4. 2. 1. STATEN VAN GOED, MADELRIEREKENINGEN en WEZENREGISTERS

Versie 03.03.12, document “Wat is een staat van goed1”

4.2.1.1. WAT ZIJN ZE EN WAT BIEDEN ZE

Voor wie?

In de literatuur stuit ik op twee verschillende doelen:

a. Een staat van goed is een akte-inventaris opgesteld door deelslieden of schepenen, bij een sterfhuis, waarin de namen van de erfgenamen of hoirs van de overleden persoon, de blijfver of blijfveghe (ook wel madelaere of maedelareghe), doorgaans de weduwnaar of weduwe, en al de kinderen, meestal met hun leeftijd opgegeven worden. Zijn er minderjarige kinderen, dan worden ook de voogden vermeld. De staat bevat een omstandige inventaris van het gehele bezit, zowel actief als passief. Daarenboven geven sommige staten van goed uitgebreide afstammingsgegevens. Dit is vooral het geval wanneer een persoon overlijdt zonder directe familieleden. (8)

b. Het is een document opgesteld tijdens de inventarisatie van de goederen van personen, die bij hun overlijden minderjarige of geestelijk en lichamelijk gehandicapte kinderen nalieten. (1)

Rond de dertiende eeuw ontstond in onze gewesten de schepenvoogdij. De plaatselijke overheid kwam tussen omdat ze meende dat het kind moest beschermd worden en dat zijn geoderen te zijnen bate dienden beheerd te worden. Bij het overlijden van vader en/of moeder, werd aldus een voogd aangesteld die tot aan de meerderjarigheid der wezen (in de regel 25 jaar) de erfenis beheerde.

Vooraleer tot het voogdijbestuur over te gaan moest de voogd een nauwkeurige beschrijving van het vermogenvan de minderjarige aan het voogdijbestuur meedelen. Deze boedelbeschrijving (staat van geoderen) werd door de costumen van Veurnegeëist binnen de zes weken. Deze termijn werd echter niet altijd geëerbiedigd. (8)

Het gewoonterecht

De schepenen hielden toezicht op het goed van de minderjarige wezen. De aangestelde voogden hielpen het goed beheren. Later, bij hun meerderjarigheid, of vroeger wanneer ze huwden of in het klooster traden, ontvingen de wezen hun aandeel in de erfenis. (4)

In elke jurisdictie volgde men bepaalde costumen voor het burgerlijk recht: erfenissen, voogdijen, enz.

De schepenen hielden toezicht op het goed van de minderjarige wezen. De aangestelde voogden hielpen het goed beheren. Later, bij hun meerderjarigheid, of vroeger wanneer ze huwden of in het klooster traden, ontvingen de wezen hun aandeel in de erfenis. (4)

In elke jurisdictie volgde men bepaalde costumen voor het burgerlijk recht: erfenissen, voogdijen, enz.

De Costuyme van Loo (RAB, Gem archief Lo,nrs 5 en 6) m.b.t. Sterfhuijsen, Successie, vooghden ende weesen: Titels 8,9 en 10.

Titel 8, Art. 1: Soo hem hoir fonderen wilt inde sterfhuijsen alhier sorterende moet dat doen binnen den veertichsten daghe ofte immers binnen de jaere ende daghen naer t’overlijden. Zijn oock gehouden deselve hoirs met den blijfvere binnen de selve veertich daghe al wettelick present vijf schepenen deellieden te kiesen ende in heuren handen te delivreeren alle t’achtergelaeten goet, omme dat bij hemlieden verdeelt te worden naer coustumen, daertoe de Wethouder hemlieden authoriseert;

De costumen of het gewoonterecht van de Kasselrij Veurne bepalen dat er naast minderjarige kinderen ook meerderjarige wezen kunnen bevoogd worden indien zij hun goederen slecht beheren en dat uytsinnighe, dulle, doove, domme en dierghelijke haerlieder sinnen en verstant niet wel hebbende eveneens onder voogdij geplaatst worden. (1)

Wanneer nu in een gezin kinderen wees werden en ze vielen daarenboven onder de voorafgaande bepalingen, dan werden binnen de veertien dagen na het overlijden van een der ouders twee voogden aangesteld. Binnen de drie maanden na het overlijden moest een staat van goed opgemaakt worden en de vooghden … worden ghehouden over te bringhen ten weesen boeck haerlieder weese goedt onder het handtteecken van deel-lieden, stellende elck parceel ofte parthye ’t sy leenen, erfve of renten, mitsgaders huysen ofte ander goedt, by goeden verclaerse, met specificatie van abouten ende ghetal van bomen, elck op hem selven, expresserende de renten en lasten wiemen gheldende is … Een opmerking vanuit onze ervaring leert dat de termijn van drie maanden meestal niet gerespecteerd werd. In werkelijkheid waren de meeste staten van goed opgemaakt binnen het jaar volgend op het overlijden. (1)

De Costuyme van Loo (RAB, Gem archief Lo, nrs 5 en 6) m.b.t. Sterfhuijsen, Successie, vooghden ende weesen

Titel 8, Art. 3: In alle sterfhuijsen, principalick daer wesen sijn, den blijfver ofte blijfvige is schuldich staet te maecken vande goedijnghen, ende die te doen verdeelen, t’weesegoet te weeseboucke te bringhen door weesepapier al binnen veertich daghen, nochte en sal den blijfver ofte blijfvighe hem niet moghen betrecken ten staete van huijwelicke ten sij gedaen hebbende alvooren de voornomde debvoiren op de boete van dertich ponden parisis, te  bedeelen d’eene helft de stede ende d’ander helft den heere. …(6)

Tot aan de invoering in 1804 van ons burgerlijk wetboek, ook genoemd Code Napoleon, werd een persoon slechts meerderjarig op 25-jarige leeftijd. (4)

Deellieden of prijzers, madelaars en blijvers

Een staat van goed werd opgemaakt door deellieden of prijzers die daartoe jaarlijks beëdigd werden. Deze prijzers werden aangesteld door de madelaar (madelaere of maedelareghe (6) of overblijvende persoon (blijfver of blijveghe (6)) van het gezin (doorgaans de weduwnaar of weduwe (6)). Waren beide ouders overleden, dan kon iemand anders als madelaar optreden. De optekening van de goederen gebeurde in aanwezigheid van de overblijvende man of vrouw (blijfver of blijveghe (6)) en de erfgenamen. Deze opgestelde staat van goed moest binnen de veertig dagen geregistreerd worden. Dit gebeurde dan in de zogenaamde wezenregisters. (1)

Waar?

Het was een algemeen principe in Vlaanderen dat de staten van goed moesten opgesteld worden voor de schepenen van de jurisdictie waarvan de overledene poorter, ceurbroeder of laat was, indien hij gestorven was op het grondgebied van het graafschap Vlaanderen, ook als hij niet op het grondgebied van de jurisdictie overleden was. (1) Het kennen van het poorterschap of van het laatschap van een persoon is dus zeer belangrijk, want indien men het kent, weet men waar diens staat van goed moet gezocht worden. (4)

De ‘nationaliteit’ was inderdaad verbonden met kleinere gebieden: steden, kasselrijen en heerlijkheden. (4) Men kon zich laten afschrijven en zich ergens anders doen inschrijven.

- Voor de heerlijkheid ”het Knesselaarsche” volgde men zo de costume van het Brugse Vrije. Als heerlijkheid, op feodaal gebied, hing zij af van de Oudburg in Gent. Voor administratie en fiscaliteit was zij een ‘appendante’ heerlijkheid van het Brugse Vrije, maar ook voor rechtszaken. In het Knesselaarsche spreekt men nooit van ‘poorters’ voor degenen die onder haar jurisdictie vielen, maar van “gedyde”.

- Voor de heerlijkheid Z.M. Gravelykhede volgde men de costume van de Oudburg van Gent.

- In de kasselrij Veurne Ambacht zijn het “ceurbroeders” en “ceurzusters”, zoals in andere kasselrijen van het Westland: Broekburg, Sint-Winnoksbergen en Cassel. (4)

- In de steden waren het “poorters”, in de kasselrijen en heerlijkheden: “laat” (4) en “laatesse”

Wat vinden we nu in deze staten van goed?

- Het nummer van de staat. (1)

- Het jaartal, de maand met de dag, de plaats, de naam van de overledene, de titel die de overledene droeg en het beroep indien het vermeld werd. (1)

- De meeste beginnen met een genealogisch overzicht waarin de verwantschappen opgenomen en de erfgenamen opgesomd staan. (1)

De filiatie van zijde overledene, zijn ouders en soms zijn grootouders, de opgave van zijn één of méér huwelijken, en de nog levende kinderen uit ieder huwelijk met hun leeftijd. (4)

- In een aantal staten vindt men ook een afschrift van de huwelijkscontracten en testamenten. (1)

- Daarop volgt een nauwkeurige beschrijving van het vermogen van de gestorvene, verdeeld in twee delen: actief (de baten) en passief (de kommeren of lasten).(8)

Onder het actief komen de onroerende goederen (8) zoals gronden en huizen (1) en van de renten (2). Verder de beschrijving van alle roerende goederen (8), een zeer omvangrijke inventaris (1). We vinden daarin bijvoorbeeld het aantal dieren op de hoeve, de huisraad in een bepaalde kamer, wat er op zolder aan voorraad lag, de hoeveelheid geld die gevonden werd, het landbouwmaterieel, etc.. (1) ambachtsgerief, klederen en juwelen (4)

Het passief bevatte de schulden van de erfenis.(4)(8) Hier vinden we bijv. achterstallige pachten, achterstalligh loon aan dienstpersoneel, kosten van de begrafenis. (8)

- als laatste volgt een borderel waarin een balans wordt opgemaakt van de inkomsten en uitgaven met vermelding welk deel aan iedere erfgenaam toekomt. (1)

- je ziet ook de namen van de deellieden; verder worden soms ook de ontvangers en poincters, de griffiers, de baljuws en burgemeester en schepenen vermeld.

Over de betrouwbaarheid van de staten kunnen we P. Vandewalle (2) aanhalen. Hij stelt voorop dat men geneigd is te denken dat er fraude gepaard kon gaan bij het opstellen van staten van goed. Maar hij ontkracht vervolgens deze stelling door te stellen dat dit niet mogelijk was gezien zowel de dieren op de hoeve als de gewassen op het land door vele personen gekend waren. Bovendien moesten er ook geen erfrechten betaald worden. Dit laatste argument is misschien een betere reden dan het eerste.

Staten van goed en familiekunde

Na de parochieregisters, zijn voor Vlaanderen de staten van goed de beste bronnen voor de genealogen. (3)

Ze laten ons toe iets te weten te komen over het beroep, de bezittingen en de sociale toestand van de familie (3), waar ze woonden (8). Voor de periode van de parochieregisters zijn ze ook van primordiaal belang bij het bepalen van familierelaties. (8)

Van de grote rechtsgebieden (bv. Brugse Vrije, kasselrij Veurne, Stad Gent, Stad Brugge, enz.) kunnen de desbetreffende reeksen gemakkelijk geraadpleegd worden. Zij zijn over het algemeen ook geklapperd. (3)

Daarnaast zijn er tal van kleinere fondsen waar men ook staten van goed vindt, die men niet kent of waarvan de raadpleging moeilijk is bij gebrek aan tafels (indices), zodat die interessante stukken praktisch onbekend en onaangeroerd blijven. Nochtans juist daar ligt dikwijls de oplossing van een of ander genealogisch probleem.(3)

Geraadpleegd zijn:

- staten van goed van de stede en kasselrij van Veurne (zie verder).

Voor de Kasselrij Veurne zijn de staten van goed in groten getale bewaard gebleven en bevinden zich in het Rijksarchief te Brugge. Het fonds bevat in totaal zo’n 39.000 bescheiden voor de periode 1640 tot 1794. De staten zitten evenwel zonder logische ordening bijeen. Het totale bestand op zich is wel geïnventariseerd. Dit gebeurde op naam. Tussen deze staten komen evenwel veelvuldig wezenrekeningen of madelrie-rekeningen voor. (1)

Door de Vereniging voor Familiekunde is er een ganse reeks boeken gepubliceerd, samengesteld door J. Cailliau, met de genealogische gegevens van Staten van Goed uit de Kasselrij Veurne, dus één van de belangrijkste gebieden voor onze stamboom. Hiervan is dan ook gretig gebruikgemaakt: zie verder overzicht van de gebruikte staten en hun inhoud..

Ze zijn te vinden in het stadsarchief van Poperinge, van Ieper, en in het RAB.

- staten van goed van de heerlijkheid “Het Knesselaersche” te Oedelem, in RAGent onder het fonds Ursel, bundels of liassen nrs 865-871 (1680-1786) en een register nr. 864 (1748-1786) (3). In de gepubliceerde afleveringen 1,4 en 5 geen METSUvar of andere voor ons interessante namen

- staten van goed van Lo, bewaard in RAB: Stad Lo, bundels 140-146, met in totaal 212 staten over de periode 1616-1788. Naast de eigenslijke staat van goed bevindt zich dikwijls een madelrierekening onder hetzelfde nummer. (6) zie kopies p.33-34 en 43-44

Nog niet geraadpleegd zijn:

- staten van goed van de heerlijkheid van Wulfsberghe te Oedelem, in RAGent onder het fonds Ursel (3)

- staten van goed van Z.M. Gravelykhede afhangende van de Oudburg van Gent en afhangende van de graaf van Vlaanderen.

Via het RAB is een klein deel bekeken uit het Brugse Vrije.

