholieke traditie soms geïnterpreteerd als de oorsprong van de Kerk, waarin de gelovigen met water zijn gedoopt en in de eucharistie eten en drinken van het Lichaam en Bloed des Heren.
02-06-2010
Sacramentsdag (3 juni) (2/2)
In veel parochies wordt op Sacramentsdag een sacramentsprocessie gehouden: de Heilige Hostie wordt geplaatst in een monstrans en door een priester rondgedragen, vergezeld van misdienaars, een fanfare en biddende gelovigen. In Rome viert de paus op Sacramentsdag de eucharistie in open lucht op het plein voor de basiliek van Sint-Jan van Lateranen. Daarna vindt de pauselijke sacramentsprocessie plaats tussen de basiliek Santa Maria Maggiore en de kathedraal San Giovanni in Laterano. Daarbij neemt de paus plaats op een open wagen waar hij neerknielt voor een monstrans met daarin het Allerheiligste.
In de stoet laten alle geledingen van de katholieke Kerk hun eigen kleuren zien : de misdienaars en acolieten in het wit, de mannelijke en vrouwelijke religieuzen in allerlei soorten blauw, bruin, grijs en wit, de priesters in het zwart, de bisschoppen in het paars, de kardinalen in het rood, en ten slotte de ene witte paus. Maar het centrum van de stoet is niet de paus, wel het sacrament : de Heilige Hostie in de gouden monstrans. De aandacht van de toeschouwers is hierop gericht. Zij knielen dan ook en buigen eerbiedig het hoofd.
De aandacht voor het heilig Sacrament is niet verdwenen, maar het accent is wel verschoven. Bij ons is de eucharistieviering zelf overduidelijk het eerste geworden, het hoofdmoment. Daar komt Christus aan het woord, en daar toont Hij zich in de manier waarop Hij het brood en de wijn neemt en deelt. Dat afscheid van Jezus, zijn testament en voor ons een heilige symboolhandeling, is het hart van het christelijke bestaan geworden. In de loop der eeuwen raakte dit enigszins ondergesneeuwd door filosofisch-theologische overwegingen en bepalingen, maar net zo goed door allerlei vrome devoties.
De sacramentsprocessie van weleer noch de eigentijdse viering van de eucharistie zijn geïsoleerde rituelen in de marge van het leven. De eucharistieviering is een levenshandeling waarin Jezus testament werkelijk tegenwoordig komt in het dagelijkse leven: vieren en weten dat wij geroepen zijn tot breken en delen. Daar licht op dat Christus zijn Kerk niet loslaat, maar zich totaal ermee heeft verbonden. In elke eucharistieviering laat Hij zich horen en zien. En, zo leert ons Sacramentsdag, na de viering is het niet voorbij. De Heer blijft in het geconsacreerde Brood aanwezig. En het is altijd goed even bij Hem te verwijlen. De godslamp brandt. Hij luistert in de stilte.
Sacramentsdag is het rooms-katholieke hoogfeest dat de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de eucharistie centraal stelt. In de meeste katholieke landen wordt het gevierd op de tweede donderdag na Pinksteren. Sacramentszondag wordt gevierd op de tweede zondag na Pinksteren.
Op dit feest wordt gevierd dat Jezus Christus zich in de gedaante van brood en wijn aan de gelovigen wil geven als voedsel, en voortdurend onder de mensen wil blijven door middel van Zijn waarachtige tegenwoordigheid in de geconsacreerde offergaven. De eerbied die in de Rooms-Katholieke Kerk voor de geconsacreerde hostie bestaat, wordt op deze feestdag benadrukt.
Sacramentsdag is eigenlijk het opnieuw vieren van Witte Donderdag. Beide dagen herdenken de instelling van de eucharistie. Op Witte Donderdag ligt de nadruk wel meer op vasten en boete. Bij Sacramentsdag herdenken we feestelijkhet Laatste Avondmaal en de instelling van de eucharistie (en het priesterschap). Omwille van dit feestelijk karakter van Sacramentsdag heeft Paus Urbanus IV de feestdag in 1264 op de donderdag na de octaafdag (=periode van 8 dagen, waarmee de viering van een hoogfeest kan worden verlengd) van Pinksteren verplicht gesteld.
