Vandaag onze eerste échte fietsdag, 75 km met overwegend vlak tot lichtgolvend terrein . Het vertrek uit Praag verliep wel een beetje moeizaam wegens de hobbelige kasseien, de obligate problemen met de gps en het -ondanks de zondagsrust- drukke verkeer. Het kostte ons wel 30 km om helemaal uit de tentakels van de Tsjechische hoofdstad te geraken, fietspad was er nauwelijks en de uitvalswegen waren lang, recht en saai . De weersomstandigheden : bewolkt, eerder fris en af en toe een 'spatje regen'. Iets na twaalven kwamen we aan in Milovice (Milowitz), één van de locaties waar vader (na zijn passages in Zhytomir en Debica) enkele maanden verbleef in voorbereiding op zijn transfer naar het front.Vader schrijft : "In dat dorpje zullen ze de flamingo's ook niet gemakkelijk vergeten, want elke avond waren we erop uit om pruimen en appelen te stelen (...) Dat opleidingskamp bestond uit een Steinbaulager en een Barackenring en wij kwamen in de houten gebouwen terecht. Maar het was er echt gezellig met in elke kamer een grote houten kachel. Hout was er toch genoeg want we zaten midden de bossen"
Kort voor onze aankomst in Milovice waren we in Lyssa (aan de Elbe) gepasseerd; Milovice ligt 5 km verderop. In Lyssa werd kerstmis 1943 gevierd, vlak voor het vertrek naar het front. Blijkbaar begon de avond in een emotionele sfeer, getuige wat vader schreef : "Opeens drukkende stilte, het feest zou aanvangen. Alle lichten in de zaal worden gedoofd, alleen het verhoog wordt in rood licht gedompeld, de kleur van het bloed dat al gestroomd heeft in het oosten, waar menig kameraad zijn jeugdig leven liet;" Na het ernstige gedeelte volgt een vrolijke episode, met een ietwat beschonken epiloog. Zo schrijft vader : Zo werd dan de terugweg aangevangen, arm in arm. De eersten waren al thuis als de anderen nog in Lyssa waren, en nog anderen lagen 's morgens aan de straatkant of in de gracht te slapen. (...) In de voormiddag werd ik wakker, en in plaats van in mijn bed te liggen lag ik eronder." 's Anderendaags werd het bevel tot vertrek naar het front gegeven. Zo snel kan het gaan als je soldaat bent...
Maar voor Koen en ik, 74 jaar later, is Milovice een slapend dorpje in het Boheemse platteland. We eten onze lunch aan de kerk in het zonnetje, en besluiten op zoek te gaan naar sporen van de kazerne. We rijden onze neus achterna richting de bossen en spreken een uit de kluiten gewassen heerschap aan die in enkele bouwvallige gebouwtjes een indoor skipiste runt. Hij geeft ons interessante tips en we rijden het bos in. Het is duidelijk een militair terrein geweest, met her en der vervallen wachthokjes, betonbanen en een soort heidelandschap vergelijkbaar met het kamp van Beverlo. Na wat over en weer 'getsjool' ontmoeten we Bonnie op haar quad. Als half Australische, half Tsjechische, is ze de ideale gesprekspartner. Ze leidt ons naar een opslagplaats voor Russische tanks, die gebruikt worden om toeristen een ritje te bezorgen in de uitgestrekte site. Haar baas is een Zwitser en haar vriend een Tsjech. Europa in de praktijk ! We leren dat de Russen na de doortocht van de Duitsers het terrein inpalmden, en er op een bepaald moment zo'n 150 000 Russische soldaten verbleven; Nu is de site half natuurgebied, half industriële site, met o.a. een site van AG Plastics, hoofdzetel in Kuurne...
Na een hartelijk afscheid spoeden we ons naar Nymburk, een gezellig stadje met enkele goed bewaarde stadswallen, een gigantische kermis en een leuk pensionnetje waar we overnachten. Avondeten met drank kost ons 20 Euro, en hier komt 'Jiri met de pet' zijn pint drinken. Morgen naar Pardubice en in de buurt van de 100 km . De speeltijd is nu echt wel voorbij !
We zitten momenteel in een hotelletje vlakbij Vyseghrad, de bakermat van het huidige Praag. Best wel een vermoeiend dagje, niet zozeer door de fysieke inspanning (we fietsten maar een 17-tal km), maar wel door de lengte ervan. Vanmorgen om 4.30 uur opgestaan in Sint-Denijs, en na een koffietje richting luchthaven Charleroi. Een vriendelijke meneer vertelde ons dat ze daar geen trolleys hebben, dan maar sleuren met de ingepakte fietsen naar de incheckbalie. Gelukkig ging het inschepen bijzonder vlot, we zagen onze fietsen zelfs ingeladen worden, en in Praag hadden we onze bagage + fietsen vrij snel in ons bezit. Fietsen in elkaar gestoken en dan op weg, mits enig gepruts aan de GPS. Mijn conclusie uit ons ritje naar Praag : ook in deze stad worden fietsers goed bedeeld met aparte fietsstroken, fietssluizen en dies meer.
