Nummer twee komt naar huis

Door: Annmarie Sauer

Op verzoek van een vriend die voor de Hopi werkte en met een Hopi gehuwd is, raakte ik betrokken bij het verzet tegen de heiligschennis van de verkoop van 70 Hopi Katsinam door Neret-Minet in het bekende veilinghuis Hotel Drouot in Parijs op 12 April 2013. 

Ik ging er heen als waarnemer zodat de Hopi  zouden weten hoe alles verliep. 

Binnenkomen in ‘Salle 7’ was overweldigend. 

De lucht was beladen, vol van energieën. De schoonheid was ontroerend, je voelde de energie uitwaaieren vanuit sommige ‘Vrienden’ zoals de Hopi deze entiteiten noemen. 

Het leek alsof ze zich ongemakkelijk voelden, zo allemaal in al te dichte nabijheid bij elkaar. 

Ik zag Vrienden die Hopi zelf nooit hebben gezien en ik en het kopend publiek mochten deze Katsinam eigenlijk helemaal nooit zien. 

Ik nam foto’s die ik enkel met de Hopi zal delen en kocht enkele catalogi. 

Wachtend op de uitspraak van de Franse rechter stond ik te luistervinken en leerde dat tenminste één koper van plan was via de ‘Fondation Joe Dassin’, liedjesmaker en zanger die in 1980 stierf en bevriend was met de Hopi, een Vriend naar huis zou brengen. 

Er waren verschillende bieders aan de telefoon en men mag hopen dat er daar ook enkele mensen of stichtingen waren die kochten om de verworven Vrienden terug te laten keren naar de Hopi.

Pour ou contre – Voor of tegen

De rechter oordeelde dat het verbieden van deze verkoop een gevaarlijk precedent voor de toekomst zou betekenen voor alle verkopen van religieuze voorwerpen. 

De rechtszaak werd aangespannen door Survival France - een NGO die de rechten van inheemse volkeren verdedigt – en die de advocaat Pierre Servan Schreiber hebben betaald om de zaak te bepleiten. 

De veiligheid in Hotel Drouot was strikt, alle tassen werden gecontroleerd. 

Voor de deur was er een kleine vreedzame manifestatie voor de verkoop begon. 

Ik praatte er met enkele mensen o.a. met een jonge Hopi van Third Mesa, Bo Lomahquahu die in Parijs studeert. 

Bij het binnengaan herkende ik de zaalwachter die eerder mijn tas had gecontroleerd en zei: “Vous avez déjà controlé mon sac.” Hij: ”Pour ou contre?”  Het antwoord: ”Ik ben waarnemer” liet mijn vriendin José en mezelf door. 

De veiling zaal was niet erg groot en enkel mensen in het bezit van een cataloog mochten de zaal in. Vermoedden ze dat aan 20 € per cataloog enkel de kopers er een zouden hebben? 

In minder dan twee uur kwamen 68 Vrienden onder de hamer. 

Twee werden ingehouden omdat ze de basisprijs niet haalden, twee waren Navajo en enkele Acoma, Zuni en Jemez, uit Nieuw Mexico dus. 

Terwijl we luisteren naar de gesprekken om ons heen voor de verkoop vroeg een journaliste of ik enkele vragen wilde beantwoorden: "Waarom ben je hier? Waarom heeft dit belang voor je?"  

Dus sprak ik over de Vrienden – neen, het zijn geen maskers voor de Hopi – het zijn belichaamde geesten. Zij behoren toe aan de groep, de Hopi als gemeenschap en zijn nooit individueel bezit. Zorgvuldig koos ik mijn woorden, sprak niet uit naam van de Hopi, enkel delend wat ik leerde tijdens mijn bezoeken aan Hopi.

Een miljoenen handel

Wat kon ik antwoorden op de vraag hoe de Hopi zich voelden? 

Overspoeld door een wanhoop op de drie mesa’s en ook de Hopi die buiten het reservaat leven zijn er kapot van: Zij allen voelen woede, rouwen om het verlies, kunnen het niet geloven. Het verlies van deze groep Vrienden is ontzaglijk. Europeanen schijnen dit niet begrijpen en vroegen zich af waarom de Hopi er niet gewoon nieuwe maken... 

Het veilinghuis verwachte een verkoopscijfer van één miljoen. Ik noteerde alle verkoopscijfers en kwam tot een totaal van 684.900 €. Ik weet natuurlijk niet of daar nog kosten of BTW bij bijkomen. 

Voor de Hopi hebben zij geen materiële waarde, geen prijskaartje. 

Tijdens de veiling werden vier vrouwen de zaal uitgezet: één journaliste die haar telefoon of recorder op had staan werd naar buiten gebracht en herhaalde voortdurend: ”Ne me touchez pas!” Raak me niet aan! Bij een bijzonder heftig opbod moest een Amerikaanse vrouw de zaal verlaten en haar laatste woord begreep iedereen: " Dégelasse!" 

De jonge Hopi van Third Mesa werd eveneens de zaal uitgezet nadat één woord luid op had gezegd: Shame... En ja schaamrood was wel nodig. Meteen bij het begin had men mij gewaarschuwd geen foto’s nog opnamen te maken. Vermits ik alles wilde noteren om verslag te kunnen uitbrengen heb ik meteen mijn fototoestel opgeborgen.

Vrienden in de opslagruimte

Drie schokkende feiten: de twee Hopi specialisten van het Veilinghuis Neret-Minet vermeldden toen ze spraken over de Zonnegod ‘de mooie patina aan de binnenkant van het masker’. 

Zo toonden ze aan dat dit stuk gebruikt werd in dansen en religieuze ceremonieën en verkochten aldus de adem en het zweet van de danser(s) die deze Vriend hebben gedragen. 

Een paar kopers liepen onmiddellijk na de toewijzing van ‘hun’ stuk naar de opslagruimte en één kwam met een open kartonnen doos naar buiten van waaruit de Vriend over de rand naar buiten gluurde. Een ander stak een stuk van 25.000€ (een jaarloon van José - muziek leraar en veelzijdig muzikant - de me vergezelde) zomaar in een witte plastiek zak alsof ze van de supermarkt kwam met wat groenen en fruit. Respect, ach nee, men koopt even een mooi stuk en behandelt het zonder égards... En wellicht kwam het meest beledigende commentaar van de veilingmeester zelf. Bij nummer 14, de Links Handige Katsina, voor Powanu in februari.  Deze Vriend heeft ogen in de vorm van een ruit en werd de ‘Renault katsina’ genoemd, lachend om zijn eigen goede grap....

Deze hele gebeurtenis heeft heel wat mensen gemobiliseerd om te doen wat ze konden om deze verkoop tegen te houden. 

Ook de ambassadeur van de Verenigde Staten in Parijs heeft het geprobeerd, het werd in de kranten in Europa en de VS druk becommentarieerd. Het veilinghuis heeft de kopers gewaarschuwd dat er zo gauw niet weer zulke ‘uitzonderlijk rijke’ veilingen zullen worden gehouden, want dat leidt tot te veel problemen. Natuurlijk ontstaat dan het gevaar dat af en toe ergens enkele stukken opduiken die dan gewoon in andere algemene veilingen worden verkocht zonder de aandacht te trekken.

Met José weer op weg naar huis denk ik dat de Katsinam nog iets van zich lieten horen in de vorm van twee harde striemende wolkbreuken en hamerende hagel.

Annmarie Sauer

13 april, 2013