Wat, in godsnaam, heeft mij bezield om dit week-end naar Oostende te trekken. Het mooie herfstweertje? Eénenvijftig jaar en vier maanden geleden had ik nochtans gezworen nooit meer een voet op Oostends grondgebied te zetten...

Of zou het kunnen dat mijn einde nadert, dat een bovenaardse kracht mij drijft naar de plek waar ik nooit meer wilde komen? Men moet zich toch met zijn vijanden verzoenen vooraleer men sterft?

De school in de Leon Spilliaertstraat ziet er verlaten uit. Nogal begrijpelijk voor een zondag, nietwaar? Maar daar staat nog steeds “Koninklijk Atheneum” op, en misschien wordt hier nog wijsheid bijgebracht, zoals weleer. Kunt u zich voorstellen dat ik nu voor ’t eerst opmerk dat bovenop de school een beeld prijkt van Athena, de godin van de wijsheid? Het gebouw loopt door tot in de Rogierlaan, aan de andere kant van het huizenblok. De indrukwekkende voorgevel ziet er erg vervallen uit. Hier was de ingang van de kostschool, waar ik de drie ellendigste jaren van mijn leven heb doorgebracht. De zware voordeur is in een erbarmelijke staat: ze lijkt wel duizend jaar oud. Er hangt een soort spandoek naast de deur, waarop staat “Leefschool DE VLIEGER”. Ik heb het opgezocht op ’t internet: het is een “Ervaringsgerichte basisschool van het Gemeenschapsonderwijs”! Tja...

De immense koninklijke gaanderijen maken een al even vervallen en desolate indruk als het “Koninklijk Atheneum” annex kostschool. Drie keer per week moest ik met de andere kostschoolgangers naar het strand en ’t was achter de hoge dikke zuilen van die gaanderijen dat ik mij verstopte om niet in het zand te moeten lopen: dat zand bezorgde mij zweetvoeten. Ik heb ze nog, die zweetvoeten…

De kursaal maakt nog steeds grote indruk: ik heb er mijn grootste triomfen gevierd. Maar te welken prijze?...

Wat er ook van zij, ik heb me met Oostende verzoend en ik ben er blij om. En om het voor u, beste lezer, allemaal een beetje minder raadselachtig te maken, laat ik hier een uittreksel volgen uit mijn boek “O jerum jerum jerum...” (*). Een hoofdstukje, waarvan de titel luidt: “Oostende, drie jaar ellende”…

Na drie jaar middelbaar onderwijs stuurde vader mij, op aanraden van mijnheer Hoebeke, naar het Koninklijk Atheneum van Oostende. Die school stond aangeschreven als een van de beste van het land en er was een kostschool. Daar zou ik, per definitie, nette manieren leren...

Er waren een kleine honderd leerlingen in die kostschool. Velen van die kostschoolgangers kwamen uit welgestelde doch vaak ontwortelde gezinnen. Ze kwamen uit Gent, Brussel, Antwerpen. Er was uitschot bij van de ergste soort.

We sliepen in een reusachtig grote slaapzaal, in chambrettes. Studeren gebeurde in één groot lokaal, alle internen samen, onder toezicht van een studiemeester. Er waren drie studiemeesters, die elkaar afwisselden: Pulle, Kuifje en Tarzan. Van deze laatste herinner ik mij ook nog de échte naam: Lingier. Het ontzag dat deze drie heren inboezemden was nihil. Als ze vooraan in de studiezaal zaten werden ze bekogeld met stukjes krijt, papierproppen, sponsen en dies meer. Daarom gingen ze meestal achteraan staan om te surveilleren. Straf geven deden ze enkel aan de brave leerlingen. De "zware jongens" werden ongemoeid gelaten: daar waren de studiemeesters bang van. Ik herinner me dat er op een dag een nieuwe studiemeester kwam, een die het stevig zou aanpakken, ook "het zwaar krapuul" dus. Hij heette Debeuf. De derde dag - Debeuf stond vooraan en had toevallig zijn rug naar de klas gekeerd - zoefde er een dolk rakelings naast zijn hoofd en boordde zich met de punt in het bord. Het mes bleef vervaarlijk lang natrillen. Debeuf verliet de studiezaal en we hebben hem daarna nooit meer teruggezien. Dat er vroeg of laat een dodelijk slachtoffer zou vallen in de kostschool van Oostende, daar twijfelde ik niet aan. In de drie jaar die ik er heb doorgebracht, heb ik het niet meegemaakt, doch enkele jaren later is het wél gebeurd. Een leerling had een medeleerling doodgestoken. Het stond in de krant. Het verbaasde mij niet.