Na het inchecken in ons verblijf stond een verkenning van de pittoreske hoofdstad van Tsjechië op het programma. Eerste stop : de kerk waar Gabcik en Kubis samen met 5 andere paracommando's zelfmoord pleegden nadat ze verraden waren door een collega (zie een vorige blog). Eenvoudige maar pakkende tentoonstelling in de crypte waar zich alles heeft afgespeeld, en de kogelgaten die je nu nog kan zien.
Nadien bezochten we de stad in vogelvlucht : het Wenceslasplein (graf van Jan Palach), een koffietje op het Plein van de Republiek, het stadhuis in de steigers, de 'bedevaart' naar de Karelsbrug en een impressie van de kasteelsite en de indrukwekkende kathedraal.
Avondmaal in een al gekend restaurantje aan de Betlehemkerk (waar 'ketter' Jan Hus nog gepredikt heeft), en dan langs de Moldau naar 'huis' met zicht op het feeëriek verlichte kasteel. Praag is mooi en sprookjesachtig, maar zelfs in september bijzonder druk. Hoe lang zal het duren voor ook hier de toeristenstroom de leefbaarheid van de stad bedreigt ?
In elk geval trekken wij morgen naar het platteland (eindbestemming Nymburk, met een tussenstop in Milovice (Milowitz), waar vader een stukje van zijn opleiding 'genoot' en de Vlaamse Oostfronters te horen kregen dat het Vlaamse Legioen werd opgeheven en zou opgaan in 'brigade Langemarck'. Die brigade werd onderdeel van de Waffen SS, voor veel Vlamingen een bittere pil. Daarover morgen meer. Dobrou noc ! (Goede nacht in het Tsjechisch ...)
Ons bestaan te danken aan de 'bloem met een lange steel'
Alvorens de eigenlijke fietstocht aan te vatten wil ik jullie toch nog één episode uit het oorlogsverslag van vader toelichten. Daarbij wil ik focussen op de figuur van Marcel Van Rossem, dorpsgenoot van vader, dus Mollemnaar. Marcel redde hem van een gewisse dood toen ze na hevige gevechten in de buurt van Zhytomir het bevel kregen zich terug te trekken uit de voorste linies. Ik citeer vader Juul : "Omdat het onmogelijk was de wagens te gebruiken waren we genoodzaakt de lange weg terug te voet af te leggen. Daarbij werd ik door mijn dorpsgenoot van een gewisse dood gered. Aan het goederenstation van Schuduow gekomen waren we allen zo vermoeid dat verschillende kameraden langs de baan in slaap vielen en zo in Russische handen terechtkwamen. Ook ik was in slaap gevallen. Ik werd door de inzittenden van de laatste personenwagen van de brigade opgemerkt, in de slootkant liggend met de driepikkel op de rug. De lange Van Rossem heeft me wakker geschud en meegenomen naar een volgend dorp."
Wij hebben Marcel goed gekend. Hij en zijn lieve vrouw Leopoldine waren vrienden aan huis. Het was echter pas toen ik het verslag van vader las dat ik besefte welke rol hij gespeeld in vaders en ons leven gespeeld had. Door vader te redden heeft hij immers ons bestaan verzekerd... een bizarre gedachte. De soldaten die in de handen van de Russen vielen werden soms geëxecuteerd, soms gruwelijk gefolterd.... Wij vonden Marcel altijd een grappig iemand : een heel lange, knokige man die altijd een das droeg en zichzelf "een bloem met een lange steel" noemde. Ik zag hem de laatste keer op de begrafenis van vader in november 2011. Hij bezorgde ons een 'kippevelmoment' toen hij bij de begroeting van de kist een soort 'lamentatio' begon, in de trant van : "Juul, nu laat ook jij me in de steek... wat moet er nu van mij geworden..?" We stonden alle vijf aan de grond genageld en wisten niet hoe te reageren... Bij mijn weten leeft Marcel nog, hij moet een stuk in de 90 zijn. In gedachten hoor ik hem het lied 'Alte Kameraden' zingen...
Op de foto van zeer slechte kwaliteit zie je Marcel (links op de foto) en vader tijdens hun opleiding in de steppe van Zhytomir, krijgshaftig nog, maar onwetend over wat hen nog boven het hoofd hing.
In deze bijdrage wil ik ingaan op het verblijf van vader Juul in Knowitz (Duitse benaming). Het heeft me wat opzoekingswerk gekost om deze locatie te vinden. Het betreft een piepklein dorp dat een 50-tal km ten zuiden van Praag is gesitueerd. Jammer genoeg zullen we er niet passeren. De huidige benaming is Kñovice, het dorpje telt 341 inwoners en ligt in midden-Bohemen. Vader kwam er terecht nadat hij in de buurt van Zhytomir, op 10 januari 1944, gewond werd aan het linkerbeen door granaatscherven. Hij werd afgevoerd naar Shepetowka en later naar Lublin. Interessant is dat hij Brody vermeldt als de grens tussen Rusland en Polen. Deze stad ligt nu volledig in Oekraïne, nog een stuk oostelijker dan L'viv (waar we de trein naar Korosten zullen nemen).