Het verschil met Witte Donderdag is dat op Sacramentsdag de nadruk veel meer ligt op het katholieke dogma van de Werkelijke Tegenwoordigheid van Christus in de gedaanten van brood en wijn tijdens én na de Eucharistie. De Rooms-Katholieke Kerk leert dat de Hostie ook buiten de eucharistie aanbeden moet worden. Dat kan in het Tabernakel, een soort kast waarin de geconsacreerde hosties worden bewaard, of in een Monstrans, gemaakt om heilige zaken aan de gelovigen te tonen.
Het hoogfeest van het Heilig Sacrament van het Lichaam en Bloed van Christus, ontstond in de Middeleeuwen en wordt evenals Drievuldigheidszondag en het Heilig Hartfeest gevierd in de weken na Pinksteren. Deze drie hoogfeesten hebben als doel het Paasmysterie op liturgische wijze verder uit te diepen.
Het feest van de Heilige Drie-eenheid, soms ook Drievuldigheid genoemd, is het mysterie van de Éne God in Drie Personen: God de Vader, God de Zoon (Jezus Christus) en God de Heilige Geest.
Nadat we met Pasen de Verrijzenis van Christus hebben gevierd en met Pinksteren het neerdalen van de Heilige Geest, is dit feest het hoogtepunt waarin alle Drie in de Éne God gevierd wordt.
Reeds in de apostolische belijdenissen van het vroege christendom wordt over de Vader, de Zoon en de Heilige Geest gesproken. Bij het doopsel wordt men gedoopt in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Ook het kruisteken staat in het teken van deze Drieëenheid.
De leer van de goddelijke drie-eenheid werd in de 4de eeuw tot dogma verheven. Het dogma luidt dat de God bestaat uit God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest, en dat deze drie Personen wel te onderscheiden zijn, maar niet te scheiden, wat wil zeggen dat God één is.
Bisschop Athanasius stelde dat de Zoon geheel gelijkwaardig was aan de Vader. In de uitspraken van het Concilie van Nicea (325) werd die gelijkwaardigheid vastgelegd. In het jaar 381, op het Concilie van Constantinopel, werd de Heilige Geest aan deze goddelijke gelijkwaardigheid toegevoegd. De leer van de drie-eenheid werd definitief vastgesteld op het Concilie van Chalcedon in 451.
Het feest van de Drieëenheid was ook een belangrijke feestdag in het Heilige Jaar 2000. In de drie jaren voorafgaand aan dit jaar werd ieder jaar speciale aandacht besteed aan één van de goddelijke personen. Het Jubeljaar stond in het teken van de Drie-eenheid.
Paus Johannes Paulus II sprak in het Jubeljaar tijdens de Algemene audiënties over de Heilige Drie-eenheid. Hij verwees hierbij ook naar de Katechismus van de Katholieke Kerk. Hij eindigde één van zijn overwegingen (Audiëntie 31 mei 2000) met een aanroeping van de liturgie van de Oosterse kerken:
"Laten wij de God in drie Personen aanbidden: de Vader in de Zoon met de Heilige Geest. Want de Vader verwekte in alle eeuwigheid een Zoon die met Hem leeft en regeert, en de Heilige Geest is in de Vader, verheerlijkt met de Zoon, één macht, één wezen, één God .Heilige Drie-eenheid, eer zij U!"(Vespers van Pinksteren).
21-05-2010
Pinksteren (3/3)
Geschiedenis van de Kerk
Al vroeg in de geschiedenis van de Kerk wordt het christelijk pinksterfeest op de vijftigste dag van de Paastijd gevierd. Aanvankelijk worden met Pinksteren zowel de neerdaling van de Geest als de Hemelvaart van Jezus gevierd. In 310 besluit het Concilie van Elvira dat de Hemelvaart voortaan als zelfstandig feest gevierd moet worden, en wel op de veertigste dag van Pasen. Pinksteren wordt een zelfstandig feest, geheel gewijd aan de uitstorting van de Geest. Tussen Hemelvaart en Pinksteren ligt dan het Pinksternoveen, waarin voor de werking van de Heilige Geest wordt gebeden.