4.2. WEZENREGISTERS

Wezenregisters bevatten de wezen met staat van goed ingeschreven volgens de datum van ‘overbrenging’ of registratie van de staat. Ze zijn hierin gegroepeerd per jaar en per parochie, met daarenboven nogmaals een onderverdeling tussen de Noordvierschare en de Zuidvierschare [Kasselrij Veurne]. (1)

Bij de grotere magistraturen, zoals in het Brugse Vrije, wordt de inhoud van de staat van goed slechts in het kort opgetekend in het wezenregister. Maar in de kleine heerlijkheden gebeurde het zeer dikwijls dat de staat van goed volledig werd overgeschreven in het wezenregister. Dit maakt dat wanneer een staat van goed niet bewaard werd, men toch de inhoud ervan geheel of ten dele kan terugvinden in de wezenregisters. (4)

Enkele aspecten aangetroffen in teksten:

- eed van de voogd op (datum) voor NN, bailliu, en NN, schepenen…

- emancipatie uit minderjarigheid of ontvoogding: “wordt haar self gemaeckt”

- staat van de “imbecille” ….

Tussen de staten zitten:

- rekwest van NN om goederen te verkopen, toebehorende aan …

- tussentijdse “rekenynghe” of “rekenijn” van NN voor de weesen van NN

- purgative rekening, na verkoop van (datum) voor de wet van (bv. Ursel) van de goederen van…

Bronnen:

(1) Laurent Hoornaert, Boter en kaas in de Kasselrij Veurne (16^de-begin 19^de eeuw), thesis, op internet, hoofdstuk 2

(2) P. Vandewalle, De geschiedenis van de landbouw in de Kasselrij Veurne, 1550-1645, Brussel, 1986, 415 p.

(3) W. Van Hille, De staten van goed van de heerlijkheid “Het Knesselaersche” te Oedelem, in: Vlaamse Stam, deel 1: 387-388, 2: ?, 3: ?, 4: 489-492, 5: 30-36.

(4) Jos. De Smet, Het Brugse Vrije en zijn archief, in: Vlaamse Stam IV (6) (december 1968): 433-444

(5) J.J. Beyen, Staten van Goed van Lo, in: Vlaamse Stam 1970, pp. 353-356; id., 1974, pp. 143-148 en 371-373.

(6) J.J. Beyen, Staten van Goed van Lo 1626-1788. p.33 e.v.

(8) Rijksarchief Brugge, Kasselrij van Veurne, Staten van Goed Indices

Deel VIII = T(oegangen) (in) B(eperkte) O(plage) nr. 102. [Massu(w)(e) nrs. alle genoteerd];

Deel IX = TBO nr. 103. [Mesu(w)(e), Metsu(w)(e), Messu(w)(e) nrs. alle genoteerd]

Deel = TBO nr. 107. [Willaert Mayken, Marye, Mary, Marie nrs. Alle genoteerd]

Deel = TBO nr. 101. [Houvenaegelvar. Frans/Francois, J-F en P-F nrs alle genoteerd]

(8) J. Cailliau, Staten van Goed Kasselrij Veurne, delen 1-20.

+ tekst over staten van goed van de kasselrij Veurne. Hierbij ook referentiewerken waar meer informatie kan worden teruggevonden over het beheer van weeesgoederen en bestudering van de in de staten voorkomende huisraad.

21-01-2014, 22:06 Geschreven door ivometsu  

4.2.0. FEODAAL-ADMINISTRATIEVE STRUCTUUR: HET LEENSTELSEL

Versie 19.11.2012;FEODAAL KADER1

A. DE KASSELRIJ

In de Karolingische tijd was de streek tussen de Schelde en de Canche, naar de oude Romeinse indeling onderverdeeld in pagi of gouwen.(2)

Boudewijn IV, Graaf van Vlaanderen (988 - 1035) voerde een belangrijke staatkundige reorganisatie door: de oude indeling in gouwen werd vervangen door een nieuwe indeling in kasselrijen. Elke kasselrij werd beschermd en bestuurd vanuit een burcht, met aan het hoofd een burggraaf, die in naam van de graaf het gezag uitoefende binnen de kasselrij. (2)

Vóór de oorlogen die Lodewijk XIV in de zeventiende eeuw voerde, bestond Vlaanderen uit:

- Vlaams Vlaanderen, bestaande uit Oost- en West-Vlaanderen;

- Waals Vlaanderen;

- Keizers Vlaanderen (ten oosten van de Schelde);

West-Vlaanderen bestond uit:

- de kasselrij Brouckburg;

- de kasselrij Belle;

- de stad en kasselrij Waasten;

- de kasselrij Cassel;

- de stad en kasselrij Veurne;

Veurne-Ambacht maakte aanvankelijk deel uit van de kasselrij van Sint-Omaars, maar werd een vijftigtal jaren kater, in de late 11^de eeuw, verheven tot een zelfstandige kasselrij om zo een betere controle te kunnen uitoefenen op de streek. (4) Dit gebied had in 1240 van de graaf van Vlaanderen een eigen keure gekregen. Veurne-Ambacht werd sindsdien bestuurd door een college van schepenen-keurheren.

De drie steden Lo, Nieuwpoort en Veurne zelf behoorden niet tot de kasselrij. In 1586 werd hun (?of alleen die van Veurne) zelfstandigheid echter opgeheven en werd het stadbestuur van Veurne verenigd met dat van het gelijknamige burggraafschap. (4)

- de Zale en Kasselrij Ieper

- de stad Poperinge en jurisdictie

- Bergen

- de steden Wervik, Menen, Diksmuide, Roeselare;

- Brugse Vrije

- Oudburg van Gent

Frans of Waals-Vlaanderen is nog verder op te zoeken, maar belangrijke steden zijn hier:

- Sint-Winnoksbergen

- Rijsel

- Dowaai (Douai)

- Atrecht (nu Arras)

- Orchies

De burggraaf sprak recht, voerde de troepen aan, deed de vrede heersen, beschermde de kerken en de abdijen en deed de grafelijke bevelen in zijn kasselrij uitvoeren. (2)

Deze burggraven eigenden zich een steeds maar grotere autonomie toe. Daarenboven was hun ambt erfelijk. Hieruit ontstonden talrijke betwistingen en usurpaties. (2)

Om hier tegenin te gaan, stelde Graaf Filip van de Elzas in 1178 het baljuwsambt in. Grafelijke baljuws, om ze van hun latere collega’s van lagere rang te onderscheiden, ook hoogbaljuws genoemd, waren voortaan bezoldigde en afzetbare ambtenaren in dienst van de landvorst. (2)

De kasselrijen werden doorgaans verder ingedeeld: “het Land van…” en “Ambacht van …”

De kasselrij Veurne vormde geen gesloten administratief en bestuurlijk geheel. Zoals we hierboven zagen behoorden de drie steden Lo, Nieuwpoort en Veurne niet tot de kasselrij. Het stadbestuur van Veurne werd in 1586 echter verenigd met het bestuur van de kasselrij. (4)

Veurne-Ambacht werd begrensd door de Noordzee in het noorden, de Franse grens in het westen, de IJzer, de Ieperlee en de Kemmelbeek in het oosten en in het zuiden de grenzenvan de toenmalige parochies Reninge, Oost-Vleteren, West-Vleteren, Proven en Roesbrugge-Haringe. (4)

Veurne Ambacht bestond uit het gebied van de 42 parochies, die toen op bestuurlijk gebied rechtstreeks afhingen van de kasselrij, hoewel ze op kerkelijk gebied onafhankelijk bleven. Sommige parochies waren verenigd met naburige grotere parochies en werden zo een ammanie, waarvan er 38 verspreid lagen over de kasselrij. Deze werden verdeeld over twee vierscharen. (4)

De Zuidvierschare strekte zich uit over de parochies van:

- Alveringem, Beveren, Gijverinkhove, Oeren, Sint-Rijkers, Stavele, nu gemeente Alveringem;

- Haringe (Sint-Maarten), Krombeke en Proven, nu gemeente Poperinge;

- Kaaskerke, Lampernisse, Oostkerke, Oudekapelle en Stuivekenskerke, nu gemeente Diksmuide

- Lo, Pollinkhove en Reninge, nu gemeente Lo-Reninge;

- Oostvleteren en Westvleteren (Sint-Maarten), nu gemeente Vleteren;

- Zoutenaaie en Vinken, nu gemeente Veurne

De Noordvierschare omvatte de parochies van:

- Adinkerke, nu gemeente De Panne;

- Avekapelle, Booitshoeke en ’s Heerwillemskapelle, Beoosterpoort, Bewesterpoort, Bulskamp, Eggewaartskapelle, Houtem, Wulveringem, Steenkerke en Sint-Walburga, nu stad Veurne;

- Isenberge en Leisele (Sint-Maarten), nu gemeente Alveringem;

- Oostduinkerke, Koksijde en Wulpen, nu gemeente Koksijde;

- Pervijze, nu gemeente Diksmuide;

- Ramskapelle en Sint-Joris, nu gemeente Nieuwpoort.

Daarnaast lagen er binnen Veurne-Ambacht een aantal heerlijkheden verspreid die geen deel uitmaakten van de kasselrij.

Zo waren er acht parochies, die pas in 1759 samengebracht werden onder een aparte entiteit, de Generaliteit der acht verenigde parochies en takken. Ze waren lenen van het leenhof van de burcht van Veurne, en moesten zo voornamelijk financieel en militair bijdragen, maar ontsnapten aan het gezag van de magistraat wier zetel zich bevond in het Landshuis te Veurne. Het waren de parochies:

- Elverdinge,

- Loker,

- Noordschote,

- Reningelst,

- Vlamertinge (Sint-Vedastus) ,

- Watou,

- Woesten

- Zuidschote,

Verder waren er de negen verenigde branchen:

- ’t Vrije van de abdij van Meesen te Elzendamme;

- de Heerlijkheid der Noord- en Zuidvierschaar te Crombeke;

- ’t Zwijnlandt (Oosten West);

- Coppernolle onder Poperinge;

- ’t Hof der Tempeliers te West-Vleteren;

- Eversam en Diepenzele toebehorende aan de abdijvan Eversam;

- het Couthof,

- het Vrije Laetschip in Reninghe;

- het Hofland in Reninghe:

Aan deze werden toegevoegd, als vergoeding voor het afgestane grondgebied van Watou: Westouter en Vleminchove;

Tenslotte waren er nog de vijf afgezonderde branchen, alzo genoemd omdat zij van de Acht Parochiën gescheiden zijn door de IJzer, of op de Noordoever:

- Het Vrije van Rijsel te Caeskerke en Nieuwkapelle;

- de Heerlijkheid of het leen van Nieuwkapelle;

- het Vrije van Sint-Omaars in de gemeenten Alveringhem, Lampernisse en Pollinchove;

- het Vrije van Cassel, genaamd Hofland onder Oost- en West-Vleteren;

- het leen of de splete van Bercle of St-Catherine Capelle onder Pervijse.

In tegenstelling tot Veurne-Ambacht (waar de macht bij het kasselrijbestuur lag), hadden de bezitters van de heerlijkheden en lenen als gevolg van hun rechten op de gronden, het vermogen te besturen en daartoe mannen der wet aan te stellen.

Deze heerlijkheden waren een uitvloeisel van het leenstelsel, met name het in leen geven van de rechtsmacht door de vorst. Deze gaf zijn bestuurlijk en juridisch recht in leen aan een leenman, vaak als beloning aan een militair of politiek medestander of vertrouweling van de machthebber. De heer beschikte dus meestal over geheel of een deel van het overstijgend koninklijk gezag, bijvoorbeeld als graaf of hertog. (5)

Het bezit van een heerlijkheid mag niet verward worden met het bezit van grond. Het bezit van een heerlijkheid gaf de eigenaar slechts bepaalde rechten. Het kon zelfs voorkomen dat de heer geen grondbezit had in zijn heerlijkheid. Met ‘heerlijkheid’ wordt dan het gebied aangeduid waar die rechten betrekking op hadden. (5) Een heerlijkheid beslaat een bepaald grondgebied, waarover een bepaalde heer van rechtswege en in eigen naam overheidsgezag uitoefent. (2)

Het ontstaan van heerlijkheden en vorstendommen is dus aan hetzelfde fenomeen te wijten: de verzwakking van het centraal gezag. Alleen is het gebied waarover de heer macht uitoefent in oppervlakte kleiner en daarenboven moet de heer ook het oppergezag van de vorst erkennen. Laatstgenoemde blijft ook tijdens de grootste verbrokkeling aan het hoofd van de feodale piramide.

Wat benamingen betreft, spreekt men gewoon van een heerlijkheid, een ambacht, een keure (waarmee men niet alleen het document maar ook de ermee corresponderende heerlijkheid bedoelt), van een graafschap, een Hertogdom, een Baronnie. Deze benaming handhaaft zich dan het gehele Ancien Régime door. (2)

Het weze duidelijk gesteld dat “parochie” en “heerlijkheid” totaal verschillende begrippen zijn: een parochie vormt steeds een territoriale eenheid, en is in oorsprong een geestelijke omschrijving, een heerlijkheid valt er bijna nooit mee samen, heeft dikwijls enclaves ver van de hoofdheerlijkheid vandaan en is een rechtsgebied.

Voor wat het door ons bestudeerde gebied betreft zijn hierboven de erin voorkomende heerlijkheden dus opgesomd. Toch is er soms ook sprake van de heerlijkheid Stavele, terwijl het elders steeds over de prochie gaat.

Misschien bestond deze heerlijkheid niet langer zelfstandig?

