Het werk in de fabriek?

Op de fabriek deelde men lief en leed

Wat moest er gedaan worden in de fabriek te Juliusmühle?  Aangezien het een “Kettenfabrik” betrof was de hoofdzaak kettingen maken. Meestal, toen, in staal. Voor zover ik begrepen heb waren dat kettingen van alle soorten en maten met een breed toepassingsveld. Zo werden er fijne kettingen voor de mechaniek van schrijfmachines gemaakt , alsook voor de bouw van wapens (V1? V2?).  Lucien moest ook werken in het lokaal waar het staal voor de aanmaak van kettingen getemperd werd.  Door langzame verhitting, respectievelijk afkoeling van het metaal werden de gewenste verhoudingen tussen de structuurbestanddelen van het metaal tot stand gebracht om aan dit metaal de juiste graad van hardheid én veerkracht mee te geven. Vooral bij kettingen is dit uiterst belangrijk.  Men zegt dat een ketting zo sterk is als haar zwakste schakel (of schalm), en precies daarom moet de breekweerstand van de ketting een veiligheidsgrens hebben.  (het is me niet duidelijk of het staal, vóór het maken van kettingen werd getemperd, of dat de kettingen zelf werden getemperd ?...). In elk geval was het een secuur werkje: de afstelling gebeurde alleen door de fabrieksingenieurs. Eenmaal het verhittingsproces gestart, gebeurden het onderhoud en controle van de “heitzerei” door het werkvolk, inclusief Lucien.  Reeds vroeg begreep Lucien , dat de afstellingsprocedure cruciaal was in de fabricage. De weinig keren dat hij de gelegenheid had om een paar manometers te manipuleren, zonder gezien te worden, heeft hij het naar zijn zeggen, niet nagelaten. Maar hij heeft nooit geweten dat deze zeldzame “sabotagedaden” ook werkelijk invloed hebben gehad op het gebruik van de kettingen, laat staan het verloop van de oorlog…Maar hier ook weer: de gedachte alleen hield het moraal hoog.  En natuurlijk waren ze niet altijd in de fabriek van dienst: de “Ausländer” werden, nu begrijpelijkerwijs, ook ingezet voor de minst interessante karweien: opruimen, kuisen, laden en lossen (materiaal, kolen, hout) , bomen en hout zagen etc…

Van links naar rechts: Lucien , Pierre Bogaerts en vermoedelijk Jaap Roseboom?  Waar ? Juliusmuhle ? binnen of buiten het kamp ?

Foto niet in de zomer.

Het feit dat Lucien aan het zware en gevaarlijke werk aan de oven werd gezet zou volgens Nadia ook geweest zijn om een andere reden : toen ze zwanger was, probeerde de fabrieksleiding haar te overtuigen om abortus te laten plegen. Herinner het verbod om met “Ost-mensen”  omgang te hebben.  Lucien wou dit niet en stelde dat het zijn kind was, en dat zijn kind in België zou worden geboren.  Het werd hem niet in  dank afgenomen, en hij werd onmiddellijk aan de “oven” gezet.  Het gedogen van de zwangerschap zou hij misschien ook wat hebben afgekocht met tabak, gekweekt door zijn moeder Anna in haar "oorlogstuin", en naar ginds gestuurd vlak voor de geallieerden Brussel bevrijdden in september 1944 ! Let wel: de tabak werd niet om die redenen opgestuurd…

Hij kreeg dus van toen af het minder goede werk: het onderhouden van de timperovens. Hierbij moest regelmatig de verbrande kolen worden weggeschept en uitgestrooid om af te koelen. Hierbij kwamen dikwijls heel giftige gassen vrij,  en tot tweemaal toe is hij bewusteloos gevallen door deze gassen (eens op tijd ontdekt door werkmakkers, en eens zichzelf nog net met het hoofd buiten in de frisse lucht laten vallen.)

En Nadia ?
Zij stond, zoals vele van haar lotgenoten die in de fabriek ingezet werden, mede aan een van die vervaarlijke persmachines die uit de staalplaten o.a. de onderdelen van de plaatschalmen sloegen voor het vervaardigen van tandradkettingen . (zoals bvb fietskettingen) . Dat was heelder dagen, onder een oorverdovend lawaai, een opgelegde productie proberen te halen.  En op 06 oktober 1943 gebeurde het onvermijdelijke: een van de opzichters was in een pestbui en porde iedereen aan om steeds maar “schneller” te werken en dan even toch niet snel genoeg vanonder de pers en gelukkig voor haar: slechts het bovenste kootje van de wijsvinger, mét nagel, onder pers en reddeloos af.  Samen met de hoger vermelde Emma (Amma? Alma?) Speck (Specht ?) moest ze uitzonderlijk naar Einbeck, met het treintje “Molly” om haar vinger dicht te naaien, af te binden, te ontsmetten en met een paar ersatz-pijnstillers terug naar de barak .  Nadia herinnert zich nog goed hoe de dagen erna, tot de wonde min of meer helende was, ze verschrikkelijk veel pijn had aan haar vinger.

(Zie ook de linken “Ost-arbeidsters)  ter illustratie.  (http://www.hco.hagen.de/nrw_zw/fotos/index.html)

 Toen ze in 1977 informeerde – in het kader van een invaliditeitsonderzoek - naar het bestaan van eventuele informatie, bleek er van dit “arbeidsongeluk” geen spoor meer te bestaan in de Duitse archieven.  Ik weet niet of er een verband is, maar het blijkt dat de schadeloosstellingen onder vorm van pensioenen en renten , voor de individuen van de meeste westerse landen ten persoonlijke  titel werden toegekend.  Het communistisch bewind in de Sovjet-unie heeft de schadeclaims t.o.v. Duitsland voor haar ingezetenen zelf geïncasseerd, met het doel die zo “rechtvaardig” mogelijk te verdelen onder  haar sovjet-burgers.  Nadia, alhoewel later Belgische geworden door huwelijk, heeft dus als ex-soviet onderdaan nooit aanspraak kunnen maken op dergelijke tegemoetkoming.

Na enkele dagen “arbeidsfrei” was het echter terug werken.  Men was wel zo verstandig haar niet onmiddellijk terug aan een pers te zetten, en in die periode heeft ze nader kunnen kennismaken met Lucien…

Nogmaals de foto van beiden in de tuin, gevolgd door een foto uit 2006, waarmee duidelijk wordt waar de eerste foto ongeveer genomen werd:

Nadia en Lucien. Foto genomen op dezelfde plaats als hoger ( huidige parking, met op de achtergrond de “toren” van “villa Stolzenberg”. De foto is genomen omstreeks eind juni, begin juli. Vermoedelijk 1944. Men kan dit zien aan de jonge staakbonen rechts.  Die komen niet boven de grond in de meimaand. En ze zijn al een meter hoog…

De foto’s in 1943 zijn genomen ongeveer links van het sparretje, hier links op de foto. Vandaar ziet men het (rode) dak met op de achtergrond de “toren” van “villa Stolzenberg”…

10-10-2007, 00:00 geschreven door pakkepat