Sinds het Concilie van Elvira is de viering van Pinksteren in de Kerk steeds rijker geworden. Pinksteren kreeg bijvoorbeeld net als Pasen een Octaaf: een achtdaagse viering. Omdat Pinksteren van oorsprong de afronding is van de vijftigdaagse Paastijd, oordeelde het Tweede Vaticaans Concilie dat het Pinksteroctaaf niet gepast was en besloot het daarom af te schaffen. Wel werd bij de afschaffing de afsluiting van het Pinksteroctaaf, de zogenoemde Drievuldigheidszondag, als Hoogfeest gehandhaafd.
Drie-ene God en de Heilige Geest
De Heilige Geest is de Derde Persoon van de Ene God, naast de Vader en de Zoon, zo geloven christenen. Het is een mysterie, maar het is een werkelijkheid, het is reëel, wanneer je de Heilige Schrift leest. Bijvoorbeeld het moment waarop Jezus, de Zoon, gedoopt wordt met de Heilige Geest en waarbij de Vader de Zoon de zending geeft.
De Heilige Geest wordt vaak afgebeeld als Vurige tongen, omdat de leerlingen vol vuur waren van de Boodschap die ze gingen verkondigen en ze in alle talen de mensen konden toespreken.
Ook als duif wordt de Geest verzinnebeeld, omdat de duif voor reinheid en zachtmoedigheid staat, maar bovenal voor hemelse inspiratie, vrede en de ziel. De Heilige Geest is inderdaad de bezieling voor de Kerk om ook in onze tijden de boodschap van God onder de mensen te brengen.
Het Heilig Vormsel is het Sacrament van de Heilige Geest, zoals de H. Doop die van de Vader is en de H. Eucharistie die van de Zoon. Deze drie sacramenten (van 7 Sacramenten, die de Katholieke Kerk kent) zijn daarmee de zogenaamde "initiatie-sacramenten".
Om het belang van dit Hoogfeest aan te geven kent dit feest ook een "Tweede Pinksterdag", zoals dat ook met Kerstmis en Pasen is. De Kerk kan er maar niet genoeg van krijgen om een dergelijk feest te blijven vieren.
Gebed
Kom, Heilige Geest, vervul de harten van uw gelovigen en ontsteek in hen het vuur van uw liefde.
Zend uw Geest uit en alles zal herschapen worden; en Gij zult het aanschijn van de aarde vernieuwen.
Laat ons bidden:
God, Gij hebt de harten van uw gelovigen door de verlichting van de Heilige Geest onderwezen; geef, dat wij door die Heilige Geest de ware wijsheid mogen bezitten en ons altijd over zijn vertroosting verblijden.
Door Christus onze Heer.
Amen.
Einde
Pinksteren (2/3)
Sjavoeot
Het joodse pinksterfeest heet Sjavoeot. Sjavoeot is Hebreeuws voor Wekenfeest: het feest moet volgens de Wet van Mozes namelijk zeven weken (49 dagen) na Pesach gevierd worden.
Met Pesach herdenken de joden de bevrijding uit Egypte, en met Sjavoeot de openbaring van de Tora op de berg Sinaï. Sjavoeot is feitelijk de bekroning van Pesach: de uittocht van het joodse volk uit Egypte en de weg naar het Beloofde Land wordt bekrachtigd door een godgegeven Wet, waar het volk voortaan naar leven kan.
Bij de christenen is, net als bij de joden, Pinksteren de bekroning van Pasen: de uittocht van Christus uit het dodenrijk die met Pasen gevierd wordt, wordt met Pinksteren bekrachtigd door het goddelijk geschenk van de Heilige Geest.
Lucas beschrijft in de Handelingen der Apostelen hoe de apostelen aan het begin van Sjavoeot in Jeruzalem bijeen zijn. In de tien dagen tussen Hemelvaart en Pinksteren, kiezen de apostelen een nieuwe geloofsgenoot in plaats van Judas Iskariot. Met behulp van loting wordt Mattias aangewezen. Ze blijven bij elkaar in Jeruzalem en bidden om de uitstorting van de Heilige Geest, die Jezus hen beloofd had.