Maar de odyssee van vader was nog verre van gedaan : ze reisden na een tijdje verder naar Schweidnitz (Swidnica), in de buurt van Breslau (Wroclaw). Daar was een lazaret, genaamd 'Flandernkaserne', waar hij zich ondanks alles vrij goed amuseerde. Zo stond er een uitstapje van enkel dagen naar Neustadt (Nove Mesto in het huidige Tsjechië) op het programma. Daarna mocht hij 4 weken naar huis, en dat was een memorabel gegeven voor ons, vermits hij tijdens dat verlof 'Tilleken' Joostens (toen 18 jaar oud) heeft leren kennen. Volgens de overlevering sprong de vonk over nadat hij haar in Asse op een ijsje had getrakteerd. Dat Tilleken (eigenlijk Clotilde) zou onze moeder worden en voor 5 Sablonnekes zorgen. Twee ervan vertrekken over 3 dagen Juul achterna met de fiets, 73 jaar later...
Na weer enkele weken Breslau kwam vader in Knowitz terecht, waar hij zijn "uitgedunde" compagnie trof. In zijn beschrijving van het dorp (dat de bewoners hadden moeten ontruimen voor het Duitse leger) is vader vrij nauwkeurig. Toen ik op de website van het huidige Kñovice ging snuffeln vond ik een foto die wonderwel overeen kwam met vaders beschrijving : "..Het kerkje is omgeven door een verwilderd park; het gebouw zelf is zeer klein, met een laag spits torentje. Schuin tegenover het godshuis is een soort kasteeltje (...). Er vlak naast bevond zich de grootste pachthoeve van het dorp, maar thans in staat van verval." Dat vader ondanks zijn status van krijger een volbloed romanticus was blijkt over het feit dat hij zich geregeld terugtrok in een soort uitkijktoren "..een uitkijkpost voor boswachters, vanwaar je kilometers ver kon zien (...) Het was mijn lievelingsplaatsje waar ik hele dagen kon doorbrengen met een boek of een tekening,en de beste plaats om brieven te schrijven."
Op 20 juni zou vader dan naar de Bodensee vertrekken, naar het kuuroord Reichenau. Hij noemde die trip "de schoonste reis van mijn soldatenleven". Hij verbleef er 3 maanden, en ondertussen sleepte de oorlog zich verder naar zijn einde. Maar het venijn zal voor Juul Sablon in de staart zitten. Hij zal nog een flinke portie 'Einsatz' te verwerken krijgen. Op 23 februari 1945 zal hij een kogel dwars door zijn linker bovenarm krijgen. Daarna begon wat hij zijn "zwerversperiode" noemt, maar dat is stof voor later !
Vandaag onze eerste échte fietsdag, 75 km met overwegend vlak tot lichtgolvend terrein . Het vertrek uit Praag verliep wel een beetje moeizaam wegens de hobbelige kasseien, de obligate problemen met de gps en het -ondanks de zondagsrust- drukke verkeer. Het kostte ons wel 30 km om helemaal uit de tentakels van de Tsjechische hoofdstad te geraken, fietspad was er nauwelijks en de uitvalswegen waren lang, recht en saai . De weersomstandigheden : bewolkt, eerder fris en af en toe een 'spatje regen'. Iets na twaalven kwamen we aan in Milovice (Milowitz), één van de locaties waar vader (na zijn passages in Zhytomir en Debica) enkele maanden verbleef in voorbereiding op zijn transfer naar het front.Vader schrijft : "In dat dorpje zullen ze de flamingo's ook niet gemakkelijk vergeten, want elke avond waren we erop uit om pruimen en appelen te stelen (...) Dat opleidingskamp bestond uit een Steinbaulager en een Barackenring en wij kwamen in de houten gebouwen terecht. Maar het was er echt gezellig met in elke kamer een grote houten kachel. Hout was er toch genoeg want we zaten midden de bossen"
We zitten momenteel in een hotelletje vlakbij Vyseghrad, de bakermat van het huidige Praag. Best wel een vermoeiend dagje, niet zozeer door de fysieke inspanning (we fietsten maar een 17-tal km), maar wel door de lengte ervan. Vanmorgen om 4.30 uur opgestaan in Sint-Denijs, en na een koffietje richting luchthaven Charleroi. Een vriendelijke meneer vertelde ons dat ze daar geen trolleys hebben, dan maar sleuren met de ingepakte fietsen naar de incheckbalie. Gelukkig ging het inschepen bijzonder vlot, we zagen onze fietsen zelfs ingeladen worden, en in Praag hadden we onze bagage + fietsen vrij snel in ons bezit. Fietsen in elkaar gestoken en dan op weg, mits enig gepruts aan de GPS. Mijn conclusie uit ons ritje naar Praag : ook in deze stad worden fietsers goed bedeeld met aparte fietsstroken, fietssluizen en dies meer.
