Bart Van Loo in gesprek met Gaea Schoeters

Tijdens het schrijven ijsbeer ik veel, terwijl ik intussen hardop  praat.  Voor een boek zoals dit lees ik enorm veel vooraf, en dan probeer ik aan mezelf uit te leggen wat ik daarover verteld wil krijgen, alsof ik voor een publiek sta. Zo ontstaat er een discours in mijn hoofd, een manier van denken.  Dat gaat blijkbaar niet zonder wandelen.

Nina Weijers in gesprek met Ann-Sofie Dekeyser

Ik heb heel lang gedacht dat ik een oplichter was. Ik zat aan mijn bureau en zag de tijd passeren.  Er waren dagen dat er niet meer dan één alinea op papier verscheen, die ik de volgende dag weer kon weggooien.  Of zelfs weken dat er nauwelijks iets uit mijn vingers kwam.  En dat terwijl ik vrolijk aan de buitenwereld vertelde dat ik een boek aan het schrijven was.  Mensen stelden me heel logische vragen: waarover gaat het, wat voor soort roman is het… Ik had geen antwoord. 

(…)

Ik haal veel voeling uit de wereld, maar het echte werk, het schrijven zelf vereist een terugtrekking uit de wereld.  Als ik schrijf, leef ik eigenlijk niet. Ik zit dan alleen in mijn eigen hoofd.  Het tegenstrijdige is dat ik, net doordat ik me terugtrek, mezelf juist heel zichtbaar maak.

(…)

Ik had geen bouwplan, het boek is organisch gegroeid. Als een plant die ineens die kant opging of daar een tak kreeg. Schrijven is een inefficiënt vak. Toch zeker in de omslachtige manier waarop ik dat doe.

(…)

In de eindsprint voor het boek heb ik tegen al mijn vrienden gezegd dat ze me twee weken niet zouden horen of zien.  Dat ik niets anders kon doen dan schrijven.  Dat werd een roes.  Ik ging op in een vreemd ritme, leefde op Red Bull, waardoor ik de hele tijd vreselijk rilde – ik drink die dingen nooit meer.  Ik merkte dat het prettig voelde om mezelf  fysiek uit te putten.

Karl Ove Knausg°ard  in gesprek met Maria Vlaar

Schrijven is afstand nemen en ironiseren.  Het is niet “ik” die schrijft, maar “ik” die kijkt naar iemand die schrijft.  Ik weet veel dat mijn hoofdpersonage, ikzelf dus, niet weet.

(…)

Schrijven is maken, vormgeven, tot de essentie komen.  Het reële leven daarentegen is complex, vormloos..  Dichotomie is een simpele en krachtige vorm.  Mijn persoonlijkheid zit ook vol tegenstrijdigheden: ik ben verlegen, vol schaamte en tegelijk extravert, “kijk mij eens”.  Ik heb ook aanleg voor manische depressiviteit. Dat onevenwicht dat maakt dat ik schrijf.

(…)

Ik kan niet aan de lezer denken als ik schrijf. Als ik probeer aan verwachtingen te voldoen, dan ben ik dood.

Herta Müller in gesprek met Guus Bauer

Ik knipte woorden uit mijn nieuwe kleurrijke aanwinsten en legde ze op de tafel in mijn appartement.  Maar daar verstoften ze langzaam.  Daarom kocht ik een archiefkast met heel veel laatjes en bracht ze daarin onder.  Ik maak er met lijm en schaar collages van op briefkaartformaat, gedichten zeg maar.

(…)

Dat is een essentie van mijn schrijven.  Rangschikken is het belangrijkste dat we met taal doen.  Mocht ik ophouden met het schrijven van boeken, dan zal ik altijd blijven plakken en knippen.  De woorden zijn te mooi om te negeren.

Stephen King in gesprek met Elvin Post

Mijn verhalen zijn altijd koud wanneer ik begin.  Hoe goed het idee ook is, in eerste instantie heb ik altijd het gevoel: deze keer gaat het me niet lukken.  Maar zodra ik de personages beter leer kennen, wordt de wereld waarin het verhaal zich afspeelt, levensecht voor me.

Lydia Davis in gesprek met Gaea Schoeters

Op mijn desktop staan altijd een heleboel onafgewerkte verhalen, die ik van tijd tot tijd weer opneem.  Ik begin nooit te schrijven op een blanco pagina, met het gevoel dat ik iets “moet” schrijven.  In plaats daarvan schrijf ik de dingen gewoon op als ze bij me opkomen, wat die gedachten ook zijn: een zin, een idee, een stukje dialoog dat ik ergens gehoord heb of iets dat ik ergens gelezen heb.  Ik ben fanatieke notitienemer, en ik heb allerlei notitieboekjes. Als iets wat ik heb opgeschreven het begin van een verhaal zou kunnen zijn, werk ik er meteen aan door, zo gauw ik kan.  Ik blijf schrijven tot er niets meer komt. Dan hou ik ook meteen op.’ (…) Door deze techniek, waarbij ik altijd aan veel verhalen tegelijk werk, heb ik nooit het gevoel dat er niets te schrijven valt, of dat ik geen inspiratie heb.’(…)

