Na vele omzwervingen hebben we eindelijk een plaats gevonden in de universiteit van Houston om rustig onze mailtjes te versturen. We zijn nu bijna twee weken onderweg, de hoogste tijd dus om een eerste verslagje door te sturen.

WEEK 1: AUSTIN

De reis zelf is goed verlopen. Ons vliegtuig werd niet gekaapt, niemand is luchtziek geworden en we zijn niet neergestort. De jetlag daarentegen was ‘heavy’. Het heeft enkele dagen geduurd vooraleer we enigszins het ritme van Texas gewoon waren. We zijn opgepikt aan de luchthaven door een anti-doodstraf activist die ons heeft gedropt op onze eerste verblijfplaats: 'bij Lily en Mike' in Austin.

De eerste dagen Austin waren een schokkende confrontatie met Texas. De eerste indrukken van Austin: ‘big and ugly’, onpersoonlijk, alles is vier keer zo groot als bij ons thuis: het eten, het drinken, de auto's, de wegen. De huizen lijken van karton, alsof je in een ouderwetse far west film ronddwaalt. Gelukkig zijn er de mensen. Mike en Lily, zijn de meest schitterende gastvrije en gedreven mensen die we ons hadden kunnen dromen. Tussen de vier muren van hun huis voel ik mij thuis, eens erbuiten voel ik mij een vreemde.

De eerste week Austin hebben we vooral deelgenomen aan activiteiten van de Coalition to End the Death Penalty, Lily's groep. We hebben de laatste week van een gerechtszaak gevolgd van Michael Scott. Hij werd verdacht van moord en verkrachting van vier meisjes 11 jaar geleden. Zijn zaak is gebaseerd op een onder dwang afgelegde verklaring (met een pistool tegen zijn slaap) maar de man is onschuldig. Het voelde zeer vreemd om in de 'courthouse' te zitten alsof we figuranten waren in een of andere Hollywood film. We hebben zijn vrouw leren kennen gedurende die eerste week. Zij was ongelooflijk sterk en bleef hopen op een goede afloop. De laatste dag van het proces hebben we mee betoogd voor de vrijlating van Michael, maar zonder resultaat. Op zondag viel het verdict en werd Michael veroordeeld. Momenten die je liever niet meemaakt.

We zijn ook enkele dagen op sleeptouw genomen door Alisson, een 66 jarige vrouw die enorm energiek blijft vechten tegen de doodstraf. We hebben met haar een aantal volksvertegenwoordigers geïnterviewd, zowel pro’s als contra's en het gekke was dat de contra's vrijuit wouden spreken voor onze camera terwijl de pro's weigerden gefilmd te worden. Alsof er een vorm van schaamte bestond tegenover ons, Europeanen.

Woensdagavond vond de eerste executie plaats sinds wij in Texas waren. We hebben dan ook deelgenomen aan een stille protestactie voor het huis van de gouverneur. Donderdag zijn we naar Bastrop gereden, een dorpje buiten Austin, waar we uitgenodigd waren door de plaatselijke zwarte gemeenschap. Er was een meeting georganiseerd voor Rodney Reed, een jongen die op death row zit en onterecht veroordeeld is voor moord. Zijn ouders waren er, zijn vrienden, neefjes, enzovoort. Een hele bende allemaal schitterende mensen. Het was een energieke avond en ik heb er echt van genoten daar te zijn. We hebben er ook een vrouw ontmoet wiens dochter vermoord werd en waarvan de zogezegde moordenaars 12 jaar lang onschuldig hebben vastgezeten. Zij is diegene die hen heeft geholpen een herziening te krijgen van hun proces. Zij is een vurig vechter tegen de doodstraf en ze probeert er nu dan ook voor te zorgen dat de echte moordenaar van haar dochter niet ter dood zou veroordeeld worden. Dit zijn sterke getuigenissen in de strijd tegen de doodstraf.

We hebben de eerste week dus niet echt stilgezeten. Maar we hebben af en toe wel eens de tijd genomen om onze gedachten te verzetten. In Austin zijn er leuke studentencafe's en we hebben ons zelfs aan een ware reggaefuif gewaagd tussen de plaatselijke Afro- bevolking. Alleen het vreemde is hier dat om 2 uur iedereen huiswaarts moet keren en dat we heel erg moeten zoeken om een plaatsje te vinden waar Astrid als 19 jarige binnen mag.