Het wonder van de neerdaling van de Heilige Geest
Lucas schildert de neerdaling van de Geest als een wonderbaarlijke gebeurtenis. Op de ochtend van Pinksteren gebeurde er iets vreemds: er klonk het geluid van een stormwind en er was een verschijnsel van vuur, dat op ieders hoofd brandde. De volgelingen van Jezus konden opeens vreemde talen spreken, die ze nooit geleerd hadden. De mensen uit de buurt hoorden en zagen deze verschijnselen ook en kwamen kijken wat er aan de hand was. Ze dachten eigenlijk dat de discipelen dronken waren, omdat ze zo opgewonden waren en in vreemde talen spraken.
Het wonder mist zijn uitwerking op de buitenwereld, en dan met name op de in Jeruzalem aanwezige buitenlanders, natuurlijk niet. De ervaring van de uitstorting veroorzaakt verbaasdheid en bewondering. Petrus neemt het woord en houdt een lange toespraak, waarin de verrijzenis van Jezus centraal staat. Hij legt uit dat al deze gebeurtenissen voorzegd zijn door de profeet Joel. Hij roept de bijeengekomen menigte op om zich naar Jezus te keren om vergeving van zonden te krijgen. Dat kan wanneer men berouw heeft en men zich laat dopen. Drieduizend mensen laten zich diezelfde dag nog dopen. Hierdoor wordt de eerste christelijke gemeente gevormd.
De theologische betekenis van het taalwonder heeft in ieder geval te maken met de katholiciteit van de Heilige Geest. Katholiek betekent namelijk letterlijk universeel. De Geest, zo wordt met Pinksteren duidelijk, laat zich verstaan aan eenieder die er oor voor heeft. Gods liefde openbaart zich voortaan niet langer aan één volk maar aan alle volken, rassen en talen. De apostelen zijn de vertolkers van de taal van goddelijke liefde en zijn daardoor toegerust om het Evangelie in heel de wereld te verkondigen.
Met Pinksteren viert de Kerk de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen, zeven weken na Pasen. Deze gebeurtenis markeert de geboorte van de Kerk.
De naam Pinksteren komt van het Griekse pèntèkostè, dat vijftigste betekent. Het is de laatste dag van de vijftigdaagse Paastijd, die aanvangt op Paaszondag. De Kerk viert met Pinksteren de voltooiing van Pasen door de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen.
Pinksteren is het feest van de inspiratie. Er wordt herdacht dat de leerlingen van Jezus, na de grote teleurstelling en schrik na Jezus' terechtstelling, de inspiratie vinden om Zijn werk voort te zetten, en om Zijn leer verder uit te dragen.
Enige tijd nadat Jezus definitief afscheid heeft genomen van zijn leerlingen, ontvangen zij een enorme kracht om de leer van Jezus verder door te geven aan wie ervoor openstaat. In bijbelse termen spreekt men van 'vervuld worden van de Heilige Geest'. Op afbeeldingen wordt deze inspiratie verbeeld door vlammen boven de hoofden van de volgelingen van Jezus.
De Heilige Geest
Heel belangrijk in onze geloofstraditie is de Heilige Geest. De levensadem van God die ons inspireert en leidt. Het is belangrijk om regelmatig te bidden tot de Heilige Geest. De heilige geest, vaak afgebeeld als een duif, komt veelvuldig voor in de heilige Schrift.
De Heilige Geest is God zelf in Zijn werkzame kracht en kan ook worden gezien als de goddelijke liefdesband tussen God de Vader en Jezus Christus, zijn eniggeboren Zoon. Het Nieuwe Testament verhaalt hoe Jezus door de Heilige Geest gedreven wordt.
Volgens het Evangelie van Johannes belooft Jezus zijn apostelen op de avond vóór zijn lijden en dood dat Hij hen de H. Geest zal zenden. De Geest zal hen voor altijd met Vader en Zoon verbinden, en hen helpen getuigenis af te leggen over de verrezen Jezus. Volgens de Handelingen der Apostelen daalde de Geest uiteindelijk inderdaad op de apostelen neer. Dat gebeurde tijdens het joodse pinksterfeest, zeven weken na Pesach.