Inzicht in deze heerlijkheden, bvb. met territoriale omschrijving, heren, heerlijke rechten heeft voor ons een zeker belang, omdat er een eigen administratie mee gepaard ging, en dus zo sporen van voorouders kan bevatten. We zullen elders bespreken wat ervan bewaard is in het door ons besturdeerde gebied.

B. DE HEERLIJKE RECHTEN

Per deelgebied was er voor de rechtspraak een vierschaar, voorgezeten door een plaatselijke baljuw, als vertegenwoordiger van de heer. Hun bevoegdheid werd in graden uitgedrukt: lagere, middelbare en hogere graad. (naar (2))

- De lagere jurisdictie hield de bevoegdheid in tot het uitoefenen van notariële taken, zoals opmaken van testamenten,verdeling van erfenissen, opstellen van verkoopaktes. (5)

- De middelbare jurisdictie hield het recht in op uitvoering van gewone criminele en civiele rechtspraak. (5)

- De hoge jurisdictie was het recht op het veroordelen tot en doen voltrekken van de doodstraf. (5)

Boetes en voor de rechtskundige handelingen vereiste bedragen kwamen aan de heer. Van ter dood veroordeelden kon het bezit worden in beslag genomen. (5)

Door de controle over het schoutsambt en de lokale rechtspraak, kon de heer zich in ‘zijn’ heerlijkheid als een kleine potentaat gedragen. Er bestonden nochtans tal van beperkingen. Veelal beschikte de heer slechts over de lagere of middelste jurisdictie. De zware geldboeten en lijfstraffen vielen onder de hogere jurisdictie die door grafelijke of hertogelijke ambtenaren werd waargenomen. Bovendien diende de heer zich steeds te gedragen naar het plaatselijke gewoonterecht. (5)

Aldus bleef de kasselrij een zekere voogdij uitoefenen over de ondergeschikte dorpen die, hoewel ze dikwijls een andere heer hadden, toch administratief en leenrechterlijk ondergeschikt bleven aan de kasselrij.

Zo werden bv. in de kasselrij Oudburg Gent “waerheden” gehouden: openbare samenkomsten, waarin geïnformeerd werd naar alle misdrijven die zich in het dorp hadden voorgedaan.(2) We weten niet of dat ook in de kasselrij Veurne plaats vond.

Aan een heerlijkheid waren allerlei economische en zakelijke rechten verbonden, waarbij de heer recht had op een belasting of heffing. (5)

- onroerende belastingen

Aan vrijwel iedere heerlijkheid was er een cijnshof verbonden, waaraan iedere cijnsplichtige (d.w.z. de vruchtgebruiker van een grondstuk binnen de heerlijkheid) een belasting moest afdragen a rato van de oppervlakte van het grondstuk. Dit cijnsgeld is te vergelijken met de hedendaagse onroerende belasting. Omdat het bedrag van de cijns niet inflatiegebonden was, werd zij doorheen de tijden vrijwel verwaarloosbaar. (5)

- pachtgelden

De belangrijkste inkomstenbron van een heerlijkheid was wellicht het pachtgeld van grondstukken die als landbouwareaal deel uitmaakte van de heerlijkheid.(5)

- transactietaksen

Bij de verkoop van een grondstuk binnen de heerlijkheid had de heer recht op en transactietaks (orde van grootte: 5% op de verkoopsom). In sommige streken noemt men dit recht, de pontpenningen (5)

- heffing op nalatenschappen

Veelal beschikte de heer over het zogenoemde “recht van de dode hand”. Dit is een belasting op de nalatenschap van de ingezetenen, meestal met een grootte-orde van 5% op de verkoopwaarde van het onroerend goed. Soms had de heer ook het recht om het beste stuk uit de persoonlijke bezittingen te kiezen. Afhankelijk van de streek noemde men dit recht “beste kateil”of “beste hoofd” (mooiste dier uit de veestapel), “hoogstoel”(d.w.z. het mooiste meubel uit de inboedel), enz. Dikwijls was er ook een bijzondere heffing voorzien op de nalatenschap van vreemdelingen, inwijkelingen en bastaarden. (5)

- tolgelden

Aan de grenzen van heel wat heerlijkheden mocht tol worden geheven, hetzij als een soort wegentol, maar ook als belasting op de doorvoer van specifieke grondstoffen(zout bijvoorbeeld) en passsage van personen. (5)

- banrechten

De ingezetenen waren verplicht gebruik te maken van bepaalde infrastructuur die bij de uitbating van de heerlijkheid behoorde. Een typisch voorbeeld is een banmolen: de landbouwers waren verplicht zich bij deze molen (water- of windmolen) aan te bieden om hun graan te laten malen, uiteraard met een bepaalde vergoeding aan de heer(of in zijn plaats, aan de pachter van de molen)

- vorstelijke rechten

windrecht, visrecht, jachtrecht, marktrecht waren vorstelijke privileges, doch die dikwijls in leen werden gegeven aan een vazal. Deze bleef ze traditioneel dan ook uitbaten. (5)

Het jachtrecht stond dus boven de jurisdictie van de plaatselijke vierscharen. (2)

Heel belangrijk zijn natuurlijk ook nog:

- het cijnsrecht: het recht om belastingen te heffen (5)

De kasselrij speelde een belangrijke rol bij de inning van belastingen en het toezicht op de fiscaliteit van de dorpen. De aan de vorst toegekende aiden en subsidiën werden volgens een vast systeem, de Transport van Vlaanderen, over de parochies “gesmaldeeld”, via een inventarisatie van de gronden (landboek) en de gebruikers (quoteboeken). (2)

Het was de kasselrij die de gelden inde en ze verder naar de hogere besturen doorstuurde.

Zelfs bepaalde plaatselijke ambten, zoals het baljuwschap in bepaalde heerlijkheden, werden door haar verhuurd. (2) Was dat ook in Veurne?

De kasselrij kon ook belastingen innen voor eigen gebruik. (2)

- het benoemingsrecht, om bepaalde functionarissen (overheidsdienaren en gezagsdragers) te benoemen.

Dit gold als een belangrijk recht, gezien dit inkomsten (uit rechtspleging en boetes) meebracht. Op zich had de heer het recht zelf als meier of schout op te treden, maar veelal lieten ze zich vertegenwoordigen door een door hen benoemde schout (baljuw).

Andere heerlijke rechten konden nog zijn:

- het recht van houtschat, inhoudende 1/10 van het hout dat in de bossen werd gekapt. (5)

- het pootrecht, recht om bomen te planten (5)

Het was echter niet alleen in de “jaarwaerheden” en het jachtrecht, dat de kasselrij tussenkwam binnen de interne aangelegenheden van het dorp, zij had nog enkele specifieke centrale bevoegdheden, die in de loop der eeuwen voortdurend in omvang toenamen, zodat er op het einde van de 18^de eeuw van een bijna volledige voogdijoverheid kan gesproken worden (2).

Vooreerst vertegenwoordigde de kasselrij in feite de aan haar ondergeschikte dorpen in de Staten van Vlaanderen.

Daarenboven kon ze onderhandelen in naam van de gemeenten met vreemde bezettingstroepen betreffende militaire leveringen en vrijgeleiden, leningen uitschrijven en premies betalen voor het doden van”schadelijke dieren”.

Vanaf 1730 kreeg zij strikt toezicht over alle “parochierekeningen”. Geen enkele uitgave mocht nog zonder haar toestemming gebeuren. (2)

Op het einde van de 18^de eeuw verwierf zij ook toezicht op de bestrating van belangrijke wegen. (2)

Zij kon zelfs een legertje hebben, waarmee zij, in troebele tijden, haar inwoners naar best vermogen trachtte te beschermen. (2)

We hebben nog geen zicht op de feitelijke organisatie en werking van de kasselrij Veurne, naar analogie van het beschrevene voor de kasselrij “Oudburg van Gent”.

Het administratief college van de kasselrij bestond uit de (hoog)baljuw, de leenmannen van het koninklijk leenhof en de baljuws van de belangrijkste rechtsgebieden.

C. GRONDVERHANDELING

Binnen dit rechtsgebied kunnen gronden aan drie verschillende statuten onderworpen zijn:

1) de allodiale gronden, waarover de eigenaar alle macht uitoefent. Rechtshandelingen in verband met dergelijke goederen komen voor de kasselrijrechtbank.

2) de feodale gronden, zijn voor alle rechtshandelingen aan het leenhof onderworpen, waarvan ze gehouden worden.

3) Veruit het talrijkste zijn de cijnsgronden. De eigenaars (cijnshouders) betalen hiervoor een jaarlijkse onveranderde cijns. De bevoegdheid voor die gronden (erven) komt hoofdzakelijk toe aan de lokale schepenbank. De verhandeling van die gronden noemde men dan ook “erven en onterven”.

D. DE LEENHOVEN EN HUN LENEN

Leenrecht beweegt zich op het domein van het privaatrecht. Een leencontract wordt steeds op vrijwillige basis aangegaan en regelt als dusdanig een vrijwillige verhouding tussen individuele personen. Aan een leen kunnen, maar niet noodzakelijk, overheidsrechten verbonden zijn.

Inderdaad, niet alle heerlijkheden zijn dus lenen, maar omgekeerd zijn niet alle lenen heerlijkheden. Een heerlijkheid is in de eerste plaats een rechtsgebied. Een leen is niet noodzakelijk een stuk grond, bv. een heerlijkheid; het kan evenzeer een ambt, een tiende of een rente zijn. Essentieel is dat het om een persoonlijke dienst gehouden wordt, waarvan de bezitter krachtens het vazalverband bepaalde verplichtingen en rechten heeft tegenover de leenheer, en dat het een bijzonder erfrecht volgt. (2)

Omdat lenen ontstonden uit krijgsdienstcontracten tussen een vazal en zijn suzerein (veelal “manschap” genoemd), was een leen steeds persoonsgebonden. Door de opkomst van professionele legers, kwam dit manschap in onbruik of werd vervangen door oorlogsbelastingen. De persoonsgebondenheid van het leen bleef echter voortbestaan. De eigenlijke bezitter van het leen is de leenman. Dit had onder andere tot gevolg dat bij het overlijden van een leenman het leen in principe terugviel aan de leenheer.  (5)

De eerstgeborene erfgenaam kon het leen evenwel behouden, door een procedure van “leenhulde” te volbrengen aan het souveraine leenhof. De nieuwe leenman diende dan een (symbolische) som geld te betalen aan zijn leenheer (het “leenverhef”). Dezelfde verhefprocedure diende ook gevolgd te worden bij verkoop.

Indien er geen rechtstreekse afstammeling was, konden aanverwanten een recht van naderschap uitoefenen, wat verklaart waarom bepaalde heerlijkheden eeuwenlang in eenzelfde familiestam verankerd bleven. (5)

.

Hij kan het leen overlaten aan zijn kinderen, hij kan het verkopen of zelfs verpachten. Telkens als er een wijziging van bezit voorkomt moet de bezitter de theoretische eigenaar of de leenheer d.i. meestal de vorst, een speciale taks betalen (reliefgeld, kamerlinggeld).

Om wat orde op de feodale puzzel te stellen werden per kasselrij leenhoven opgericht, die aanvankelijk de lenen beheerden en bevoegd waren voor de rechtspraak. Het ontstaan van de meeste grafelijke leenhoven situeert zich aldus omstreeks 1200.

Lenen in soorten

- grondlenen (een bepaalde oppervlakte land in gemeten en roeden), en

- rentelenen (een jaarlijkse opbrengst in geld: ponden en schellingen parisis).

De verhef- en manschapsprocedure

De verhef- en manschapsprocedure is een nogal plechtige ceremonie die elke nieuwe leenhouder moet afleggen. Hierdoor wordt hij ten volle leenhouder.

Volgens het Vlaamse leenrecht moet elke nieuwe leenhouder bij het verwerven van het leen een relief of verhef betalen aan de leenheer. Meestal is dit 10 ponden parisis of de beste vrome, zijnde de beste jaaropbrengst binnen de drie eerstvolgende jaren.

Om de verhefgelden te innen hebben de Vlaamse graven vanaf 1365 tot 1470 speciale ontvangers aangesteld. Tot 1448 – en ook kortelings tussen 1466 en 1468 is er één dergelijke ontvanger per grafelijk leenhof actief. Tussen 1448 en 1465 is er één centrale ontvanger van de verhefgelden in gans Vlaanderen actief, maar deze gaat al vrij vlug over tot het aanstellen van hulpontvangers.

Kasselrij Ieper:

Nadat tussen 1468 en 1477 de reliefgelden een tijdlang door de ontvanger van het kwartier Ieper worden geïnd, neemt de plaatselijke kasselrijbaljuw vanaf 1477 deze taak definitief op zich. (aangaande de kasselrijbaljuws: J. van Rompaey, Het grafelijk baljuwsambt in Vlaanderen tijdens de Bourgondische periode, Verhandelingen van de Kon. Vl. Ac voor Wet., Let en Sch K van België, Klasse der Letteren 62, Brussel, 1967)

Verhefbetalingen: zie ARA, Rekenkamer 14.611 voor Ieper.

Kasselrij Veurne:

Voorlopig een vraagteken.

Naast het verhefgeld moet bij een leenverkoop in Vlaanderen ook nog 10% verkoopsbelasting (de 10^de penning) aan de leenheer overgemaakt worden. Een zelfde taks is verschuldigd wanneer er een hypotheek op het leengoed wordt gevestigd of wanneer het leen weggeschonken wordt aan een persoon die niet de naaste leenerfgenaam is (broers of oudere zusters, kinderen). Voor het innen van deze belasting staat steevast de kasselrijbaljuw in. Bij de verkoop of schenking van grafelijke lenen wordt in Vlaanderen ook een grafelijk overdrachtsoctrooi getoond.