Voor de maaltijden zaten we aan grote tafels, een twaalftal, acht man per tafel. De oudsten en de stoutmoedigsten zaten vooraan, aan de kant waar het eten werd opgediend. De onmondigen, zoals ik, zaten achteraan. Het eten werd op de tafels gezet en de leerlingen moesten het zelf verdelen. Ge ziet van hier hoe er verdeeld werd! De stukken vlees waren van ongelijke grootte. Altijd was er wel een heel klein stukje en dat viel mij dan ten deel. Het gebeurde dat ze mij zelfs dat klein stukje niet gunden. Eén keer ben ik zo vermetel geweest daarover mijn beklag te doen bij de studiemeesters. Het gevolg was dat ik daarna dagen lang vrijwel niets meer te eten kreeg...

's Avonds was er vaak smeerkaas voor op de boterham. Zo goed als niemand vond dat lekker. Ik evenmin. Toch was ik blij als er 's avonds smeerkaas was, want dan kreeg ik meestal de portie van de anderen ter compensatie van het biefstuk dat ze mij 's middags hadden afgepakt en zo kon ik dan mijn hongerige maag nog enigszins stillen. Soms werd ik overladen met smeerkaas: de risee van de school. Ook de studiemeesters leken het allemaal wel grappig te vinden. Tot er besloten werd tot een "smeerkaas-boycot"...

Er werd overeengekomen dat iedereen zijn kaasje na het avondmaal zou meenemen naar buiten en het tijdens het daaropvolgend recreatie-halfuurtje tegen één van de schoolmuren zou plakken. Lafaards als ik, van wie vaststond dat ze dat tóch niet durfden, mochten hun kaas ook aan een ander geven, die dan de klus voor hen zou klaren. Op een afgesproken teken werden de smeerkazen tegen de muren gekwakt, onder luid gejoel van al de kostschoolgangers. Ik joelde mee. Was ik te laf om zelf tot actie over te gaan, ik zou tenminste blijk geven van enige sympathie met de oproermakers. Het huilen stond mij nochtans veel nader dan het lachen. Daar bengelde mijn kaas tegen de muren van het internaat. Ik had er hem zo willen van aflikken. Mijn maag deed pijn van de honger. Maar ik lachte, ik durfde niet anders...

Een studiemeester pakte me bij de kraag en bracht me bij de econoom van het internaat. Waarom ik? Omdat ik zowat de enige was van wie de studiemeesters niets te vrezen hadden. En toch. Wie zegt dat ik hem geen mes tussen de ribben had geduwd als ik daar op dat ogenblik over beschikt had? Een moegetergd dier maakt soms rare sprongen...

Ik was "op heterdaad betrapt". Ik zwoer met zóveel klem dat ik niets gedaan had, dat mij uiteindelijk alleen maar het openlijk sympathiseren met de actie ten laste werd gelegd. En… dat was al even subversief als de rest. Ik was de enige die moest boeten voor de smeerkaas-affaire: voor straf één week-end in de kostschool binnenblijven! Mijn ouders werden op de hoogte gebracht van mijn wangedrag. Vader slikte alles wat de kostschoolautoriteiten hem meedeelden. Hij vond het opperbest dat ze mij hardhandig aanpakten. Op zíjn medewerking mochten ze rekenen en… ze konden gerust zijn, híj zou er nog wel een straf bovenop doen. Meer dan ooit raakte vader ervan overtuigd dat ik op die kostschool op mijn plaats zat en dat ze mijn misdadige neigingen daar wel in de kiem zouden smoren...

