Actualiteit, geschiedenis, een knipoog. En dat allemaal doorelkaar. De maatschappij is al ingewikkeld genoeg zonder dat deze historicus zich ermee bemoeit. Toch ga ik het proberen. Ik schrijf graag, vaak voor vakbladen, af en toe voor kranten. Dit alles onder het motto van Multatuli: 'ik wil gelezen worden'.
10-10-2008
âMein Kampfâ van Van Temsche
Dit artikel schreef ik tijdens het proces van Hans van Temsche. Het artikel waarnaar ik verwijs stond in 'de Morgen'. Dat staat nog op de abonneesite van die krant, en ik mag auteursrechterlijk dat artikel natuurlijk niet plaatsen. Hopelijk is mijn verhaal evengoed duidelijk. Hans van Temsche werd veroordeeld voor de brute moord op de tweejarige Luna en haar oppas Oulematou. De toevallige passante Songül raakte zwaar gewond. Van Temsche trok gefrustreerd Antwerpen in met een jachtgeweer en pleegde zijn daad uit racistische motieven. Tijdens de rechtszaak bleek dat hij nazistische parafernalia op zijn kamer bewaarde die hij van zijn grootvader zou hebben geërfd.
Zinloze zingeving In de media is er veel aandacht voor het racistische karakter van de moorden die Hans van Temsche pleegde. Dit lijkt de aandacht af te leiden van het onnoemelijke leed dat de moordenaar zijn slachtoffers en hun families aandeed. Sneeuwt hun afschuwelijke situatie niet onder in allerlei juridische haarkloverijen? Echter, juist het feit dat de enige overlevende aan dat racistische karakter van zowel de moorden als de dader een bijzonder belang hecht, rechtvaardigt die aandacht. Nog los van de juridische afwegingen is het maatschappelijke belang van een veroordeling op basis van racisme dan ook een ankerpunt in dit proces. Wellicht zorgt het voor een catharsis in de samenleving, zoals terecht door Luk Vervaet vrijdag jl. in de Morgen werd betoogd. Ik krijg het echter niet voor elkaar om in dit verband zingeving samen met de namen Oulematou, Luna en Songül op papier te zetten. Dat is een troost die schraler is dan een lege plek aan tafel.
Bezopen racisme Het racisme van Van Temsche zou een bezinning van de maatschappij teweeg kunnen brengen. Meervoudige moordenaars in koelen bloede zijn voor mijn boerenverstand altijd gedragsgestoord, wat het leger psychiaters daar verder ook over mogen denken. Maar deze gedragsgestoorde besliste wel zijn frustratie af te reageren op allochtonen. Dat maakt de moordpartij niet erger, iets ergers dan moord bestaat namelijk niet. Het verzwaart wel de strafmaat, net zoals iemand die een verkeersmisdrijf met dodelijke afloop op zijn geweten heeft, zwaarder wordt gestraft als hij gedronken heeft. Dat zou één van de uitkomsten van dit proces moeten zijn, dat racisme in de beleving van de maatschappij net zo verkeerd is als straalbezopen achter het stuur zitten. Daarvoor moet wel dat racisme worden aangetoond.
Nuance? En al lijkt dat overduidelijk, het beeld van een racistische moordenaar wordt ook genuanceerd. Zo zou hij weliswaar het boek Mein Kampf op zijn kamer hebben en in het bezit zijn van een SS-dolk, maar dat waren souvenirs van zijn grootvader. Bovendien is Van Temsche het Duits niet machtig, dus hoe moet hij dan beïnvloed zijn door de pennenvrucht van Hitler? Wel, juist dat feit onderstreept zijn abjecte ideeën alleen maar meer. Want waarom zou iemand een boek op zijn kamer bewaren dat hij niet eens kan lezen? Het gaat dus duidelijk om de symbolische waarde van het boek. Een boek dat staat voor de simplistische oplossingen van problemen, die in de geschiedenis tientallen miljoenen een ellendig einde hebben bezorgd. SS-dolken en exemplaren van Mein Kampf moeten bewaard worden in musea, waar ze met een mengeling van afschuw en onbegrip bekeken kunnen worden. Desnoods moeten ze worden bewaard op zolder, diep weggestoken in een doos, als voorbeeld van hoe het níet moet. Ze moeten niet rondslingeren op studentenkamers.