Ik geloof in de waarde van geduld: je kunt verhalen niet overhaasten, je moet ze laten rijpen tot je het gevoel hebt dat ze volledig af zijn, zelfs als dat een jaar, of zelfs een paar jaar duurt, iets wat me soms overkomt’. (…)

Het helpt als je schrijft met een gevoel van plezier, een gevoel dat alles kan.  En natuurlijk moet je altijd blijven schrijven, al zijn het notities in een notitieboekje. (…)

Ik geloof dat het werkelijk van het allerhoogste belang is de beste voorbeelden nauwgezet te bestuderen. Dat heb ik altijd gedaan, en dat zou ik nog steeds doen telkens als ik iets nieuws probeer.

Sandro Veronesi in gesprek met Michaël Bellon

Een verhaal vertellen is energie aanwenden om de lezer te dwingen zijn tijd voor jou te nemen.  Aan het begin van een roman moet je heel veel energie ontwikkelen omdat je ook erg ver moet raken.  En dan nog zal je onderweg moeten bijtanken.  (…)

Maar ik vertrouw erop dat dat bijtanken lukt.  Een crescendo naar het einde is dan niet meer nodig. Te veel plot is een teken van de onzekerheid van de auteur.

Howard Jacobson in gesprek met Kathy Mathys

Als je je persoanges vrij spel geeft – en dat moet je doen – dan doen ze uitspraken waarvoor de schrijver geen verantwoordelijkheid draagt. Natuurlijk heb je auteurs die van hun romans pamfletten maken.  In dat geval vind ik dat de schrijver wel verantwoordelijk is voor wat zijn personages beweren.

Rachel Kushner in gesprek met Kathy Mathys

De klassieke verteller in de derde persoon, interesseert me momenteel niet zo. Ik hou me er liever van omdat ik vrees dat de typische valkuilen die hij met zich meebrengt moeilijk te omzeilen zijn.   In het geval van een klassieke verteller kijkt de lezer naar het personage niet door de ogen van het personage.  Ik vind dat de roman het medium is dat de lezer in staat moet stellen om in iemands hoofd rond te dwalen.  Hoe bereik je dat?  Niet door een personage te beschrijven aan de hand van enkele karaktertrekken (“lief, enthousiast, inventief”) en enkele uiterlijke eigenschappen (“bruin haar, blauwe ogen”).  Een naam komt van buitenaf, eht komt niet vanuit het personage.  Daarom gebruik ik er geen ook al wordt mijn verteller in alle kritieken Reno genoemd, naar de plek waar ze vandaan komt.  Het is een bijnaam die ze krijgt van een and e personages maar die bijnaam vermeld ik slechts twee keer.  Er is nog een tweede reden waarom ik haar een naam onthield.  Ik wilde haar stem laten klinken als een gedachtestroom.  Ze komt uit een provinciale plek en landt in een grootstad die ze niet vat, een plek waar kunstzinnigheid, op de meest donkere momenten, uit mondt in wreedheid.  Enkel  wanneer je zo diep in het hoofd zit van iemand kun je als lezer voelen hoe het was voor haar om daar te arriveren.

(…)

De personages vormen een synthese van mijn gedachten over de kunstscène in die tijd, ze zijn representatief voor wie er toen werkzaam was.  Sommige van de cameo’s zijn wel gebaseerd op echte kunstenaars.

Ilja Leonard Pfeijffer in gesprek met Veerle Vanden Bosch

Een roman schrijven is evengoed te vergelijken met emigreren.  Het is een soort reis.  Dat heeft erg veel te maken met de manier waarop ik schrijf.  Ik vertrek niet vanuit een uitgewerkt schema dat ik daarna ga invullen.  Het groeit op een organische manier vanuit een idee dat in eerste instantie redelijk vaag kan zijn.  Daardoor is het voor mij ook een avontuur, en ben ik op een gegeven moment heel benieuwd hoe het gaat aflopen.  Een heel erg spannende, maar ook tijdrovende en inefficiënte manier om een boek te lezen, is het zelf te schrijven.  En als de laatste punt gezet is en alles klopt, dan heb ik het uit.

Etgar Keret in gesprek met Michaël  Bellon

Schrijven heeft veel functies. Een ervan is bijvoorbeeld datje vreemde gebeurtenissen die geen zin lijken te hebben, toch van betekenis kan voorzien.  Met ‘toeval’ als uitleg kan ik namelijk moeilijk leven.  Als iemand mij op straat plots in het gezicht mept, dan wil ik daar meteen een verhaal over schrijven dat de reden en het belang van dat vooral duidt.  Verder is het zo dat wij in ons leven heel eel van de dingen die we graag zouden doen, toch maar laten.

