Voor verhalen over Gent, Gravensteen, Griekenland, Grijsloke, Gezondheid, Geneeskunde, Gehoor, G-plek, Genealogie, Gerard, Georges, Gekheid-op-een-stokje... zie: www.bloggen.be/kris
Wie stuurt een tekening bij één van de mythologische verhalen? Per e-mail a.u.b. (kris.vansteenbrugge@skynet.be) . De mooiste tekeningen worden gepubliceerd. Vergeet niet uw naam te vermelden + naam van de school en klas.
Voor verhalen over Gent, Gravensteen, Griekenland, Grijsloke, Gezondheid, Gravensteen, Geneeskunde, Gehoor, G-plek, Genealogie, Gerard, Georges, Gekheid-op-een-stokje... zie: www.bloggen.be/pierpont www.bloggen.be/kris
GRIEKSE MYTHOLOGIE
Boeiende verhalen uit het oude Hellas PICTAIKU's (de allernieuwste kunstvorm) vindt u op www.bloggen.be/pictaiku
17-05-2019
DE GEBOORTE VAN ATHENA (het hele verhaal)
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 16 mei (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van de geboorte van Athena. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
De meeste van Zeus kinderen
waren buitenechtelijk, bastaards dus. Zo ook zijn meestgeliefde dochter,
Athena. Wie was nu de moeder van Athena? Het is een op zijn minst bizar
verhaal.
Zeus had zijn
nicht Metis liefdevol benaderd, diezelfde Metis die hem het toverdrankje
bezorgd had waarmee hij zijn zusters en broeders verlost had uit de maag van
zijn schrokkige vader Kronos. Over die verhouding tussen de oppergod en de
wijze titanendochter zijn weinig details bekend. We weten dat Metis zwanger
werd en, zwanger zijnde, ruzie kreeg met Zeus. Het moet een hoogoplopende ruzie
geweest zijn, want ziehier, kort en goed, hoe die afliep: Zeus vrat zijn
zwangere nicht op met huid en haar...
Maar de
vertering verliep slecht. De maaltijd bleef zwaar op de maag liggen. Zeus
voelde zich kotsmisselijk. Het leek of er iets opsteeg uit zijn maag in de
richting van zijn hoofd. Het liep uit op een razende hoofdpijn. Zijn hoofd zwol
en stond letterlijk op barsten. De enige die hem van die ondraaglijke pijn kon
verlossen, was zijn zoon Hephaistos. We weten dat het vaderschap van Hephaistos
erg twijfelachtig was en ook Zeus had serieuze twijfels omtrent dat vaderschap.
En al was hun verhouding niet al te best, toch ontbood Zeus de god van de
smeden en smeekte hem zijn hoofd te klieven met een bijl. En Hephaistos, zij
het met enige tegenzin, kweet zich vakkundig van die taak. En ziet: uit het
hoofd van Zeus steeg een volwassen vrouwspersoon op, fier rechtop, gehelmd en
geharnast, met lans en schild. Het was Athena. Metis mag als haar moeder
beschouwd worden heeft ooit een man leven geschonken zonder toedoen van een
vrouw? en van Metis had Athena het verstand en de vindingrijkheid.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar een treffende illustratie bij het mythologisch "Druivelaarverhaal" van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een schilderij van Alexandre Cabanel.
Phèdre van Alexandre Cabanel (1823 - 1889)
Olie op doek (1880, 1,9 x 2,8m) Musée Fabre, Montpellier.
Een smachtende vrij sensuele Phaedra na haar schuldig verlangen naar de liefde van Hippolytus, zoon van haar echtgenoot Theseus, te hebben bekend. Haar dienaressen delen ten volle in haar ontzaglijke leed.
Phaedra is een zeer dankbaar onderwerp geweest van talloze kunstwerken.
Wikipedia vermeldt in onder andere:
Plastische kunsten: een fresco in Pompeï, een bas-reliëf op een sarcofaag en vele schilderijen en tekeningen.
Literatuur: (toneel, proza, poëzie) een 20-tal.
Muziek: Een 15-tal werken
Films: 7
Alexandre Cabanel schilderde vele historische, klassieke en religieuze onderwerpen, naast portretten, in academische stijl.
Op jonge leeftijd had hij al grote prijzen in de wacht gesleept. Zijn 'Naissance de Vénus, een vrij erotisch werk, werd gekocht door Napoléon III en bezorgde hem onmiddellijk een leerstoel in de Académie waarin de klassieke schildertrant heerste. Dat pompeuze classicisme werd spottend ook wel 'Art Pompier genoemd. Hij zetelde vele jaren als jurylid ter selectie van werken voor het 'Salon. Als fervent tegenstander van de nieuwe kunstvormen Realisme en Impressionisme weigerde hij werk van o. a. Eduard Manet op te nemen. Een politiek die zou leiden tot de oprichting van het 'Salon des Refusés en uiteindelijk tot de ondergang van het Salon.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 14 april (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Phaedra. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
Phaedra was de tweede vrouw van Theseus, één van Griekenlands grootste helden en tevens koning van Athene. Theseus verrichtte zijn grootste heldendaad toen hij nog prins was: het doden van het monster Minotauros, half mens half stier, dat leefde in het labyrint van koning Minos op het eiland Kreta. Hij had daarbij de hulp gekregen van s konings dochter Ariadne die smoorverliefd was op de knappe jonge prins. Hij nam Ariadne mee bij zijn terugvaart naar Athene, maar op het eiland Naxos werd zij hem ontnomen door de god Dionysos. Bij zijn thuiskomst werd hij tot koning gekroond in opvolging van zijn vader Aigeus die, denkende dat zijn zoon was omgekomen, zich in wanhoop van een rots te pletter had gestort. Theseus trouwde met Antiope, die hij veroverd had in een strijd tegen de Amazonen. Maar jaren later kwam een leger Amazonen haar terughalen. Er kwam een oorlog van, waarbij Antiope ongelukkiglijk het leven liet.
(het vervolg van dit verhaal komt uit mijn boek De Griekse mythologie in 136 verhalen, een heruitgave van het boek Uit het schuim van de zee) *
Theseus voelde zich vereenzaamd. Met weemoed dacht hij terug aan Ariadne, zijn eerste liefde. Het was hem bekend dat Ariadnes jongere zuster Phaidra nog ongehuwd leefde aan het hof van koning Minos op Kreta. Phaidra leek qua uiterlijk veel op haar zuster. Ze was evenwel veel wispelturiger en minder trouwhartig dan Ariadne. Theseus trok naar Kreta. Met zijn nog knap figuur viel hij bij Phaidra in de smaak en ze werd zijn vrouw. Toen Phaidra later in Athene een zoon baarde, Demophon, bracht Theseus zijn eerste zoon Hippolytos, uit zijn huwelijk met Antiope, naar zijn overgrootvader Pittheus in Troizen; hij wenste namelijk niet dat er onder zijn beide opgroeiende zonen ruzie zou ontstaan omtrent de troonopvolging.