WEEK 2: HOUSTON, HUNTSVILLE EN LIVINGSTON

Op zaterdag zijn we doorgereisd naar Houston. Een drie uur durende busrit doorheen de Texaanse prairies bracht ons bij het garageappartement van Dave Atwood, een grijze zestiger en voorzitter van de Texas Coalition to Abolish the death Penalty. Opnieuw werden we geconfronteerd met de onevenaarbare gastvrijheid van de Texanen.

Maandag hebben we meteen een auto gehuurd voor drie dagen en zijn we naar Livingston gereden. Het waren voor mij de meest zenuwslopende uurtjes van ons verblijf. Vandaag zou ik Daryl voor de eerste keer ontmoeten en vier uur lang met hem kunnen praten. Na enkele gemiste highways kwamen we uiteindelijk aan voor de Polunsky Unit waar Daryl zit. De eerste confrontatie was indrukwekkend: een inmens groot betonnen complex omspannen door rijen afrastering en prikkeldraad. Met een klein hartje ben ik naar binnen gegaan. De gedachte aan Daryl heeft mij de moed gegeven om door te stappen en niet onmiddellijk rechtsomkeer te maken en heel hard weg te rennen van deze akelige omgeving. Maar het was de moeite van door te zetten. Het was een schitterende maar zeer emotionele ontmoeting. Het zwaarste aan het bezoek is de totale scheiding tussen bezoeker en gevangene. Elke gevangene wordt in een zeer kleine box gestoken. Als bezoeker zit je aan de andere kant en de enige manier om mekaar te horen is door een ouderwetse telefoon. Geen aanraking is mogelijk, geen knuffel, geen streling, niets. Elk greintje menselijkheid wordt ze ontnomen en daar had ik het zeer moeilijk mee. Ook de vernedering waarmee je geconfronteerd wordt wanneer de gevangene geboeid wordt binnengebracht in de box en dan in een zeer moeilijke houding moet gaan staan om zijn geboeide armen door een gleufje in de deur te steken om geopend te kunnen worden, is hartverscheurend. Dit zijn momenten dat je op je tanden moet bijten om niet gewoon in snikken uit te barsten.

De vier uur zijn voorbij gevlogen en staan in mijn geheugen gegrift. Toen ik buiten kwam was ik opgelucht maar er bleef geen greintje energie meer over in mijn lichaam. Dit eerste bezoek had zoveel van mij gevraagd.

Dinsdag was ik al veel minder zenuwachtig omdat ik wist wat er mij te wachten stond. Astrid is met mij meer naar binnen gegaan. Het duurde anderhalf uur voor ze Daryl binnen brachten. Gelukkig was Astrid er om mij gezelschap te houden. Tijdens het wachten hebben we gepraat met een vrouw van 78 die al dertig jaar death row gevangenen bezoekt en hen begeleid als 'spiritual adviser' bij hun executie. Zij is een tegenstander van de doodstraf en het is ongelooflijk hoe het mogelijk is dat zij dit volhoudt. Toen we aan het wachten waren zat de man er ook die s'avonds geëxecuteerd zou worden. Het was zijn laatste afscheid van een familielid. Ook voor hem geldde dezelfde regels: geen menselijk contact.

Tijdens mijn gesprek met Daryl zat in de box naast ons de man die de daaropvolgende dag zou geëxecuteerd worden. Voor hem was er geen familie om afscheid te nemen, alleen een priester. Ik kon horen hoe hij haarfijn uitlegde hoe alles in zijn werk zou gaan bij de executie. Ik was er kapot van. En de vier uur bezoek vlogen opnieuw voorbij.

Na het bezoek zijn we naar de Wallsunit in Huntsville gereden. We waren er om 17u30 om te protesteren. Om 18 u zou op nog geen 20 meter van waar wij stonden een man geëxecuteerd worden. Om 18u werden de familieleden van dader en slachtoffer binnengeleid. Om 18 u 15 kwamen ze terug naar buiten. De staat Texas had opnieuw een man vermoord 'in the name of justice'. Is de wereld er beter van geworden? Voor mijzelf was dit het moment dat het moeilijkst was om te dragen. Niet alleen het idee dat dit op een dag Daryl zal overkomen heeft mij op dat ogenblik gebroken, maar ook de zinloosheid van het moment. Het is gewoon niet te begrijpen. Dit kan je gewoon niet vatten, nog met je hart, nog met je verstand…

After today (9/24)…

There’s no tomorrow for Rex

Calvin will be next in line

Fulfilled with anger and pain

I try to find a way

To cope with this hostile and cold environment

Warm words from Gloria and Njeri

A touch from a ‘brother’

Signs of hope in times of pain

Will they be loud enough

Will they be heard

To stop this killing business

And give humanity a change

Will there be a day after tomorrow

Or will my friend be the next in line

To face death without remorse?

