Edouard Louis in Ds weekblad

Literatuur heeft een rol en een opdracht.  Schrijvers en uitgevers hebben vaak de indruk dat ze aan de kant van de weerstand staan, omdat ze aan de kant van de kunst staan.  Literatuur gaat nochtans niet vrijuit in de opgang van extreemrechts.  Ze heeft mee bijgedragen tot de uitsluiting.  Voor een kind als ik was er weinig meer vernederend dan een boek.  Het zei: je maakt geen deel uit van de groep mensen die mij kunnen lezen.  Jij hoort er niet bij.  We wisten thuis dat boeken niet voor ons waren.’

Arnon Grunberg in gesprek met Marc Cloostermans

Cultuur is een rem op barbarisme.  Hitler hield van muziek, van schilderijen.  Hij was niet onbelezen, kon huilen bij Wagner, kon zich enorm opwinden over kunst.

(…)Mensen komen pas echt tot leven als ze pijn voelen.  Mijn personages worden niet getroffen door natuurrampen.  Dat zou ik oninteressant vinden.  Ze roepen de pijn en de pech over zichzelf af en dat maakt hen juist innemend. Ik denk dat pijn het enige is wat de mens echt kan voelen.

(…)

Pijn is niet iets wat je voor je houdt.  Pijn moet gedeeld worden met anderen.  Het idee lijkt te leven dat een sentiment veel dieper en authentieker is dan een gedachte.  Dat is een misverstand.  Je kunt ook liegen met emoties.

David Grossman in een lezing over Vrede en Vrijheid

Blijkbaar is er zelfs in de meest extreme situaties nog altijd één kleine vrijheid voorbehouden aan de mens: de vrijheid om zijn tragedie te beschrijven in zijn eigen woorden.

Schrijvers kennen die aandrang: de dingen je eigen persoonlijke namen te geven en niet de namen die je ‘van buiten’ worden opgelegd.  Het is een sterke aandrang, als een instinct.  Als een natuurdrift.  Ik denk wel eens dat een schrijver iemand is die claustrofobie krijgt binnen de woorden van anderen.  En daarom is literatuur, die meer goede eigenschappen heeft, ook een manier om bij de lezer een instinctieve afkeer aan te scherpen van clichés en generalisaties, van al wat de mens, met al zijn rijkdom en tegenstellingen probeert vast in te zetten in het voetblok van stereotiepe, starre, beperkende definities.

Ransom Riggs in gesprek met Katrien Steyaert

Als schrijver moet je er gewoon op vertrouwen dat er zich onder je schedeldak genoeg afspeelt dat de moeite waard is.

(…)

Mensen onderschatten de waarde van happy endings. Ik geloof dat onze wereld er wat meer kan gebruiken.

Jenny Offill in gesprek met Kathy Mathys

Nadat ik mijn agent vertelde dat hij het manuscript niet meer mocht opsturen naar uitgeverijen, ging ik een paar jaar lang poëzie schrijven. Alweer dacht iedereen dat ik gek was, maar ik had het gevoel dat ik door poëzie te schrijven de juiste stem zou vinden.  Dat is ook gebeurd.  Die poëzie zal nooit het daglicht zien maar hij was wel belangrijk voor het proces.  In gedichten nemen schrijvers vaak grote sprongen, in fictie is dat ongebruikelijk.  Romanschrijvers bouwen een brug tussen de ene gebeurtenis en de andere.  Ik wilde die bruggen opblazen.

(…)

Ik heb geprobeerd om de manier waarop we herinneren te imiteren door een versnipperde structuur te gebruiken. Mensen herinneren niet in mooie lange lappen tekst.