(…)

Maar verhalen zijn emotionele laboratoria waarin je wel kan doen wat je wil zonder mensen te kwetsen.  Door te schrijven kom je meer over jezelf te weten. Dat is angstaanjagend maar ook heel uitnodigend, en ik wil er niet aan weerstaan.

(…)

Ik schrijf ook veel verhalen over zelfmoord terwijl ik zelf nooit zelfmoord zou plegen.  Telkens gaat het om existentiële momenten waarop mensen zich afvragen :’wil ik dit leven wel?’

Als ik moet kiezen tussen een goede roman van vijfhonderd bladzijden of een nog iets beter verhaal van twee bladzijden, dan kies ik voor de twee bladzijden. Vertel gewon wat je wil vertellen en stop dan. Als ik les geef, overkomt het me dat ik een onderwerp al na twintig minuten helemaal heb behandeld. 

Edward St Aubyn in gesprek met Kathy Mathys

… ik kan me vooral vinden in de woorden van de dichter Shelley. To imagine what we know, verbeelden wat we weten: dat is de essentie van literatuur, vond hij.  Ik wil vooral graven in mijn eigen leven.  I want to inscape, not escape. Totaal nieuwe werelden scheppen, interesseert me niet.  (…)

Je zou denken dat het me opluchtte om die boeken over mijn leven te schrijven, maar in eerste instantie voelde ik me veel slechter dan voordien.

(…)

Ik heb meteen gekozen voor de derde persoon omdat het inderdaad wat afstand schept. (…)

Dat is de grote kracht van de roman: je kunt dingen laten zien die je niet in een autobiografie kan tonen.  Ik denk niet dat de lezer geïnteresseerd is in een hysterisch is-verhaal vol zelfmedelijden.  Ik ben me altijd heel sterk bewust geweest van mijn verantwoordelijkheid tegenover de lezer.

(…)

Maniakaal observeren, me andere stemmen aanmeten bij gebrek aan een  stevige identiteit: het zijn dingen die van pas komen als schrijver.  Dat ik nu zo goed stemmingswisselingen bij personages kan evoceren, stamt ook uit mijn kindertijd.

Tomi Ungerer in gesprek met Hans Cottyn

Voortdurend je stijl veranderen helpt niet om je naam te vestigen.  Gelukkig ben ik gedisciplineerd geweest.  Je kunt het lezen voorstellen als een driehoek.  Eén hoek is enthousiasme, één discipline, en één pragmatiek. Iedereen kreeg één talent, minstens één.  Ik heb er misschien te veel, en alleszins te veel ideeën.  Dat is mijn probleem.  Maar hard werk is veel belangrijker dan talent.

Jon Kalman Stefànsson in gesprek met Maria Vlaar

Ik ben bijna alles vergeten wat ik geschreven heb. Ik schrijf in een droomtoestand en ben me nauwelijks bewust van wat ik doe.  Zodra ik begin te schrijven gooi ik alle plannen die ik van tevoren maakte en alle personages die ik heb bedacht overboord.  Ik ga naar binnen, binnenin mij ontstaat de taal. Het is een poëtische, intuïtieve manier van schrijven. Onvoorspelbaar en onlogisch.

(…)

Schrijvers hebben de taak om de mensen te laten voelen dat er maar één ‘tijd’ is, waar wij middenin zitten.  De mens is vol herinneringen en gedachten aan de toekomst en nooit alleen maar in het heden.  Ik wil het verleden herinneren en naar het heden brengen.

Michael Cunningham in gesprek met Peter Jacobs

Ik geef les in creatief schrijven. Wanneer ik mijn studenten uileg hoe ze een personage moeten ontwikkelen, hamer ik erop dat ze moeten weten wat het wil.  Zelfs al lijkt het personage het zelf niet te weten, toch moet de schrijver het weten.  Zonder verlangen is er geen verhaal.  Met mensen die niets willen bouw je geen verhaal. Het hoeft geen groot verlangen te zijn.  Madame Bovary wilde gewoon naar feestjes gaan en toch werd ze een reus van een personage in de wereldliteratuur.  Ons verlangen naar meer meer is wat ons interessant maakt.

(…), om over een personage te kunnen schrijven, moet ik het zo goed kennen dat het autobiografisch aanvoelt.  (…) Je hoeft dus niet in een houthakkerskamp gewerkt te hebben om erover te schrijven.  Maar je kunt niet overtuigend schrijven over een emotie die je niet zelf gevoeld hebt.  Als je nooit  verliefd bent geweest, schrijf dan niet over liefde.

(…)

Het is goed voor een romancier om met een zekere dosis twijfel te leven, met het gevoel dat het beter kan. Zelfs een grote roman van Tolstoj kan beter.