We zijn nog tot woensdag in Huntsville gebleven waar we het Prison Museum hebben bezocht en het kerkhof waar de death row gevangenen worden begraven. Tegen dat de volgende executie plaatsvond stonden we terug in Houston op de hoek van een druk kruispunt te protesteren.

Er is heel wat op ons afgekomen de voorbije dagen en ik heb nog niet echt de tijd gehad om al die indrukken een plaats te geven. Soms wil ik er wel even uitstappen, uit 'de film' wat wel lukte zogauw we terug binnen de vier muren van ons huisje bij Lily en Mike waren of in ons appartementje bij Dave in Houston. Het is een hele belevenis en we hebben al mooi beeldmateriaal, maar er gebeurt zoveel dat het moeilijk is om alle indrukken en gevoelens in een mailtje neer te pennen. In elk geval stellen we het alledrie goed. Het is niet altijd even makkelijk hier te zijn. Maar we worden omringd door schitterende mensen en de glimlach van Daryl, het geluk in zijn ogen tijdens mijn bezoeken, maken veel goed. Hou jullie goed en geniet ervan in Europa te vertoeven.

Dikke kus, Marjan

Na drie dagen confronterend Huntsville en Livingston was ik blij terug op ons appartementje in Houston te zijn. Terwijl we hier in Texas zijn omwille van de doodstraf, kunnen we moeilijk onze ogen sluiten voor wat er rondom ons nog gebeurt. Welke Amerikaanse zender je ook bekijkt, je wordt geconfronteerd met propaganda voor de oorlog tegen Irak. Zelden of nooit krijg je een kritische noot te horen in de pers. Persvrijheid lijkt ver weg in de US. Wie het beleid van Bush in vraag stelt wordt afgedaan als ‘onpatriotisch’ of soms zelfs ontslagen (een prof aan de universiteit in Houston). We konden dus niet anders dan deel nemen aan een anti-war protest wanneer Bush naar Houston kwam. 300 mensen kwamen op straat. Een minieme opkomst voor een miljoenenstad als Houston, maar zo typerend voor de Amerikaanse mentaliteit. Mensen komen hier niet op straat zolang ze economisch niet direct geraakt worden. En er is zoveel onwetendheid, ook in verband met de doodstraf.

Tijdens de mars kreeg ik jammer genoeg niet zo’n goed nieuws te horen. Daryl had geweigerd DNA af te staan voor een databank en is hiervoor gestraft ook al konden ze hem hiertoe niet verplichten. Hij is hierdoor van level 1 op level 2 geplaatst wat inhoudt dat hij geen recht meer heeft op de speciale bezoekregeling en ik hem dus geen 8 uur meer zou kunnen bezoeken. Het nieuws werd mij s’anderendaags bevestigd door de gevangenis. Ik was enorm teleurgesteld en voelde mij machteloos want ‘rules are rules’ en ‘no exception possible or allowed’. Een nieuwe confrontatie met het rigide en inhumane gevangenissysteem.

Van de mars naar een ‘exonorated’ programma gerend waar Carry Max Cook en Clarence Brandley, 2 mannen die respectievelijk 23 en 9 jaar onschuldig op death row hebben gezeten, hun verhaal deden. De kracht en positieve energie die uitgaan van deze twee bijzondere mensen is ongelooflijk: geen wrok of bitterheid over wat hen werd aangedaan, bewonderenswaardig.

Nog een hoogtepunt deze week was de ‘restorative justice conference’. Opnieuw was de opkomst klein maar de afwezigen hadden ongelijk. Het was een aangrijpende en onvergetelijke dag vol intense momenten. En als criminoloog kan ik alleen maar vaststellen dat de theorie van herstelrecht mij nooit zo duidelijk is gemaakt in praktijk als die zaterdag. Een aangrijpende videoreportage van een ontmoeting tussen dader en moeder en dochter van het verkrachte en vermoorde slachtoffer die eindigde in een knuffel en een foto, deed zowat alle aanwezigen naar hun zakdoek grijpen.

