(concept) Bijdrage over de idiotenschool van Van Koetsveld voor de Canon Gehandicaptenzorg die in herfst online gaat.
Begindatum: 1855
"Zijn er idioten in den Haag?" Die vraag stelde Cornelis Elisa van Koetsveld aan een gemeenteambtenaar in Den Haag. "Nee, dusdanige voorwerpen komen in de stad niet voor," antwoordde die.
De ambtenaar had het mis. Want niet lang daarna in 1855 opende de idiotenschool van Van Koetsveld haar deuren op de Haagse Zuidwal. De doelstelling van deze school was: De lichamelijke, verstandelijk en zedelijke vorming van kinderen die door gebrekkig of verkeerd ontwikkelde geestesvermogens voor het gewone, zelfs lager onderwijs ongeschikt zijn. Deze vorming zal in eenen Evangelisch-Christelijken geest plaats hebben. Van Koetsveld zag als dominee vaak schrijnende toestanden thuis bij gezinnen met een idioot kind en wilde met deze school de nood helpen verlichten.
Het begon als dagschool met 11 leerlingen, een jaar later waren dat er al ruim 30: tweederde jongens, een derde meisjes. Na een paar jaar werden een drietal kinderen opgenomen die er permanent verbleven. Daarmee is ook een gesticht geboren. In1858 komen school en gesticht onder één dak aan het Hoog Westeinde 2 in Den Haag. In het algemeen reglement staat de definitie van idioten die de school hanteerde: 'allen die door gebrekkig of verkeerd ontwikkelde geestvermogens voor eene gewone opvoeding en het gewone onderwijs onvatbaar zijn." Zeer diep idioten werden echter niet opgenomen omdat er enige hoop moest zijn op ontwikkeling, genezing of verbetering.
In de praktijk bezocht een grote diversiteit aan kinderen de school. Ook verwaarloosde en psychisch zieke kinderen liet Van Koetsveld toe. Een paar maal werd een kind gebracht dat niet idioot, maar slechthorend bleek te zijn. De school had vooruitstrevende principes. Uitgangspunt was dat ieder kind wel iets kan leren. Bezoeken van en aan familieleden werden bevorderd. Het onderwijs wordt sterk individueel gegeven, maar wel in een klassikaal systeem georganiseerd. Kinderen van een hoger niveau krijgen les in rekenen, schrijven en lezen. Hun worden vaardigheden noodig in het dagelijksch, huiselijke en maatschappelijk leven bijgebracht, zoals geld tellen en klok kijken. Bij de kinderen van laag niveau ligt de nadruk op spel, mimiek, spraaktraining en gymnastiek. Het algemene streven was van 'een idioot kind een welopgevoede idioot te maken'. Het personeel van de school bestond uit een onderwijzer, hulponderwijzers en assistenten, waarvan er in 1872 elf in dienst waren.
Van Koetsveld liet zich inspireren door pedagogen uit het buitenland, zoals Itard, Séguin, Guggenbühl en Sengelmann. Zelf was hij een bekende theoloog, literator en hofpredikant. De school stond ook in de warme belangstelling van koningin Sophie, de vrouw van Willem III. Zij vereerde de kinderen regelmatig met onverwachte bezoekjes.
Met de overheid ontstond een conflict over het onderbrengen van het gesticht bij het staatstoezicht op krankzinnigen, waartegen het bestuur zich verzette. Om uit de impasse te komen, mochten alleen idioten worden verpleegd die 'leerbaar' waren en niet ouder dan 16 jaar. Hierdoor moest in 1886 bijna de helft van de kinderen het gesticht verlaten op aanwijzing van de inspecteurs. De inspectie drong ook aan op een naamswijziging omdat alle idioten waren verwijderd. Het bestuur ging uiteindelijk overstag en veranderde in 1914 de naam in 'Geneeskundig opvoedingsgesticht voor zwakzinnige en achterlijke kinderen'.Die naamswijziging bleek een laatste stuiptrekking: in 1920 sloten de deuren definitief.
Bronnen en literatuur
Haags gemeentearchief:
Periode archief:1855-1920, Archieftoegang(en): 0034-01 Idiotenschool, sedert 1858 Geneeskundig gesticht voor minderjarige idioten in Nederland (sedert 1885: te 's-Gravenhage), sedert 1914 Geneeskundig opvoedingsgesticht voor zwakzinnige en achterlijke kinderen.
Literatuur:
-Zorg voor mensen met een verstandelijke Handicap, Van Gemert en Minderaa
- Een bezoek in het gesticht en de school voor minderjarige idioten, te 's Gravenhage / uitg. door de Hoofddirectie van het gesticht en de school voor minderjarige idioten ; [C.E. van Koetsveld, voorzitter, W. Blüm, secretaris]. - ['s-Gravenhage : s.n.], 1872. 24 p.
Depot KB.
- Het idiotisme en de idioten-school : eene eerste proeve op een nieuw veld van geneeskundige opvoeding en christelijke philanthropie / door C.E. van Koetsveld. - Schoonhoven : S.E. van Nooten, 1856 [i.e. 1857]. - 326 p. : ill.
Depot KB.
- Over onnozelen en idioten : hoofdstukken uit de geschiedenis van de zwakzinnigenzorg in Nederland / Joost Vijselaar (red.) ; met bijdragen van C. Bosma ... [et al.]. - Utrecht : Nederlands centrum Geestelijke volksgezondheid, 1993. - VIII, 118 p. (NcGv-reeks ; 93-6). - ISBN 90-5253-088-2
-Reglement voor de idioten-school te 's Gravenhage : opgerigt 14 Mei 1855 / M. Gippel. - 's Gravenhage : Verhoeven, 1855. 14 p.
Depot KB.
- Zin der zotheid : vijf eeuwen cultuurgeschiedenis van zotten, onnozelen en zwakzinnigen / Inge Mans. - Amsterdam : Bakker, 1998. - 430 p. : ill. - ISBN 90-351-1977-0
Proefschrift Universiteit Utrecht.
- Buigen of barsten? : hoofdstukken uit de geschiedenis van de zorg aan mensen met een verstandelijke handicap in Nederland 1945-2000 / Hendrik Beltman. - [S.l. : s.n.], 2001. - 274 p.
Verschenen onder auspiciën van het Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken.
Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen.
-Zorg voor mensen met een verstandelijke handicap / Gemert G.H. van, Minderaa R.B.(red.). - Assen : Van Gorcum, 2000. - 5e dr. - 464 p. - ISBN9789023232698
-Geschiedenis van het staatstoezicht op krankzinnigen / P. van der Esch. - 's Gravenhage : Staatsuitgeverij, [1980]. - 3 dl.