Mijn eigen nazi-document Ik heb ook een nazi-document van mijn grootvader geërfd. Het is een aanplakbiljet waarin de executie van zeven stakende mijnwerkers in Nederlands-Limburg werd aangekondigd, dat de bezetter aan zijn schoenmakerij plakte. Hij trok alle plakkaten van de muren in het dorp. Niettegenstaande het gevaar dat in een onderzoek naar de vandaal, het joodse jongetje dat hij liet onderduiken zou worden ontdekt. Ik bewaar de herinnering aan deze verzetsdaad in een doos op zolder. Ik heb hem niet in mijn kamer hangen, hoe fier ik er ook op ben. Als Van Temsche zijn parafernalia uit sentiment op zijn kamer bewaarde, bewijst dat hooguit dat hij afstand van de keuzes van zijn grootvader moet nemen, zoals ontelbare Europeanen na de Tweede Wereldoorlog hebben moeten doen. Of in een aantal gevallen zouden hebben moeten doen. Dat ze dat - zoals Van Temsche - niet altijd deden, bewijst het belang van het racistische element in dit proces alleen maar meer. Er is helaas nog veel bezinning nodig.
Onder de titel 'daank uuch sinterklaos' verscheen dit artikel eerder in 'Dagblad de Limburger', toepasselijk op 6 december. Het is een reactie op de 'sinterklaasrel' in Maastricht. Vlamingen opgelet, het gaat over taalchauvinisme in Nederland! De kwestie gaat over een Groningse inwijkelinge in Maastricht, die zich erover beklaagde dat de goedheiligman zich van het Maastrichts dialect bediende toen hij zich tot de kinderschare wendde. Er barstte een storm van protest los. Ik probeer in mijn artikel de Limburgers een spiegel voor te houden.
Daank uuch Sinterklaos
Nog even en dan verdwijnt de stoomboot weer stilletjes aan de horizon. De laatste stofwolk van pepernoten zal neerdwarrelen, en samen met de discussie over de Maastrichtse Sinterklaas bijeengeveegd worden om in het vuilnisvat van de geschiedenis te belanden.
Wonend in Antwerpen kreeg ik de discussie pas in een laat stadium mee. Mij eerste reactie nog altijd als volbloed Limburger was er een van verontwaardiging: waar bemoeit die hollandse madam (ik druk mij vriendelijk uit) zich mee? Een kramp waarin wel meer Limburgers zijn geschoten. Het is iets van de weinige dingen die als typisch Limburgs kunnen worden aangemerkt: meteen amechtig hijgend van verontwaardiging als iemand ook maar met een vinger naar Limburg, het Limburgs of de Limburger wijst.
Worsteling Gelukkig kon ik mij herpakken en de worsteling die men in de provincie voerde met het onderwerp bewijst ook al dat er kennelijk twee kanten zijn aan de zaak.
Ten eerste de Groningse mevrouw die de kwestie aankaartte. Ik kan mij voorstellen dat zij totaal verrast werd en zich terecht buitengesloten voelde. Dat ligt meer in de verrassing zelf dan in een diepgewortelde paranoia. Maar het legt ook de vinger op een zere Limburgse plek. Veel meer dan het bord de Limburgers heten u welkom aan de provinciegrenzen, valt er in Limburg aan gastvrijheid voor de anderen niet te beleven. Zolang ik mij kan herinneren worden mensen van buiten bijvoorbeeld bij de slager in het dialect aangesproken. Dat mag misschien geen regel zijn, het komt te vaak voor om van een 'extremistische minderheid' te kunnen spreken.
Kwetteren In vrienden en familiekring wordt ook in het bijzijn van anderstaligen vrolijk Limburgs gekwetterd, en dat komt behoorlijk ongastvrij over, zo blijkt maar weer.
Van de andere kant zijn daar natuurlijk de Limburgers zelf. Mijn Antwerpse vrouw is weliswaar beleefd gevraagd of ze onze Midden-Limburgse waterval wel kon verstaan, maar dat weerhield mijn familie en vriendenkring ik zelf incluis er niet van om gewoon Limburgs te blijven praten. En helaas kan dat ook niet anders. Als u geen Limburgs spreekt, stelt u zich dan maar eens de vraag of u met intieme vrienden of familie bijvoorbeeld Engels zou kunnen spreken. Bijna onmogelijk. Vroeg of laat vervallen we in onze moedertaal, of het nu Nederlands, Limburgs of Gronings is.