Aan het hof van zijn overgrootvader groeide Hippolytos op in eer en deugd. Hij wijdde zich geheel aan de studie en de jacht. Hij bracht offers aan de godin-maagd Artemis. Aphrodite, de godin van de liefde, was daarover zeer ontstemd, vooral omdat Hippolytos nooit aan háár offerde. De liefde voor een vrouw kwam nooit in zijn hart op en alle onreinheid was hem vreemd. Toen hij eens een bezoek bracht aan zijn vader en diens echtgenote in Athene, zag de jaloerse Aphrodite haar kans op wraak schoon en ze liet in het hart van Phaidra een zondige liefde ontstaan voor haar stiefzoon. Phaidras toenaderingspogingen lieten de jongeman echter geheel onbewogen. Toen Hippolytos evenwel terug was in Troizen, dreef Phaidras hartstocht haar naar hem toe. In de schaduw van een myrteboom begluurde ze haar geliefde stiefzoon terwijl hij met zijn lichaamsoefeningen bezig was. Maar Hippolytos bleef haar afwijzen en dat maakte haar wanhopig. Waanzinnig door liefdesverdriet en gedreven door de angst dat Hippolytos haar gedrag aan zijn vader zou bekendmaken, vatte ze het plan op zich van het leven te beroven. Maar terzelfdertijd wenste zij zich te wreken op haar stiefzoon om zijn harteloosheid. Ze liet een brief achter waarin ze Hippolytos zondige gevoelens toeschreef jegens haar en waarin ze verklaarde de dood te zoeken om van die ondraaglijke toestand verlost te zijn. Daarna verhing ze zich. Diezelfde dag arriveerde Theseus, die zijn vrouw achterna gereisd was, in Troizen. Wie beschrijft zijn afschuw en zijn verontwaardiging! Hij twijfelde geen ogenblik aan de oprechtheid van de brief en, Poseidon aanroepend, verbande hij zijn zoon en verwenste hem met de dood. Hippolytos vluchtte in zijn door paarden getrokken wagen. Even buiten de stad, waar de weg over een steile rotskust loopt, liet Poseidon een geweldige storm ontstaan. Uit de hoge golven steeg een vervaarlijk zeemonster op, dat de paarden aan het schrikken bracht zodat ze op hol sloegen. Hippolytos werd uit de wagen geslingerd tegen de rotsen en vond de dood. Te laat kwam Theseus achter de waarheid en te laat kwam zijn spijt over zijn onbesuisd optreden
Allengs werd Theseus in Athene niet langer op handen gedragen. Zijn onverantwoorde daden hadden de Atheners een afkeer doen krijgen voor hun vorst en dat staken ze niet onder stoelen of banken. Het kwam zover dat Theseus zijn volk vervloekte, zijn stad verliet en in vrijwillige ballingschap trok naar het eiland Skiros, bij zijn vriend, koning Lykomedes. Maar de oude Theseus viel er de dochtertjes van zijn gastheer kleine meisjes nog lastig. En toen de kinderen dit aan hun vader gingen melden, besloot deze zich van de oude geilaard te ontdoen. Onder voorwendsel dat hij Theseus een mooi panorama van het eiland wilde laten aanschouwen, nam hij hem mee naar de top van een hoge rots. Eén duwtje volstond: zo kwam een roemloos einde aan het leven van Athenes grootste held en koning.
*voor meer informatie omtrent het boek (420 pag., 25 euro) of bestelling van één of meerdere exemplaren, surf naar www.shopmybooks.com/BE/nl
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar een treffende illustratie bij het mythologisch "Druivelaarverhaal" van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een karikatuur van Daumier.
Pygmalion en Galatea
Dat dit onderwerp het gegeven voor menig
schilderij zou worden had ik wel verwacht, maar niet dat het zó overweldigend
zou uitgebeeld worden in alle mogelijke kunstvormen. Naast plastische kunsten
als schilderen en beeldhouwen vindt men Pygmalion als inspiratiebron - van
Ovidius tot Hollywood - in de literatuur (poëzie, roman), podiumkunsten
(theater, opera, ballet, musical), film. Geen kunstvorm laat Pygmalion
onberoerd.
Hoe voordehandliggend de keuze voor een van de
prachtige schilderijen of beeldhouwwerken ook zou zijn, toch wil ik graag met
een karikatuur een buitenbeentje in de beeldende kunst voorstellen, nl.
DAUMIER.
Honoré Daumier (1808-1879) was een begenadigd
Franse graficus, karikaturist, schilder en beeldhouwer in de periode van het Realisme.
Hij maakte duizenden tekeningen en lithografieën
waarin hij eerlijk en waarheidsgetrouw een beeld wou geven van de alledaagse
werkelijkheid waarin zich de armen en de arbeidersklasse bevonden.
In zijn karikaturen spaarde hij noch de
regering, noch de geestelijkheid, de rechters en advocaten, de bourgeoisie en
zelfs het koningshuis. Een karikatuur van koning Louis Philippe met een hoofd
in de vorm van een peer deed hem wegens majesteitsschennis gedurende jaren
achter de tralies belanden.
In dezelfde satirische geest schilderde hij ook.
Een prachtig werk toont het arme volk op de trein in 'Coupé de troisième
classe.
Tenslotte toonde Daumier ook in zijn
beeldhouwwerk zijn geniaal meesterschap. Getuige daarvan de karikaturen welke
hij tijdens rechtszittingen, verdoken achter de rug van andere aanwezigen,
vrijwel op de tast in klei boetseerde van rechters en advocaten.
Daumier is nu een zeer gewaardeerd kunstenaar,
maar tijdens zijn leven viel hem geen grote bijval te beurt, behalve vanwege
zijn vrienden-kunstenaars, waaronder kleppers als de schilders Millet, Corot,
Rousseau en Delacroix, ook schrijvers als Balzac en Beaudelaire.
Hij stierf arm in een van Corot gekregen huis.
Het loont de moeite zijn werk te bewonderen op
bv. Wikipedia of Pinterest
Lithografie (229mm x 189mm) gepubliceerd 1842 in het satirisch tijdschrift 'Le Charivari'
O triomphe des arts! quelle fût la surprise,
Grand sculpteur, quand tu vis ton marbre s' animer,
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 15 maart (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Pygmalion. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
Pygmalion (vrij naar Edith Hamilton)
Op het eiland Cyprus leefde een jonge talentrijke beeldhouwer. Zijn naam was Pygmalion. Hij had besloten nooit te trouwen, want hij was vol misprijzen voor het vrouwelijk geslacht dat door de natuur overladen was met gebreken en constructiefouten. Desalniettemin spookte de gedachte aan de perfecte vrouw voortdurend in zijn gedachten, in die mate dat het standbeeld waaraan hij uiteindelijk al zijn krachten en zijn hele genie wijdde, een vrouw voorstelde. Een ivoren beeld, een pracht van een kunstwerk. Maar het voldeed de kunstenaar niet helemaal. Dag en nacht bewerkte hij het en het werd hoe langer hoe mooier. Géén vrouw was ooit geboren, geen beelden werden door kunstenaarshanden ooit gemaakt, die konden rivaliseren met dit werk van Pygmalion. En toen de dag kwam dat het beeld zo perfect was dat er niets meer te verbeteren viel, werd de kunstenaar overvallen door een vreemd gevoel, een gevoel dat hij nooit eerder gekend had: hij werd hartstochtelijk verliefd op dit levenloos beeld, de vrucht van zijn handen waarin hij zijn hele ziel had gelegd. Hij maakte zichzelf wijs dat het niet langer ging om een ivoren beeld maar om een vrouw van vlees en bloed. Hij raakte haar aantrekkelijke lippen aan met de zijne, maar zij konden zijn kussen niet beantwoorden. Hij streelde haar gezicht en handen, maar deze bleven ongevoelig. Hij nam haar in zijn armen, maar zij bleef passief en koud. Hij kleedde haar met de mooiste jurken, hij overlaadde haar met juwelen en hij probeerde zich in te beelden dat zij er gelukkig mee was. s Avonds legde hij haar op een bed, hij bedekte haar liefdevol met zachte en warme dekens zoals kleine meisjes doen met hun poppen. Maar Pygmalion was geen kind meer en hij kon dat spelletje op de lange duur niet volhouden. Hij beminde een levenloos voorwerp en wanhoop en ellende overvielen hem
Deze bijzondere passie bleef niet verborgen voor Aphrodite. De godin van de liefde raakte gefascineerd door deze vreemde passie en ze besloot de jonge kunstenaar te helpen. Het was rond deze tijd van het jaar dat er feest was op Cyprus ter ere van Aphrodite. Mensen gingen een bezoek brengen aan haar tempel en ze brachten offers aan de godin. Onder hen bevond zich ook Pygmalion. Hij smeekte de godin dat ze hem een jonge vrouw zou laten ontmoeten die gelijkend was aan het kunstwerk dat hij gemaakt had. Daarna spoedde hij zich huiswaarts, naar zijn geliefde. Ze leek mooier dan ooit. Hij streelde haar. Hij schrok. Voelde hij lichaamswarmte? Hij zoende haar op de mond en onder zijn kussen werden haar lippen zacht. Hij raakte haar armen aan en haar schouders en deze voelden zacht aan als was dat smelt in de zon. Hij voelde haar polsslag. En het drong tot hem door: dit is het werk van de godin. Met een hart dat overvloeide van vreugde en dankbaarheid sloot hij zijn geliefde in de armen. Zij bloosde en glimlachte. Hij noemde haar Galathea. Ze kregen een zoon, Paphos. Deze gaf zijn naam aan Aphrodites geliefde stad Paphos.
