dé website met alle info over de West-Vlaamse processies Kaderend in het project van Heemkunde West-Vlaanderen willen we hier zoveel mogelijk informatie plaatsen, zodat iedereen wat kan terugvinden over processies in zijn eigen gemeente/regio. Via "zoeken in blog" (links op het scherm) kan je de juiste informatie terugvinden (probeer zowel met en zonder hoofdletter). Beschik je zelf over informatie, stuur dit dan op via e-mail, en we zetten het zo snel mogelijk op de blog. Een bijzondere aandacht is er voor krantenartikels. Een overzicht van systematisch doorgenomen kranten kan je vinden door "krantenoverzicht" in te tikken. Hoe meer artikels er op staan, hoe sneller er ook iets over jouw gemeente/regio terug te vinden zal zijn.
22-01-2012
uit 't Getrouwe Maldeghem, 9 mei 1920
UIT DUDZEELE.
Waarschijnlijk op Zondag der
Sacra[ments]processie zal de prachtige gotische kapel (bouwmeester Cauwe) ter
gedachtenis der gesneuvelde soldaten ingewijd worden. Mogelijk zal de eerw. Heer
Scherper[e]el, aalmoezenier en broeder van eenen gesneuvelden, het gewoond
omstandigheidssermoen doen.
Groote feesten te dier gelegenheid: men
spreekt zoo van 6 praalwagens, een met Tank
in werking, op te maken door eenen vernuftigen gedemobiliseerden soldaat,
van Dudzeele. Daar zal geen volk te kort zijn.
trefwoorden: Dudzele, Sacramentsprocessie, 20ste eeuw
Verleden Zondag ging voor 't eerst sedert vijf jaar
weer de vermaarde boetprocessie van Veurne uit.
't.Is een der oudste en eigenaardigste ommegangen
van Vlaanderen.
Volgens overlevering ging de eerste processie in de
middeleeuwen uit en wel ter eere van een relikwie van-het Heilig Kruis, door
een Vlaamsche graaf.aan de St-Walburgakerk geschonken.
Het oude verhaal deelt mee, hoe die graaf van het
Oosten terugkeerdend, door een storm voor de kust van zijn land werd
overvallen. Hij beloofde, zoo hij behouden mocht worden, de relikwie, welke hij
meevoerde, aan de eerste kerk te zullen schenken die hij ontwaarde.
Toen den orkaan over was en de zon weer de wolken
scheurde, blonk zeop het hooge dak
van Veurne's Sint-Walburga. De graaf ging aan land, verwittigde de
geestelijkheid die in stoet het hoog geschenk kwam afhalen. Elk jaar werd dit
feit door een processie herinnerd.
Maar tijdens de Oostenrijksche overheersching,
veranderde het karakter van den ommegang. Een soldaat van het garnizoen, zekere
Mannaert, had het bijgeloof van zijn tijd, en meende, dat de asch van een
verbrande hostie, op zijn hart gedragen hem onkwetsbaar maken zou.
Hij ging ter kommunie, spuwde de hostie echter weer
in zijn zakdoek uit en roosterde ze thuis.
Mannaert moet een soort waanzinnige geweest zijn,
want dadelijk daarna liep hij de straat op, om luid uit te schreeuwen wat hij
gedaan had.
Zijn berouw baatte hem niet. De ongelukkige werd
gestraft naar de zede van dien tijd. Menvoerde hem door de
stad en neep op elken hoe[k] met een gloeiend ijzer stukken uit zijn vleesch
Eindelijk werd het half geroosterde, wreed geschonden lichaam opgehangen.
Om de heiligschennis uit te wisschen, veranderde men
de processie van 't Heilig Kruis in een van boete. Vele burgers liepen blootsvoet,
in grauwe pij met een kruis op den rug in den stoet.
En die ge woonte bestaat nog.
De <<penitenten>> sluiten den ommegang
die eenige uren duurt. In boetgewaad, de kap over het hoofd en blootsvoet gaan
ze voort, gebogen onder een houten kruis. Er komen er van alle kanten, ook uit
Frankrijk en Engeland.
In de processie verbeeldt men groepen uit het Oude
Testament. Sommige spreken en zeggen met een sterk rythme en oud Vlaamsch
teksten uit den Bijbel op. Zoo ziet en hoort men de wijzen van 't Oosten, die
naar Jerusalem trekken, van Jezus
in gesprek met de <<doktoren>> enz.
Maagdekens wuiven met palmtakken en hun zilveren
stemmen heffen het <<Hosannah>> aan.
Uit den kloeken Sint-Nikolaastoren, die gelijk een
burcht. over de grillige gevels schouwt,
bomt de zware klok.
En natuurlijk is het dan kennis te Veurne, maar
tijdens de processie, die 's namiddags uitgaat, zwijgen de foorlieden en hun
orgels.
In het voorjaar van 1918 vreesde men voor Veurne. De
stad werd geweldig beschoten en er was
gevaar voor haar bezetting. Men had de kostbare gewaden der processie reeds in veiligleid
gebracht. De klokken warnn in den grond gedolven. Zeer veel inwoners trokken heen. 't Waren sombere dagen toen.
Maar dat leed is voorbij en weer gingen in het stedeke
achter 't verwoeste gebied en waar
zelf ook veel gedoode burgers en gesneuvelde soldaten sluimeren, duizenden
bezoekers zich verdringen.
Herlees eens de eerste bladzijden van Onzen feuilleton
Celestina's Offer; waarin Hans de processie
in 1914 soo schoone beschrijft.
UIT DE 'BELGISCHE STANDAARD
NOG OVER DE PROCESSIE:
't Weder en legde maar flauwkens aan; toch gelukte
de zon erin een gatje door de lucht te boren en den regen tegen te houden tot
na de processie.