Volgens het Vlaamse leenrecht moet hij binnen de 40 dagen daarna een denombrement indienen bij zijn leenheer of diens plaatsvervanger. Daarenboven kan de leenheer elke leenman één bijkomende keer tot het indienen van een nieuw denombrement verplichten.

Heer van de Ieperse Zale was de vorst; plaatsvervanger de baljuw.

21-01-2014, 21:55 Geschreven door ivometsu  

de dokumenten van de staat (1) en (2)

- het opmaken en overdragen van de rekening (10), 11), (12), (13), (15), (16); de schatting van het hout en mest (3) en (4)

Verder echter nog:

- een betaling van pacht (6)

- een betaling 26:16:6 aan de ontvanger van de prochie van Pollinkhove: de oncostrolle, vermoedelijk slaand op een deel van de rationsrolle, maar die is al geboekt in (7) van de eerste schuldenreeks (40:4:6)

- proceskosten over het pachten van de madelhofstede (9)

- proceskosten over het crimineel proces van Jan (III) Metsu  (7)

- een grote kost is ook het lichten van de copie van de coopdach: 58 pond!

- tenslotte heeft Vincent Boudin nog gewerkt (14).

4.4. Eindbalans van de rekening (f 14v)

- Mysen ende betaelyn[ghen] gedaen jeghens den voorschr[even] ontfanck ende eerst van[de] uutschulden staende bekendt inden staet

j (1)^e somme van mysen bedr[aeght] (f 12r)                        2592 pond 3 Sh 6

- Mysen ende betaelijn[ghen] gedaen vande laste opghecomen naer t’maecken van[de] staet

ij (2)^e  somme van mysen bedr[aghende]

                                                                                     275 pond 4 Sh 4

- Totale som[m]e van mysen bedr[aeght]                2868 pond 7 Sh 10

- den ontfanck bedr[aeght] soo hier vooren blijckt

                                                                                   2862 pond 5 Sh 7

- dus blijckt dat den rendant meer heeft uuijtghegeven als ontfa[ngh]en ter som[m]e van

                                                                                         6 pond 2 Sh 3

- danoff de vijff achste deelen tot laste van[de] blijfveghe is

                                                                                         3 pond 16 Sh 4 7/8

- ende de drye resterende achste tot laste van[de] vyff kynderen hoirs ten desen sterfhuijse is

                                                                                         2 pond 5 Sh 10 1/8

- compt in vyffven tot laste van elck                                                     9 Sh 2 1/40

5. Bijzonderheden

5.1. Echtscheiding!

Blijkbaar waren in deze tijd echtscheidingen mogelijk, want we lezen op f 7v: ‘Item betaelt aen jo[nkvrauw]e Jossijne Anne de Windt gedivorceerde huijsvr[auwe] van s[ieu]r Frans Cornu.

5.2. Echo van de Franse inval?

Jan (II) Metsu was noch een bedrag van 40:4:6 schuldig aan Sieur Philippes Beijts m.b.t. de rations rolle der prochie van Pollyn[chove] vanden jaer 1680. Het betreft hier dus een lijst waarop de rantsoenen vermeld werden, dus er heeft zich in Pollinkhove in dat jaar een probleem gesteld in de middelen tot levensonderhoud (voedsel). Of moest er een bepaalde hoeveelheid opgehoest worden als oorlogsinspanning?

5.3. Manslag door Jan (III) Metsu!

In f 13r lezen we dat er een crimineel proces (proces criminel) loopt tegen de oudste zoon Jan van de overledene wegens manslag (dus doodslag of moord!). Hierover lazen we nog niets in de staat van goed, dus het moet van nadien zijn. Er is blijbaar bij de nalatenschap reeds een akkoord gesloten over de betaling van de proceskosten. Hiervoor wordt 120 pond voorzien, te betalen aan stadhouder Charle Lefebure.

In de SvG van Masyn, eerste vrouw van deze zoon Jan Metsu, vinden we hierover niets terug. Gezien hij trouwde, 2 jaar later hertrouwde en kinderen had, vermoeden we dat het vermelde proces een gunstige afloop kende voor Jan. Het zou zeker interessant zijn van de processtukken te kunnen terugvinden…

5.4. Het doorrekenen van bepaalde renten aan de pachter

In f 7v lezen we dat Jan (II) Metsu 132 pond per jaar moest betalen voor 12 gemeten land, maar er waren aftrekken (van reeds gedane betalingen): korenschuld (de helft reeds betaald, nl. 30:16), en erfelijke renten van de dis van Pollinkhove, bezet op dit land (19:15 pond over vijf jaar, dus 3:19 pond / jaar).

5.5. Korenschuld

Coorenschult lant (korenschuldland) is een synoniem voor spijkerland, zo genoemd naar de spijkerbelasting die in ‘koren’ moest betaald worden: zachte en harde haver, tarwe.

(J. Cailliau, Redenaars van de Spycker van de Stede en de Kasselrij van Veurne, [Stadsarchief Veurne 843], Brugge VVF-afd. Brugge, 1983, p. 6 in: Pieter Donche, De Familie Heinderycx in de Kasselrij Veurne in de 16^de tot de 18^de eeuw, Vlaamse Stam, jrg. 42 nr. 4, juli 2006)

5.6. Heerlichede coopdach

Op deze koopdag werd te koop gestelde huisraad zoveel mogelijk teruggekocht door familieleden en bevriende personen. Dat dit niet onaanzienlijk is bewijzen de cijfers:

De blijveghe (Janneken Wareboudt) koopt voor 5:16 pond (zo weinig gezien haar armoede); schoonzoon Pieter de Legher koopt voor 41:18, maar vrunde persoonen voor niet minder dan         1551:17 pond! (2v)

21-01-2014, 21:48 Geschreven door ivometsu  

6.2.5. Staat van goed Jan Massu/Metsu (RAB, KV, Pollinkhove, 37.144)

Transcriptie door Ivo Metsu, 06.03.2012

Versie 15.12.2013; DOKUMENT  37144.doc

Wijze van transcriptie

[ .. ] : tekst weggelaten in de woordafkorting in het originele document

( ) : eigen vertaling naar hedendaagse schrijfwijze

der : schuine letters voor een onzekere interpretatie van het origineel

Nadien een alfabetische lijst van de aangetroffen persoonsnamen met de folia waarop ze voorkomen en de relatie met Jan Metsu

Daarna desgevallend meer informatie over deze personen via de parochieregisters.

Woordverklaringen uit : WNT (Woordenboek van de Nederlandse Taal); MNW (Middelnederlands Woordenboek); VMNW (Vroeg Middelnederlands Woordenboek)

Metrologie

Oppervlaktematen

Een gemet is een oude vlaktemaat. De maat is waarschijnlijk gelijk aan de oppervlakte van het zaailand dat een koppel paarden kan omploegen tussen zonsopgang en zonsondergang.Dit is een gemiddelde, omdat het land dat bewerkt moest worden ook zwaaarder en lichter kon zijn voor een paard. Met deze oorspronkelijke groottebepaling is de gemet vergelijkbaar met de in de Angelsaksische landen veelgebruikte acre, zij het dat daar het werk van een os per dag ten grondslag aan de maat ligt. (1)

Er zijn verschillende maten bekend. De kasselrij Veurne heeft een gemet van 4677,72 m² = 0,467772 ha. (1) Hoornaert (3) hanteert daarentegen 0,45 ha (afronding van 300 x 0,0015147664 ha = 0,45442992 ha).

De roede (ook: roe) is een oude oppervlaktemaat en een oude lengtemaat, die van plaats tot plaats verschilde. Een vierkante roede wordt gevormd door een vierkant oppervlak met een lengte en breedte van een strekkende roede. (2)

De Veurnse roe was 14,5924 m² en één lijn (100 roe) was omgerekend 1459 m². (2)

Hoornaert (3) vermeldt daarentegen 15,147664 m².

Eén Vlaams gemet is 304 (andere bronnen spreken van 300) Vlaamse roede. (1)

300 roede (of 3 lijnen) vormden één gemet. Alléén in Kortrijk was één gemet 500 roeden. (2)

We gebruiken hier: 0,47 ha voor 1 gemet; 14,6 m² voor 1 roede, 1460 m² voor 1 lijn.

(1) via Internet: Gemet - Wikipedia

(2) via Internet: Roede (oppervlaktemaat) – Wikipedia

(3) Via Internet: Laurent Hoornaert, Boter en kaas in de Kasselrij Veurne (16^de-begin 19^de eeuw), scriptie, hfdst 3: Metrologie, p. 4. Roede en gemet overgenomen uit A. Van de Walle, Oude maten, gewichten en muntstelsels in Vlaanderen, Brabant en Limburg, Belgisch Centrum voor landelijke Geschiedenis, Publikatie 82, Gent, 1984; p. 52.

Inhoudsmaten

een achtendeel =  inhoudsmaat van koren en havermaat: 1 razier = 4 spinten = 8 achtendelen; 1 razier (koren) = 146,8 l; 1 razier (haver) = 158,7 l; soms werd voor haver ook de korenmaat gebruikt (1)

(1) A. Van de Walle, Oude maten, gewichten en muntstelsels in Vlaanderen, Brabant en Limburg, Belgisch Centrum voor landelijke Geschiedenis, Publikatie 82, Gent, 1984.

Gewichten

M.b.t. het botergewicht in de Kasselrij Veurne gold vermoedelijk 1 pond boter = 0,436 kg (1)

(1) Via Internet: Laurent Hoornaert, Boter en kaas in de Kasselrij Veurne (16^de-begin 19^de eeuw), scriptie, hfdst 3: Metrologie, p. 1.

Muntstelsel

ponden parisis = Parijse ponden, Veurne Ambacht behoorde tot Frankrijk inde periode ...

1 pond parisis (libra) = 20 schellingen parisis (solidi) (1)(2);

1 schelling parisis = 12 penningen parisis (denarii of deniers) (1)(2)

1 pond Vlaams = 12 pond parisis = 240 deniers of penningen groten Vlaams (2)

(1) A. Van de Walle, Oude maten, gewichten en muntstelsels in Vlaanderen, Brabant en Limburg, Belgisch Centrum voor landelijke Geschiedenis, Publikatie 82, Gent, 1984.

(2) Via Internet: Laurent Hoornaert, Boter en kaas in de Kasselrij Veurne (16^de-begin 19^de eeuw), scriptie, hfdst 3: Metrologie, p. 4.

Transcriptie door ivo

Voorblad (eigen nummering)

Overghebr[ocht] den 26^e february 1681

Pollijn[chove]

Staet ende verdeel ten sterfh[uys]e van jan metsu fi[liu]s jan anno 1681 Z[alighe]r M[emori]e

Folio 1 recto (eigen nummering)

Pollyn[chove]

Staet ende verdeel vande goederen bevonden achtergelaeten ten sterfh[uys]e van jan metsu fi[liu]s jan geprocreert bij …. * fi[li]a … * willaert overleden ceurbroeder der stede [ende] cassel[rie] van veurne binnen de prochie van pollyn[chove] op de 20^e x (10)^bre (december) 1680 z[alighe]r m[emori]e, die voor sijn eerste huijsvr[auwe] getrauwt hadde cathelijne fi[li]a carel clareboudt ende voor sijn tweede [ende] laste die hij voor blijfveghe achtergelaeten heeft janneken fi[li]a p[iete]r waerebout gemackt ten versoucke ende beleede van[de] blijfveghe mitsg[hade]rs van pieter de legher in huijwel[ick] hebbende cathelyne metsu jaecq[ue]s de danser als vraemvoogt van de vier kinderen van

* puntjes, niet ingevuld, in origineel

sterfhuyse = nalatenschap

ceurbroeder = inwoner

beleede = ?beleed, beleet, beliet, van beleiden = vastleggen (Vroeg Middelnederlands Woordenboek)

blijveghe = de achterblijvende echtgenote

vraemvoogt = een voogd: iemand anders dan de ouders die verantwoordelijk is voor de minderjarige(n) qua verzorging en opvoeding. Hoeft dit niet noodzakelijk zelf te doen.