Edith Hamilton, geboren in Dresden (Duitsland, 1867) en overleden in Washington D.C. (USA, 1942), was een van de meest gerenommeerde klassieke auteurs van haar tijd.
Onderstaande tekening is van Marc Van Hoye. Het is een voorstudie van de tekening (een gekuiste versie) op het kalenderblad van De Druivelaar d.d. 16.3.2019.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch "Druivelaarverhaal" van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een kunstwerk van Peter Paul Rubens.
Hierboven een van de genomineerden om de scène van het openen van het mandje uit te beelden. And the winner is... P. P. Rubens.
Het betreft een closeup van het belangrijkste deel van een groter werk in zijn karakteristieke barokke stijl. Slechts de ene dochter van koning Kekrops die het mandje heeft geopend en een verbaasde oudere vrouw zijn ten voeten uit afgebeeld.
Het bijzondere aan dit schilderij is de meesterlijke uitvoering van het koninklijk gewaad van de prinses, uitzonderlijk eens niet poedelnaakt.
Andere versies van Rubens en van zijn collega's, waaronder Jordaens, hielden het meestal bij bloot. Zolang het historische onderwerpen betrof zag men in de voorlopers van 'Playboy' geen graten.
Overigens is zoals vele mythologische onderwerpen ook dit verhaal meermaals zeer stijlvol geslaagd op Griekse vazen en kruiken uitgebeeld.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 16 februari (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Erichtonios. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
Erichtonios was een van de eerste koningen van Athene. Een drietal waren er hem voorafgegaan, maar Erichthonios wordt beschouwd als de echte stamvader van de Atheners. Zijn ontstaan is alleszins merkwaardig. Het is een verhaal dat we situeren op de Akropolis lang voordat Athena tot schutsgodin van de stad werd gekozen, ten nadele van Poseidon. Het begint met de lelijke kreupele god Hephaistos, die vrijwel bij geen enkele vrouw terecht kon om zijn sexuele drift te bevredigen. En bij de godin Athena was hij al helemaal aan het verkeerde adres. Athena had immers gezworen maagd te blijven. Toen Hephaistos Athena wilde verkrachten bleek echter dat zij allerminst een katje was om zonder handschoenen aan te pakken. Ze ontworstelde zich uit zijn greep en verkocht hem een dermate krachtige stamp tegen de onderbuik dat alle lust tot verdere toenadering hem ontvlood. Bij dit incident was het zaad van Hephaistos terecht gekomen in de aarde, zeg maar in de schoot van moeder Gaia. Het kind dat Gaia baarde had een slangenstaart: het was Erichthonios. Ze schonk dit kind aan Athena: deze laatste wás het immers voor wie Hephaistos de vader het kind had bedoeld. Athena stopte de pasgeborene in een mandje en ze gaf het aan de drie dochters van de allereerste koning van de stad, Kekrops. Deze drie dochters kregen als opdracht over het kind te waken, zonder dat ze evenwel het deksel van het mandje mochten oplichten en het kind aanschouwen. Maar, nieuwsgierig als vrouwen zijn, ze deden het toch... En óf ze geschrokken waren: ze zagen een kind met een kronkelend slangenlichaam. Schreeuwend van angst renden ze naar de rand van de Akropolis en sprongen de afgrond in, hun dood tegemoet.
Athena was ondertussen bezig een enorm rotsblok naar de Akropolis te zeulen, ter versterking, toen haar toenmalige lievelingsvogel, de kraai, haar de ongehoorzaamheid van Kekrops dochters kwam melden. In haar verontwaardiging liet zij het blok vallen, aan de rand van de stad: het werd later de Lykabettos-heuvel, twee keer zo hoog als de Akropolis zelf. Ze vervloekte de kraai, die het onheil had gemeld. De vogel moest zijn witte veren inruilen voor zwarte en zijn zoetgevooisde stem voor een vervelend gekras. Ze koos nu voor een andere vogel, de uil, en ze verbood de kraai en zijn nakomelingen nog ooit de Akropolis te betreden. En dat is waarom wij nooit kraaien zien op de Akropolis...
Athena moeide zich nu verder met de opvoeding van Erichthonios. Met veel tederheid bracht ze hem op, alsof het haar bloedeigen kind was. En dat kind zou later koning worden in Athene. Te zijner ere bouwden de Atheners een mooie tempel op de Akropolis. Vlak naast deze tempel het Erechteion was het dat Athena haar olijfboom plantte. De inwoners van Athene zijn overigens te allen tijde fier geweest op hun autochtone afkomst, uit de schoot van Gaia, uit de eigen roodkleurige Attische grond, in tegenstelling tot de stamvaders van de andere grote Griekse steden, die meestal inwijkelingen waren van buiten de grenzen van hun land. Het moge nu ook duidelijk zijn waarom ook de god Hephaistos een heel bijzondere verering genoot in Athene. Zo werd er een prachtige tempel gebouwd aan de overzijde van de agora gezien vanuit de Akropolis te zijner ere, een tempel die tot op heden nog goed bewaard is en nog steeds fraai oogt.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch "Druivelaarverhaal" van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een kunstwerk van John Singer Sargent.
Atlas is veelal als beeldhouwwerk uitgebeeld, minder als onderwerp van een schilderij. Niettemin heb ik een mooi werk van een schilder uitgekozen, nl. van John Singer Sargent.
J. Singer Sargent (1856 - 1925) was een in Italië uit Amerikaanse ouders geboren begenadigd kunstenaar, die voornamelijk in Europa leefde en werkte. Hij schilderde vooral portretten, van een kwaliteit waarvoor hij door de grote beeldhouwer Auguste Rodin de Van Dijck van onze tijd genoemd werd. Zijn stijl was realistisch, maar later met impressionistische trekjes vnl. in zijn landschappen, en in het gekozen werk zelfs sterk beïnvloed door de Art Nouveau, in Duitsland Jugendstil genoemd.