Maar ook de sterke getuigenis van reverend Pickett die 15 jaar lang ‘de laatste vriend’ was van zovelen die geexecuteerd werden, liet niemand onberoerd. Of het pleidooi tegen de doodstraf van de vrouw wiens eerste grote liefde in koelen bloede werd doodgeschoten in een burenruzie waarmee hij niets te maken had. Stuk voor stuk sterke getuigenissen van sterke mensen die teken zijn van hoop.

Week 3 HOUSTON

Deze week was absoluut een bijzondere week voor mij en Daryl. We zouden op zoek gaan naar Daryls familie. Het heft ons heel wat moeite gekost maar uiteindelijk was dinsdag de grote dag dat ik Reginald (Daryls broer) en zijn vader zou ontmoeten. Ik was er niet zo op gebrand om zijn vader te zien omdat hij Daryls moeder vroeger misbruikte en ze daardoor gescheiden zijn. Maar ik keek er echt wel naar uit om zijn broer te ontmoeten die volgens Daryl een engeltje zou zijn die geen vlieg kwaad zou doen. Ik kan hem alleen maar gelijk geven. Reginald is een schitterend persoon en hem ontmoeten en met hem praten over Daryl deed echt deugd.

s’ Anderendaags zijn we ook een jeugdvriend van Daryl gaan opzoeken en een buurvrouw die hij beschouwde als zijn tweede moeder. Het was zo vreemd om al deze mensen te horen over Daryl vertellen. Alsof het hem nog meer echt maakte, als missende puzzelstukjes die ingevuld werden. Ik heb er echt van genoten maar tegelijkertijd liet het toch een gevoel van bitterheid na. Zoveel aspecten hebben ertoe bijgedragen dat Daryl nu op death row zit. Armoede en ongelijkheid zijn oorzaken van zoveel criminaliteit en toch wordt er in Texas steeds meer en meer geld gepompt in het gevangenissysteem. De gevangenispopulatie blijft groeien maar niemand lijkt zich vragen te stellen bij de oorzaken. Veel ellende zou vermeden kunnen worden.

Daryl groeide op in een ‘beruchte’ buurt in Zuid-Houston: Southpark. We waren op voorhand gewaarschuwd en toch voelde we ons goed in deze buurt. De anonimiteit van de grootstad Houston verviel hier. De mensen waren in eerste instantie wel achterdochtig maar al gauw vonden we er de warmte en openheid die mij deden terugdenken aan de Chicagowijk in Brussel.

Donderdag zijn we terug naar Livingston gereden om Daryl te bezoeken. Ik had heel wat verhalen en boodschappen mee voor Daryl van de mensen die we ontmoet hadden. En net als de vorige keer was het heerlijk om met Daryl te praten, om hem te zien lachen en stralen, om zijn dankbaarheid te ervaren voor wat ik de voorbije dagen had gedaan. De eerste week van de maand kan je foto’s laten nemen tijdens het bezoek. Iets wat ik zelf nogal een nare ervaring vond. Je moet zo dicht mogelijk bij het glas gaan zitten om te vermijden dat je weerspiegeling krijgt op de foto. Het was allemaal zo onnatuurlijk en opnieuw een pijnlijke confrontatie met de ‘muur’ tussen Daryl en mij. Maar Daryl was echt gelukkig met zijn foto’s. De twee uur vlogen voorbij en ik wou echt niet weg. Er was nog zoveel te vertellen. Maar opnieuw was er geen ontkomen aan. Tranen van onmacht rolden maar ik was opnieuw een herinnering aan een schitterende ontmoeting rijker. Gevoelens balanceren gedurig tussen verdriet en geluk.

Zaterdag zijn we nog naar een conferentie van Amnesty International geweest. Achteraf gezien was dit voor ons niet echt een interessante meeting al werkte de gedrevenheid en het enthousiasme van de Spaanse doodstrafcoördinatrice inspirerend.

De hele week heb ik Daryls advocaten proberen te bereiken. De assistent van een van hen heeft mij na vier pogingen om hem te ontmoeten afgescheept en gewoon de telefoon opgehangen. De andere advocaat bleek in Florida te zijn voor militaire dienstplicht. Eens te meer werd mij duidelijk dat deze mensen niet bezig zijn met Daryls zaak en hij eigenlijk aan zijn lot wordt overgelaten. Zonder degelijke verdediging is er geen enkele hoop voor hem.