Valeria Luiselli in gesprek met Marijke Arijs

Vergelijk het met een schilder die een bepaalde penseelvoering en een bepaald kleurenpalet heeft.  Een roman is mij te lang. Daarom vertrek ik van kleine, behapbare dingen, van concrete ideeën, beelden en scènes.  Die kneed en herwerk ik tot ik de juiste vorm vind, bijna alsof het beeldhouwwerkjes zijn.  Pas wanneer zo’n fragment helemaal af is, begin ik aan het volgende.

(…)

Ik zie de literatuur als een spel.  Schrijven heeft te maken met experimenteren, met vrijheid.  In die speelruimte kunnen een heleboel ideeën, spanningen en conflicten aan bod komen, maar het is geen bloedserieuze affaire.  Je hoeft er geen smoking voor aan te trekken.

(…)

Ik experimenteer overigens niet om het experimenteren zelf, maar om mijn eigen grenzen te verleggen.  Ik vind het niet interessant om een bepaalde succesformule te hanteren en mezelf voortdurend te herhalen.  Ik wil mezelf vernieuwen, romans schrijven die van mijn eigen en andermans verwachtingen bevrijden, de vrijheid behouden om nieuwe horizonten te verkennen.

(…)

De roman werkt als een breng tussen verschillende werelden.

Michel Faber in gesprek met Veerle Vanden Bosch

(…) een kunstenaar die alles volledig in de hand heeft, is als een poppenspeler die wel het publiek manipuleert, maar zichzelf niet meer verrast. 

Antjie Krog in gesprek met Catherine Vuylsteke

Meestal weet ik niet waarom ik ben zoals ik ben, overgevoelig voor sommige dingen en onverschillig voor andere.  Mijn brein, of liever mijn creatieve  IQ, zoals ik het noem, verzamelt dingen.  Ik onthoud de zinnen die er voor mij toe doen, zelfs al weet ik vaak niet meer van wie ze zijn.  Die woorden zoeken zich later een weg naar een gedicht.

(…)

Ik ben geobsedeerd door de ruimte op een blad, door het wit tussen de woorden.  Daarom kan ik niet schrijven met een computer, die geeft je te veel leegte.

(…)

In een volgend stadium probeer ik verschillende versies van schikkingen uit op de computer.  Dat is het interessante aan dat ding.  Je kan heel snel de ruimte verkennen en bijstellen.  Daarna komt het moment waarop ik hoor.  De kleur van de klank. Mijn voor weet dat het juist is. 

Tahar Ben Jelloun in gesprek met Marijke Arijs

Ik was ervan overtuigd dat de literatuur diende om getuigenis af te leggen en dat geloof ik nog steeds. Zelfs als je thrillers of sciencefiction schrijft, kan dat een weerslag hebben op het dagelijks leven.

Ann-Marie MacDonald in gesprek met Kathy Mathys

Ik zie mezelf als een vakvrouw die goed weet waarmee ze bezig is.  Ik ben geen romanticus.  Toch moet ik erkennen dat dit boek lagen bevat die ik zelf niet had voorzien.

David Grossman in gesprek met Maria Vlaar

Ik weiger om alleen door de catastrofe in mijn leven gedefinieerd te worden.  Het verlies kleurt mijn leven. Maar ik sta erop de vrijheid te hebben om mijzelf te definiëren.  Het schrijven van het boek was een manier om te zeggen: ik word niet gedefinieerd door jou; ik definieer jou.

Bernhard Schlink in gesprek met Gaea Schoeters

Maar misschien is het simpele antwoord: is dat niet de reden dat we lezen? En schrijven?  Omdat we meer dan één leven willen? Liefst een dat niet te ver van ons eigen leven afstaat, zodat we onszelf er nog in kunnen voorstellen, maar tegelijk ook anders en uitdagend?

Ted Van Lieshout

Schrijvers kunnen van seks iets persoonlijks maken want lezers vereenzelvigen zich met de personages, dus als die seks beleven, komt het opeens dichtbij.  Je kunt helemaal meegaan met een personage, en nagaan hoe dat bij jezelf zit.