Het werk dateert van 1925 en hangt in het Museum of Fine Arts te Boston. Het toont de gehurkte Atlas de hemelbol torsend, met de Hesperiden, zijn dochters, slapend aan zijn voeten. Hier klopt iets niet, want Atlas had het dragen van het hemelgewelf tijdelijk aan Heracles overgelaten terwijl hij de appels ging stelen. Het onderwerp in een rond medaillon midden een versierd kader ziet men frekwent in de Art Nouveau.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 15 januari (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Atlas. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
Met zijn broers Poseidon en Hades had Zeus de strijd tegen de Titanen gewonnen en zich zodoende de macht over hemel en aarde toegeëigend. Atlas, zoon van de titaan Japetos, had meegevochten tegen Zeus en werd nu door de oppergod zwaar gestraft: te eeuwigen dage diende hij het hemelgewelf op zijn schouders te torsen. De mythologische verhalen leren ons hoe twee Griekse helden zijn pad hebben gekruist. Luister maar:
Vooreerst was er Herakles, de man van de twaalf werken. Eén van die werken bestond erin de gouden appels te roven uit de tuin van de Hesperiden, de zeven dochters van Atlas, en ze naar Mykene te brengen, naar koning Eurystheus. De appels hingen aan een boom die bewaakt werd door een woeste draak en rondom de tuin waarin de boom zich bevond was een hoge muur. Herakles begaf zich naar Atlas met de vraag of deze hem niet kon helpen bij deze gevaarlijke opdracht. Atlas verklaarde zich bereid, als Herakles even het hemelgewelf van hem wilde overnemen, want met zon gewicht op de schouders zou hij nooit over de muur kunnen klimmen. Herakles nam over en Atlas klaarde de klus maar weigerde de appels aan Herakles te overhandigen. Ik draag ze zelf wel naar Mykene, zei Atlas, en blijf jij ondertussen nog maar wat langer het hemelgewelf torsen. Herakles vreesde, niet onterecht, dat Atlas niet zou terugkeren. Hij veinsde op het voorstel in te gaan maar smeekte de reus nog heel even de last van hem over te nemen, de tijd die nodig was om een kussentje op zijn schouder te leggen, dáár op die plaats, waar het een beetje knelde. En Atlas liep in de val. Herakles griste hem de appels uit de handen en daar stond Atlas weer, ondersteunend het hemelgewelf
En dan die andere held, Perseus. Met succes had hij, in opdracht van koning Polydektes van Serifos, een onmogelijk gewaande taak tot een goed einde gebracht, namelijk het hoofd van de vreselijke Medusa afhakken en het naar Serifos brengen. Bijná tot een goed einde, want huiswaarts kerend met het hoofd van Medusa in een zak, kwam Perseus voorbij het land der Hesperiden en daar versperde Atlas hem de weg en bedreigde hem met de dood. Tegen een reus als Atlas waren geen mens, geen wapens, opgewassen, tenzij... Perseus haalde het hoofd van Medusa uit de zak en hield het zijn tegenstander voor. En terstond verstijfde en versteende het lichaam van de reus. Het Atlasgebergte in het noorden van Afrika is daar het kolossaal overblijfsel van.En dan die andere held Perseus. Met succes had hij, in opdracht van koning Polydektes van Serifos, een onmogelijk gewaande taak tot een goed einde gebracht, namelijk het hoofd van de vreselijke Medusa afhakken en het naar Serifos brengen. Bijná tot een goed einde, want huiswaarts kerend met het hoofd van Medusa in een zak, kwam Perseus voorbij het land der Hesperiden en daar versperde Atlas hem de weg en bedreigde hem met de dood. Tegen een reus als Atlas waren geen mens, geen wapens, opgewassen, tenzij... Perseus haalde het hoofd van Medusa uit de zak en hield het zijn tegenstander voor. En terstond verstijfde en versteende het lichaam van de reus. Het Atlasgebergte in het noorden van Afrika is daar het kolossaal overblijfsel van.
Afgeleid van Atlas
- Atlasgebergte in Noord-Afrika;
- atlaswervel: de bovenste halswervel (die de schedel draagt);
- atlas: platenboek, verzameling van topografische kaarten en afbeeldingen in boekvorm (de naam werd voor t eerst gebruikt door de wereldberoemde Vlaamse cartograaf Mercator);
- de atlasvlinder: vanwege zijn reusachtige gestalte (vleugelwijdte 20 à 30 cm)
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch Druivelaarverhaal van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een schilderij van Henri Paul Motte.
Dit enorme rekwisiet is tegenwoordig nog te bewonderen in Turkije in de stad Çannakale.
Bij de zoektocht naar een representatief schilderij met dit onderwerp zag ik mij genoodzaakt het werk van Henri Paul Motte (1846-1922) boven dat van de veel belangrijker Giovanni Domenico Tiepolo (1696-1770) te verkiezen: Tiepolo schilderde een echt (boeren)paard, waarin men bezwaarlijk een peloton krijgers had kunnen verstoppen. Nog andere voorstellingen en tekeningen leggen de nadruk op de houten constructie en de beplanking, of zijn pogingen om te tonen hoe de soldaten in het paard verstopt zaten.
Henri Paul Motte was een Frans schilder-beeldbouwer, leerling van Jean-Léon Gérôme (1824-1904). Hij schilderde voornamelijk historische taferelen met een voorkeur voor de oudheid.
'Le Cheval de Troie (1874) 96x147cm, olie op doek, bevindt zich in het Wadsworth Atheneum Museum of Art te Hartford, Connecticut, USA.
Het tekent het Paard binnen de muren van de stad Troje in een waar kikvorsperspectief, wat het gigantische van het bouwsel nog benadrukt. De Griekse soldaten dringen de weerloze stad binnen.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 29 december (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van het paard van Troje. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust".
Men zegt dat dit meesterlijk plan Odysseus ingegeven was door Athena. Epeios was de architect die zich met de bouw ervan belastte. Een enorm houten paard, gemaakt om binnenin veertig tot de tanden gewapende Griekse krijgers te herbergen. De meest waardevollen onder de Grieken Agamemnon uitgezonderd waren het die alzo achterbleven in de buik van het paard, op het strand van Troje. Alle anderen trokken naar hun schepen en bliezen de aftocht of althans: zij lieten het vóórkomen alsof het hele Griekse leger verslagen huiswaarts keerde. In werkelijkheid voeren zij niet verder dan tot het eiland Tenedos dat amper een paar mijlen van de kust van Troje verwijderd was. Er werd afgesproken dat één man zou achterblijven op het strand. Zijn naam was Sinon en zijn taak zou erin bestaan de Trojanen, dank zij een machtig stukje toneel in de val te doen lopen, de val van het Trojaanse paard.
