Met dank aan Annmarie Sauer
Sacajawea ,meer dan een
zilveren dollar
Een van de best bekende levensverhalen van een moedige vrouw en tolk,
is het verhaal van Sacajawea.
Haar leven verliep zeer stormachtig.
Op zeer jeugdige leeftijd werd in 1800 het Shoshoni meisje dat Graskind heette geroofd door de
Minnetaree Indianen, een vijandige stam.
Het roven van paarden van een vijand werd niet beschouwd als stelen,
maar als een krachtmeting van moed en slimheid. Het roven van kinderen en vrouwen om ze als slaven te gebruiken laadde
daar en tegen een ontzaglijke bloedschuld op de daders.
Ze zag hoe haar moeder werd gedood en ontdekte de scalp van haar vader
aan de kolf van het geweer van de man wiens slavin ze werd.
Ze vervulde haar taken snel en nauwgezet en leerde stilaan de taal van de Minnetaree: eerst de
gebruikelijke bevelen als" vlug wat", "sta op", "daarginds", "wees stil", "kom terug" ...
Hoewel zij de taal moeilijk vond, vol keelgeluiden en rollende rs was
ze toch vastbesloten om te leren verstaan wat er gezegd werd.
Na enige tijd erkent men dat ze een bijzonder iemand is en wordt niet
langer als een Shoshoni beschouwd.
Men geeft haar een nieuwe naam: Vogelvrouw: Sacajawea. Zij leert de gebruiken en de
verschillende eetgewoonte van de Minnetarees kennen.
Zij sluit vriendschap met een grote zwarte hond die haar
beschermt.
Wanneer de hond gedood wordt, is ze zo verdrietig dat men beslist dat
dit gedrag onaanvaardbaar is en zij wordt met een Metaharta krijger geruild
tegen een oude zwarte kraai.
In het gezin van deze man wordt ze als een dochter geadopteerd en goed
behandeld.
Later wordt ze ingezet in een gokspel en wordt zij gewonnen door de
ruwe Charboneau die een Frans Canadese vader heeft en een Sioux moeder.
Zij wordt de derde vrouw van Charboneau en trekt met hem naar het
Mandan dorp waar de kapiteins Lewis en Clark de winter doorbrengen om hun
expeditie naar de westkust van Amerika voorbereiden.
In opdracht van president Jefferson moeten zij het onbekende Amerika in
kaart brengen.
Charboneau wordt als tolk en gids aangeworven en Lewis en Clark
beslissen ook één van de Shoshoni vrouwen van Charboneau mee te nemen.
Zij wensen immers bij de Shoshonis paarden te ruilen en informatie te
krijgen over het verder verloop van de weg. De keuze was tussen Ottervrouw en Sacajawea.
De keuze valt op Sacajawea omdat ze spirit heeft en niet zomaar een squaw
is die slaafs alles doet wat haar gezegd wordt.
Zij heeft een goed geheugen en lef.
Bovendien zou ze voor het vertrek
van de expeditie op het einde van de winter bevallen.
Het reizen met een jonge
moeder met een papoose zou zeker de stammen die ze passeren overtuigen van hun
vreedzame bedoelingen zodat men niet denkt dat de expeditie een troep krijgers
is.
Zij kent inmiddels ook al wat
Frans dat ze van Charboneau heeft geleerd.
Een tolk werd toen 25 $ per maand betaald.
Drouillard was verkenner en jager en tolk voor Lewis. Hij kon behoorlijk schrijven en kende
de gebaren-taal die de lingua franca van de vlakten en de Rocky Mountains
was. Zijn moeder was Shawnee en zijn
vader Pierre een vriend van Clarks broer. Lewis vond het loon dat hij hem uitbetaalde het beste bedrag dat hij
ooit had uitgegeven.
Wanneer zij bij Sacajawea's stam de Shoshonis aankomen en de Mensen
terugvindt, verliest ze hen eigenlijk ook weer meteen omdat zij dingen doet en
een positie in neemt die geen vrouw eerder heeft bekleed. Zij wordt door de blanken gevraagd deel te nemen aan de
raadsvergadering, waar normaler wijze enkel mannen op aanwezig zijn. Zij moet dit aan de andere vrouwen
uitleggen: Het is niet omdat ik een squaw ben en zij krijgers zijn. Het is omdat ik de taal van de
Shoshonis spreek en de blanke mannen niet. Ik kan uit hun naam tot de Mensen spreken. En hoewel de vrouwen dat begrijpen,
vinden ze toch dat Sacajawea zich niet gedraagt als het hoort. Zij doet dingen
anders dan de andere vrouwen en ziet de plaats van de vrouw ook heel
anders. Men vindt eigenlijk dat
zij zich als een man gedraagt.