Als ik toen over een revolver had beschikt en het hele zootje, mijn vader inbegrepen, had neergeknald, dan had niemand daar enig begrip voor kunnen opbrengen. Alleen de Almachtige God had immers weet van de verzachtende omstandigheden. Voor hetzelfde geld had ik de grootste massamoordenaar uit de geschiedenis kunnen zijn. Ik was veertien jaar.

En toch ging het allengs beter. Het pesten werd misschien een beetje minder of misschien werd ik er wel een beetje aan gewend - maar went zoiets wel? - Vader en moeder stuurden mij in 't midden van de week een meestal opbeurende brief en dat deed mij wel deugd. Jazeker, zij meenden het goed. Nu zij er al jaren niet meer zijn, ben ik blij dat ik de brieven nog bewaard heb.

Eerlijkheidshalve dien ik te vermelden dat ik enkel gepest werd in het internaat. Op de schoolbanken tijdens de lesuren was er van pesten zo goed als geen sprake. De overgrote meerderheid van de leerlingen in mijn klas waren van Oostende en met hen had ik geen nare ervaringen. In tegenstelling tot de school in Waregem zaten we er in grote klassen met zo'n dertig leerlingen. Maar net als in Waregem ben ik in Oostende steeds de eerste van de klas geweest en dan nog wel met grote voorsprong op de tweede. En dat ondanks het feit dat ik er niet goed kon studeren. We hadden dagelijks één tot anderhalf uur studie en het studeren in die tumultueuze studiezaal ging bijlange niet zo goed als in mijn stille kamer thuis. Studeren buiten de studiezaal was daarenboven verboden. Eenmaal ben ik betrapt op studeren in de chambrette. Ik kreeg er een ernstige waarschuwing voor. Nog één zo'n zware overtreding en ik kon wel buitenvliegen, werd mij gezegd. Naar degene die het mes naar Debeuf geworpen had, werd daarentegen, voor zover mij bekend, nooit gezocht. Ze hadden hem immers toch niet durven straffen...

Een nare ervaring was die keer toen ik bijna verdronk in het zwembad. Zwemmen hoorde bij de lessen lichamelijke opvoeding. Ik was nog nooit in een zwembad geweest, laat staan dat ik kon zwemmen. Ik wist zelfs niet dat er naast een ondiepe ook een diepe kant was. Daarenboven was ik bijziende en had ik voor het zwemmen mijn bril afgezet. Zodoende ging ik te water aan de diepe kant, waar de anderen zich zo goed als allemaal bevonden. Ik gleed in de diepte, kreeg maar geen grond onder de voeten. Een ontzettende paniek maakte zich van mij meester en ik probeerde om hulp te roepen. Het zoutwater versmoorde mijn kreten en verschroeide mijn longen. Ik weet hoe het is, te verdrinken in zoutwater. Afschuwelijk.

Toen ik halvelings bij bewustzijn kwam lag ik aan de rand van het zwembad en mensen waren bezig het water uit mijn lijf te persen. Yves Campana had mijn leven gered door mij nog tijdig uit de diepte op te vissen. Achteraf heb ik vernomen dat ik tweemaal spartelend boven water was gekomen en dat diezelfde Campana mij telkens weer in de diepte had geduwd. Hij had gedacht dat ik maar deed alsóf ik niet kon zwemmen, dat ik maar een grap uithaalde. Ik, die nog nooit een grap had uitgehaald!

Na dit voorval kreeg ik twee jaar dispensatie van zwemmen. Het derde jaar heb ik dan toch een beetje schoolslag geleerd. En toen ik Oostende verliet was ik een "gebrevetteerd" zwemmer: vijfentwintig meter schoolslag! In 't later leven heb ik die prestatie evenwel nooit meer herhaald. De breedte van de zwemkom is voor mij meer dan genoeg. En aan de ondiepe kant! De schrik voor het water zal mij altijd bijblijven.