Toen de Trojanen opmerkten dat alle Griekse schepen verdwenen waren en de vijand op het strand enkel een reusachtig houten paard en één armzalige strijder hadden achtergelaten, waren de meesten onder hen de mening toegedaan dat de Grieken inderdaad afgedropen waren en dat de overwinning binnen was. Toch waren velen op hun hoede. Was dit paard geen valstrik? En was die Sinon geen achtergelaten spion? Sinon verklaarde dat de Grieken hem hadden willen offeren aan de godin Athene, om haar bijzondere hulp af te smeken voor een voorspoedige thuisvaart, nu voor hen de oorlog toch verloren was. Maar hij had kunnen ontsnappen en had zich verborgen gehouden; alzo was hij ternauwernood aan een gewisse dood ontsnapt. En wat wist Sinon over het reusachtige houten paard? Ook dát was bedoeld om eer te brengen aan Athena en om de godin gunstig te stemmen. Waarom was het paard zo groot? Er zat toch niets in verborgen? Het was zo groot omdat het niet door de poort van de burcht zou kunnen, want als eenmaal het paard binnen de muren van de stad zou zijn, zou Troje machtiger worden dan het roemruchte Mykene. Dat alles wilde Sinon wel verklappen: dat was zijn wraak, vanwege het wrede lot dat de Grieken hem hadden willen laten ondergaan
Sinon had zijn rol bijzonder goed gespeeld en zo goed als iedereen geloofde zijn woorden. Wel was er s konings dochter, de zieneres Kassandra, die het van de daken schreeuwde dat het houten paard een list was en dat het vol gewapende mannen zat, maar, zoals wij weten (zie verhaal nr. 74), niemand geloofde haar. Ernstiger werd de waarzegger Laokoön genomen, de broer van Anchises. Ook hij was ervan overtuigd dat de buik van het paard vol soldaten zat. Maar toen hij zijn speer naar de buik van het paard slingerde kwamen twee grote giftige slangen opdagen uit de zee. De slangen kronkelden zich om de lichamen van Laokoöns beide zonen die op dat ogenblik op het strand een offer pleegden ter ere van de god Apollo. Laokoön kwam de jongens ter hulp. Tevergeefs. Samen met zijn beide zonen werd hij door de slangen doodgebeten. Dat was voor de Trojanen het ultieme bewijs dat het paard veilig kon binnengehaald worden. Triomfantelijk werd het dan ook binnen de muren gesleept. De poort was inderdaad te smal, zodat een deel van de vestingsmuur diende afgebroken te worden. In het paard: het kruim van wat nog van het Griekse leger overbleef
Toen het paard binnengehaald was, werd er volop feest gevierd binnen de muren van de stad. Er werd muziek gemaakt, er werd gezongen en gedanst. Het reusachtig houten paard werd versierd met bloemenkransen en er was vreugde alom. Er werden ook grote hoeveelheden wijn genuttigd, zodat allen dronken werden en tegen de avond in een diepe slaap verzonken. Alleen de Griek Sinon, die met de Trojanen had meegevierd, was nog wakker. Toen alles stil geworden was, sloop hij voorbij de slapende poortwachten, klom op een heuveltje met een lichtbaken in de hand en gaf alzo aan de bij Tenedos achtergebleven strijdmakkers het teken tot de aanval. Nadat de slapende wachters door de aangestormde Grieken op vakkundige wijze naar de andere wereld geholpen waren verlieten de krijgers in de buik van het paard hun schuilplaats. Zonder enig mededogen hakten zij erop los. Wat zich nu voordeed was een ongeziene slachtpartij. De meeste Trojanen werden in hun slaap gedood. Te allen kante werden hoofden afgehouwen, bloed stroomde bij beken. Zo goed als niemand slaagde erin te ontsnappen. Ook koning Priamos niet. Het fiere Troje bestond niet meer. (Uit: "Uit het schuim van de zee, hoofdstuk 99 en 100)
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch "Druivelaarverhaal" van de voorbije maand. Ditmaal liep de zoektocht niet helemaal op wieltjes en hij komt uit bij... Oinos' zoon Meleager.
Olie op doek, 152 x 120 CM. Antwerpen, KMSKA.
Na enig vruchteloos zoeken naar een mooi picturaal werk gewijd aan Oeneus heb ik het opgegeven. Meer dan een paar beschilderde vazen vond ik niet. Zijn zoon Meleager daarentegen en diens geliefde Atalanta bij de jacht op het grote everzwijn vielen erg in de smaak van o. a. Rubens en Jordaens.
Jacob Jordaens (Antwerpen 1593 - 1678) hoort thuis in de Vlaamse barok. Hij schilderde dit onderwerp op zevenentwintigjarige leeftijd.
Hij was zeker geïnspireerd door een werk van Rubens. Hetzelfde verhaal was trouwens niet enkel een dankbaar onderwerp voor menig schilder, het was ook een geliefde keuze voor het toneel.
We zien hier Atalanta, vrij mollig voor een athlete, kijkend naar Meleager, die naar zijn zwaard grijpt op het ogenblik dat de twee ooms de kop van het everzwijn willen bemachtigen. Jordaens verkoos dit dramatisch moment boven de uitvoering van de dubbele moord op de twee ooms. Alle figuren zijn half torso uitgebeeld met de twee hoofdrolspelers in heldere tinten contrasterend tegen de overigens donkere achtergrond en de andere figuren. Een clair-obscur, typerend voor het Caravaggisme waar o. a. ook Rembrandt schatplichtig aan is. (Zie ook de blog waar de Medusa beschreven wordt).
Jordaens werd katholiek opgevoed maar bekeerde zich later tot het Calvinisme, waarvoor hij als ketter veroordeeld werd. Hij moest als straf enkel een boete betalen. Gezien zijn status als schilder werd zijn geloofsovertuiging echter verder gedoogd. Zo kreeg hij ook opdrachten van katholieken en kerken. Naast portretten, mythologische en religieuze werken schilderde hij veel doeken met een volks karakter waarin hij graag zelf figureert
Eén van zijn beroemdste werken 'De koning drinkt, is een schilderij met een volkse uitbundigheid vol vrolijkheid en een spel van kleuren en schaduwen. Het succes dat het werk destijds genoot was zó groot dat er meerdere uitvoeringen van bestaan, hetzij van het atelier van Jordaens, hetzij copieën.
Na de dood van Rubens en Van Dyck, beiden hofschilders van hoog aanzien en in wiens schaduw hij altijd stond, werd hij als de belangrijkste Vlaamse schilder beschouwd. Hij schilderde tot op hoge leeftijd alhoewel de kwaliteit van zijn werken afnam.
Hij werd begraven op de begraafplaats aan de Nederlandse kant van het grensdorpje Putte waar vroeger een protestantse kerk stond.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 25 november (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Oineus. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust". Van Oineus (Oeneus in 't Latijn)is de term "oenologie" afgeleid, d.i. de leer van de wijn en de wijnbouw.
Er was geregeld goddelijk bezoek aan het hof van koning Oineus in Kalydon. De hoge bezoeker was Dionysos, de god van de wijn, bij wie alle geneugten des levens hoog in het vaandel stonden. Of Oineus dan zulke goede maatjes was met de god? Welnee. Dionysos kwam in de eerste plaats voor Althaia, die hij het hof maakte. Had Oineus dat niet in de gaten? Zeer zeker wel, maar Oineus tolereerde het overspel van zijn echtgenote. Hij deed of hij niets merkte en telkens als de god op bezoek kwam trok hij zich bescheiden terug op zijn akkers. Dionysos wist deze handelwijze van Oineus zeer naar waarde te schatten. Uit erkentelijkheid leerde hij Oineus hoe hij uit druiven wijn kon maken, een kunst die tot dan toe enkel voorbehouden was aan de goden. En via Oineus heeft deze kennis zich verder verbreid over het mensdom. De oinologie, ook oenologie of enologie genoemd, de leer van de wijn en de wijnbouw, hebben we te danken aan de god Dionysos en aan Oineus, de tolerante koning van Kalydon, die niet te beroerd was om al eens een oogje dicht te knijpen...
Eén van de kinderen van Oineus en Althaia was Meleager. Toen het kind geboren was stonden de drie schikgodinnen bij zijn wiegje: Clotho, Lachesis en Atropos. De schikgodinnen ook Moiren genoemd zijn de dochters van Zeus en de titanes Themis; zij zijn het die het lot van de mensen bepalen. Clotho voorspelde het kind een goede gezondheid, Lachesis voorspelde een roemvolle toekomst, Atropos voorspelde dat het kind net zolang zou leven tot het grote houtblok in de haard zou opgebrand zijn. Althaia was vreselijk aangedaan door deze voorspelling. Toen de drie Moiren het huis verlaten hadden greep ze haastig het brandend houtblok en gooide het in het water. Daarna ging ze het verstoppen in een donkere hoek van het paleis, waar niemand ooit kwam.
