Contact met “Duitsers”.

Het behoort wellicht tot de menselijke natuur om vooral datgene te onthouden waar men goede herinneringen aan heeft.  Allicht zullen er hier en daar een paar aanhangers van het nazi-regime geweest zijn, en zullen sommige houdingen meer ingegeven zijn  door vrees dan door hoogwaan van de bewoners.  Feit is dat het regime op grote schaal het eigen volk bedroog.    Roger Decrée, die ik persoonlijk ook nog na de oorlog heb ontmoet, is normaal niet erg te spreken over Duitsers en Oostenrijkers (“les autres chiens”…), maar hij begreep wel dat de gemiddelde Duitser via de media (pers en radio) niets anders te horen kreeg dan datgene het regime ze voorkauwde. “Ze hadden alleen maar die radio om naar te luisteren, hoe wil je dan dat ze op de hoogte waren van de werkelijkheid” ?

En toch sijpelden de berichten door. Men kon vrij nauwkeurig het verloop van de oorlog volgen.  Het gerucht en daarna het nieuws van een aanslag op Hitler in juli 1944 werd vlug verspreid, en of er werkelijk een verband bestaat weet ik niet, maar Lucien vertelde dat er nabij Einbeck een lager (kamp) was met “Russen” (krijgsgevangenen neem ik aan ) en dat er naar aanleiding van deze (mislukte) aanslag een paar van deze mensen werden opgeknoopt…

De omstandigheden in dat kamp aldaar zullen wellicht wel heel anders zijn geweest dan in Juliusmühle, want van echt  “slechte” Duitsers in Juliusmühle heb ik geen weet. Althans daar is niets over verteld.

Boven en van links naar rechts: Lucien, Roger Decree, Pierre Bogaerts.

Onderaan van links naar rechts: De Nijs Alfons, Gommaire Vande Kerkhove, Nevens Xavier.

De tankstelle bevond zich links voor het hoofdgebouw.  De boordsteen is het verlengde van de arduinen steen van voor het café, de afbakening van de spoorlijn zeg maar.   Links in de achtergrond, moet de weg zijn die richting “Schweineberg” gaat. Een "shell" station !

Wel deze anecdote: Ferdinand, een van de opzichters had het geregeld dat de “Ost”-meisjes  die het wilden, op hun vrije dag mee konden helpen aan de aardappeloogst bij de boeren in de omtrek. De meesten van hen gingen helpen en kregen buiten  hun beloning nog een uitgebreide boerenmaaltijd van de boerin. Dat was meer dan ze gewoon waren in hun fabriekslager. En nà de aardappeloogst hadden de “Ost”-meisjes zich nogmaals op het veld begeven om de achtergebleven kleine patatjes te verzamelen. Enkele dagen later stond Nadia haar “oogst” te koken in een keteltje buiten op een vuurtje. Het moet de echtgenote van directeur Bock geweest zijn die onder een of ander voorwendsel het keteltje van het vuur trapte en de povere knolletjes in het slijk deed belanden…met de laconieke mededeling dat er geen vuurtjes buiten mochten worden gemaakt. Dat is Nadia altijd bijgebleven, en telkens ze het vertelde was het met dezelfde verontwaardiging in haar stem.

Een andere naam, maar in positieve zin,  die af en toe te horen viel, is die van Stefan (of Johan) Surbruchen of (Surbroechen).  Hij had ongeveer de leeftijd van Lucien, en zijn moeder zou van Zwitserse komaf zijn geweest.   Hij knoopte vriendschap aan met Lucien en was naar het schijnt geen regimeman.    Een andere zeer positieve herinnering hebben zowel Lucien als Nadja aan ene Emma (of Amma?)  “Speck”, uit Markoldendorf.   Haar broer zou nog tijdens hun verblijf gesneuveld zijn.   Vooral Emma (of Amma?) zou zeer hulpvaardig geweest zijn t.o.v. Nadia. 

En dat het niet alleen Duitsers waren:  er was daar ook een Nederlandse opzichter die hele dagen liep te brullen en te tieren op de meisjes…

Een beknopt onderzoek ter plaatste leerde me dat er in Markoldendorf geen familie “Speck” leefde,  maar dat er in Holtensen wel een familie “Specht” was.

