De gemeenschap achter de tralies…

Week vier staat in het teken van gevangenen. Het was een moeilijke opgave om een correct zicht te krijgen op de gevoelens van gedetineerden. Ondanks hun misdaden die niet goed te praten zijn, schuilen er ook gevoelens in deze mensen. Ook de maatschappij heeft een belangrijke rol in de vraagstelling van deze week. De wereld kent heel wat variatie in gevangenissen en het leven in en er rondom. Aan de hand van het filmseminarie ‘Boy A’ en het boek  ‘straftijd’ heb ik kennis kunnen maken met dit leven. En al lijkt het ‘een ver van mijn bedshow’ , ik heb een andere kijk gekregen op deze problematiek. In dit verslag spits ik mijn aandacht vooral binnen België en het leven van gedetineerden.

België kent een 33-tal gevangenissen of strafinstellingen. We kampen met overbevolking in de Belgische gevangenissen. De hoge capaciteit aan gevangenen overstijgt het aanbod. Toch is er een lichtpunt in de duisternis op Europees vlak. België kent het laagste aantal veroordeelde van de West-Europese EU- landen. Een honderdtal gevangenen per 100 000 inwoners. Toch is een oplossing ver van tafel. In Augustus 2009 publiceerde het HLN een onthutsend artikel. De Belgische strafinstellingen tellen maar liefst  10 159 gedetineerden. Hierbij bereikt de populatie een historisch hoogtepunt.  Niet alleen in België kampen we met overbevolking in de gevangenissen. Deze toch wel exclusieve mannenwereld kent wereldwijd een enorme stijging.

Afgelopen woensdag 14 oktober bekeek ik het VTM -programma Telefacts. Deze reportage vertelde het verhaal van Walter Donckers ( ex-cipier). Walter Donckers heeft terecht gestaan voor de hulp bij het ontsnappen van Willem De Wolf. Voor deze misdaad kreeg Walter 3 jaar celstraf waarvan hij 3 maanden effectief heeft doorgebracht in de cel. Ik betreur deze misdaden. Want een gevangenis is in mijn ogen een leerschool. Gedetineerden moeten gestraft worden voor hun misdaad maar vooral opgeleidt worden om terug te kunnen functioneren binnen de maatschappij. Deze wantoestanden bereiken het tegenovergestelde. Ze worden weer opnieuw in de misdaad gedreven. Dit is een voorbeeld van onrechtvaardigheid. De Belgische gedetineerden worden door de maatschappij ontslaan. Ze ontvangen geen loon meer en  worden economisch op non – actief geplaatst. Walter kon gedurende zijn arrestatie en zijn celstraf nog steeds rekenen op 80% van zijn loon. Deze situatie heeft mij ogen geopend betreffende de problematiek in de Belgische gerechtigheid.