Vraamgoed = (westvlaams) goed dat een minderjarige geërfd heeft van iemand anders dan zijn ouders. Vraamvoogd = (westvlaams) iemand die de belangen van een minderjarige behartigt, met name met betrekking tot bovengenoemd vraamgoed. (WNT)

Aengaende het vraemgoedt de kinderen achter vader ofte moeder doodt toecommende van grootvader ofte grootmoeder, ooms, enz. daer up en sullen vader oftemoeder gheen recht van houdenisse hebben, maar tselve vraemgoet gheregiert ende ontfanghen worden by een ofte meer vraemvooghen tot profyte van de kinderen (Costuymen van Veurne 2, 46 [1615]

Van alle ander goet de kinderen toecommende buyten de versterfte van vader ofte moeder hetwelck men noemt vraemgoet, en sullen vader of moeder gheen houdenisse hebben ten waere by consent vande wet om redelicke oorsake (Costuymen van Ieper 1, 82 [1619]

Van goede de voorseyde kinderen andersints verstorven by de doot van grootvader, grootmoeder, ofte ander vrinden ende magen, oft hunlieden by anderen voordeele toegekomen, dat men al noemt vraemgoedt, en valt geen houdenisse (Coutumes de Flandre (éd. Van Den Have) 3, 3, 37 [Belle, 1632](WNT)

Folio 1 verso (eigen nummering)

vincent bouden geprocreert bij marije metsu, voorts van jaecq[ue]s  de danser voors[ey]t als voocht van jan jaecq[ue]s [ende] janneken de drije minderjarighe kinderen vanden overleden [ende] t’samen sijne vijf kinderen die hij tsijne eersten huijwel[icke] gewonnen heeft bij de voorn[omde] cathelijne fi[li]a carel carel clarebout staende de voorn[omde] weesen par moeder doot verweest ter weeserije van veurne onder de prochie van pollyn[chove], bij ons dheer matheus michiels [ende] roelandt van houcke geeede deelslieden [ende] prijsers der stede [ende[ casssel[rie] voorn[omt] desen x (10)^en feb[ruar]y 1681

weeserije = instelling belast met het toezicht op de wezen

deelsman = (Middelnederlands ) rechter of scheidsman in zake van boedelscheiding (MNW); regelaar van eene erfdeling of boedelscheiding (WNT);

in Brugge werden er zes aangesteld per Ambacht (MNW);

“De selve hoirs (werden) geinsinueert te compareeren ten voorseyde sterfhuuse binnen de veerthien daeghen omme deellieden te helpen kiezen (Cost. Van Brouckburch XI, 5 a° [1615](WNT)

Dus mogelijk konden de hoirs zelf kiezen uit enkele daartoe aangestelde personen.

prijser = schatter

Madelaer jaecq[ue]s de danser voor den sallaris van Lx (60) L[ibra]s p[ar] accorde ten verdeele gemackt

                                                                                                                      m[emori]e

            madelaer = de verantwoordelijke voor de nalatenschap, boedelredder

Folio 2 recto (eigen nummering)

Landen commen[de] vanden overledens weghe die hij geconq[uesteer]t heeft t’sijnen eersten huijwel[ick] met de voorn[omde] cathelijne fi[li]a carel clarebout voorn[om]t volgens den staet van goede thaer sterfh[uys]e gemackt in daten 18^e meije 1666 ond[erteecken]t m de scholm[eeste]re [ende] p. vertegans*

geconquesteert = verworven

* zie Staat van Goed Pollinkhove, 34.114

Pollyn[chove]

Inde prochie van pollyn[chove] inden dischmeulenhouck een gem[et] xiiij (14) r[oede]n lants ofte daer ontrent wesende t’hof[sted]e daer danneel ghijsel nu woont synde den noort cant vande hofplecke daer wijlent jan pidtbrouck woonde [ende] nu uutgepleckt t’eender parthijeken streckende oost [ende] west paelende metten

- dischmeulenhouck = wijk of buurt genoemd naar de dismolen (synoniem van de mollemeulen), eigendom van de armendis (een instelling verantwoordelijk voor de armenzorg); zie ook aparte uitleg over deze molen in bijlage; de tiendenbelastingen werden bijvoorbeeld geheven per hoek.

- hofplecke = hofstede

- uutgepleckt = een deel van de grond of het landschap voorzien van .. (WNT) dus dat er anders uitziet; vermoedelijk bedoelt men hoe het perceel onderscheiden wordt van het omliggende gebied

- 1 gemet 14 roeden = 314 roeden = 0,49 ha

Folio 2 verso (eigen nummering)

westeyn[de] naert den noortcandt jeghens den meulenwal daer den mollemeulen plachte op te staen toebehoor[ende] de kinderen p[iete]r [ende] jaecq[ue]s de veulder schedende aldaer op een haeschken dat half hier mede gaet [ende] alsoo zuijtwaerts tot [ende] met den waterpudt [ende] alsoo voorts tot half straetken ofte meulendreve soo werde dit landt hem bestreckt blyfvende nochtans aldaer eenen uutwegh voor den voorn[omde] meulenwal als van ouden tijden, de zuijts[eyde] jegens t’landt van michiel everaerdt [ende] jan van[de] gewelde beede ca[us]a uxoris de haghe aldaer half hiermedegae[end] t’oosteyn[de] naerst de zuijts[eyd]e den voorn[omde]  

- mollemeulen = synoniem van de dismeulen, zie hoger en in bijlage

- meulendreve = de weg die naar de dismeulen leidde

- bestreckt =

- causa uxoris = wegens de echtgenote, dus in vertegenwoordiging van

Folio 3 recto (eigen nummering)

gewelde landt de doorenhaghe aldaer met haer vrijdom hier geheele medegae[nde] [ende] naerst de noorts[eyd]e den disch van pollyn[chove] [ende] met de noorts[eyd]e de kinderen jooris deurendal [ende] de kinderen m[ijn]nheer ph[i]l[ipp]es de longin zuver [ende] onbelast dus hier alsv[ooren] een gem[et] xiiij (14) r[oede]n daervan de kinderen van overleden gedeelt hebben[de] de helft p[ar] moeder doot blijft hier over de wederhelft

                                                                                              een lyn Lvij (57) r[oede]n

- met haar vrijdom =

- den disch van Pollynchove = de instelling verantwoordelijk voor de armenzorg te Pollynchove

- mijnheer = ridder volgens: Pieter Donche, Erfeniskwestie uit de pruikentijd triggert 250 jaar genealogisch onderzoek: de familie de Baenst, Westhoek jrg. 28 nr. 1 (voorjaar 2012)

- 1 gemet 14 roeden = 314 roeden = 0,49 ha

t’welck gedeelt wort bijde vijf hoirs ten desen sterfh[uys]e met last van bijleven aende blijfveghe tot de helft

hoirs = gerechtigde erfgenamen

(in: Pieter Donche, Erfeniskwestie uit de pruikentijd triggert 250 jaar genealogisch onderzoek: de familie de Baenst, Westhoek jrg. 28 nr. 1 (voorjaar 2012) p. 21

- met last van bijleven = kosten voor levensonderhoud te betalen door de minderjarigen aan de overblijvende echtgenote

Folio 3 verso (eigen nummering)

noch lant commende van[de] overledens weghe t’welcke hij gecocht heeft weduware sijnde van[de] voorn[omde] Cathelijne fi[li]a Carel Clarebout

Pollijn[chove]

Inde prochie van pollyn[chove] inden dischmeulenhouck vijf lijn[nen] landts t’eene stucke streckende zuijt [ende] noort t’zuijtey[nde] jo[nkvrauw]e jossijne anne de windt, doosts[eyd]e de meulendreve [ende] metten noorteyn[de] [ende] wests[eyd]e t’landt van d’heer jacob lieven [ende] jo[nker]e pierloot op t’ noorteyn[de] plachte te staen een huijseken [ende] assecot van[de] mollemeulen dat alsnu afgetrocken is sijnde tsel[ve] landt nu gebruijckt bij danneel ghijsel zuver [ende]

- afgetrocken = afgebroken

- dischmeulenhouck, mollemeulen en meulendreve, zie hoger

- assecot = rossecot of rosmolen, een gebouw rond een centrale vertikale as met molenstenen, die gedraaid werd door paarden; dus een molen gebruikt bij windstil weer

- d’heer = ridder

(in: Pieter Donche, Erfeniskwestie uit de pruikentijd triggert 250 jaar genealogisch onderzoek: de familie de Baenst, Westhoek jrg. 28 nr. 1 (voorjaar 2012))

Folio 4 recto (eigen nummering)

onbelast, vercreghen t’sel[ve] landt bijden overl[ede]n in coope jeghens m[eeste]re guill[iamu]s van simpol [ende] jo[nkvrauw]e marije cathelijne fi[li]a d’heer ende m[eeste]re

p[iete]r van[de] kellenare sijne huijsvr[auwe] inghevol[ghe] den erfbrief dannof sijnde gepasseert ter notarie van veurne in daeten xx (20)^e 9bre (november) 1669 ond[erteecken]t als greffier p[h]il[ips] becaert, dus alsvooren

                                                                                              v (5) lijn[nen]

- erfbrief = bij erfenis bewijs van erven, akte van recht op onroerend goed (HCC! Genealogie, trefwoordenboek)

- dannof = waarvan

- 5 lijnen = 1459 x 5 = 7295 m²

Dat gedeelt woort bijde vijf hoirs ten desen sterfh[uys]e met last van een vierde in bijleven aen[de] blijfveghe

            hoirs = gerechtigde erfgenamen, zie 3r

Folio 4 verso (eigen nummering)

Losrente commen[de] vanden overledens weghe die hij geconq[uesteer]t heeft t’sijnen voorn[omde] eersten huijwelicke inghevol[ghe] den voors[eyde] staet van goede,

losrente = een rente die men tegen een bepaalde som (meestal enige malen het bedrag der jaarlijkse rente of ook tegen een ronde som) kan afkopen of aflossen

geconquesteert = verworven

vincent bouden f[iliu]s vincent gelt eene losrente den pennijnck xvj (16)^e van xLviij (48) L[ibra]s bij jaere bij hem verkent [ende] beset op seventien gem[eten] een lyn[ne] x (10) r[oede]n landts ter hof[sted]e daer den sel[ve] bouden woont inde prochie van pollyn[chove] inde westreckhemhouck gelegert ende gelast conforme de briefven van constitutie dannof sijnde gepasseert voor burchm[eeste]rs lanth[ee]rs schepenen [ende] ceurheers der stede [ende] cassel[rie] van Veurne gesegelt met een seghel van

- gelegert = ?van legeren = zijn leger of verblijf opslaan, verblijfplaats houden, vertoeven (MNW) = gelegen

- gelast = ?beladen, ?belast

- westreckemhouck = nog niet teruggevonden plaatsnaam

- briefven van constitutie = stuk waarbij iets ingesteld of vastgesteld wordt (WNT)

- 17 gemeten 1 lijn 10 roeden = 74,4509 ha

Folio 5 recto (eigen nummering)

groenen wasse uuthanghen[de] met dobbel sterde van perchemin ende geteeckent opden ploy a. de pours dus alsv[ooren] bij jaere xLviij (48) L[ibra]s daer van de kinderen van[de] overleden gewonnen tsijnen eersten huijwel[icke] bijde voorn[omde] cathelijne fi[li]a carel clarebout p[ar] moeder doot gedeelt hebben dhelft blijft hier over de wederhelft

                                                                                   xxiiij (24) L[ibra]s

- sterde = staarten (als verbinding tussen het papier en de zegel)

- perchemin = perchemein = pargament, pargameen, pergameen; de oorspronkelijkste vorm van hetgeen gewoonlijk parcament(percament) genoemd wordt; modern lemma: perkament (MNW)

welcke gedeelt wort bij de vijf hoirs alsvooren met last in bijleven aen[de] blijveghe tot dhelft,

Folio 5 verso (eigen nummering)

Huijsijn[ghe] fruijtdr[aeghende] ende opgaende bomen desen sterfh[uys]e competeeren[de]

Pollyn[chove]

Alhier behoort toe het huijseken staen[de] op het een gem[et] xiiij (14) r[oede]n landts in pollyn[chove] gebruijckt bij danneel ghijsel consisteer[ende] in twee wonsten met dobbel steenen vierstede tusschen twee, dies twesterste is oversoldert met een kelderken van oosten staen rondt geplaestert tusschen posten ende in sober stroijdack voorts de oven ten zuijtwesten van[de] voors[eyd]e partije sonder huys sinde de scheur aldaer alsnoch toebehoorend den pachter

vierstede = (open) haard

1 gemet 14 roeden  = 314 roeden  = 0,49 ha

Item alle de fruytdr[aeghende] [ende] opgaen[de] boomen aldaer t’ samen gepresen j^c xxxij (132) dannof de hoirs p[ar] moeder doot dhelft blijft over de wederhelft

                                                                                              66:0:0

dannof = waarvan

Folio 6 recto (eigen nummering)

Huijsyn[ghe] ter hof[sted]e daer Jan Clarebout woont inde prochie van Ste Ricquiers commen[de] van weghen den overledens eerste huysvr[auwe]

Alvooren t’woonhuijs staende op topperhof lanck vier winckels met dobbel steenen vierstede inde middel mitsg[ade]rs vierstede ende eijntgevel op t’ westeijn[de] [ende] oock een eijntgevel op t’oosteijn[de] wesende al oversoldert sijnde t’oosteyn[de] een kelder met camercken noort daeraen van beede de sijden geplaestert tusschen poorten [ende] in stroijdack

- opperhof en nederhof = in de Middeleeuwen werd een site uitgebouwd met een hoger gelegen aarden wal (motte) met daarop een versterking, bv. een mottekasteel, en daarnaast lag dan het neerhof. Vermoedelijk werd dit nagedaan? in de grote hoeven of boerderijen; op het opperhof staat dan het woonhuis.

- winckels = ruimten

- viersteede = (open) haard

Het ovencot met den oven stume ten noort westhoucke van t’opperhof,

- stume = ?stieme = dampen, uitwasemen (inz. in veestallen), stome (WFT), dus vermoedelijk gaande over de schouw of gewoon de opening voor de rook.