Aidan Chambers

In dat boek (Verleden week) masturbeert het hoofdpersonage, maar ik beschrijf zijn gedachten en gevoelens, niet wat hij doet.

(…)

Mijn vuistregel is dat ik kan schrijven wat de personages kunnen weten. Sommige personages weten maar heel weinig over seks, anderen meer.

Javier Cercas in gesprek met Marijke Arijs

Voor mij is een roman een banket met talloze gerechten.

(…)

Eigenlijk combineer ik de twee concepten: mijn boeken zijn zo overvloedig, substantieel en gevarieerd als een banket met vele gangen en tegelijk zo efficiënt, precies en snel als een autorace.

(…)

Fictie is juist interessant omdat ze gevoed wordt door de werkelijkheid.  In wezen gaan al mijn boeken over mythen.

(…)

Mijn romans hebben trouwens een epische component, ze gaan allemaal over helden.

(…)

Alle romans zijn autobiografisch.  Als schrijver vertrek je altijd van je eigen ervaring.  Van de dingen die je hebt beleefd, maar ook van dingen die je niet hebt beleefd.  Je dromen, frustraties, verlangens maken evengoed deel uit van de biografie.  Eigenlijk gaan alle romans uit van de vraag: ‘wat als?’.

(…)

In al mijn romans zit ergens een blinde vlek.  En toch is het precies door die blinde vlek dat je kunt zien, door dat onuitgesprokene dat de roman spreekt, door dat duister dat er klaarheid komt. Er wordt een vraag gesteld en de hele roman is een poging om die vraag te beantwoorden, maar er komt geen duidelijk, eenduidig, concreet antwoord.

(…)

Zonder die ambiguïteit, zonder ironie is er geen literatuur. (…) Ironie toont dat iets twee dingen tegelijk kan zijn, dat de waarheid vele gezichten heeft.  Ironie is hét tegengif tegen fanatisme.  Een fanaticus denkt dat er maar één waarheid is. Er is niet een waarheid in het boek, er zijn er vele.

Gaea Schoeters

Net zoals in ninjutsu probeer ik in de literatuur hiernaar te streven: eerst de vorm leren, dan breken met die vorm om ten slotte vrij te zijn van die vorm.  Ik zit nog lang niet in dat laatste stadium, maar ik tracht er wel naar.  Trainen moet je zelf doen, schrijven ook.  Niemand kan je erbij helpen, ook niet op momenten van twijfel.

Eva Menasse in gesprek met Filip Huysegems

… ik ben wel dol op verkleedpartijtjes als het om schrijven gaat. Ik beleef onnoemelijk veel pret om te fantaseren hoe het is om iemand anders zijn.

(…)

Literatuur kan een thema omsingelend benaderen, en het dubbelzinnige het dubbelzinnige laten zijn.

Richard Russo in gesprek met Kathy Mathys

Mijn romans ontstaan als ik mij op een emotioneel kruispunt in het leven  bevind. (…)

Ik heb gemerkt dat mensen voor wie het einde nadert er behoefte aan hebben om een narratieve lijn in hun leven aan te brengen.  Ze willen losse herinneringen herschikken, ze zijn op zoek naar samenhang.

(…)

Ik doe meestal vijf tot zes jaar over een roman en ja, ik hoop dat de personages met wie ik zoveel tijd doorbreng mijn vrienden worden.  Ik ben tegen sentiment en nostalgie.

(…)

Lezers mogen gerust op een heel emotionele manier reageren op wat ik schrijf.  De personages zijn mijn vrienden en als ze ook de vrienden worden van de lezers, dan maakt mij dat heel gelukkig.

Christos Tsiolkas in gesprek met Kathy Mathys

Na die eerste mislukte versie was spelen met structuur een manier om het niet op te geven.  Ik wilde geen strikte chronologie en zag het gepuzzel als een uitdaging. De structuur gaf me de mogelijkheid om te werken met wat ze in de cinematografie ‘jump cuts’ noemen, je neemt sprongen in de tijd, hoeft niet alles te vertellen.