Laatste week HOUSTON - AUSTIN

Nu ik Daryl slechts twee uur per week meer kon zien moesten we onze plannen enigszins wijzigen. Normaal zouden we eind vorige week terugreizen naar Austin maar aangezien ik Daryl het maximum aantal uren wou zien waar hij nog recht op had waren we genoodzaakt langer in Houston te blijven.

Maandag was ons laatste bezoek, het zo gevreesde afscheid. Ik zag er enorm tegenop. De twee uur bezoek vorige keer waren al veel te kort geweest. Maar ik wist op voorhand dat dit deel uitmaakte van naar Texas komen. Opnieuw wou Daryl foto’s en opnieuw kroop ik zo dicht mogelijk tegen het glas dat ons scheidde. Laatste woorden van vriendschap en genegenheid werden gesproken, een laatste ‘take care’ en ‘I love you’, een laatste knipoog, een laatste glimp in het glas van mijn vriend die geboeid werd weggebracht, en dan niets meer. Bezoek afgelopen. Enkele muntjes voor de automaat en een Polaroid is wat er restte. De weg naar buiten leek nooit zo lang als die maandag. Het leek eindeloos eer de ijzeren deuren zich voor mij opende.

Enkele uren en een interview met de PR vrouw voor de Walls Unit later, zaten we bij reverend Pickett voor een interview. Een integer man die vol empathie vertelde over de tijd dat hij death row gevangenen begeleidde voor hun executie. Hij was telkens opnieuw hun laatste vriend. Opnieuw een sterke stem tegen de doodstraf, een stem die death row gevangenen een menselijk gezicht geeft.

Terwijl we in de onophoudelijke stortregen in de late uurtjes terug naar Houston reden waren mijn gedachten bij Daryl. Ik vroeg mij af hoe hij zich nu zou voelen.

Woensdag zijn we dan terug naar Austin gereden met de bus, 3 dagen later dan gepland. We wouden dan ook uitgebreid de tijd nemen om Dave te bedanken voor zijn gastvrijheid. Zelden heb ik zo’n persoonlijkheid en gedrevenheid ontmoet als in Dave. Maar de laatste dagen leek ook hij uitgeblust. De strijd tegen de doodstraf is ‘tough’ en het weinige succes dat er wordt behaald maakt het soms moeilijk vol te houden.

Vandaag was de apotheose van ons verblijf hier in Texas: de grote mars voor een moratorium. De voorbije dagen hebben we ons dan ook bezig gehouden met het maken van spandoeken, skeletten, borden en het uitdelen van flyers. Maar we hebben ook nog enkele interessante interviews gedaan met Patrick die voor de studentenkrant schreef en te horen kreeg van de raad van bestuur dat hij niet zo vaak meer mocht schrijven over de doodstraf. Of met Chantal, een Belgische die voor de goeverneur werkt en die als Europese mee is gestapt in het Texaanse ‘rechtsdenken’. En met Ross Byrd, een African-American wiens vader achteraan een truck met een ijzeren ketting werd vastgebonden door leden van de Ku Kluks Klan en 3 mijl ver werd voortgesleurd om dan totaal verminkt en onherkenbaar te worden achtergelaten. Zijn zoon Ross spreekt zich uit in de pers en in zijn muziek tegen de doodstraf. Een ongelooflijk bewonderenswaardige jonge man.

Vandaag was de mars. 400 mensen kwamen opdagen wat al klinkt het waarschijnlijk vreemd, een succes is hier in Texas. Het was een schitterende dag. Alle mensen die we de voorbije maand hebben ontmoet waren er. We hadden ons geen mooier afscheid kunnen wensen.

Binnen enkele uren stijgt ons vliegtuig op richting België. Met gemengde gevoelens keer ik terug. We werden hier omringd door de meest schitterende mensen die elk op zich teken zijn van hoop. Zij hebben in Texas zijn dragelijk gemaakt. Hun verhalen neem ik mee naar huis. Hier zijn was niet altijd even gemakkelijk maar ik ben blij dat ik het gedaan heb. Het is een ervaring die ik moest meemaken. En de ontmoetingen met Daryl waren meer dan de moeite waard om zover voor te reizen. Hij is de reden waarom ik hier was, en hij zal de reden zijn waarom ik zal terugkeren.