Item een peertstal staende ter wests[eyd]e

Folio 6 verso (eigen nummering)

van t’ opperhof met een swinstal van zuijden eraen, de brugghe met het portael [ende] poorte over den walgracht ter zuijtseyde van[de] hove

Het coestal ter wests[eyde] van t’nederfhof met een stalleken van zijden eraen

De scheure ten zuyts[eyde] van[de] nederhove lanck twee winckels met daschvloer tusschen tween,

- winckels = ruimten

- daschvloer = dorsvloer

De waghenkete van oosten ’t nederhof met een stalleken van noorden eraen

Alle de fruijtdr[aeghend]e boomen staende in het noort [ende] oudt zuijt = boomgaerdeken,

In alle welcke voorn[omde]

Folio 7 recto (eigen nummering)

huijsyn[ghe] fruijtdr[aeghend]e boomen den overledens eerste huysvr[auwe] toebehoorde naer proportie van vijf lijnen xLiiij (44) r[oede]n in xxvij (27) gem[eten] Lx (61) r[oede]n welck advenandt gepresen is tot de somme van Lxx (70) L[ibra]s vij (7) Sh dannof de kinderen van[de] overledene gewonnen bij sijne voors[eyde] eerste huysvr[auwe] gedeelt hebben dhelft blijft hier over de wederhelft

                                                                                                          35:3:6

- 5 lijnen 44 roeden = 544 roeden = 7936 m²

- 27 gemeten 61 roeden = 5161 roeden = 12,6279 ha

- gepresen = geprijsd, geschat

- advenandt = verhoudingsgewijs

- dannof = waarvan

Alhier behoort van gelijcken toe ’t derde van alle d’opgaende boomen staende op drije gem[eten] een lijn[ne] Lxvij (67) r[oede]n ter voorn[omde] hof[sted]e ten drije sticken genaampt de bertelijn[ghe?] gemeene met pieter clarebout sieur frans outerss[oon]e [ende] ander die de resteeren[de] twee deelen competeren welck derde gepresen is tot de somme van ij^c xxxiij (233) L[ibra]s vj (6) Sh viij (8) de daer van de voorn[omde] kinderen gedeelt

3 gemet 67 roeden= 367 roeden = 1,5 ha

de bertelijnghe = op te zoeken plaatsnaam

Folio 7 verso (eigen nummering)

gedeelt hebben d’helft bij den doot van heml[ieder] voors[eyd]e moeder blijft hier over de wederhelft

                                                                                                          126:13:4

Alhier behoort toe het sesendertichste part van[de] huijsijn[ghe] fruijtdr[aeghend]e ende opgaen[de] boomen staende ter hof[sted]e daer p[iete]r vlaminck woont in ste ricquiers dat genomen wordt bij estima[ti]e sonder prijsen omme de cleene importantie tot xx (20) L[ibra]s dannof de voorn[omde] hoirs gedeelt hebben p[ar] moeder doot dhelft, blijft hier over de wederhelft gel[icke]

                                                                                                          x (10) L[ibra]s

dannof = waarvan

Somme tsamen van[de] voorn[omde] prijsie van[de] voorenstaen[de] huijsyn[ghe] frijtdr[aeghende] [ende] opgaen[de] boomen bedr[aegt]

                                                                                                          227:16:10

Dannof de blijfveghe over de vijf deelen van achte is

                                                                                                          142:8:1/4

Folio 8 recto (eigen nummering)

Daer op is hier bewesen een vierde van[de] huijsyn[ghe] fruijtdr[aeghende] ende opgaen[de] boomen ter hof[sted]e daer danneel ghijsel woont in pollyn[chove] dat hier ter cause van haer bijleven voor de somme van

                                                                                                          33:0:0

Tsel[ve] afgetrocken met tgonne ha

21-01-2014, 21:13 Geschreven door ivometsu  

6.2.4. Staat van goed Cathelijnne Clae(e)reboudt (Pollinkhove, 34.114)

Transcriptie door Ivo Metsu, 06.03.2012

Versie 16.12.2013; DOKUMENT  34114.doc

Wijze van transcriptie

[ .. ] : tekst weggelaten in de woordafkorting in het originele document

( ) : eigen vertaling naar hedendaagse schrijfwijze

der : schuine letters voor een onzekere interpretatie van het origineel

Nadien een alfabetische lijst van de aangetroffen persoonsnamen met de folia waarop ze voorkomen en de relatie met Cathelijne Clareboudt. Daarna desgevallend meer informatie over deze personen via de parochieregisters, en een verdere analyse van de staat.

Transcriptie door ivo

Voorblad

Pollynkhove

Staedt van Goed ten sterf[huys]e van Cathelijnne f[ili]a Carel Claereboudt huijsvr[auwe] van Jan Messu overl[eden] cuersuster van Vuernambacht binnen de prochie van Pollynckhove ten jae[re] 1666

Folio 1 recto

Overghebr[ocht] en[de] gheaffirmeert den ij (2)^en junij 1666

Staedt van goed bevon[den] achtergel[aeten] ten sterfh[uys]e van cathelijnne f[ili]a carel clareboudt daer moeder af was laurensken kloets overleden cuerzuster der stede ende cassel[rie] van vuerne binnen de prochie van pollynckhove, op den 5^en february 1666 Z[aliger] M[emori]e die voor weduwaere ende blijfver heeft achterghelaeten jan messu f[iliu]s jan ende die desen staedt doet maecken, voorts is ghemaeckt ten versoucke ende p[resen]tie van jaecques de

blijfver  =  achtergebleven echtgenoot van de overledene

cuerzuster = inwoner van de kasselrij Veurne (m.a.w. vallend onder de keure)

Folio 1 verso (eigen nummering)

danser wettelicke voocht van jan oudt acht jaeren jaecques oudt vier jaeren, marij vyhthien jaeren, cathelijncken thien jaeren ende janneken oudt tzydert desen lesten 5 februarij 1666 tzamen vijf kijnderen vande overledene bijden blijfver voorn[om]t by ons s[ieu]r p[iete]r vertegans ende matheus de schoolmeester gheede deelslieden der stede ende cassel[rie]van vuerne hiertoe ansocht desen 18^en mey^e 1666.

 bij Cailliau: 2 Joannes Messu, landbouwer, 3 Cathelyne Claereboudt gest 5 feb 1966; 4 Joannes Messu; 6 Carel Clareboudt; 7 Laurensken Kloets; ki Joannes 8 j; Jacobus 4 j; Mary 15 j; Cathelynken 10 j; Janneken geb 5 feb 1666.

gheede = beëdigde

deelslieden = deelsman = (Middelnederlands) rechter of scheidsman in zaken van boedelscheiding (MNW); regelaar van eene erfdeling of boedelscheiding (WNT);

“De selve hoirs (werden) geinsinueert te compareeren ten voorseyde sterfhuuse binnen de veerthien daeghen omme deellieden te helpen kiezen (Cost. Van Brouckburch XI, 5 a° [1615](WNT); dus mogelijk konden de hoirs zelf kiezen uit enkele daartoe aangestelde personen; in Brugge werden er zes aangesteld per Ambacht (MNW);

Folio 2 recto (eigen nummering)

Landen commenden van[de] zijde van[de] overledene dat haere patrimonie was conforme tweese pampier in daten 13^en 8bre (oktober) 1643 ond[erteecken]t j mestach als oock die haer ghesuccideert bij der doot van adriaenicks en[de] jaecquem[yncke]n haere twee susters h[ier]naer ghestorven als volght,

tweese pampier = weesepampier = een speciaal exemplaar van de staat van goed voor de erfgenamen

                                                                                              S^te Rijcquiers

Alvooren iiij (4) lynnen viij (8) r[oede]s landts ter hof[sted]e daer jaecques claereboudt wijlent woonde ende nu jan de vos ghemeene met p[iete]r de onderjaerighen zoone van jan claereboudt

4 lynnen 8 roeden = 5952,72 m²

Folio 2 verso (eigen nummering)

metg[hade]rs met mechlijncken donderjaerighe dochter van michiel bruineel gheprocreert bij maijken clareboudt beede dese overledens broeders ende zusters kijnderen die elck ghel[icke] iiij (4) lijnnen viij (8) r[oed]en competeeren ende ocht voorts ghemeene in xxvij (27) ghemeten Lxj (61) r[oede]n ende breeder gheleghen ende ghelast [con]forme tweese pampier vande successie ende overledens vervallen p[ar] vaders ende moeders doot in daten en[de] gheteeckent alsvooren dus hier in lan[de] alsvooren

                                                                                   iiij (4) lijnen viij (8) r[oede]n

Mechlijncken =  vrouwelijke vorm van Michael

competeeren = in bezit hebben

breeder = ?

gheleghen ende ghelast = uitdrukking voor de ligging en ?eventuele renten eraan verbonden

4 lynnen 8 roeden = 5952,72 m²

6.2.3. Janneken Waerebout

versie 19.12.2013; DE TWEEDE GENERATIE (vervolg 2 waerenbout).doc

II.1. Jan  MASSU /  METSU [generatie II] (ged. Beveren?, ca. 1606 – begr. Pollinckhove 20 dec 1680), landbouwer

&& Pollinkhove 29 apr 1670 (1) met Catharina (1) Janneken (2) Joanna (5)(6) Warenbouts (1) Waerebout (2)(3) Waerenbout (5) Warenboudt (6) (ged. ca 1630 - ? Lo, 18 feb 1694 (3))

getuigen Paul Warenbout en Antonie Cocquet beiden uit Pollynchove (1)

- ouders: Pieter ()(2) Warenboudt () Waerebout (2) ca 1613 ()

- begrafenis: was dit dezelfde?, er was wel een link met Lo, zie doopheffers.

Ze was eerder te Pollinkhove gehuwd op 18 juni 1648 (6) met Augustinus (5)(6) Agustus (2) De Witte (5)(6), met wie ze een kind Janneken (2)(5) had (geb. Pollinkhove, 23, ged. 24 maart 1650)(5). Augustus De Witte stierf  vrij kort daarna, want al op 3-3-1651 is er een wezenrekening (2).

doopheffers: Petrus De “Fine” uit Loo en Catharina de echtgenote van Jacobus De Grave uit Wulvergem. Geor Van Wervijken pastor in Polynchove.

Deze dochter is gehuwd met Franchois Verleure (5, f14r) (niet gevonden in huw. reg. Pollinkhove). Bij de dood van haar vader Augustinus werd blijkbaar ook een staat van goed opgemaakt, want ze heeft een weesepampier, waarop haar deellot (erfenisdeel) vermeld staat, ondertekend door sieur Hobel op 3 maart 1651 (5). Hierrond is een proces gevoerd tussen Franchois Verleure en Jan Metsu (5).

kinderen: geen (van Jan Metsu) (2)

OPM. We hebben haar doopdatum niet gevonden, en verder geen opzoekingen gedaan naar haar familie, maar kwamen toch enkele naamgenoten tegen:

1. Pauwels Warenbout, te Pollinkhove in 1655, met rapier, in een lijst van weerbare mannen van de kasselrij Veurne.

Wellicht was dit ook de getuige Paul bij haar huwelijk (zie hoger). We vinden hem en zijn vrouw terug in het begrafenisregister van Pollinkhove: Paulus Warebout (begr. 18-12-1679) (f 481), echtgenote Maria van Paulus Waerebout (begr. 26-8-1709) (f 755).

2. Jacobus (a)(b)(c) Waerenbout (b)(c) Warenbout (a)

& Joanna Du Bois (c)

kinderen:

1. Jacobus Waerenbout (ged. Beveren, 28-09-1636) (c)

doopheffers: Verleere uit Beveren en Maria Paers uit Hondschote (c)

2. Michiel Waerenbout (ged. Beveren, 16-7-1622) (b)

doopheffers:  …

Jacobus was ook nog aanwezig bij een huwelijk te Beveren op 28-6-1647 (f 46)

(a) parochiaal huw reg Beveren,

(scan 1): f 1 Jacobus warenboudt & anna du bois pres[entibus] michaele du bois sorore (= zuster) ..”

(b) parochiaal doopreg Beveren,

tekst (scan 25): f 48, nr 385 “16-7-1622 michiel f[iliu]s jacobi waerenbout ex uxore anna

(c) parochiaal doopregister Beveren,

tekst (scan 64): nr 796 “28-9-1636 jacobus f[iliu]s jacobi warenbout et joannae du bois susceptores verleere ex beveren et maria paers ex hontscoote” (i)

3. Philippus Waerenboudt: in huwelijksregister van Beveren in 1639 (scan 15) (f 28), en met een zoon in het doopregister (scan 50) nr 693: op 3-9-1634.

Er zijn overigens nog gegevens in Beveren.

Bronnen:

(1) paroch huwelijksregisters van Pollinkhove,

klapper: Messu Jan & Warenbouts Catharina, 29-4-1670, f 1855 (i)

tekst (scan 38 links bovenaan): “Die 28 aprilis 1670 ego infrascriptus tribus premissis denuntiationibus coniunxi matrimonio per verba de presenti joannem metsu et catharinam warenbouts ambo ex pollynchove presentibus testibus paul warenbout et antonie cocquet ambo ex pollynchove.” (i)

vertaling: “Op de 28ste april 1670 heb ik onderschrevene na drie voorafgaandelijke bannen te hebben afgekondigd, in het huwelijk verenigd met mondelinge instemming van de aanwezigen joannes metsu en catharina warenbout beide uit pollinchove in aanwezigheid van de getuigen paul warenbout en antonie cocquet beiden uit pollynchove” (i)

(2) Staat van Goed Joannes Metsu [echtgenoot](Pollinkhove, 37.144) gest 20 dec 1680, in Cailliau deel 19 (i); volledige kopie en transcriptie in bijlage (i). zie f 1r (Janneken en Pieter Waerebout) en 14r (Janneken en Agustus De Witte)

(3) In Lo, 18 feb 1694 is er een Joanna Waerebout begraven. (bron?) Is het dezelfde?