Volk was er, ge 'n kunt niet meer: op de markt, in
de straten waar de proceesie[sic] voorbijtrok, kondet ge op de koppen dansen.
De oude Veurnaars weten niet te zeggen dat er ooit met de Boetprocessie méér
volk in de stad is geweest, als dit jaar.
Vier gendarmen te paard komen voorop en drijven het volk uit
den weg.
Zes thebaansche trompetten openen den stoet; daarna
het vaandel van de sodaliteit. Dan komt geheel het oud testament; onder de
profeten vallen eenige welgekozen tijpen op te merken, vooral de profeet Agus.
Me dunk dat David wat ernstiger zijn rol had kunnen aanpakken.
In t verdeelte van de processie t Nieuw Testament verbeeldend
springen eenige groepen in t oog die buitengemeen goed werden weergegeven: de Drie
Koningen, de Vlucht naar Egypte en bovenal
de Blijde intrede van Jerusalem. Het Hosannah van Veurne is niet zoo groot als
het Hosannah van Brugge, maar toch is het heel indrukwekkend.
Wat bovenal slaat, 't zijn de boetelingen in monnikenpij
die hun kruis slepen barvoets door
straten.
trefwoorden: Veurne, Boeteprocessie, H. Kruisprocessie, 20ste eeuw, middeleeuwen
RUYSSELEDE. Ommegang. Op H. Drievuldigheidszondag had de plechtige wijding en
herinrichting plaats van den alouden ommegang [der] H. Drievuldigheid al [
ter] gedachtenis onzer gesneuvelde soldaten. In 1[???] wierd te Ruyssleede het
broederschap gesticht der H. Drievuldigheid ter verlossing der slaven.
trefwoorden: Ruiselede, Drievuldigheidsprocessie?, 20ste eeuw
In de Gazette van Brugge, die wij met
blijdschap terug hebben gezien, staat er in beschrijving van den groep der
Hulde aller Volkeren, verbeeld door jongelingen met het vaandel van elk land:
<<Zou Duitschland erbij zijn? En wij
hoorden: Wij zouden t eruit sleuren Maar t was niet mee?>>
Waarde confrater, dacht gij niet dat de
menschen die gij alzoo hoordet langs den stoet, van die soorte waren die meest
den Duitsch hadden aangehangen?
Dacht ge ook niet dat die uitroeping (die wij
niet gehoord hebben) in strijd was met de leer der kerk: <<Alle Volkeren
zullen U (God) loven!>>
En dacht ge ook niet dat ook na den Franschen
tijd (1819) al wat Fransch was, moest uit den Stoet <<gesleurd>>
worden?
k En zou ook het vaandel van Duitschland (dat
eigenlijk niet meer bestaat) ook niet zoo gauw in den stoet laten zien hebben,
juist om dergelijke uitroepingen te vermijden, maar ze nu aanhalen gelijk gij
doet (of ze bestaan hebben ofte niet) bij eene godsdienstige betooging is met
spelden steken daar waar de menschen gekomen waren met rozen.
t Is de haat onder de volkeren die de oorzaak
is van den oorlog.
Wat meer is, dat alles is patriotaardsch en
valsch.
Er werden hier door de Engelschen plakbrieven
uitgehangen: doet geen zaken meer met Duitschland en ze waren zelven reeds te
wege te te doen en doen het nu volop, terwijl door de schikkingen van de marken
ons land nu wordt aangespoord zooveel mogelijk in Duitschland te koopen.
In dezelfde Gaz. van Brugge staat er dat het
H. Bloed eerst verdoken werd in het huis van M. Louis Halleux, maar de
Duitschers dat huis bezettende, nam de bisschop het op zijn eigene kamer.
De <<Rijve>> dat is het gouden
kistje en het hemeltje waarin de onschatbare pand wordt rond gedragen (bekroond
met de eigen krone van Maria van Burgondie) werd, geborgen in twee bakken met
ijzer beslagen, op een kruiwagen gevoerd naar het huis van M. Louis Ryelandt;
deze alleen en M. Stephaan Visart, zoon van den burgemeester, wisten wat die
bakken inhielden. Maar daar kwamen nu ook gedurig duitsche soldaten thuis
liggen en daarom was het nog eens van verhuizen, naar M. Ernest van Caloen en
eindelijk naar M. Michiel Dhont, den beeldhouwer die de bakken verborg onder
ouden rommel van zijne werkplaats tot den dag der duitsche vlucht.
De rijve was ongeschonden, alleen de zijde
waarop het kistalen buisje met het H. Bloed moest rusten was wat beschimmeld en
werd vernieuwd.
<<Binst de bezetting vroegen de
Duitschers, verschillige malen waar het H. Bloed was. Dit was onder ander eens
het geval met den hertog van Arenberg, die hier den duitschen kroonprins als
vleugelofficier vergezelde De huisbewaarder antwoordde telkens dat hij het niet
wist, hetgeen de waarheid was. De nu onttroonde keizer van Duitschland heeft
ook, op eenen Vrijdag, de H. Bloedkapel bezocht. Maar hij vroeg niet waar het
H. Bloed was. Zeker had men hem op voorhand verwittigd dat de vraag nutteloos
zou geweest zijn. De Duitschers verzaakten te lange laatste aan hunne herhaalde
vragen en schenen in den waan te verkeeren dat het H. Bloed naar een vreemd
land gevlucht was, terwijl, zooals men het komt te vernemen, het nooit Brugge
verlaten had, tot heil en zegen van onze vaderstad.>>
trefwoorden: Brugge, H. Bloed, 19de eeuw, 20ste eeuw
De dood is voorbij gevaren, en daar zien wij
den Halletoren weer met den Meiboom in de blauwe lucht, en hoor eens die
zegeklok!