Het derde en laatste jaar in Oostende had veel draaglijker kunnen zijn, ware er niet de kwestie geweest van de kamertjes. De laatstejaars mochten immers over een eigen kamer beschikken, waar ze alleen en rustig konden studeren. De kamers, die zich op de eerste en tweede verdieping bevonden, waren ten getale van zeventien en dat waren er dat jaar twee meer dan het aantal laatstejaars. Het jaar dáárvoor was er één kamer op overschot geweest en die hadden ze gegeven aan de oudste van de voorlaatstejaars. Die ene kamer was dan ook de minst aantrekkelijke, de zogenaamde "doorgangskamer". De doorgangskamer bevond zich op de tweede verdieping en was eigenlijk gemaakt van een kleine gang die de linker kant van het gebouw verbond met de rechter. Via die kamer kon men dus van de kamers van de tweede verdieping links naar de kamers van de tweede verdieping rechts, en omgekeerd, of anders diende men via de eerste verdieping te gaan, met de trap.

Omdat er dat jaar dus twee kandidaten waren voor de doorgangskamer - de twee voorlaatstejaars - en men moeilijk kon kiezen en niet gaarne een van beiden wilde ontgoochelen, werd de doorgangskamer ... aan mij gegeven.

De kamer, waar ik zo mijn hoop op gesteld had om eindelijk rustig te kunnen studeren, was erger dan de studiezaal. Om de haverklap kwam er iemand door mijn kamer en dat ging meestal gepaard met een "vriendschappelijke klop" op mijn schouder of tegen mijn achterhoofd. Velen voelden zich daarenboven geroepen om een praatje te slaan. Mijn deur vergrendelen had geen zin: ze bleven er op beuken tot ik uiteindelijk toch opendeed.

Studeren deed ik vooral tijdens de luttele uren die ik thuis in Elsegem kon vertoeven, van zaterdagmiddag drie uur tot zondagavond vijf uur en tijdens de Kerst- en Paasvakantie. Al werd het studeren tijdens de Paasvakantie dat jaar op een vreselijke manier verstoord...

De laatstejaars hadden zich in het hoofd gehaald dat  na het laatste examen de bloemetjes maar eens flink moesten buitengezet worden. Er zou tot in de late uurtjes gefuifd worden in de café's van Oostende, met geld dat in de loop van het jaar moest "verdiend" worden. Iedere laatstejaars intern diende daartoe repen chocolade te verkopen aan de andere internen en aan de externen. De repen waren van het merk "Jacques": fondant, double rhum, fuilleté praliné, enzomeer. Ze werden gekocht in dozen van honderd, tegen twee frank per stuk. Verkoopprijs: vijf frank.

Net als de anderen verkocht ik dus repen chocolade, overigens zeer tegen mijn zin, want ik wist maar al te goed dat ik aan de eindejaarsfuif niet zou deelnemen.

Drie dagen vóór het begin van de Paasvakantie werd ik bij "de stekker" geroepen. De stekker, dat was mijnheer Suys, de studieprefect. Zijn bijnaam ontleende hij aan de vorige studieprefect die in de herfst altijd met een stok met metalen punt rondliep en daarmee de afgevallen bladeren "opstekte". Voortaan was "stekker" dus synoniem van studieprefect: men sprak dus ook van de stekker van Brugge of van de stekker van Veurne...

Iemand had mij aangeklaagd als verkoper van chocolade tegen woekerprijzen. De stekker begon met de mededeling dat ik een vergrijp had gepleegd waarvoor mij normaliter de verdere toegang tot de school diende ontzegd te worden. Omdat ik echter zo'n buitengewoon goede leerling was, en mijn uitsluiting teveel stof zou doen opwaaien, volstond een alternatieve straf. Op mijn rapport van het tweede trimester zou ik nul op dertig krijgen voor het vak "opvoeding en wellevendheid" en ik diende een strafwerk te maken: de "oratio pro Milone" van Cicero in de conjunctief schrijven! Voor die taak kreeg ik precies drie weken tijd. De "oratio pro Milone" is een heus boek: ik zag mijn studieplannen voor de Paasvakantie in duigen vallen...