(4) R. Haghebaert, De Weerbare mannen in de kasselrij Veurne in 1655, uitg.  Oostende, 1977

(5) parochiaal doopregister Pollinkhove

tekst (scan 25): “24^emartij 1650. Ego infrascriptus baptizavi joannam filiam augustini de witte et joanna waerenbout coniugum natam 23 huius suscep[tores] petrus de “fine” ex loo et catharina uxor jacobi de grave ex vulvergem. Geor van wervijken pastor in polynchove.” (i)

vertaling: “De 24^e maart 1650 heb ik gedoopt Joanna, de dochter van de echtelieden Augustus De Witte en Joanna Waerenbout, geboren de 23^e van dezelfde maand, doopheffers (waren) Petrus De “Fine” uit Loo en Catharina de echtgenote van Jacobus De Grave uit Wulvergem. Geor Van Wervijken pastor in Polynchove.” (i)

(6) parochiaal huwelijksregister Pollinkhove,

index: f 1829: Augustinus Dewitte & 18 juni 1648 met Joanna Waeremboudt (i)

tekst (scan 86 rechts bovenaan): “1640 16 junij, premissis trium bannorum proclamationibus per verba de presenti matri[moni]o iunxi augustinum de witte et joannam warenboudt ex pollyn[chove] testibus jacobus de vroe et “d derico” roen ambo ex pollynchove subscribebatur jacobus meinaert pastor.” (i)

vertaling: op 16 juni 1640, na drie afgekondigde bannen voorafgaandelijk aan missen, heb ik in de echt verenigd met mondelinge instemming van de aanwezigen augustinus de witte en joanna warenbout uit pollinchove met de getuigen jacobus de vroe en d derico roen beide uit pollinchove ondergetekende pastoor jacobus meinaert.” (i)

Bespreking Catharina / Janneken Warenbouts / Wareboudt of Warenboudt / Waerebout

1. Naam

In het parochiale huwelijksregister staat ze bij haar tweede huwelijk, dus met Jan Massu/Metsu, geregistreerd als Catharina, in tegenstelling tot de registratie bij het eerste huwelijk, en in het doopregister van haar dochter Janneken (allicht naar haar genoemd) en de vermelding in de staat van goed van tweede echtgenoot Jan Massu/Metsu. Het kan natuurlijk zijn dat ze ook Catharina heette, maar misschien had de pastoor nog Catharina Clareboudt in gedachten? We hebben geen doopregister gevonden om het na te gaan. We zijn ook niet 100% zeker van het begrafenisgegeven, al is er wel een link met Lo bij de doopheffers van haar dochter.

In de familienaam  zijn er wat kleinere spellingsvariaties, die aan de klank niets veranderen: “a” of “ae”, “re” of “ren”, “t” of “dt”. De uitgang –s is mogelijk een gevolg van een verlatijnsing?

Conclusie: We houden het bij Janneken Waerebout

2. Levensloop

Over Joannes Metsu’s tweede echtgenote weten we dus weinig.

Haar vader heette Pieter. Ze trouwde een eerste maal met Augustinus De Witte, te Pollinkhove op 18 juni 1648. Daarmee had ze een dochter Janneken, geboren te Pollinkhove op 23, en gedoopt op 24 maart 1650. Bij de doopheffers was er iemand uit Lo en iemand uit Wulver(in)gem. Augustus De Witte stierf  vrij kort daarna, want al op 3-3-1651 is er een wezenrekening getekend door sieur Hobel.

Pas op 29 april 1670 hertrouwt ze te Pollinkhove met Jan Massu/Metsu, met wie ze geen nakomelingen heeft. Mogelijk houdt de huwelijksdatum verband met het volwassen worden of mogelijk zelfs het huwelijk van haar dochter Janneken. Deze was dan 20 jaar. We hebben de huwelijksgegevens van die dochter nog niet opgespoord, maar we weten dat ze huwde met F Verleure.

Moeder Janneken komt van een éénouder gezin met één kind alleszins terecht in een groot gezin, met vijf kinderen.

We zien haar later optreden als madelaar na het overlijden van haar echtgenoot, en zien daar dat ze niet bemiddeld was.

Wat er met haar nadien gebeurd is weten we niet. We vonden geen begrafenis in Pollinkhove. Het gegeven uit Lo is verder na te gaan. Mogelijk stierf ze dus in 18 februari 1694 te Lo.

Eventuele hertrouw, geboorte- en sterfdatum, staat van goed, zijn nog op te sporen. Ook eventuele aanwezigheid bij de kinderen Metsu (generatie III).

21-01-2014, 20:20 Geschreven door ivometsu  

6.2.2. Cathelijnne Clareboudt

versie 19.12.2013; DE TWEEDE GENERATIE (CLAREBOUT).doc

Jan  MASSU /  METSU [generatie II] (ged. Beveren?, ca. 1606 – begr. Pollinckhove 20 dec 1680), landbouwer

& Pollynchove 28 jan 1647 (2) met Catarina (2) Catharina (2)(11)(12) Catherina (1) Catherine (8)(14) Catheryne (20)(21) Cathelijne (7)(22) Cathelijnne (4) Cathelyne (8)(9)(10) Clareboudt (P)(2)(4)(5)(8)(9)(10) Clarebout (1)(5) Claerebout (7)(11)(14)(20)(21) Claerbout (2) Klaerbout (12) (ged. Hoogstade, 26 mrt 1623 (1) - Pollinkhove, 5 feb 1666 (4)), uit Hoogstade (2) Ceurzuster van de Stad en Kasselrij van Veurne (4)

- getuigen huwelijk: de heer Joannes Heurlebout uit Pollynchove en Petrus Valcke cassodus subscribebatur Antonius van[den]Berge pastoor (2)

- ouders: Carel (4)(5)(7)(8)(9)(22) Karel (10) Kaerle (6) Caerle (1)Charles (13)(14) Chaerels (16) Carolus (33)(34)(61)(65)(66) Clareboudt (4)(5)(8)(9)(10)(22) Clarebout (1)(5)(6)(8)(65)(66) Claerebout (7) Claerbout (33)(34) Claerboudt (61) (ged. ca 1600 – 30/12/1642/ (57)) uit Sint-Rijkers (61)

& Laurensken (4)(6) Laurence (14) Laurentia (34) Kloets (4) Cloet (6)(13)(14) (gest. 20-10-1630/(34)

Vader Caerle was peter van Mayken Kekeraert te Hoogstade op 15 aug 1616.

parochiaal doopregister Hoogstade:

tekst (scan 16 links boven): “15 oughst (1616) is ghedoopt tkynt mahieu kekeraert een dochter mayken pette caerle clarebout mete laurentia van burcke.” (i)

Vader Carolus uit Sint-Rijkers was peter van Franciscus Brunoghe te Pollinkhove op 1642.

parochiaal doopregister Pollinkhove:

tekst (scan 250 rechts onder en links boven): “Anno 1642 die 31e decembris ego infrascriptus baptizavi franciscum natum die 30 filium guilielmi brunoghe ex beveren et anna maerten ex stavel coniugum susceptores carolus claerboudt ex s[in]te richario et francisca bouden ex stavel subscribebatur anto[nius] van[den] berghe”(i)

vertaling: “Op de 31^e van de maand december 1642 heb ik onderschrevene gedoopt franciscus geboren de 30^e de zoon van de echtelieden guilielmus brunoghe uit beveren en anna maerten uit stavele, de doopheffers carolus claerboudt uit sint rijkers en francisca bouden uit stavele onderschrevene  antonius van[den] berghe”(i)

- grootouders (vader): Joannes (6)(16)(17) Jan/Jacques (13) Clarebout (6) Claereboudt (13) Claerebout (17) (ged. /1587 (13)(14))

& Adriaenneken (13) Adriaeneken (17) Annaert (13)(14)(17) (ged. /1587 (13)(14))

- grootouders (moeder): Mahieu Cloet (6) & Cathelyne (6) filia Amceel (6) Minne (6)

- overgrootouders (vader): Guillaume Annaert (14)(17) & Jeanne Lybaert (14)

- ooms en tantes langs vaderskant:

1. Jean (14) (/1614 – 1665) (14)

volgens Pillyser (14) is deze Jean een oom.

& 1634 met Petronille Cools (gest Gijverinkhove, 21 dec 1638) (14)

kinderen:

1.1. Catherine (14) Catharina (44) Claereboudt (44) & Gijverinkhove, 15 okt 1650 (44) met Melchior Durie (14) Durye (44) (of Durye: met min. 5 ki te Gijverinkhove, zie paroch reg PWVi Catherina Claerbout),

1.1.1. Marie & J Vandamme (14)

1.1.2. Pauline (14)

1.1.3. Jacqueline & Pierre Welleboot (14)

Jan (26-32) Joannes (27)(28)(51)(52) Clarebout (26)(29)31)(32) Claerbout (26)(28) Claerebout (27) Clareboudt (27)(28)(51)(52)

is dit echter wel dezelfde?

&& Joanna (26-32)(51)(52) Jeanne (14) Bruwyles (26) Bruyle (27)(28) Bruile (31)(32)(52) Bruijle (27)(28) Vanden Bruile (29)(30)(51) Vandenbruyle (14) (gest 1687) (14)

kinderen:

            1.2. Jacobus Clarebout / Claerbout (26) (ged. Gijverinkhove, 10 dec 1640 (26))

            1.3. Maria Claerebout / Clareboudt (27) (ged. Gijverinkhove, 17 aug 1642 (27))

1.4. Jan / Joannes Claerbout / Clareboudt (28) (ged. Gijverinkhove, 3/5 apr 1644) (28)

            1.5. Paulus Clareboudt (ged. Gijverinkhove, 11-3-1646) (51)

            1.6. Joanna Clareboudt (ged. Gijverinkhove, 28-10-1648) (52)

            1.7. Christiana Clarebout (ged. Gijverinkhove, 26 juli 1651) (29)

            1.8. Audomara Clarebout (ged. Gijverinkhove, 18 aug 1653) (30)

            1.9. Anna Clarebout (ged. Gijverinkhove, 6 dec 1654) (31)

            1.10. Cornelia Clarebout (ged. Gijverinkhove, 2 feb 1659) (32)

Volgens Pilllyser (14) zijn de kinderen echter: Jean (1643), Paul, Pierre, Jacques, Jeanne, Cornelie, Jean

2. Willemina (53b)(53c)(53d)(53e)(53f)(54) Claerbout (53)(54)

(Sint-Rijkers, /1607 (14) – Izenberge, 12 (14) 18 (54) juli 1636 (54)(14))

Volgens Pillyser (14) is ook Willemina een tante van Cathelijnne.

& Jacobus (53a)(53b)(53c)(53d)(53e)(53f)(53g)(53h)(53i)(54) Jacques (14) Dehollandere (53a)(53b)(53c)(53d)(53e)(53f)(54)  Dehollander (14) De Hollander (53b) De Holandere (53d) (ged. Izenberge, 1600 - Hoogstade, 18 apr 1658) (14)

kinderen (6), met kleinkinderen (14) 

2.1. Jacoba (ged. Izenberge, 9-9-1623) (53a)

6.2.1. Jan Massu/Metsu

versie 03.01.2014; DE ‘TWEEDE’ GENERATIE.doc

Joannes (2)(3)(7)(8)(10)(14)(15)(16)(17)(18)(19) / Jan (4)(5)(6)(8)(9)(11)(12)(13)(20)  MASSU (2)(12)(13) MESU (3)(9) MESSU (6)(17) METSU (4)(5)(7)(8)(10)(11)(14)(15)(16)(18)(19) METSUE (8) [generatie X]

(° Beveren? (2), ca.1606 (1)(3) – begr. Pollinkhove (3)(6), 20 dec 1680 (3)(6)), keurbroeder van Veurne (6), landbouwer

Vermoedelijk is dit de Jan METSU, met rapier, vermeld te Pollinkhove voor 1655.

(in : R. Haghebaert, De Weerbare mannen in de kasselrij Veurne in 1655, uitg. Oostende, 1977, p. 180.)

Bronnen:

(1) doop: geen gegevens tot nog toe!. We hebben eerst gezocht in Stavele, waar de doopregisters beginnen in 1599. Ook in Pollinkhove niets gevonden, daar beginnen ze pas in 1606. Maar : er is een intrigerende vermelding bij het huwelijk van Joannes (II) Metsu & Cathelijne Clarebout, dat Joannes (II) afkomstig is uit Beveren: “ … in de echt verbonden Joannes Metsu  uit Beveren en Catarina Clareboudt, Hoogstade …” (par. huw.reg Pollinkhove, f 1823 (2))

In de doopregisters van Beveren vonden we hem echter niet. Om helemaal zeker te zijn bekeken we alle doopakten van 1608 tot 17 feb 1630, dus vanaf de start van het register in Beveren, tot een 17 jaar voor zijn eigen huwelijk. We zitten dus met een eerste hiaat van twee jaar nà het huwelijk van zijn ouders te Stavele tot de start van het register, en daarnaast blijkt er in de registers (scan 3) nog een hiaat van 29-6-1609 tot 20-1-1613, dus ook nog een mogelijk cruciale periode, gesteld dat de ouders na hun huwelijk naar Beveren verhuisden en daar hun eerste kind(eren) kregen.

Afkomstig uit betekent overigens niet altijd geboren te. Hij kan er ook gewoond hebben voor zijn huwelijk. Daarom bekeken we in de doop- en huwelijksakten nog alle vermelde getuigen, die hier in Beveren zeer nauwgezet werden vermeld, in de hoop dat de ouders mogelijk elders nog als getuigen optraden, doch het resultaat was negatief: nergens Maria Willaert noch Joannes Massu/Metsu. Als ze al in Beveren (nog) leefden, stonden ze dus niet in een nauw contact met familieleden of bekenden daar.