Dat was nu toch oprecht de groote dag van het
vrijgevochten land.
En de Natuur had hem afgewacht om haar
winterkleed af te leggen.
Daar was het Meiezonneke, zoo vrij en zoo
blij.
En de menschen voelden t: het was voor de
eerste maal weer de oude goede tijd.
De poorten konden ze niet slikken die
wielrijders, die cheezen en die bankwagens.
Toen de koning 20 October in Brugge kwam,
vroeg men van waar toch zoo gauw al die vlaggen van daan kwamen, maar van waar
kwam nu al dat gerij!
Was heel Vlaanderen hier niet, men gevoelde
het dat het er toch had willen zijn.
En deze maal had het bestier, goed doorzicht
getoond: alle ijzeren wegen hadden menigvuldige treinen, eindeloos lang, en de
buitenmenschen reden in tweede klasse duitsche wagens
De ommegang van t H. Bloed zou maar in klein
formaat uitkomen, juist gelijk de gazetten, maar t was DE ommegang, er was zoo
maar een en men moest hem zien, nadat hij vier jaren weggedoken had gezeten.
Dat was nu de derde keer dat hem dat gebeurde,
eerst in den tijd der beeldstormerije, (men toont nog het huis waar de kostbare
relikwie alsdan verdoken zat op den hoek der Sint Jan Nepomucenes brug) dan in
den Franschen tijd en nu in den Duitschen tijd.
Niet juist omdat de Duitschers hem niet gaarne
zagen, want ze wenschten niets liever, maar omdat ze hem niet zouden hebben
kunnen zien.
Veel kleederen waren meegevlucht naar Engeland
en elders, veel was versneden voor dagelijksche rokjes en schortjes, vooral
de middeleeuwsche mannenkleederen hadden het moeten bekoopen en zoo was het
bijbelsch- en middeleeuws gedeelte heelemaal achtergebleven.
Het H. Bloed werd eerst gedragen door de
bisschoppen van Brugge en van Gent, later door andere vooraanstaande
geestelijken. Op andere jaren waren ook vreemde bisschoppen in den stoet.
Ik las dat de rond ofte ommegang dezelfde was
als in 1150, toen de Grave van Vlaanderen met den onschatbaren pand uit
Jerusalem in Brugge toekwam.
Maar k meende dat hij alsdan rond de vesten
ging, hetwelke nu toch niet meer kan zijn, dewijl daar uitgenomen langs den
Dijver, geen weg meer is.
Maar t was toch ongeveer dezelfde ronde die
men nu ommeging: van de hoofdkerk, die dan nog niet bestond naar het Zand, nu
het Statieplein, dan langs de Noordzandstraat alover de Markt naar den Dijver
toe en alover Simon Stevensplaats door de Steenstraat weer over de Markt naar
den Burcht, waar de zegen gegeven wordt met het H. Bloed om het dan weer voor
een jaar in zijne kapel neer te zetten.
Al zoekende naar den ouden weg vind ik in Rond
den Heerd, nummer van 1 Mei 1819 [sic: 1886], het volgende:
<<Gelijk het op dezen dag (3 Mei) een
driedobbele feestdag is, zoo viert men te Brugge eenen driedobbelen vijftigsten
verjaardag, te weten: 1e van de herstellinge van den dienst van t heilig
Bloed, 3 Mei 1819; 2e van de herbouwing van de capelle van t heilig
Bloed, in Maarte 1819 en 3e van t herkiezen van heilig bloedmannen,
of van de edele confrerie, 10 en 17 April 1819.
Ten naasten jare, 1869 zal t vijftig jaar
zijn dat het heilig Bloed weerom te voorschijn kwam, en men spreekt van een
plechtigen jubilé, te dier gelegenheid te vieren; mocht het waar zijn.>>
En t is waar geworden!
Dit
jaar 1919 verleden Maandag, moest dus een honderjarige jubilé gevierd zijn
geweest, ware de oorlog er niet tusschen gekomen.
Men had het daarom wel kunnen herinneren. Maar
zoude er wel een Bruggeling aan gedacht hebben!
De oorlog heeft al meer zulke verstrooingen
meegebracht.
Wat wij ook nog vonden is dat in het jaar 1585
de straten en Markten bij den doorgang van de processie moesten geruimd en
gezuiverd worden.
Dat zou dan willen zeggen dat er geene kramen
op de foor mochten, zoodat men denken mag dat de Meifoore alsdan nog niet
bestond.
Men zei en schreef dezer dagen dat het eene
boetprocessie zoude zijn.
Inderdaad, er sloten zich achter iedere
parochie een groep mannen en vrouwen aan, die luidop den rozenkrans baden.
In 1585 was het ernstiger: Den almachtige te bidden en te bewegen tot
nederleggen van deze inlandsche oorloge ende reduceren van de rebellen van
zijne Majesteit.
Laat ons hopen dat het toekomenden jare niet
zal zijn om de Bolsjevisten te reduceeren .
trefwoorden: Brugge, H. Bloed, 16de eeuw, 19de eeuw, 20ste eeuw
TE BRUGGE zal de H. Bloedprocessie uitgaan
op 5 Mei Het is geen twijfel dat er een groote toeloop van volk zal zijn om
naar de beroemde processie die sedert 1914 niet meer werd gezien, te gaan
kijken. Ingezien de omstandigheden zal echter het bijbelsch gedeelte van de
processie worden afgeschaft.
Roozebeke had ook zijn vermaarden ommegang ter
eere van Onze Lieve Vrouw. Maar daar wilde ik nooit naar gaan zien en k zal je
vertellen waarom niet.