Met Hemelvaart herdenken christenen dat Jezus Christus na Zijn verrijzenis opgevaren is naar de hemel en nu bij God, Zijn Vader is. Vier boeken van het Nieuwe Testament maken melding van Christus Hemelvaart: het Evangelie volgens Marcus, het Evangelie volgens Lucas, de eveneens door Lucas geschreven Handelingen der Apostelen en de brief van de apostel Paulus aan de Christenen van Efeze.
Veertig dagen na Zijn verrijzenis is Jezus opgevaren ten hemel. Zijn apostelen waren bij deze Hemelvaart aanwezig. Hij beloofde hen dat de Heilige Geest hen binnen korte tijd zou komen om hen te helpen en te ondersteunen. De belofte van de Heilige Geest werd tien dagen later, met Pinksteren, vervuld. Door Zijn Hemelvaart maakte Jezus de weg vrij voor de uitstorting van de Heilige geest.
Hemelvaart valt 40 dagen na Pasen. Omdat Pasen altijd op een zondag valt betekent dit dat Hemelvaartsdag altijd op een donderdag valt. Maar het betekent ook dat de datum altijd anders is, omdat ook de datum van Pasen ieder jaar anders is. Maar er is nog meer dat een christen op deze dag wil vieren.
Het is de 40ste dag na Pasen. Met Pasen is Jezus Christus, Zoon van God, verrezen uit de doden. Hij leeft, is niet meer dood. Vervolgens verschijnt Hij vaak aan zijn leerlingen. Zijn leerlingen herkennen Hem aan het "breken van het brood" (de Eucharistie) en door wat Hij de leerlingen vertelt.
Daarvan staan voorbeelden in het Evangelie :
Het Emmaus-verhaal is zo'n beetje een van de meest bekende van deze verhalen.
Zo ook het verhaal van de ongelovige Thomas: pas wanneer hij, nadat Christus verrezen is, de wonden van Jezus (door de kruisiging en de doorboring van zijn zijde) kan aanraken wil hij geloven.
En dan komt het moment dat Jezus definitief naar Zijn Vader in de Hemel gaat. Niet langer verschijnt Hij aan zijn leerlingen. "Terwijl de leerlingen naar boven kijken wordt Hij aan hun zicht onttrokken door een wolk", staat in het Evangelie.
De hemel, het bij God zijn, is het uiteindelijke doel ook van ons leven. Niet in deze 'aardse' tijd, maar na onze dood. Jezus, door de dood heengegaan, heeft een plekje bij God de Vader voor ons bereid. Wij zijn uitgenodigd om daar te komen.
Nu Hij naar de hemel is gegaan heeft Hij voor dit aardse leven de leerlingen destijds, en daarmee ook ons, een Trooster en Helper gegeven. De Heilige Geest, uitgegaan van de Vader en de Zoon, wordt met Pinksteren, de 50ste dag na Pasen, gegeven aan hen die in God geloven en Jezus willen volgen.
Het feest van Hemelvaart dateert uit de 4de eeuw. Het Concilie van Elvira besloot in 310 dat de verheffing van Jezus los van de uitstorting van de H. Geest (Pinksteren) gevierd moest worden. Hemelvaart werd daardoor een zelfstandig feest op de veertigste dag van Pasen.
Dat Hemelvaart op de veertigste Paasdag gevierd wordt, gaat terug op de eerste verzen van de Handelingen der Apostelen van de Evangelist Lucas: "Mijn eerste boek, Teofilus, ging over alles wat Jezus heeft gedaan en geleerd, vanaf het begin tot de dag waarop Hij in de hemel werd opgenomen, nadat Hij aan de apostelen die Hij had uitgekozen, door de heilige Geest zijn opdracht had gegeven. Aan hen heeft Hij veertig dagen lang herhaaldelijk bewezen dat Hij na zijn lijden weer in leven was." (Handelingen 1, 1-3).