Taalchauvinisme Rest de vraag wat er dan met de Sint moet. Natuurlijk geeft deze hollandse mevrouw (het is nogal een belediging voor een Groningse, denk ik zo) er blijk van zich met haar familie in het culturele leven van haar nieuwe woonplaats te storten. Dat mag ik tenminste aannemen als ze naar de intocht van Sinterklaas gaat. Wilde ze zich niet in het culturele leven mengen, dan had ze wel een sint ingehuurd, of was elders gaan kijken. In Groningen bijvoorbeeld. En ze kan moeilijk beweren dat ze na vijf maanden Maastricht nog nooit iets van het roemruchte taalchauvinisme gemerkt had. Dat merken andere Limburgers zelfs in Maastricht. Enfin, één en één is dus twee en een gewaarschuwd mens telt daar ook al voor. Storm in een glas water dus, zal wel iets typisch hollands zijn. 'Wij' maken ons niet zo druk over dat soort dingen...nee nee...
Wat spreekt Sinterklaas? Of de Sint zich individueel tot de kinderen in het Limburgs moet richten doet niet terzake. Ik nam als kind voetstoots aan dat de Goedheiligman als vanzelf ook perfect mijn dialect beheerste. Het gaat om de rol van de Sint en naar mijn indruk beheerste de Maastrichtse sint die tot in de vingertoppen.
Waar het werkelijk om gaat is een herbezinning op dat typisch Limburgs. Wat mij opvalt is dat de Limburgers steeds meer op de Vlamingen beginnen te lijken. Onder het pantser van de gemoedelijke Bourgondiër schuilt een steeds verdergaand cultuurextremisme. Het Limburgs en de Limburger wordt steeds meer exclusief, en iedereen die hier komt wonen moet zich maar aanpassen aan dat typisch Limburgs. Een onderhand versleten liedje dat vandaag de dag grijs gedraaid wordt, ook buiten Limburg. Dat alleen al bewijst dat er niet zo iets bestaat als typisch Limburgs. Stilaan dringt zich een vergelijking met de taalstrijd in België op.
Taalstrijd? Onder het mom van taal en cultuur krijgen extremistische groeperingen steeds meer de overhand. Het Vlaams-Nationalisme gaat bijna automatisch hand in hand met racisme en zelfs fascisme. Pas nu ik in België woon, valt mij diezelfde tendens ook in Limburg op. Het is godlof nog niet zo ver gekomen, maar de voortekenen bedriegen niet. De spagaat waarin de progressievere Limburgers in de sinterklaasdiscussie verkeerden wijst daar al op. Limburg moet oppassen dat het cultuurgoed dat er in Limburg is, niet exclusief in handen vallen allerlei soorten extremisten, zoals in Vlaanderen. Daar is het bijna onmogelijk om als progressief nog Vlaams te zijn. Sterker, men dient zich zelfs met rabiaat conservatieve Franstaligen te verbinden om maar te tonen dat men niet tot de flaminganten behoort met hun vooral te onpas wapperende Vlaamse Leeuwen. Vertaald zou dat worden dat progressieve Limburgers zich eerder thuis voelen bij orthodoxe protestanten in de bible belt, dan in hun eigen provincie, waar Geert Wilders het Limburg-gevoel gekaapt heeft. En met de volkseigen discussies van de laatste dagen, voorzien van een stevige ondertoon van aanpassen of opkrassen gaat het wel langzaam die richting uit.
Cultuur is iets dat groeit en dat wij samen maken, in misschien twee generaties. Maar in elk geval vandaag. En als daar een Maastrichts sprekende Sint bij hoort, dan is dat mooi. Maar dat wil niet zeggen dat Sinterklaas dat om die reden alleen voor altijd en eeuwig moet doen. Misschien spreekt hij over 50 jaar wel Turks. Want daar komt hij per slot van rekening oorspronkelijk vandaan.
Ik ben Hugo Luijten
Ik ben een man en woon in Antwerpen (België) en mijn beroep is Docent geschiedenis aan de Fontys Hogescholen in Tilburg.
Ik ben geboren op 11/11/1969 en ben nu dus 55 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: .
Het feit dat ik historicus ben en uit Nederlands-Limburg kom, kleurt mijn kijk op de dingen.