Het leven in een gevangenis kunnen we bekijken aan de hand van verschillende facetten. De emotionele kant van de zaak valt niet te onderschatten. Ondanks de misdaden zijn er ook een aantal gedetineerden die onterecht veroordeeld worden. De kijk op een toekomst is onzeker en er wordt voortdurend teruggeblikt op het verleden. Ze kunnen niet rekenen op een sociaal vangnet. Voor ons is het vanzelfsprekend dat we weg gaan met vrienden, dat onze familie er steeds is voor ons op te vangen of de afspraakjes met onze geliefde. Emotineel en relationeel laat de opsluiting van gevangenen zijn sporen na bij het gezin, de familie en de naaste omgeving. De partner is weg, de vader van de kinderen is opgesloten, ouders zien hun kind in de gevangenis verdwijnen. Relaties verliezen plots hun waarde of kennen geen vertrouwen meer. In vele gevallen breken partnerrelaties af tijdens het verblijf in de gevangenis. Ook de kinderen dragen diepgaand de gevolgen van opsluiting van vader of moede. In de gevangenis kunnen ze een aantal keren per week telefonisch contact opnemen met familie of rekenen op enkele bezoekjes. Toch weegt de uitsluiting met de maatschappij enorm zwaar. Het leven tussen vier muren is hard. Ik ben het eens dat misdaden bestraft moeten worden, maar daarnaast is de nodige begeleiding nodig. Deze zwakke groep hebben nood aan respect en een luisterend oor. In de maatschappij worden ze gehaat en nooit meer opgenomen als een rechtvaardig individu. Deze kwetsbare groep kan binnen de gevangenis rekenen op psychologische hulp, daar waar nodig is. Het is jammer dat we leven in een maatschappij waarin weinig mensen zich bekommeren over de ‘verschoppelingen’. Uit de getuigenissen van het boek ‘straftijd’, heb ik ervaren dat vele gedetineerden na hun vrijlating terug op het verkeerde pad geraken. De overbevolking en het leven op elkaars gezicht brengt heel wat conflicten met zich mee. De maatschappij staat uiteraard niet stil en de veranderingen moeten aangeleerd worden door terug om te gaan met mensen. Het kunnen inzien van hun fouten is de belangrijkste troef van een toekomst.  Daarnaast heb ik geleerd dat de opvoeding en de situaties thuis een belangrijke rol spelen in het 'zijn' van een mens. De meeste mensen uit de gevangenis komen uit sociale milieus die beduidend minder kansen bieden: een minimale opvoeding, slechte schoolervaringen, een lage opleidingsgraad, beperkte tewerkstellingskansen en een bijzonder mager toekomstperspectief,...e.d.Uit eigen ervaringen weet ik maar al te goed het belangrijk het is om thuis een vangnet te hebben. Uit de getuigenis blijkt des te meer dat deze vangnetten zeker niet overal aanwezig zijn. Het woord ‘uitsluiting’ is van essentieel belang binnen deze problematiek. Enerzijds de uitsluiting van de maatschappij en anderzijds de sociale en rechtvaardige uitsluiting. En ook binnen de vraag van deze week kunnen we de media een plaats geven. Misdadige feiten kunnen we niet goed praten, maar de media veroorzaakt heel wat haat. De buitenwereld reageert verontwaardigd op misdadige feiten maar ze zien ook enkel het negatieve in de media. Het vertekenend beeld van de personen achter de misdaad wordt sterk in de spotlight gezet. De essentie van de vrijheidsberoving is dat mensen beroofd worden van hun vrijheid en niet langer kunnen deelnemen aan het leven in de vrije samenleving. Dat klinkt logisch en evident. Maar wat detentie met je doet is echter veel meer dan enkel je vrijheid ontnemen. De beperkingen, frustraties, zorgen, stress, de krassen op je ziel,...e.d. maken de straf tot meer dan wat de wetgever beoogt. Vrijheidsberoving is dan ook een zeer ingrijpende en schokkende gebeurtenis. 

Ook uit het filmseminarie heb ik geleerd dat we gedetineerden niet zomaar terug los mogen laten in de maatschappij. Het verleden bleef ook Jack  te achtervolgen. En de media was sterk aanwezig om vreedzaam te reageren. Daarom ben ik het er volledig over eens dat gedetineerden die hun straftijd hebben uitgezeten met weinig belangstelling terug vrij te laten. Het werkt positief op het zelfbeeld. We moeten ze een 2^de  kans geven om stapsgewijs een toekomst op te bouwen. Mensen die een 2^de kans niet nodig vinden moeten hun ogen eens open doen voor de realiteit. De onverdraagzaamheid groeit elke dag en heel wat misdaden zijn het gevolg van onrespectvolle gedragingen. Ik kan dus sterk besluiten dat het leven met een gevangenisverleden verdomd moeilijk is en ook hier is doorzetting van groot belang.

Het leven met een gevangenis kent ook nog andere problemen. De gedetineerden beschikken over een strafblad. De arbeidsmarkt oordeelt ook hier onrechtvaardig. Het ideaalbeeld kent zijn voorrangsburgers. De enige oplossing om terug stabiliteit te creëren is het tewerkstellen van deze personen. Ze verdienen geld, kunnen terug op eigen benen staan, kunnen een toekomst vooropstellen,…e.d. Want in heel wat situaties kent deze kwetsbare groep een financiële crisis. Bijvoorbeeld wanneer de kostwinner verdwijnt achter de tralies kent het gezin een crisis. De leningen kunnen niet afbetaald worden, de school van de kinderen kan niet worden betaald,…e.d. Men kan hieruit stellen dat deze problematiek een vicieuze cirkel doorloopt. Als tweede factor durf ik toch wel de term ‘laaggeschoold’ aan te halen. Een deel van de gedetineerden vloeien voort uit een (jeugd)instelling, waardoor de kansen op onderwijs beperkt zijn. Hierin moeten we wel rekening houden met de leeftijd en geen vertekenend beeld scheppen. Toch is het hoogste aantal gedetineerden beneden de 40 jaar. Uiteraard zijn er ook gevangenen die wel uit een ideaal milieu komen met veel kansen, maar het verkeerde pad zijn ingeslagen. Toch moeten gedetineerden na hun vrijlating het redden in een samenleving die hen afwijst. Tenslotte ervaart men dit dan ook vaak als een straf na een straf.

18-10-2009 om 21:33 geschreven door Sanne Maggen  

12-10-2009 om 00:00 geschreven door Sanne Maggen