Alles zou verder goed gegaan zijn, ware het niet dat koning Oineus zich de woede van de godin Artemis op de hals had gehaald. Er was een voorspoedige tijd geweest in Kalydon de oogst was overvloedig en het vee was gezond en toen het tijd werd om de goden te danken, bracht Oineus gulle offers: veldgewassen voor Demeter, druiven voor Dionysos, olijven voor Athena. Aan Artemis evenwel had hij niets geofferd. Vergeten! De godin had minstens een geit of een schaap of een reebokje verwacht, maar... niets! Artemis was weer eens diep vernederd en de gevolgen zouden weer niet uitblijven. Zij stuurde een ontiegelijk groot everzwijn naar Kalydon, dat de vruchten des lands vernietigde en de mensen aanviel, zowel als het vee. Niemand slaagde erin het dier te vangen en te doden. Tot uiteindelijk s konings zoon Meleager alle heldhaftige krijgers uit de streek opriep om zich te verenigen en een gezamenlijke jacht in te zetten tegen het everzwijn. Velen gaven gehoor aan de oproep. Onder hen ook een vrouw, Atalante: een jonkvrouw van koninklijken bloede, uit Arkadië, die meer dan behoorlijk overweg kon met pijl en boog. Velen van de krijgers stonden afkerig tegenover haar deelname. Sommigen vonden het vernederend te moeten vechten aan de zijde van een vrouw en haakten af. Maar Meleager, onder de indruk van de charmes van deze bekoorlijke jonge vrouw, liet haar niettemin mee ten strijde trekken.
Algauw bleek de strijd tegen de Kalydonische ever geen gemakkelijke klus te zijn. De ever beukte onvervaard in op het legertje gewapende mannen en aanvankelijk slaagde niemand erin het dier te treffen terwijl velen van de mannen zelf ernstig gewond raakten. Men begon reeds te twijfelen aan de goede afloop van de onderneming toen het dier plots neerzeeg, getroffen door één van Atalantes pijlen. Meleager rende op de ever af en doorboorde hem met zijn speer. Hij stroopte het dier het vel af en hieuw de kop van het lijf. De kop en het vel schonk hij als trofee aan Atalante, omdat zij de ever het eerst had getroffen. De twee broeders van Althaia, die ook aan de strijd hadden deelgenomen, protesteerden daar hevig tegen en eisten zelf de trofee op. Daarop ontstak Meleager in dolle woede en hij doodde zijn beide ooms.
Toen Althaia de uitslag van de veldtocht vernam was zij verheugd. Doch algauw maakte haar blijdschap plaats voor afgrijzen, toen men de lijken van haar beide broeders voor haar voeten kwam neerleggen. Op slag begon zij de goden te aanroepen en smeekte hun de moordenaar te straffen met de dood, niet wetend dat de moordenaar niemand anders was dan haar eigen teergeliefde zoon. De dood van haar broeders mocht niet ongewroken blijven. Ook niet toen de afschuwelijke waarheid tot haar was doorgedrongen. Ze nam het weggeborgen half opgebrand houtblok en wierp het in het vuur. En met het houtblok smeulde ook het leven weg uit het stoere lichaam van haar fiere zoon. En nog vooraleer hij de geest gaf had Althaia zichzelf het leven benomen, door verhanging.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch Druivelaarverhaal van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een schilderij van Evelyn Pickering.
Een zeer succesvol onderwerp voor een schilderij is Cassandra in tegenstelling tot vele andere mythologische figuren nooit geweest.
Toch heeft ene Evelyn Pickering (Londen 1855-1919) er een mooi werk aan gewijd. Zij groeide op in een welgestelde aristocratische Engelse familie en toonde heel jong haar picturale talenten. Zonder veel aanmoediging van haar vader zette ze toch door om van kunst haar levensdoel te maken.
Ze volgde lessen en werd onderscheiden in Engelse kunstacademies. Samen met haar man William De Morgan (keramist) verbleef en werkte ze ook ook regelmatig in Italië, vnl. in Florence, waar ze sterk onder de indruk kwam van de klassieke kunst aldaar.
De stijl van haar werk is die van de prerafaëlieten, welker stroming reeds uitvoerig werd besproken in de blog over de 'Draad van Ariadne. (mei '18)
Cassandra staat hier, in een zwierig gewaad en met vurige haardos, vóór de achtergrond van een brandend Troje bevallig te zijn. Ze heeft een voor de prerafaëlieten en Jugendstil vrij stereotiep en weinig expressief gelaat. In dezelfde stijl heeft een andere getalenteerde prerafaëliet met tumultueuze levensloop, Anthony Frederick Augustus Sandys (1928-1904), de door onbegrip gek geworden Cassandra evenwel afgebeeld in een portret vol expressie. Mijn collega Kris Vansteenbrugge maakt er reeds gewag van op deze blog (d.d. 22.10 l.l.) en daar staat ook een fragment van het schilderij.
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 21 oktober (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van de Trojaanse prinses Cassandra. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust". Op de kalender werd evenwel per vergissing de verkeerde tekening afgedrukt: hieronder prijkt de tekening die werkelijk bij het verhaal past. Helemaal onderaan een fragment van een werk van de Engelse schilder Frederick Sandys (1829-1904): Cassandra voorziet het vreselijk lot dat haar en haar stad te wachten staat, het afgrijzen staat op haar gezicht te lezen.
Apollo werd verliefd op de
mooie Trojaanse prinses Kassandra. Hij bood haar een mooi geschenk in de hoop
dat ze met hem het bed zou willen delen. Dat geschenk was de gave van de
profetie. Tot Apollos grote ontgoocheling weigerde Kassandra echter met hem
gemeenschap te hebben. Hij was weliswaar niet in staat haar die gave te
ontnemen doch hij zorgde ervoor dat niemand haar voorspellingen ooit zou
geloven. Dat heeft haar later lelijke parten gespeeld
Zij doorzag als enige de list van
het houten paard dat de ondergang van Troje zou betekenen. Ze schreeuwde het
van de daken dat het paard vol gewapende mannen zat, maar niemand geloofde
haar. Het paard werd Trojes ondergang.
Nadat de Grieken Troje ingenomen
hadden werd Kassandra door Agamemnon als slavin meegenomen. Kassandra voorzag
welk een vreselijk lot voor haar en voor Agamemnon weggelegd was: de dood! Maar
wat baatten haar waarschuwingen: niemand geloofde haar.
In het koninklijk paleis van
Mykene werd allerminst met blijde verwachting uitgekeken naar de terugkeer van
koning Agamemnon. Diens schoonbroer Aigistos had er zijn plaats op de troon
ingenomen en hij deelde daarenboven het bed met s konings vrouw, Klytaimnestra.
Weliswaar werd Agamemnon door de inwoners van de stad triomfantelijk ingehaald,
maar de stemming was gedrukt, want iedereen wist van de verhouding tussen de
koningin en Aigistos. Met geveinsde blijdschap trad Klytaimnestra haar
echtgenoot tegemoet en ze verklaarde fier te zijn en blij met zijn thuiskomst,
ondanks alles wat in t verleden was geschied. En Agamemnon stelde haar
Kassandra voor, als een geschenk van de Trojanen aan hun overwinnaar. Draag
goed zorg voor haar, zo sprak hij tot Klytaimnestra. Reken maar, grijnsde ze.
Ze had een warm bad klaar gezet voor haar echtgenoot. Agamemnon maakte daar
dankbaar gebruik van
Niet veel later verscheen
Klytaimnestra triomfantelijk bij de poort van het paleis. Haar kleed was
doordrenkt van het bloed. Als een waanzinnige was zij te werk gegaan: meerdere
malen had zij de borst van haar badende echtgenoot met het zwaard doorboord. En
op hetzelfde ogenblik sleepte Aigistos het levenloze lichaam van Kassandra naar
buiten: de wraak was kompleet!