Tenslotte kwam recent de ontknoping bij het opzoeken van het begrafenisregister: hier staat vermeld dat hij ongeveer 75 was toen hij overleed, zie (3)! Met 75 jaar zouden we uitkomen op een geboortejaar 1605 (20 december 1680 – 75 jaar), wat dus valt vóór de huwelijksdatum van zijn ouders (eind augustus 1606)! Er staat wel ongeveer, dus het is wellicht toch een goede inschatting. Hoogstwaarschijnlijk mogen we wel uitgaan van een geboortedatum dicht na dat huwelijk, dus nog in 1606 of 1607. Dat valt net vóór de start van de doopregisters in Beveren, dus dat zou goed kunnen.

(2) parochiale huwelijksregister van Pollinkhove van 1647

klapper: Jan Massu & 28 jan 1647 Catharina Claerbout, f 1823 (PWVi)(i)

tekst (sc 83 links bovenaan): “Anno 1647, die 21 januarij premissis tribus bannorum denuntiationibus per verba de presenti, ego infrascriptus lector ecclesie parochialis de pollijnchove presentis coniunxi matrimonio joannem massu ex beveren et catarinam clareboudt, hoogestade presentis testibus domino joanne heurlebout ex pollynchove et petro valcke cassodus subscribebatur anto[nius] van[den] berge pastor.” (i)

”Op de 21^e januari 1647 na drie bannen afgekondigd in voorafgaande missen, heb ik onderschrevene lektor van de parochiale kerk van Pollinkhove met mondelinge instemming in de echt verbonden Joannes Massu uit Beveren en Catarina Clareboudt, Hoogstade in aanwezigheid van de getuigen de heer Joannes Heurlebout uit Pollynchove en Petrus Valcke cassodus subscribebatur Antonius van[den]Berge pastoor.” (i)”

(3) parochiale begrafenisregisters van Pollinkhove f. 485 (i).

tekst (scan 19):“Die vigesima mensis decembris anno millesimo sescentesimo octogesimo obijt joannes mesu, vir conjugatus annorum circiter septuaginta quinque sola extrema nuctione susciepta propter subitaneum morbum; sepultus est in cemeterio.”(i)

vertaling: “Op 20 december 1680 stierf joannes mesu, man gehuwd van ongeveer 75 jaar, na alleen de laatste hostie? te hebben ontvangen, wegens plotseling overlijden). Hij is begraven op het kerkhof.” (i)  

(4) Staat van Goed Joannes METSU [betrokkene zelf dus] (Pollinkhove, 37.144) gest 20 dec 1680, in Cailliau, deel 19 (i), zie kopie en transcriptie hierna.

In de tekst is het “Jan Metsu zoon van Jan en … dochter van …. Willaert” (folio 1r), die gestorven is op 20 december 1680.

(5) Madelrye Rekeninghe cf Jan Metsu [hemzelf] (Pollinkhove, 16.747) gest. 20 dec 1680, rekening anno 1682 (P). Zie kopie en transcriptie hierna.

In de tekst is het “Jan Metsu zoon van Jan Metsu en … Willaert” (folio 1r).

(6) Staat van Goed van Catharina Cathelijne Clareboudt [de eerste echtgenote] (Pollinkhove, nr. 34.114) gest. 5 feb 1666, in Cailliau, deel 16 (i) Zie kopie en transcriptie hierna.

In de tekst is het “Jan Messu” (voorblad), “Jan Messu filius Jan” (folio 1r) “Jan” (14 v);

(7) Staat van Goed Vincent Bousin [schoonzoon]) (Pollinkhove, 19.055) gest 8 jan 1699, in Cailliau, deel 10 (i): in zijn versie Johannes Metsu, vader van Marie Metsu.

(8) Staat van Goed Cathelyne Masyn [schoondochter] (Pollinkhove, 25.276) gest 20 apr 1683, in Cailliau, deel 13 (i): Jan Metsue filius Jan… Jan Metsu is blijver en madelaere; Cailliau: Joannes Metsue filius Joannes. De schrijfwijze in het origineel is zeker Jan, en er staat de tweede keer zeker Metsu, de eerste keer mogelijk Metsue.

(9) Staat van Goed Jacques MESU [zoon] (Houtem, 4843) gest 29 sep 1699, in Cailliau, deel 4 (i), volledige kopie en transcriptie in bijlage (i)

in de tekst is het “Jaecq[ue]s Mesu filius Jan de soone Jan gewonnen bij …. ende den overleden bij catheline fi[li]a carel clareboudt” (f 1r)

(10) Staat van Goed Jan Metsu [zoon] (Pollinkhove, 37.075) gest 20 juli 1690, in Cailliau, deel 19, volledige kopie en transcriptie in bijlage (i).

In de tekst is het Jan Metsu (voorblad), Jan Metsu filius Jan (f 1r)

(11) Rekening of Staat van Goed? Janneken METSU [dochter] (Pollinkhove, 23.014), gest 12 nov 1692 in Notaboekje Pierre: “ Janneken Metsu filia Jan”

(12) parochiaal doopreg. Pollinkhove

klapper: Jan Massu, zoon van Jan Massu & Catharina Klaerbout, ged. 30 okt 1647, f 191  (i)

tekst (scan 299 links onder): “infras[criptus] rector ecclesiae de pollynchove 30 oct[o]b[ris] baptizavit joannem filium joannis massu et catharine claerbout conjugum susceptoribus joanne claerboudt et anna de wyndt utrisque ex pollynckhove subscribebatur jacobus meinaert” (i)

(13) parochiaal doopreg. Pollinkhove :

klapper: Maria Massu, dochter van Jan Massu & Catharina Klaerbout, ged. 15 nov 1649 f 199 (i)

tekst (scan 309 rechts midden): f 308! “xv^a 9bris 1649 baptizavi inf[rascriptus] Mariam, filiam joannis metsu et catharinae claerbouts conjugum susceptores erant joannes claerbout ex pollynckhove et mariae tue ex proven subscribebatur jacobus meinaert pastor (i)

(14) parochiaal doopregister Pollinkhove:

klapper: Metsu Petrus,  met vader Jan en moeder Catharina Claerebout, ged. 28 sept 1651, f 200 (i).

tekst (scan 326 links onder en rechts boven): f 325! “xxviij^o 9bris (28 november) ego infrascriptus baptizavi petrum filium joannis metsu et catharinae claerbout conjugum natum 27 huius susceptores petrus claerbout de isenberghe habitans judoco van houcke, et francisca uxor francisci ‘bougen’ de pollynckhove, subscribebatur georg van wervyke pastor in pollyn[chove].” (i)

(15) parochiaal doopreg. Pollinkhove:

klapper: Catharina Metsu, vader Jan en moeder Catharina Claerebout, ged. 2 nov 1653, f 209 (i).

tekst (scan 345 links onder en rechts boven): f 344! “ij^o 9bris (2 november) 1653 ego infrascriptus baptizavi catharinam filiam joannis metsu et catharinae claerbout natam 31^a vesperi susceptores petrus clarebout et maria uxor annaert ‘lammen’ ex ste richario, subscribebatur georg van wervyke pastor in pollyn[chove].” (i)

vertaling: “De 2de november 1653 heb ik onderschrevene catharina gedoopt, de dochter van de echtelieden joannes metsu en catharina claerbout, geboren de 31ste ‘vesperi’, doopheffers (waren) petrus clarebout en maria de echtgenote van annaert ‘lammen’ uit sint rijkers, onderschrevene georg van wervyke pastoor in pollyn[chove].” (i)

(16) parochiaal doopregister Pollinkhove:

klapper: Metsu Jacobus, vader Jan, moeder Catharina Claerebout, ged. 1 dec 1655, f 217 (i).

tekst (scan 367 links onder): f 366 “i^a xbris (1 dec)1655 ego infrascriptus baptizavi jacobum filium joannis metsu et catharinae claerbout conjugum natum 28 huius ‘mane corta septerio’ susceptores jacobus claerbout ex ste richario et do[mice]lla joanna u[xor]e fran[cis]ci van[de] kellenaere ex pollynchove, subscribebatur georg van wervyke pastor in pollyn[chove].”(i)

vertaling: “De eerste december 1655 heb ik onderschrevene jacobus gedoopt, de zoon van de echtelieden joannes metsu en catharina claerbout, geboren de 28ste van dezelfde (maand) ‘mane corta septerio’, doopheffers waren jacobus claerbout uit sint rijkers en mevrouw joanna, de echtgenote van franciscus de kellenaere uit pollynchove, onderschrevene georg van wervyke, pastoor in pollynchove.” (i)

(17) parochiaal doopregister Pollinkhove:

klapper: Messu Jan Jacobus, vader Jan en moeder Catharina; ged 14 feb 1658, f 230 (i).

tekst (scan 394 rechts onder en 395 links boven): f 394 “i4^a februarij 1658 ego infrascriptus baptizavi joannem jacobum natum i2^a joannis messu et catharinae conjugum susceptores fuerunt lambertus desiderloo et jacoba de wint ambo ex pollynchove, subscribebatur f verhaege cacellanus”(i)(ik lees sacellanus, mogelijk wel: cacellanus of zelfs capellanus??)

(opm. op scan 10 rechts boven ook een lamberto ..iderlo)

vertaling: “De 14de februari 1658 heb ik onderschrevene joannes jacobus gedoopt, geboren de 12de, van de echtelieden joannes messu en catharina, doopheffers waren lambertus ‘desiderloo’ en jacoba de wint, beide uit pollynchove, onderschrevene v verhaeghe kapelaan” (i)

(18) parochiaal doopregister Pollinkhove:

klapper: Metsu Jacobus, vader Jan en moeder Catharina Claerebout, ged. 26 feb 1662, f 245 (i)

tekst (scan 427 links midden): “26^a februarij 1662 ego infrascriptus baptizavi jacobum filium joannis metsu et catharinae claerbout conjugum natum 24 dixit mensis susceptores fuerunt jacobus minne et maria claerebout uxor jacobi dansser ambo ex pollynckhove  subscribebatur j croije pastor” (i)

vertaling: “De 26^e februari 1662 heb ik onderschrevene jacobus gedoopt, de zoon van de echtelieden joannes metsu en catharina claerbout, geboren de vierentwintigste van de voorzegde maand, doopheffers waren jacobus minne en maria claerebout, de echtgenote van jacobus dansser beide uit pollynckhove,onderschrevene  j croije pastoor”(i)

(19) parochiaal doopreg Pollinkhove:

klapper: Metsu Joanna, vader Jan en moeder Catharina Claerebout, ged. 10 jan 1666, f 288 (i).

tekst (scan 118 rechts onder): “decima januarij anni millesimi sescentesimo sexta (1666) ego infrascriptus baptizavi joannam filiam joannis metsu et catharinae claerebout conjugum natam septima mensis predicti susceperunt jacobus de dansser et maria ‘seuse’ uxor jacobi minne ambo ex pollynckhove  j troijer pastor” (i)

vertaling: “Op 10 januari van het jaar 1666 heb ik onderschrevene joanna gedoopt, de dochter van de echtelieden joannes metsu en catharina claerebout, geboren de zevende van de voorzegde maand, doopheffers waren jacobus de dansser en maria ‘seuse’ de echtgenote van jacobus minne beide uit pollynckhove, j troijer pastoor”(i)

(20) Staat van Goed Pieter Ignatius Maziere [zoon uit 1^e huwelijk van schoondochter, die daarna huwde met zoon Jacques] (Houtem, 2.731), in Cailliau Deel 2 (i)

(21) parochiaal huwelijksregister Pollinkhove:

tekst (scan 58 links midden): f 1876 “Ego infrascriptus die decima mensis junij anno millesimo sescentesimo octogesimo primo, praemissis tribus bannorum proclamationibus per verba de presenti atque in facie ecclesiae matrimonio coniunxi joannem mesu et catharinam masijns ambo ex pollynchove, presentibus testibus jacob mesu, jacobo maes juniore, et ‘henruo’ makereel hoc ex loo, et alijs ex pollynchove suscriptus passchiers de rein pastor in pollynchove.” (i)  

vertaling: “Ik onderschrevene heb op de tiende van de maand juni 1681, na drie bannen te hebben verkondigd voor missen met mondelinge instemming van de aanwezigen en voor de kerk joannes mesu en catharina masijns beide uit pollinkhove in het huwelijk verenigd, in aanwezigheid van de getuigen jacob mesu, jacob maes junior en ‘henruo’ makereel deze uit lo, en de anderen uit pollinkhove, ondertekend passchiers de rein pastoor in pollinkhove.” (i)

(22) parochiaal huwelijksregister Pollinkhove:

tekst (scan 66 links midden): f 1884 “Ego infrascriptus die decima septima mensis octobris anno millesimo sescentesimo octogesimo tertio, praemissis tribus bannorum proclamationibus per verba de presenti atque in facie ecclesiae matrimonio coniunxi joannem messu et franciscam willems ambo ex pollynchove, presentibus testibus joanne willems, petro willems, jacobo de pre omnibus ex pollynchove. passchiers de rein pastor in pollynchove.” (i)

vertaling: “Ik onderschrevene heb op de zeventiende van de maand oktober 1683, na drie bannen te hebben verkondigd voor missen met mondelinge instemming van de aanwezigen en voor de kerk joannes mesu en francisca willems beide uit pollinkhove in het huwelijk verenigd, in aanwezigheid van de getuigen joannes willems, petrus willems, jacobus de pre, allen uit pollinkhove, passchiers de rein pastoor in pollinkhove.” (i)