Ferdinand von Schirach in gesprek met Filip Huysegems

… ik geloof dat alle kunst zich bezighoudt met het zoeken naar waarheid. Als dat niet zo is, is het geen kunst, maar decoratie.

Jim Crace in  gesprek met Kathy Mathys

… daarin schuilt voor mij het bijzondere van schrijven.  Onderweg gebeurt er veel dat je niet ziet aankomen.

(…)

Door de verhalen in het verleden of in de toekomst te plaatsen, of door een landschap te verzinnen dat niet echt bestaat, creëer ik wat afstand.  Romans mogen wat mij betreft enkel vragen stellen, ze mogen geen antwoord geven.

(…)

Fictie heeft een hoger doel, het laat ons kennismaken met de liefde nog voor we van de liefde hebben geproefd, met de dood nog voor we zelf onze laatste adem hebben uitgeblazen.

P.F. Thomése in ‘Beroepsgeheim’ (Rubriek in Standaard der Letteren)

Als ik schrijf moet ik dat soort naïviteit terugvinden, ook om niet in de val te trappen van denken dat je het allemaal al kunt.  Schrijven is steeds opnieuw het schrijven uitvinden.  Ik kan dat alleen als ik teruggevoerd word naar de geestesgesteldheid die ik als jongen had: dat verwachtingsvolle, maar tegelijk meedogenloze, de intensiteit en het overgevoelige.  Steeds een ander worden om dezelfde te kunnen blijven.  Muziek is de wonderbaarlijke sleutel op de deur naar die verloren tijd.

Zeruya Shalev in gesprek met Marijke Arijs

Als ik schrijf over dingen die ik niet zelf heb meegemaakt, worden die vanzelf ook autobiografisch, omdat ik me altijd zo intens inleef in mijn personages.  Eigenlijk is er dus niet veel verschil.  Uiteindelijk is alles autobiografisch en tegelijk ook weer niet, hoe paradoxaal dit ook klinkt.

James Wood in gesprek met Arjen Fortuin

Schrijvers die hun lezers tevreden willen stellen, wekken mijn wantrouwen. Dat is hoe televisiemakers denken.

Irvine Welsh in gesprek met Eldrid Deleu

Je moet eerst bij jezelf denken of je een schrijver wil zijn, of een bestseller wil schrijven.  We  leven zo erg in die individualistische celebritycultuur, dat iedereen denkt dat hij auteur wil zijn.  Het is verbazingwekkend hoeveel mensen willen schrijven, maar niet lezen. Dus eerst en vooral, lees boeken, geniet ervan, bekijk ze.  En dan bedoel ik alle soorten boeken, niet alleen fictie.

Atticus Lish

Ik ben een beginnende romanschrijver, geen geleerde. Waarom geef ik daar dan om?   Omdat ik denk dat ik tot het inzicht kom dat een romanschrijver een soort geleerde van zijn eigen verbeelding moet zijn. Ik heb honderden en honderden op zich waardeloze bladzijden gespuid, en moet die telkens herbekijken om de luttele, minuscule ideeën die wel de moeite zijn te vinden.  Ze zitten verstopt als zaadjes in emmers vol slijk.  Ik moet ze er uitfilteren en opnieuw planten in mijn hoofd.

Paul Auster in gesprek met Sean O’Hagan

Verhaal ontstaan binnen in me en worden merkwaardige dwanggedachten.  En ook al kan het verhaal van dag tot dag veranderen, ik ken de personages door en door, want ze leven al jaren in mijn hoofd.

(…)

Ik schrijf heel vaak vanuit mijn onderbewustzijn.  Ik weet niet waar die ideeën vandaan komen. Ik heb geen idee waarom ik doe wat ik doe.  Ik ben net zo onwetend als de anderen.