(Uit: "Uit het schuim van de zee", hoofdstukken 74, 99 en 101)
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch Druivelaarverhaal van de voorbije maand.
De Medusa van Michelangelo Merisi (da Caravaggio vanwege de naam van zijn geboorteplaats) (1571 - 1610) is het gekozen werk van deze maand.
Het bevindt zich in het Museum Uffizi te Florence. Olie op doek, gemaroufleerd op een convex houten schild van 60 x 55cm.
Caravaggio maakte een eerste versie in 1596. Toen zijn beschermheer de Kardinaal Francisco Maria del Monte het zag gaf hij Caravaggio de opdracht het uit te voeren op een schild dat hij cadeau wou geven aan Groothertog Ferdinand l de Medici welke de mythe (al wie het schild aanschouwde zou verstenen) gebruikte als een symbool voor de militaire macht van de Medicis.
De gelaatsuitdrukking van het afgehouwen hoofd verraadt echter eerder afgrijzen voor haar eigen spiegelbeeld dat zij te zien kreeg in het spiegelend schild dat Perseus haar voorhield vooraleer haar te onthoofden dan een beeld dat schrik wil inboezemen.
Hoe dan ook blijft het een magistraal uitgevoerd en beklijvend beeld, op het convexe schild des te meer omdat dit de driedimensionale illusie nog versterkt. Beroemd vanwege zijn kwaliteit en interessant om de kunstenaar en zijn levenswandel.
Caravaggios werk valt in de barokke periode, maar het verschilt in belangrijke mate van de klassieke idealiserende barok door het naturalistisch schilderen van heiligen met rimpels in het gelaat, kapotte kleren, en zwarte nagelriemen, met mensen van de straat als model, zoals ook Velasquez placht te doen in de o.a. eerder in deze blog besproken 'Smidse van Vulcanus. Hij had een grote invloed op schilders in Europa na hem, o.a. door zijn clair-obscur, waarin Rembrandt hem gevolgd heeft. Hij kreeg in West Europa zoveel enthousiaste volgelingen dat men spreekt van Caravaggisme.
Zijn levensloop was die van een geniale vagebond. Hij vertoefde in gore buurten samen met hoeren en kerels van laag allooi. Hij zou zowel homo als vrouwengek geweest zijn.
Het was een heethoofd, moeilijk om mee samen te werken, licht geraakt, met de degen op de heup altijd klaar voor een gevecht, waarin hij trouwens een tegenstrever doodde om een vrouw, of was het een uit de hand gelopen spelletje tennis? Hij werd toen ter dood en nadien nog meermaals veroordeeld en zo hij niet gevlucht was gevangen gezet. Hij kon telkens ontsnappen. Ondanks zijn omzwervingen naar o.a. Malta en Sicilië bleef hij schilderen. Een vast atelier heeft hij nooit gehad, evenmin als leerlingen. Niettemin werd hij als genie beschouwd, nauwelijks de mindere van Michelangelo Buonarotti. Hij stierf op 39-jarige leeftijd, van malaria of vermoord op een strand!
Interessante artikels op het Internet evenals videos op YouTube onder 'Caravaggio
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 26 september (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Medusa. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust". De schilderij met het afgehakte hoofd van Medusa, is van Peter Paul Rubens (1577-1640).
Wie was nu de vreselijke Medusa? Eén van de drie Gorgonen, dochters van Phorkys en Keto, die zelf zoon en dochter waren van Gaia, de aarde, en Pontos, de zee. De Gorgonen waren gedrochtelijke vrouwspersonen met uitpuilende ogen, kronkelende slangen op het hoofd in de plaats van haren, een dikke tong en een paar slagtanden. Slechts één onder hen was sterfelijk: Medusa. Wie haar in de ogen keek werd door haar indringende blik in steen veranderd. Sommigen beweren dat Medusa ooit een aantrekkelijke jonge vrouw is geweest. Ze zou echter de toorn van Athena opgewekt hebben door in de tempel van de godin de liefde te bedrijven met Poseidon. Goden worden nooit ongestraft uitgedaagd...
De Gorgonen woonden ergens in het verre westen, aan het uiteinde van de wereld. Waar hun woonplaats zich precies bevond was alleen bekend aan hun drie zusters, de Graien. Deze laatsten waren eveneens wansmakelijke wezens: drie oude wijven met een zwanenlijf. Samen beschikten ze over slechts één oog en één tand, dewelke ze onder hun drieën moesten delen. Enkel diegene kon zien die het oog in zijn bezit had.
Medusa doden: een onmogelijke taak? Niet voor wie de almachtige goden op zijn hand heeft: Perseus! Van Hermes kreeg Perseus een bijzondere sikkel waarmee in één haal het hoofd van Medusa kon afgehouwen worden. Athena schonk hem een schitterend schild dat dienst kon doen als spiegel, hetgeen hem in staat moest stellen Medusa te besluipen zonder haar rechtstreeks aan te kijken. Verder kreeg hij van de goden de raad zich te wenden tot de nimfen van de Styx die hem nog enkele onontbeerlijke zaken ter hand zouden stellen om zijn onderneming tot een goed einde te brengen.
Vol goede moed begaf Perseus zich op weg, naar Lybië, waar de Graien huisden in een grot. Op een sluwe wijze slaagde hij erin hun het oog te ontfutselen. Pas nadat ze hem de woonplaats van Medusa hadden aangewezen, gaf hij hen het oog terug. Dan reisde hij naar de nimfen van de Styx: van hen kreeg hij een koppel gevleugelde sandalen, een onzichtbaar makende helm en een zak om het hoofd van Medusa in te stoppen.
Nadat hij nauwgezet de door de Graien aangeduide weg had gevolgd, bereikte hij de schuilplaats van de Gorgonen. Hij trof hen slapende aan. Behoedzaam achteruitlopend en met behulp van zijn schild kwam hij ruggelings tegenover de schrikaanjagende Medusa te staan. Eén krachtige houw met de sikkel volstond. En pas was het hoofd van de romp gescheiden of daar ontsprongen uit de bloedende hals het gevleugeld paard Pegasos en de monsterachtige reus Chrysaor, de vrucht van Medusas avontuur met Poseidon. De twee andere Gorgonen waren ondertussen wakker geworden en Perseus was ongetwijfeld niet levend aan hun klauwen ontkomen ware het niet geweest van de onzichtbaar makende hoed en de gevleugelde sandalen.
Huiswaarts kerend met het hoofd van Medusa in de zak, kwam Perseus voorbij het land der Hesperiden, dochters van de titanenzoon Atlas. Daar bewaakten zij in een tuin de gouden appelen, een huwelijksgeschenk van Gaia aan Zeus en Hera. Atlas verkeerde in de waan dat Perseus erop uit was om de appels te stelen en hij bedreigde hem met de dood. Tegen een reus als Atlas was geen mens, geen wapens, opgewassen, tenzij... Perseus haalde het hoofd van Medusa uit de zak en hield het zijn tegenstander voor. En terstond verstijfde en versteende het lichaam van de reus. Het Atlasgebergte in het noorden van Afrika is daar het kolossaal overblijfsel van.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch Druivelaarverhaal van de voorbije maand. Ditmaal komt hij uit bij een fresco uit Pompeï.