Toen in 1382 de slag van Roozebeke plaats had,
verloren de Vlamingen dezen, zegt de legende, omdat de Franschen de hulpe van
Maria ingeroepen en ontvangen hadden. Onze Lieve Vrouw bracht verwarring in de
Vlaamsche troepen door ze met een onzichtbare koorde in hun beweging te
belemmeren.
De Franschen schreven dus hun zegepraal aan O
L. Vrouwe toe en gingen haar in de kerk van Roozebeke danken Zoo is de
oorsprong van den ommegang aldaar. En de menschen, die zich naar Roozebeke
begaven, beevaarten dus ter herinnering aan een eigen nederlaag. Nu weet ik
wel, dat men daaraan niet meer dacht, maar in elk geval bewijst het weer eens
hoe weinig onze historie doorgedrongen was
trefwoorden: Westrozebeke, Onze Lieve Vrouw, 14de eeuw, 20ste eeuw
Kortrijk ontwaakte onder n luister van vlaggefooien en
weelderige versieringen.
Op Sinte Maarten wapperde een tros van nationale kleuren,
aan de 4 hoeken van den scherpen toren Van uren in t rond zag men ze vlotten.
Wijd en zijd wist men dat er daar iets bijzondere ging gebeuren t Volk van aan
den Kezelberg, waar ik in vacantie was, kon maar niet zwijgen van de groote
feeste die in de Leiestad voorbereid werd. Allen wilden ze zien. Men riep het
tot malkaar: <<Gasie ook na dinhaling van t standbeeld?>> Mijn
onkel Karel, zijne kinderen Gusten, Miel, Flista en ik, trokken s morgens te
voet tot aan Bisseghem. O, welke processie langs de Hollestraat van Moorseele
en Gulleghem! Vaders in hunne hemdsmouwen, moeders met kinders op den arm of
aan de hand, meisjes met panders beladen. Na wat rusten en eten te moeders,
ik woonde te Bissegem, zetteden wij, mijn vader, moeder, mijn broere Maurits,
mijn zuster Marie, de vorigen en ik, onzen weg voort naar Kortrijk.
t Is of het nog vandage ware! k Reisde al zoo graag en k
was nochtans zoo jong. Die liefde is mij bijgebleven, nu ik al meer dan drie
maal zoo oud ben, ontzie ikt niet vijf uren te doen met <<t zand
konvooi>> vlaamsche uitdrukking voor te voet gaan. t is of ik ze nog
zie al die vlaggen: op den Tribunaal, op de Statie, op t Stadhuis, op St
Michiels, op dHalle, op O.L. Vrouwe op de opengebare gebouwen, op al de
hôtels, op al de voornaamste huizen van de stad. De groote markt was prachtig
versierd. Gedichten, bloemslingers, venetiaansche lantaarns met vetpotjes in,
hingen op de balkens, aan de buitenvensters. t Krioelde van volk, aan de ramen,
op de daken, overal, waar er een plaatske vrij was om alles gade te slaan. Er
waren daar Hollanders, Franschmans, Brusseleers, Gentenaars, Antwerpenaars,
Luikenaars, Namurois en Arlonnais, ja, geheel Belgie was vertegenwoordigd en
uit alle rangen en standen.
k Hoorde daar van alle soorten van talen, mijn
kinderverstand was veel te weinig ontwikkeld om van dat gezwatel iets te
verstaan. Mannen in blinkende uniformen liepen er rond, t waren officieren en
muzikanten van Yper, Roubaix, Tourcoing, Lille, heeren met hooge buizen en een
strekje op hun pitteleer drumden tusschen ons, t waren de officieelen van t
komiteit, zoo had mijn onkel verteld.
t Was er een leven en geveld, een oorverdoovend gebabbel.
Eensklaps een trompetgeschal, een signaal. Een indrukwekkende stilte. Mijn
nonkel heesch mij op zijn schoere (schouder). Daar rechtover Laigneils winkel
zag ik iets wit: een laken boven een massa. Al met eens werd het opgeheven en
toen zag ik, o, iets zoo schoon, k kon mijne tong niet bedwingen, k riep: <<nonkel,
vader, Maurits, Marie, maar kijkt ne keer, wat grooten paster, en die neune, en
die vrouwe met heur kindje, in den schoot, maar kijkt ne keer, hoe wit dat
alles is; t es zeker al marmer.>>
k gaapte erbij en k hoorde klappen van: <<de
beeldhouwer verdient alle hulde, t lijkt sprekend Monseigneur De Haerve en het
geheel is wel gelukt>> O, t was een van die steun pilaren der H. Kerk
dat ze vierden, mijn godvruchtig hartje was zoo ontroerd.
t Is of hoorde ik nog den klank van de redevoering, of ik
nog zie en hoor de daverende toejuichingen, het bazuingeschal met de
Thebaansche trompetten op St Maarten, t is of hoorde ik nog de lieve écho van
de Brabançonne. Vader zie mij dat die eerwaardige zooveel goed gesticht had in
Belgie en elders; hij had de doofstommen leeren tellen, spreken met de vingers,
hij had de blinden leeren lezen, muziek spelen. Om zijn aandenken te
vereeuwigen had men dit gedenkteeken geplaatst.