De stekker voorspelde mij een onzalige toekomst, zeker als ik mijn intelligentie verder zou gebruiken op de manier zoals ik nu bezig was. Geld aftroggelen van medeleerlingen, die dat geld zelf misschien gingen stelen van hun ouders die het vaak ook niet al te breed hadden! Het leek er wel op of ikzelf de oorzaak was van alle honger en ellende in de wereld. Ik had mijzelf kunnen verdedigen door te zeggen dat ik ertoe verplicht werd dit handeltje te drijven en dat al de anderen het ook deden. Maar nog liever duizend oratio's pro Milone in de conjunctief schrijven dan als klikspaan de wraak van de bende laatstejaars te moeten ondergaan!

En tóch studeerde ik in de Paasvakantie, van de morgen tot de avond. 's Nachts schreef ik de oratio pro Milone in de conjunctief...

Toen ik na de vakantie de kostschool betrad, bleek daar heel wat opwinding te zijn. De stekker was er achter gekomen dat alle laatstejaars internen schuldig waren aan de chocolade-verkoop. Ik zwoer dat ik niet geklikt had en, wonder boven wonder, men scheen mij te geloven. Ik had daarbij het geluk dat er sedert enkele weken een soort "hetze" ontstaan was tegen een van de studiemeesters, die de bijnaam Kuifje droeg. Híj kreeg de schuld. Nog diezelfde dag stonden de muren van de kostschool volgeschreven in grote krijtletters: "Kuifje verrader" en "Kuifje Judas". Het was een pak van mijn hart.

De stekker keek heel somber toen ik mijn oratio pro Milone ging afgeven. Ik zei, vermits het toch al bekend was, dat de anderen het dus ook hadden gedaan. Hij werd er alleen maar kwader door. Of ik daarmee misschien mijn eigen wandaad wilde goedpraten? Of wilde ik misschien dat mijn vrienden ook zouden boeten, dat zij dezelfde straf zouden ondergaan als ik? Hij kon toch moeilijk aan vijftien man een dergelijke straf opleggen, vooral nu de eindexamens voor de deur stonden. Of ik misschien mijn punten voor "opvoeding en wellevendheid" kon terugkrijgen? Geen denken aan! Of durfde ik soms beweren dat ik mijn straf niet verdiend had? Naast een geniepige aftroggelaar en woekeraar was ik ook nog een brutaal en arrogant mannetje!

In weerwil van de doorgangskamer, het verlies van de punten voor opvoeding en wellevendheid en het strafwerk in de Paasvakantie, was ik op 't einde van mijn laatste jaar middelbaar de eerste van de klas met achten- tachtig procent, zijnde vijftien procent meer dan de tweede. Bij de prijsuitdeling in het Kursaal van Oostende mocht ik net als de twee vorige jaren het podium betreden onder het spelen van de Brabançonne, om er de gelukwensen te ontvangen van een aantal hoge heren, met voorop de burgemeester van de stad, tevens minister, Van Glabeke. Onder hen ook: de stekker. Er werd mij een medaille overhandigd waarop een gespierde man was afgebeeld die met inzet van al zijn krachten een rotsblok probeerde op te tillen. Het onderschrift luidde: "wilskracht".

Vader en moeder en tante Irma hebben de ceremonie meegemaakt, drie jaar na elkaar, en ze glunderden van fierheid, ieder jaar een beetje meer. Maar zíj noch iemand anders zouden ooit kunnen beseffen hebben hoezeer ik die medaille verdiende. Dat ik in Oostende drie jaar lang het hoofd boven water heb kunnen houden getuigde inderdaad van een bovenmenselijke wilskracht.

Achteraf bekeken ben ik ervan overtuigd dat al die ellende had kunnen vermeden worden. Als ik het mocht herdoen zou ik bij de kennismaking met het studiemeesterscorps een ketel soep nemen en die uitgieten over het hoofd van één van hen. Gevreesd door de studiemeesters en gerespecteerd door mijn medeleerlingen zou ik ongetwijfeld drie aangename jaren tegemoet gegaan zijn. Dat ik dát van die soepketel heb nagelaten beschouw ik als een van de twee grootste fouten die ik in mijn leven heb begaan. De tweede zou weldra volgen: ik ging geneeskunde studeren...

27-03-2011 om 22:56 geschreven door F.Develter