Er woedt al enkele dagen een forse discussie op de opiniebladzijden van De Morgen over de ideologische achtergrond van het nationalisme.

Lieven, Bas en ik deden ook een filosofische duit in het zakje.



De taal van de Vlaming

Naar het schijnt bepaalt de N-VA momenteel de politieke agenda, en inderdaad: met enige fierheid merken we dat onze bescheiden partij heel wat Vlaamse geesten in beweging zet. Dat blijkt niet enkel uit peilingen, maar ook op de opiniebladzijden van de Vlaamse kwaliteitsmedia. Ere wie ere toekomt: het is Mathias Declercq die het nationalismedebat opnieuw opende in De Morgen. Voor hem zijn N-VA'ers en andere nationalisten net niet mentaal gehandicapt maar toch "horden vendelzwaaiers" en dies meer. N-VA-minister Geert Bourgeois reageerde, en op zijn beurt reageerde Jos Geysels. Geysels argumenteerde gisteren alvast niet onder de gordel, maar ook hij baseert zijn betoog op een aantal misvattingen.

De essentie van zijn betoog lijkt dat nationalisten slechts één identiteit naar voor schuiven en de andere aspecten van de mens onder de mat schuiven. Dat klopt niet. Elk mens is inderdaad een 'patchwork' van identiteiten: gender en geaardheid (man-vrouw; hetero-holebi), beroep, (etnisch-culturele) achtergrond, taal, geloof, politieke overtuiging... Een aantal van die individuele identiteiten zijn echter dermate belangrijk en bepalend dat ze - vaak contextafhankelijk - zorgen voor een groepsgevoel. Daar is effectief niks verkeerd mee, tenzij één aspect dominant wordt en men er zijn gehele leven laat door bepalen. In dat geval kan men gerust spreken van een fanaticus.

Nationalisme is geen 'gevoel' maar een politieke ideologie. In dit verhaal van collectieve identiteiten staat het ons voor dat ze niet allemaal (even) politiek relevant zijn, maar dat taal dat wel is. Politiek is in de meeste gevallen 'talig': het publieke debat vindt plaats in een bepaalde taal, en herkenbaarheid tussen mensen gebeurt heel vaak via taal (daarom pleit N-VA al van bij haar oprichting voor taalcursussen Nederlands voor nieuwkomers). Er zijn dan ook heel weinig bevolkingsgroepen of landen waar alle burgers echt tweetalig zijn.

Het is dus niet, zoals Geysels beweert, omdat een identiteit een lappendeken is, dat er geen Vlaamse gemeenschap zou zijn. Die gemeenschap bestaat niet uit 'rechts' of 'links', allochtoon of autochtoon, man of vrouw, maar uit mensen die dezelfde taal spreken en vaak een minimaal collectief bewustzijn hebben en elkaar daarom herkennen als 'Vlaming'. Een ervaring die we allemaal kennen wanneer we in het buitenland andere Vlamingen tegenkomen. Taal zorgt met andere woorden voor een gemeenschap en voor politieke breuklijnen, zoals er in het verleden ongetwijfeld andere breuklijnen van belang waren.

Net daarom lijkt het ons dat de natie (of, in de Vlaamse context: taalgemeenschap) zo belangrijk is dat men er maar beter rekening kan mee houden bij de uitbouw van een staatsstructuur. Want uiteraard heeft de 19de-eeuwse natiestaat afgedaan. Om die reden ook is het Vlaams-nationalisme ten dele geëvolueerd van een discours van 'de taal is gansch het volk' en 'volk wordt staat' naar een discours over verschillende publieke opinies, het democratisch deficit, daadkrachtige overheden en homogene bevoegdheidspakketten. In wezen liggen ze echter in elkaars verlengde: net die talige identiteit zorgt voor gescheiden publieke opinies, eentalige politieke partijen, en zorgt er dus voor dat België stilaan verdampt.

Een natiebegrip en een collectieve identiteit staan dus niet haaks op de politieke woordenschat van Geysels (democratie, burgerschap en solidariteit). Integendeel: om de genoemde reden is ook ons verhaal er een van meer democratie, meer burgerschap en meer solidariteit. Om die reden liggen ideologische verhalen over meer inspraak zo dicht bij de ideologie van het civiele nationalisme dat ook de N-VA uitdraagt en waar de burger en burgerschap, en dus inspraak, centraal staat en niet de afkomst.

De internationale evoluties waarnaar Geysels verwijst zijn congruent aan dit alles: net door de EU verdwijnt de meerwaarde van België. De veelzijdige internationale samenwerkingsverbanden hebben het paradoxale effect dat kleinere landen beter in staat zijn om de welvaart en het welzijn van hun burgers te verzekeren. Dit vanuit de vaststelling dat een minimale politieke economische homogeniteit enerzijds en de aangehaalde herkenbaarheid en vertrouwen tussen burgers onderling en tussen burgers en instellingen anderzijds, positief zijn voor de welvaart en het welzijn van elke individuele burger.

Bas Luyten (nationaal voorzitter), Lieven De Rouck en Theo Francken, namens Jong N-VA


BRON: DE MORGEN 11/09/07

 Het adagium van 'The Size of nations' luidt al langer: 'small is beautiful'