In de gothieke zaal van t mooi Stadhuis was er eene
tentoonstelling. s Namiddags en gedurende acht dagen waren er in Kortrijk
muziekuitvoering en openbare volksvermaken. t Is of ik ze nog hoor die
doofstommen, ze kwamen van rond Brussel; t is of ik ze nog zie leiden die
ongelukkige blinden op de kiosk, en dat ik nog hun droefgeestige wee klage
hoore, k zie nog die welverdiende ovatie, dat wuiven met zak doeken (ze waren
uit Ronchin), k ben nog onder den indruk van dat puik muziek uitgevoerd door
de 120 mannen van de welbekende Ypersche harmonie. k Zie ze nog met hunne
reutelaars reutelen; k hoor nog die nabootsing van den trein die zich beweegt,
die rolt, die stopt; k hoor nog het melodische geluid uit de schoone
harmonicas van daccordéonnisten koor van Roubaix Glorieux, en eenige
Kortrijkzanen stegen met een ballon op, op de Korenmarkt.
Op een zeker hoogte, zag men hem toeren maken aan een stok
onder de mande. De toeschouwers volgden met verbazende spanning die bewegingen,
met schreeuwde van: t Jeemenis Maria, oh, Heere toch, hoe es t meuglijk, moâ
minschen, zie, je gaat tegen den torre vliegen. Glorieutje steeg hooger en
hooger en toen het in de wolken ging verdwijnen zag men hem een eeregroet maken
De algemeene verlichting van St Maarten, de Markt t Stadhuis, t Plein, t St
Joris park, de Statie, het Justitie Paleis gaven een tooverachtig uitzicht aan
Kortrijk. Een allegoriesch vuurwerk dat zoowel weergaf al die mannekes, al die
meisjes. Mr De Haerne stool dien eersten dag de feestelijkheden.
Hoeveel herinneringen zijn ook van naderhand aan die streke
verbonden.
Met moeder bezocht ik de put- en bloedkapellekes tegen den
Pottelberg, potje Madeleine, t oud kerkhof; we bedevaartten, al door de
Kortrijksche velden, naar Aelbeke, in t weerkeeren raapte ik kastanjes in
Bethunes boomrijke dreve; mijn broers en zusters leidden mij naar St Job te
Heule, naar de beroemde en wereldbefaamde O.L. Vrouwe van Dadizeele.
Dagen van gebed, dagen van vroomheid, dagen van genoegen.
De lotingstijd brak aan. Aan t hoofd een Vlaamsche
accordeonnist en onder t zingen van geestige liedjes geraakten we ons
getwintig lotelingen, in het bekend zaaltje voor den trommel. Den een nam een
goeden nummer, de ander een twijfelachtig en de slechten een
<<erin>>. Zoo was het met mij Ik moest onzen Koning dienen, gelijk
wij ten dien tijde zeiden. Moeder was droevig haren oudsten van 8 kinderen en
haren eenigen broodwinner te moeten missen, misschien keerde hij bedorven
terug, misschien nooit meer.
Van toen af was ik dat bedeesd ventje niet meer k Werd een
man.
En weer gingen jaren voorbij. t Werd Augustus 1914. (Wordt vervolgd)
(vervolg op 23 januari bevat geen verwijzing naar een processie, tekst is van Richard Decuyper)
trefwoorden: Kortrijk, Sint-Maartensprocessie, 20ste eeuw
op zondag 16 Augustus, daags na O.L.V.
Hemelvaart, s nam. om 5 ure
In 1304, binst den hevigen slag die onde[r]
den Pevelberk geleverd wierd, deden graaf Philip van Tiedi en de brugsche
strijders belofte alle jare 36
pond was te offeren aan O.L.V. van de Potterie op den 15
Oogst, zoo de zege hun bleef Die belofte wierd gehouden en wordt het nog op
onze dagen
De chronieken en oude schrijvers melden [dat]
de Brugsche vrouwen met hunne kinderen in het witte gekleed, de keers gingen
offeren.
De beloftestoet gaat uit de kapelle van
Blindekens, een godshuis door Kobrecht [sic] van Bethune begiftigd, en langs
weg zingen de brugsche vrouwen, op een voois van de jaren 1300, een gedicht van
Dr Eug. van Oye, luidend als volgt:
Diep
in rouw en leed gebogen,
Moedermaagd,
Gebenedijde,
Ach,
gij weet hoe zwaar om dragen
Laat
uw milde erbarmingsstralen.
Heffen wij de weenende oogen. o Vrouw der
smert,
Gij, wie zeven zweerden snijden door t
brekend hert,
t Wegen is en t wreede knagen in t
moederhert
Over t kostbaar zegepralen van t Vaderland.
Op ten hoogen, op tot U in onzen nood
Medelijden! red onz mannen uit den dood:
Hoor ons klagen! van vergoten kinderbloed!
Nederdalen! Bid voor ons, Maria zoet!
Gelijk in 1304, zoo willen wij, in 1914, op
den, oogenblik dat de woeste duitscher tegen alle recht, het grondgebied van
ons Vaderland schendt, en dat ons leger hem een heldhaftigen en zegevierenden
tegenstand biedt, bij de uitvoering der belofte van 1304, ook een
smeekbetooging voegen om den zegen Gods, door de bescherming van de Moeder van
Smerten, over [l]egerscharen te bekomen.
trefwoorden: Brugge, Blindekensprocessie, 20ste eeuw
Emelghem.
Toen zondag morgend, rond 4 ure, eenige vrienden zich naar den ommegang van
Lichtervelde begaven, vonden zij tusschen Emelghem en Ardoije eene hoeveelheid
schoijen rogge op de tramlijn staan. Beeten waren uitgetrokken en insgelijk op
de tramlijn gesmeten. Een wagonnetje dat op een zijspoor stond, wos [sic]
omgeworpen en belemmerde den weg. De daders dier schelmstreken zouden dronke
personen zijn.
Geschiedenis
van het wijdvermaarde Christusbeeld van Damme.