In het reisdagboek van Captain Clark staat geboekstaafd dat Sacajawea
vertaalde van het Shoshoni in het Minnetaree, Charboneau van het Minnetaree in
het Frans, als hij de Engelse equivalenten niet kon vinden en Labiche vertaalde
dan weer van het Frans naar het Engels.Men schrijft daarover: "Het ging zo wel heel langzaam, maar het was de
enige manier waarop iedereen kon begrijpen wat er werd gezegd.
Later waren er ook rechtstreekse gesprekken tussen kapitein Clark en
haar broer, het opperhoofd van de Shoshonis waar zij met gebarentaal en de paar woorden Engels die ze
inmiddels kende de problemen die ze zouden tegenkomen bij hun verdere tocht
naar het westen vertolkte.Voor haar vertrek van bij de Shoshonis samen met de expeditie geeft
zij volgende verklaring:Ik ben een rollende steen, een rusteloos iemand, die wordt
aangetrokken door elk nieuw ding dat aan gene zijde van de bergen ligt.
Tijdens de barre en uitputtende tocht over de bergen redt zij meer dan
eens het leven van de expeditieleden door altijd wel wortelen of iets anders
eetbaars te vinden.
Haar aanzien groeit vooral bij Captain Clark die haar belooft voor de
opvoeding van haar zoontje in te staan zodat hij kan leren lezen en schrijven.
In het dorp van de Walla Wallas was een Shoshoni gevangene. Die vrouw
en Sacajawea werden dus gevraagd aan de vergadering deel te nemen.De kapiteins Lewis en Clark legden uit wie ze waren en waartoe de tocht
diende. De gevangene vertaalde de
Shoshoni-vertaling van Sacajawea in de taal van de Walla Wallas;
Het is duidelijk dat zij steeds meer Engels begrijpt en dat het tolken
ook steeds vlotter ging.
Bij de Nez Percés kwamen 4 opperhoofden en 3 onderhoofden en dus werd
er door de kapiteins een vergadering belegd. Lewis legde daar uit wat de Verenigde Staten waren en hoeveel macht ze
hadden. Op een leren lap werd met houtskool door een van de opperhoofden een
ruwe kaart geschetst waarop de pas over de bergen was aangegeven. Over deze vergadering kan je lezen:Doordat er steeds op de tolken moest worden gewacht, duurde de vergadering een halve dag. Sacajawea vertaalde wat de kapiteins zeiden in het Shoshoni en Schaduw
vertaalde dat weer in het Nez Percés.
Men vertelt bovendien dat de Nez Percés heel goede politici waren. Ze
lieten pannen met voedsel maken. De opperhoofden riepen Ai! toen ze de ideeën
van de blanken hoorden over vrede tussen alle Indiaanse naties en betoonden hun
instemming met deze ideeën door aan het eten te beginnen.Wie tegen wilde stemmen kon dat doen door niet te eten. Naar verluid was er geen enkele
tegenstem.
Het leven van Sacajawea werd minder prettig na het einde van de
expeditie. Charboneau was een bruut en zijn geweld werd nu niet meer getemperd
door het respect van Lewis en Clark voor Sacajawea. Toen haar zoontje reeds op
school was en ze vreselijk geslagen werd door Charboneau, verliet ze hem.
Na dagen dwalen door de dorre prairie wordt ze gevonden door een
Commanche die haar verzorgt en redt van een gewisse dood. 25 jaar lang heeft zij een gelukkig leven met hem geleid. Hij noemde haar Verdwaalde
vrouw. Na zijn dood, voelt
zij zich echter ook bij de Comanches als een buitenstaander en besluit zij op
zoek te gaan naar haar eerstgeboren zoon. Zij zou veel goeds over hem horen, maar hem nooit meer zien. Hij had Europa bezocht, voor Hertog
Paul van Duitsland gewerkt, sprak Duits, Engels, Frans en tenminste 3 Indiaanse
talen. Hij stierf aan bergkoorts
in 1866 op weg naar Montana.
Haar laatste jaren brengt zij door op het reservaat van haar eigen volk
de Shoshonis. Haar neef is er
inmiddels opperhoofd. Zij geniet veel respect
omwille van haar grote kennis en ervaring, haar kennis van verschillende
geneeswijzen en haar bijzondere kijk op het leven.Zij er wordt er Porivo genoemd wat Opperhoofd Vrouw betekent.
Men wist dat zij een groot personage was, niet alleen omwille haar
aandeel in het welslagen van de expeditie, maar als symbool voor alle Indiaanse
Naties.
De eer van het volk ligt in de mocassinsporen van de vrouwen!
|
