Dinsdagavond was ik door Vormingplus uitgenodigd om te komen vertellen over Daryl en de doodstraf in Texas tijdens een gespreksgroep in de gevangenis van Leuven Centraal. Twee weken geleden had ik al deelgenomen, samen met 9 anderen ‘buitenlui’ en hetzelfde groepje van gedetineerden als dinsdag, aan een gesprekstafel in de gevangenis. In kleine groepjes van 4 (twee mensen van ‘buiten’ de gevangenis en twee mensen van ‘binnen’ de gevangenis) praatten we telkens een twintigtal minuutjes rond een bepaald thema, daarna schoven we door. De opzet van de gesprekstafel was bruggen te slaan tussen het leven binnen en buiten de gevangenis, vooroordelen en angst weg te nemen, begrip te creëren. Het klinkt voor sommigen misschien vreemd maar ik heb ontzettend genoten van die avond. Niet dat ik zoveel feitelijke zaken heb bijgeleerd over het leven in de gevangenis. Mijn studies criminologie en mijn jarenlange correspondentie met Daryl zullen hier wel voor iets tussen zitten. Maar ik heb ontzettend veel deugd gehad van het warme, intermenselijk contact. De openheid, het zich kwetsbaar durven opstellen, het zelfbewustzijn ook van hun situatie maar ook van hun daden en de gevolgen. Het was zo verrijkend en bovenal zo menselijk. Er zaten die avond geen 9 gedetineerden en 10 burgers aan tafel maar gewoon 19 mensen met dezelfde dromen en verwachtingen in het leven, eenzelfde nood aan liefde, aan vrienden en familie, aan perspectief in het leven. Alleen is het bij 9 van hen op een bepaald ogenblik even grondig misgelopen. Maar het maakt hen niet minder mens. Ook zij waren ooit ‘buitenlui’ die nooit hadden gedacht ooit in de gevangenis te belanden. Hoewel die avond mij deugd heeft gedaan heb ik om dezelfde reden ook lang wakker gelegen alvorens in slaap te vallen. Het had me opstandig gemaakt en de zin/onzin van gevangenisstraffen spookte weer door mijn hoofd. Op één na zaten ze allemaal voor een levensdelict en dus minimaal 10 jaar in de gevangenis. ‘Maar tien jaar’, ik hoor het zovelen zeggen. Mij lijkt één dag opsluiting al verschrikkelijk. Uiteraard moet er een straf volgen op een delict en niet in het minst wanneer een mensenleven wordt ontnomen. Maar wat moet het doel zijn van die straf? Zijn we als maatschappij niet verplicht om er voor te zorgen dat wie een misstap begaat, na zijn straf, een eerlijke tweede kans moet krijgen? En dat die straf op zich ook een zinvolle invulling krijgt net om er voor te zorgen dat er geen volgende misstap komt? Mensen opsluiten op zich verandert niets aan de onderliggende oorzaken waarom bij iemand ooit de stoppen zijn doorgeslaan. Als ik het goed heb begrepen waren er slechts twee psychologen voor 300 gevangenen. Werken in de gevangenis kon voor ongeveer 25% van de mannen wegens gebrek aan werk. Een loon? Als ik goed reken kwamen ze met een voltijdse job aan een kleine 300 euro per maand, niet eens genoeg om de interest op hun schulden af te betalen. Schulden die ze allemaal hebben door de burgerlijke partij en de gerechtskosten tenzij ze konden rekenen op familie of zelf een klein kapitaal hadden gespaard vóór de feiten. Maar hoe kan je spreken van een nieuwe start na een lange gevangenisstraf als je buiten wordt gezet met een rugzak vol schulden of een onderliggende problematiek die niet werd aangepakt? Zijn er dan echt geen manieren om er voor te zorgen dat zowel de nabestaanden of slachtoffers krijgen waar ze recht op hebben zonder dat dit een nieuwe start hypothekeert? Ons strafsysteem is verre van perfect en er is nog een hele lange weg te gaan. Toch is het niet mijn pessimisme dat het heeft gehaald na deze avond. Er gebeuren zeker ook positieve dingen in de gevangenis niet in het minst door organisaties zoals Vormingplus of De Rode Antraciet die vol overgave trachten een zinvol traject af te leggen met de gevangenen. Maar bovenal kreeg ik een glimp te zien van 9 kwetsbare maar tegelijk veerkrachtige, zelfbewuste mensen waarvan ik overtuigd ben dat ze voldoende wilskracht hebben om met de nodige begeleiding hun beproeving tot een goed einde te brengen.

Ik was dan ook blij dat ik vorige dinsdag terug naar de gevangenis mocht gaan om in diezelfde groep over Daryl te gaan vertellen. Hoewel, niet zonder enige schroom. Ik worstelde er ook wat mee. Hoe ga je vertellen over iemand op de dodengang in Texas aan mensen die zelf in de gevangenis zitten, zonder afbreuk te doen aan de moeilijke situatie waarin zij leven. Ik wou allerminst de boodschap geven dat het in Texas allemaal veel erger is dus dat zij zich gelukkig mogen prijzen. Maar het werd opnieuw een boeiende avond en een leerrijke interactie. Hun oprechte appreciatie voor mijn engagement was hartverwarmend. Het relaas van mijn ontmoetingen in Leuven-Centraal vertrekt dit weekend nog per brief naar de Polunsky Unit samen met de boodschappen die ik Daryl moest overbrengen. Een verbondenheid tussen gevangen over de oceaan heen. Daryl zal dit ongetwijfeld heel erg fijn vinden

Oprechte dank aan de mannen en aan Vormingsplus voor deze kans. Ik ben weer een rijker mens.

Marjan