Vinding
en vereering van het mirakuleus Christusbeeld
(Vervolg)
In 1762 kon het magistraat van Damme de
misbruiken niet meer dulden. bij gevolg kwam er van hunnetwege een verbod
waarbij de processie over de vaart niet meer mocht trekken Z[e]lfs wierd vna
hen een anderen processieweg aangewezen. Maar de arbeiders der Brugsche
Vischmarkt stonden er tegen op, en deden klachten bij den Raad van Vlaanderen.
De raadsheeren hadden de zwakheid die klachten in acht te nemen en de eischers
te ondersteunen.
Eindelijk vereenigde zich het magistraat met
den pastor en de kerkmeester, en verzochten den Bisschop van B[r]ugge orde te
stellen aan deze plechtigheid. Mgr. Brenart, alles wel overwogen hebbende,
verbood bij dekreet van 4 Juli 1778 het beeld van den autaar af te doen; het
uit te stellen te midden der kerke en in de processie om te dragen. Daarenboven
stelde hij vast dat de processie een anderen weg moest nemen. Eenieder vond
deze bevelen hoogst redelijk en Dammenaars waren er over tevreden.
Maar zij waren niet tevreden over een
keizerlijk dekreet van Januari 1786, waarbij Joseph II al de kermissen
afschafte, gansch het land door, en ze stelde op den tweeden zondag na Paschen.
Deze schikking verhinderde hunne plechtigheden. Zij waren niet min ontevreden
over twee andere dekreten, het eene van den 8 Ap[r]il, het zelfde jaar, waarbij
de Keizer al de broederschappen, en het andere van den 10 naastvolgende Mei,
waarbij hij al de processen [sic: processies?] afschafte. Alzoo moesten nu de
oudvermaarde kermis, en de confrérie van Damme onderblijven! Maar het
spreekwoord zegt: Wat geweldig is, blijft niet duren: VIOLENTA NON DURANT.
Keizer Joseph verdween van het wereldtooneel, en de e[e]uwenoude inrichtingen
van Damme bleven stand houde[n].
Hedendaags bestaat er, in den loop des jaars,
nog toeloop van geloovigen om het H. Kruis te eeren. De toevloed is zeer groot
op Sint Jansdag en op den derden zondag van Juli. Beide dagen worden onder
ander gevierd door eene plechtige processie. Het oude genootschap van het H.
Kruis bestaande, ten meestendeele, uit leden van Brugge, komt, telkens, met
waaijende banier, naar Damme om het H. Kruis te dragen. Deze mannen worden
vergezeld door eenen jongeling, verbeeldende eene engel, die, binst de
processie, spreuken betrekkelijk de passie uitgalmt.
Op andere tijden des jaars ontwaart men ook
menige pelgrims, die den bedeweg tot het Christusbeeld van Damme bewandelen.
Zelfs begeven sommigen zich veel liever ter bedevaart op de gemeene dan op de
feestdagen, omdat zij alsdan beter en zonder hindernis hunne godvruchtigheid
kunnen voldoen.
De toevloed tot het Christusbeeld is in stand
gebleven door den zegen van mirakels. Immers op een paneel geplaatst in den
Kruisbeuk, vind[t] men eenige wonderwerken vermeld, die God gedaan heeft ten
voordeele van dezen die hunnen toevlucht namen tot den gekruisten Zaligmaker
voor zijn heilig Kruisbeeld (1). Zie hiernevens het verhaal van deze mirakels
en de bijgevoegde print die ze voorsteld.
MIRAKELS OF WONDERHEDEN WAAR DOOR GOD DE
VEREERING VAN HET CHRISTUSBEELD GEZEGEND HEEFT LETTERLIJK OVERGENOMEN ZOO ALS
ZIJ MET VERKORTINGEN GEPRENT ZIJN OP EEN PANEEL IN DE KERKE VAN DAMME.
1 Een schipma tussche Armdee sluis wier zoo
testor viel va de mastboo needri ee groote groote flaulte zoo dat me ghee leve
e zich III huere lac wier te roepe o zoet + va Dne ontferme mys daer by
genesede vereest.
II. Mathus haghebaert gebuer daer hy vrooete
con hem pine in ade sin leede zoo dat me moste thuis draeghe gheduere ee lach
tydt hy belooft het helich + va Dae te bezoeke up alle de helighe + dach wie
gheso.
III Een kindt gheen jaer hout zynde de welcke
up ee nacht zeer crees en ghaf hem ee rynck o hem te paye en de Kynd zwalleze
in as de moedre stont up vact de Kyndt ove doed toe rype O heilige + va Dae en
brocte hier en wir ghesot
IV Adriaen huuse Daneels zone van Warregem die
wir zoo ziecht up ee sproeck geduer w of XIII daghe dat me ghee lyf en zach en
lach een jaer en ee maedt beloofde zoete + va Dae te bezoeke dus ghedaen wir
ghesont.
V. Maegeheriete t wijf va Cornelys va meeghe
die begort was met levende Kyde en vylts een ziechte x daghen zodr voetsel as
sallie ghesod in kermel, wir te roepe O zoete + van Dam en t Kindt hadde
Keerstdom
VI Aernoudye dochtere an wyle win va
boukernot wuenende i ooscam abacht gheheel bent was twee jare lanc zoe belooft
het helich + va Damme en wasse heeft en te coem verzoucke alzoo zae (terstond)
wir te ziene.
DEZELFDE WONDERHEDEN IN ONVERKORT VLAEMSCH
GESCHREVEN.
1 Een scheepvaarder tusschen Armuide (St Anne
ter Muiden) en Sluis, wierd zoo bestormd. dat hy van den mastboom neder viel in
eene groote flauwte zoo dat men geen leven (in hem) en zag drie uren lang Hy
werd (begon) e roepen: o zoete Kruis van Damme ontferm u mijner; daarbij
genesende rees hij op (stond hij op).