Op het kerkhof in Holtensen zag ik een gedenkplaat van ene August Specht uit Holtensen die inderdaad sneuvelde op 21 januari 1943. Dat was vóór Lucien in Juliusmühle was.   Misschien hebben zij het nieuws van dit overlijden (Stalingrad ?) maar later ontvangen ?

En ik vond een graf op naam van Alma Urbas , “geb. Specht” van dezelfde leeftijd als Nadja….

Zekerheid is er natuurlijk niet,  maar het is niet onmogelijk dat het over deze personen gaat.

Lucien vertelde dat hij met een paar van zijn makkers, ooit in een treincoupé (ze hadden handmachines voor de fabriek mee moeten afhalen)  een heuse zangwedstrijd gehouden hadden met een paar op verlof zijnde wehrmachtsoldaten.  Deze laatste zongen het bekende  “Erica” , terwijl Lucien en zijn makkers om ter hardst “it’s a long way to tipperary”  brulden.  Volgens Lucien , namen de paar soldaten het zeer sportief op en waren ze geenszins van plan om hen daaromtrent te berispen, laat staan fysiek te intimideren.

Zo zie je maar weer dat clichés niet altijd kloppen.

Samen met de steeds meer bedrukter wordende stemming van de vele gewone Duitsers, waarmee men tijdens de werkuren in contact kwam, waren de gestadige wederkerende én overvliegende bombardementseskaders de énige verwijzingen naar een aan gang zijnde oorlog.  In Juliusmühle zelf was het zeer rustig. Maar de geallieerde bombardementseskaders die Hannover en Braunschweig bombardeerden, moesten over Einbeck vliegen om er de noord-zuid ( of omgekeerd volgens de heersende windrichtingen) as te vliegen om – wat het geallieerde Bombing Command noemde – een “gestroomlijnd” bombardement uit te voeren.  Op een dag kwamen de US-formaties terug van een dagbombardement van Hannover.  De klassieke vliegformatie bestond uit 5 vliegtuigen ( vooraan, achteraan, links, rechts en uiteindelijk ook een vliegtuig in het midden).  Dat zou te maken hebben met efficiëntere wederzijdse dekking tegen vijandelijke jachtvliegtuigen. (Maar dat is voer voor specialisten en trouwens  niet het onderwerp van dit verhaal).    De door het afweergeschut uiteengeslagen formaties kwamen met onregelmatige tussenpauzes terug overvliegen om een weidse bocht te nemen richting westen.  En toen een formatie van 3 vliegtuigen overkwam riep een lokale Duitser triomfantelijk : “Da,… zwei abgeschossen ! “.  Ondanks het gebrom hoog in de lucht, kon men de daaropvolgende stilte letterlijk horen.   Maar toen enkele tellen later een formatie van 7 vliegtuigen overdonderde, kon een van onze Vlamingen zich niet inhouden en riep: “ Da ! … zwei beigeschossen ! “  Deze kleine “incidentjes” hielden mee de moraal hoog.

Een andere keer stortte een US-bombardementsvliegtuig in de nabijheid neer.  De herinnering aan het “gerijpte” koren rond een deel van het uitgebrande wrak, waarin nog een verkoold vastgegespt lichaam op een metalen stoel zat, en waarin de koperen uniformknopjes nog te zien waren, is immer gebleven. Ze waren er met enkelen naartoe gelopen, voordat de lokale Feldgendarmerie de plaats afgrendelde.    Nog later, zijn ze tot bij het staartstuk geraakt waar duidelijk sporen van bloed, wees op een zwaar gewonde staartschutter. Dood of levend afgevoerd ?

Toch heeft Lucien ooit eens slaag gekregen toen een Duitser in een kwade bui opperde om alle neergestorte Amerikaanse vliegeniers dood te schieten, en Lucien daarop repliceerde met de  eis om in dat geval de regels van de Conventie van het Internationale Rode Kruis in Genève toe te passen.

Maar alle verhalen zijn dus wel wat onder voorbehoud wat betreft de exacte historische contekst.

09-09-2006, 00:00 geschreven door pakkepat