Terug naar de oudheid: een fresco. Een
vlucht, weg van de vele barokke - naar ons moderne gevoel bombastische -
manieren om deze zoveelste flirt van de Oppergod voor te stellen. De gekozen
muurschildering ontdekte men in de onder as bedolven stad Pompeï (uitbarsting
van de Vesuvius in 79 na Chr.) en deze bevindt zich nu in het Nationaal
Archeologisch Museum (MAN) van Napels. Het onderwerp 'fresco' verdient m.i.
enige technische uitweiding.
Dat men er in slaagt een fresco zonder
brokken naar een museum over te brengen is een klein wonder. De Italianen zijn
hierin toonaangevend. Er zijn drie methodes om de klus te klaren. Bij de
stacco techniek wordt de grondlaag in meer of mindere mate, van een dunne
pleisterlaag tot de ganse muur, meegenomen. Bij de strappo, een minder
agressieve techniek met niettemin behoorlijk resultaat wordt enkel de bovenlaag
van het fresco verwijderd en nadien op een andere drager overgebracht. Dit
wordt zeer uitvoerig en mooi uitgelegd in een video op YouTube:
Het maken van een nieuw fresco is een
werkje van lange duur. De grondlaag bestaat uit opeenvolgend fijnere lagen. Het
aanbrengen van het schilderij moet gebeuren op een nog vochtige (fresco) laatste
grondlaag, wat betekent dat men een groot werk in stukken moet afwerken en dan
elders een volgende grondlaag moet aanbrengen vooraleer hierop verder te gaan
met schilderen. Vergissingen in het schilderen kan men nagenoeg niet
corrigeren: de aangebrachte kleuren zijn nl. wateroplosbaar en dringen ook IN
de grondlaag door. Snel en precies werken is een must! Twee zeer goede video's
terzake:
In tegenstelling tot de pathos eigen aan
vele barokke schilderijen heerst hier de totale rust. Geen emoties, enkel
statiek, waarmee de eenvoud in coloriet harmoniseert. De prinses Europa, zich
van geen kwaad bewust, zit onbewogen op een als dociele stier vermomde Zeus,
die daardoor niet enkel de prinses maar ook zijn jaloerse vrouw Hera om de tuin
kon leiden.
Ook de gezelschapsdames lijken weinig
argwaan te koesteren en ze lijken het normaal te vinden dat hun frêle
prinses zomaar op de rug van een uit de kluiten gewassen stier kon klimmen.
Ooit al eens een dikbil stier in de wei zien staan? De stier keert zijn blik
recht naar de toeschouwer: hij is misschien wel ongerust dat iemand zijn snode
bedoelingen zou doorzien en verraden .
Op de achterkant van het kalenderblaadje van 27 augustus (scheurkalender De Druivelaar) prijkt het verhaal van Europa. De tekening is van mijn oude studiemakker en collega Marc Van Hoye, ortopedisch chirurg "op rust". "Europa op de stier" is een geliefd thema voor schilders en beeldhouwers ...(*)
Poseidon, de god die heerste
over de zeeën, was net als zijn broer Zeus, zeer
gevoelig voor vrouwelijk schoon. Libya, een kleindochter van Zeus en Io, was één van de velen die door
Poseidon bemind werden. Dat resulteerde in een tweeling: Agenor en Belos.
Agenor trok vanuit zijn geboorteplaats in Egypte naar Tyrus in Kanaän, waar hij
koning werd. Hij kreeg zes nakomelingen: één dochter en vijf zonen. De dochter
heette Europa. En wie ontbrandde in liefde voor deze schone maagd? Zeus! Om
haar te versieren had hij een ingenieus plan bedacht. Hij gaf zijn zoon Hermes
de opdracht het vee van Agenor naar de zeekust van Tyrus te drijven, alwaar
Europa vaak vertoefde. Hij veranderde zichzelf in een stier en begaf zich
tussen het vee. Europa merkte het dier op en raakte in vervoering door de
indrukwekkende gestalte, de schitterende witte vacht en de grote trouwe ogen.
De stier liet zich gewillig strelen door het meisje en nodigde haar uit op zijn
rug plaats te nemen. Pas was dit geschied, of hij zette het op een lopen, recht
de zee in, en waar het water te diep werd begon hij te zwemmen. Europa was niet
weinig geschrokken, ze schreeuwde het uit van angst en ze riep de goden ter
hulp. Maar de stier had geen oren naar haar smeekbeden en in een razend tempo
zwom hij alover de Middellandse Zee tot hij het eiland Kreta bereikte. Aan de
zuidelijke kust van het eiland ging hij aan land, op een plaats waar nu de stad
Gortyna ligt. Hier nam hij weer zijn normale gedaante aan. Onder de schaduw van
een reusachtige olijfboom had hij betrekking met Europa de boom staat er
nog steeds. In een nabijgelegen grot schonk Europa het leven aan een zoon,
de latere koning Minos, legendarisch heerser in de machtige burcht van Knossos,
en naar wie de Minoïsche cultuur zou genoemd worden. In diezelfde grot kreeg
Europa nog meerdere malen het bezoek van Zeus en ze schonk hem later nog twee
zonen: Rhadamanthys en Sarpedon. (Uit "Uit het schuim van de zee", hoofdstuk 13)
(*) ...en ook voor de ontwerper(s) van de Griekse euromunt.
Elke maand speurt kunstkenner Marc Van Hoye naar de meest treffende illustratie bij het mythologisch Druivelaarverhaal van de voorbije maand.
De val van Ikaros
Dankbaar onderwerp voor ontelbare afbeeldingen van in de oudheid tot de moderne tijden. Een onzer grootste kunstenaars, Pieter Breugel de Oudere wijdde er zijn enige schilderij met mythologisch onderwerp aan, nl. 'De val van Icarus (1558, 73,5 x 112cm in het KMSK te Brussel). Stylistisch hoort het bij de Noordelijke Renaissance. Bruegel zag het levenslicht tussen 1525 en 1569 in de buurt van Breda maar verhuisde naar Antwerpen, en later naar Brussel, alwaar hij, amper voorin de 40, in 1569 overleed. Zijn zonen Pieter Brueghel de ('Helse') Jongere en Jan Brueghel de (Fuwelen') Oudere waren eveneens uiterst verdienstelijke schilders. Vader Bruegel, (vanwege vele van zijn onderwerpen vaak de Boeren-Bruegel genoemd) schreef zijn naam zonder h, de zonen mèt een h.
Het oorspronkelijke schilderij zou verloren gegaan zijn. Een copie hangt in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Brussel en zou van de hand van P. Br. de Jongere zijn. Een tweede copie van een onbekende meester bevindt zich in het Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam.
Bruegel heeft aan het onderwerp typisch voor hem - een zeer persoonlijke interpretatie gegeven: van het hoofdpersonage zijn heel klein op de achtergrond slechts zijn spartelende benen boven het wateroppervlak te zien, terwijl een ploegende boer de volle aandacht krijgt. Geheel in overeenstemming met het verhaal van Ovidius komen in het schilderij ook een schaapherder en een visser voor. De schaapherder kijkt naar omhoog, naar wat in het Rotterdamse werk de nog in de lucht vliegende Daidalos is, terwijl in het Brusselse geen Daidalos te bespeuren is. De visser gaat door met vissen, alhoewel hij vlakbij de verzuipende Ikaros doende is.
Naast 'Hoogmoed komt voor de val is hier de onverschilligheid van de ene mens voor de miserie van de andere uitgebeeld:
'Geen enkele ploeg stopt voor een stervende' (een Duits gezegde).
Wie stuurt een tekening? i.v.m. één van deze mythologische verhalen... ... naar kris.vansteenbrugge@skynet.be De mooiste worden gepubliceerd. Vermeld je naam en die van je school+klas.
De val van Ikaros