2 (Het) gebeurde (dat aan) Mathys hanghebaert
daar hij vrocht, pijne kwam in al zijne leden. zoo dat men (hem) moest naer
huis dragen gedurende een langen tijd. Hij beloofde het heilig Kruise van Damme
te bezoeken op alle de heilige Kruisdagen (en) wierd gezond
3 Een kind geen jaar oude zijnde werd op een
nacht zeer te krijschen, men gaf het eene ring om het te paaien; en het kind
zwolg hem in. Als de moeder op stond vond zij het kind bijkans dood; toen riep
zij o heilige Kruisse van Damme en bracht (het kind) hier en (het) wierd gezond
4. Adr[i]aan buusse, Daneels zoon van Wareghem.
die werd zoo ziek door eenen sprong. d[a]t men gedurende 10 of 12 dagen geen
leven (aan hem) en z[a]g en (hij lag een jaar en een maad, hij beloofde (het)
zoete Kru[i]s van Damme te bezoeken, aldus gedaan (hebbende) werd gezond.
5. Margheriete, het wijf van Cornelis van
Meighem die begord was met een levende kind viel in eene z[i]ekte, (blijvende),
10 dagen zonder (ander) voedsel, dan salie gezoden in kermelk wierd te roepen:
o zoete Kruis van Damme en t kind had t kerstdom
6. Arnoulnine, dochter van wijlen Win van
Boukernot, wonende in Oost Camp ambracht. was geheel blind. twee jaar lang: zoo
belooft (zij) het heilig Lruis [sic: Kruis] van Damme een wassen hoofd en (het)
te komen bezoeken. Alzoo werd terstond te zien.
trefwoorden: Damme, H. Kruisprocessie, 18de eeuw, 20ste eeuw
Geschiedenis
van het wijdvermaarde Christusbeeld van Damme
Vinding
en vereering van het mirakuleus Christusbeeld
Volgens eene oude overlevering, hebben de
schippers van Damme het mirakuleus Kruis uit de zee opgevischt, toen deze nog
hunne stad bespoelde.
In welk jaar kunnen wij, bij middel der
oorkonden, niet juist bepalen. Uit een document in t hospitaal van Damme
bewaard, vernemen wij dat, ten jare 1339. het wonderdoende Kruis ter Onze Lieve
Vrouwekerk van Damme vereerd werd. Een man, Jacob Stul bij name, geboren of
wonende te Bazel had voor thelich Cruus Onzer Vrauwen Kerke ten Damme eene
lampe doen hangen. misschien wel uit dankbetuiging voor eene bekomene weldaad
Een handschrift waar er van t mirakuleus
Kruis van Damme sprake is, berust onder de oorkonden van t Bisdom van Brugge. Daar
staat vermeld dat de nering der Damsche Schippers in bezit was van eene kapelle
waar het door hen opgevischte Kruis bewaard wierd.
Dit heiligdom was waarschijnlijk eene van de
menigvuldige kapellen die voortijds in Onze Lieve Vrouwekerk bestonden.
In 1566 brak de beeldstormerij los, en
verwoeste de H. Kruiskapel.
Maar eenige vurige christenen hadden tijd
gevonden om het kostbare Christusbeeld te verbergen en het derwijze aan de
vernieling der Calvinisten te onttrekken
Intusschen verlieten de zeevaarders de stad
Damme en zetteden zich te Brugge neder; zij werden er aangenomen bij de nering
der Vrijschippers onder den naam van arbeiders van de Vischmarkt.
Toen de landberoerten gestilt waren,
herstelden de parochianen de verwoeste O. L V. Kerk. Zoodra kwam de verborgene
schat het wonderbaar Kruis te voorschijn. Pastoor en Kerkheeren plaatsten het
op den autaar der noordbeuk waar het hedendaags nog ter vereering uitgestelt
staat.
Bemerken wij hier dat, aangaande de
omstandidheden [sic] der bovenverhaalde onteering de plaatselijke overlevering
met de schriftelijke geschiedenis niet overeenstemt. Van oudsher verhaalt men
te Damme dat de razende Geuzen na de Kruiskapelle afgebrand te hebben, het Kruis
aan stukken sloegen, De Zusters van het Hospitaal verzamelden bij nachte de
stukken en brachten ze naar de kerk terug, toen de ketters verjaagd waren. Na
de herstelling van het wonderbeeld. richtte de geestelijke overheid, tot
uitboeting der beeldschending eenen feestdag op met processie die op den derden
Zondag van Juli, telken jare, gevierd wordt.
De schippers die zich te B[r]ugge gevestigd
hadden keerden naar Damme niet meer weder, tenzij als pelgrims. om het H. Kruis
te eeren. Zij lieten nooit na hunne oude vaderstad te bezoeken op den derden
Mei, feestdag der Kruisvinding, en op den derden zondag van Juli. dat is op
Damme kermis of ommegang. In hoedanigheid van gildebroeders of konfraters van
het H. Kruis, gelijk zij zich noemden. maakten zij aanspraak om het Kruis te
dragen in de processie. op den derden zondag van Juli.
De processie geschiedde na de hoogmis als
volgt: De jonge dochters droegen het beeld van O.L.V.: de arbeiders der
brugsche Vischmarkt, het Christusbeeld. Volgens het gebruik der eeuw. was de
processieweg zeer lang. hij strekte zich uit tot over de brugge. die op de oude
brugsche vaart lag.
Men leest dat de processie bijgewoond wierd
door een overvloedige menigte geloovigen, die niet alleen van B[r]ugge en
omliggende plaatsen maar zelfs van verre kwamen. zooals van Gent. IJper,
Duinkerke. Nieupoort. Oostende Blankenberghe.
Onder het volk, waren er altijd eenigen die
zich uitgaven voor betooverd of bezeten van den boozen geest, en zich lieten
voorstaan dat zij door het aanraken van Christusbeeld zouden verlost worden.
Deze personen stoorden zeer dikwijls de godsdienstige plechtigheid. zoo in de
kerk als binnen de processie. Elk trachtte de naaste bij het Kruis te zijn, het
aan te raken en te omhelzen. Daarbij schreeuwden en tierden zij. Zelfs wilden
zij, binst de processie, zitten nevens het Kruis op de berrie: wat inderdaad
telkens geschiede: de schrage waarop het Kruis gedragen wierd, was ten dien
einde opzettelijk groot gemaakt.
Buitentwijfel waren dit misbruiken. Nieuwe
omstandigheden voegden er nog nieuwe wanordelijkheid bij. Immers omtrent het
jaar 1600, gebeurde t dat de brug van de vaart. waarover de processie
gewoonlijk ging, inviel; zij was van onderdomen versleten en wierd niet meer
herstelt. Nu, dit zoo zijnde, veranderde men daarom den processieweg niet;
maar. wat geschiedde er? als men aan de vaart gekomen was, stonden er schuiten
gereed om de processie over te steken. De pastoor alleen, met het Hoogweerdig
in de hand, bleef aan den oever staan, wachtende tot dat al de voorgangers, den
gewoonlijken toer gedaan hebbende, zich met hem weder vervoegden, om
gezamenlijk naar de kerke terug te keeren.
Mgr. van Susteren, bisschop van Brugge
onderricht zijnde wegens hetgene in de processie geschiedde, gebood, bij
dekreet van 1717, de berrie waarop het beeld gedragen werd, zoodanig te
verminderen, dat de betooverden en bezetenen daarop niet meer zouden kunnen
springen, noch zitten, noch staan. Hij voegde erbij dat er geen [sic: een] brug
over de vaart moes[t] gelegd worden, in gevalle men nog wilde den ouden toer
volgen. Het eerste punt wierd uitgevoerd, maar het tweede niet. De zaken bleven
nog een veertig tal jaren kreupel voorgaan. (t
Vervolgt)
trefwoorden: Damme, H. Kruisprocessie, 17de eeuw, 18de eeuw
Thielt. Wanneer Henri Allaert met zijn
vrouw Zondag avond thuis kwam van Aarseele Ommegang, vonden ze eenige ruiten
ingeslegen, hun spaarpotje met 115 frank en een spaarboekje met 20 frank
gestolen.
Zelfs hun trouwboekje was verdwenen. Dit vonden zij
algelijk weder gescheurd in een gracht daartegen, iets verder lag het
spaarboekje met het bankbriefje van 20 frank ook geheel gescheurd.
Oostende.
Zondag toekomende zal de zeewijding
met nog meer plechtigheid geschieden dan ooit. Dit kerkelijk feest zal ook met
een aantal andere feestelijkheden gepaard gaan. Op verzoek van den Z.E.H.
kanunnik Camerlynck, zal het muziek van het 3e linieregiment de
processie vergezellen
Heilig Bloeddag was,
onder oogpunt van 't weêr, beter dat men had mogen of durven verhopen. Geen
regen. Ook was de stroom van vreemdelingen groot. Met de verschillende
spoorwegen van den Staat kwamen in de spoorhalle 36 794 reizigers toe; in 1912
was het 37,460, en in 1911 36 592. Daags te voren reeds had men 4 988 coupons
ontvangen.
Om 9 ure kondigde het geluid der zegeklok aan dat
het H. Bloed, vergezeld van de leden van het Edel Broederschap, de H Bloedkapel
verliet en naar de hoofdkerk gedragen werd, waar het geplaatst werd op het hoog
altaar, onder eerewacht der gendarmerie in groot dienstgewaad.
't Was Mgr. de Bisschop van Brugge die de
pontificale hoogmis opdroeg, in tegenwoordigheid van HH. HH. Mgrs Roelens,
bisschop van Djerba, apostolieke vikaris van Opper Congoland; Everaerts,
bisschop van Tadama, apostolieke-vikaris van Zuidelijk-Houpé (China); Vaughan,
bisschop van Sebastopolis, hulpbisschop van Mgr den bisschop van Salford
(Engeland).
Na de mis gingen de geestelijke en wereldlijke
overheden plaats nemen in de voorbehouden omheining, op het voedpad[sic] vóór
de hoofdkerk, om van daar aan den optocht van de processie tegenwoordig te
zijn.
Bij de overheden hadden plaats genomen de
officieren der hollandsche torpedobooten.
En langs den overkant der straat stonden in gelid
geschaard, de groote meerderheid der bemanning dezer booten, in hunne kleeding
van donker blauw laken, met béret, en wijdgeopend[e] blauwe halskraag. Verschillige
van deze knappe zeelieden droegen medaliën die bewezen dat zij aan veldtochten
en oorlogsfeiten in Oost-Indiën hadden deelgenomen. De bemanning was in
specialen tram van de haven tot aan de statie gebracht, van waar zij zich tot
tegen de hoofdkerk begaven. De meerderheid dezer manschappen behooren tot den
protestantschen eeredienst. Hunne houding was zeer eerbiedig.
Nevens de hollandsche zeesoldaten stonden, ook in
gelid, de jonge engelsche soldaten, die dit jaar nogmaals, met hun eigenaardig
muziek, bestaande uit trommels en fluitjes, en een thoeveel andere Engelscben,
in bedevaart naar het H Bloed gekomen waren Zij dragen een blauw uniform, met
witte lederen banden en roode belegsels Nooit talrijker dan dit jaar, niet min dan 125.
