De 4^e tournee in Brazilië

Een kort verslag over een veel te korte reis

“Of  we jullie tot in Vidigal kunnen brengen? Geen probleem !!”

Het busje vertrekt terwijl de klantenlokker verder zijn werk doet. Hij hangt door het raam en roept de bestemmingen naar al wie langs de straten slentert. Het systeem van omgebouwde camionetten met chauffeur en roeper werkt bijzonder efficiënt. Het rijdt er overal vol van, zelfs nu om 2u ‘s nachts, je geraakt er werkelijk overal mee en het is spotgoedkoop. Dat het in feite helemaal illegaal is om openbaar vervoer te organiseren zonder zich aan de taxi-regels te houden, daar merkt niemand iets van. Het wordt gedoogd, omdat de maffia die het in handen heeft de beste partner van het stadsbestuur is. Onze roeper lijkt mij 14 a 15 jaar. Zijn dag zit er bijna op. Hij begon om 16u en stopt tegen half. Elke dag 11 uur werken voor honderd euro per maand. Hij kan er net de huur van een krot in een favella mee betalen en als ook nog iemand anders in het gezin een job heeft kan er ook eten gekocht worden.

Het festival waar we speelden kreeg de leuze: “Circus en blijheid in de gepacificeerde favella’s”. Aangezien hier de komende vier jaar zowel de Copa del Mundo als de Olympische Spelen passeren is het voor het stadsbestuur van levensbelang om een aantal strategisch gelegen favela’s onder controle te krijgen. In die favellas werd het leger en politie ingezet om de maffia er buiten te kegelen en het daarna vredevol te houden. Het wordt allemaal verkocht als een groots plan tegen drugs en onveiligheid dat op termijn alle favella-bewoners een rustig en vredevol leven moet geven.

De realiteit is vanzelfsprekend een ander verhaal. Ten eerste wordt de drugsmaffia helemaal niet buitengezet, alleen mogen ze niet meer schieten. De drugshandel zelf is er nog even bloeiend. Het gaat natuurlijk alleen om een select aantal favellas en vooral het gaat hem niet om de bewoners maar wel om de grondprijs.

Het systeem gelijk zeer goed op wat gebeurde na de val van het communisme in Rusland. Iedereen krijgt eigendomsrecht over zijn woning, maar in ruil moeten er taxen betaald worden en schieten water en energieprijzen de lucht in waardoor velen niet anders kunnen dan verkopen en verhuizen.

Ook in Brazilië heerst de TV. Eén van de populairste programma’s op de nationale zender is een dagelijkse ochtendshow van meerdere uren gepresenteerd door plastieken papegaai en een oud wijf dat Anna-Maria Braga heet. Iets zoals Zondag Josdag, maar dan elke dag.

Naast de cameraploegen liepen er op de set nog minstens 50 mensen zonder taak, behalve eender welke vraag van één of andere oppergaai onmiddellijk uit te voeren. Telkens we tijdens het opwarmen een fles over de bar schoven kwam er iemand onmiddellijk alle watersporen afvegen. Alles kan hier op twee minuten geregeld worden, en zo ook de opnames zelf. Eén take en dat is het. De show must go on !! Na de opnames doen we ons kostuums uit en tegen dat de bar opgeplooid is zijn die al gewassen en gestreken. Verdoeme, we hadden beter al onze vuile was meegenomen.

Zelf slapen we in een herberg in Vidigal, een Favella die gelegen is tussen het olympisch dorp en de luxestranden van Leblon en Ipanema. Vastgoedmagnaten staan in de rij om hier vijf-sterren-hotels neer te planten. Reden genoeg om ook deze favella te pacificeren.  

Ondanks alles lijkt het mij toch nog de minst slechte van alle mogelijke oplossingen. Niet zo heel lang geleden deden voorstellen zoals “ ommuren en platbranden” nog de ronde. De mensen die er in slagen om een handeltje op te zetten en mee te profiteren van de veiligheid kunnen hun kinderen zonder zorgen naar school sturen.

Om de gemoederen te bedaren heeft de stad ook haar culturele budgetten in de strijd gegooid en een festival opgestart met een monsterbudget om circus van over de hele wereld naar hier te halen.

Ik schaam mij dood om voor amper tien dagen naar de andere kant van de wereld te vliegen. Twee dagen voor we vertrokken verkochten we een hele avond biologische cocktails om daarna een streep van 100 ton CO2 over de oceaan te trekken. Ik schaam mij al evenveel over het gigantische budget dat gespendeerd is om ons hier te krijgen. Door één of ander bureaucratisch gelanterfanter zijn onze vliegtickets pas een maand voor ons vertrek gekocht en natuurlijk is begin juli hoogseizoen waardoor er zonder de kosten voor de extra bagage 2000 dollar betaald is per ticket. Met dat geld kunnen ze de favela-kinderen een jaar gratis circusles geven …

Het was hier putje winter toen we landden. De voorbije drie tournee’s in Brazilië hadden de locals ons altijd duidelijk gemaakt dat het zomer was, en dat het hier in de winter ook echt koud kan zijn. Om twee uur ‘s nachts loopt ShakeThat nog steeds in korte broek en T-shirt en moeten we de taxichauffeur vragen of hij aub zijn airco kan uit zetten.

De grootste VN top ooit, Rio+20 was net voorbij. Van enige teleurstelling over het feit dat het overleg werkelijk helemaal niets had opgeleverd is hier weinig te merken. 50.000 officiële afgevaardigden en een veelvoud aan activisten liet alle kassas doldraaien. Meer moet dat toch niet zijn ? Trouwens, dat er niets bereikt is klopt niet. Heel wat straatverlichting in Rio schijnt nu groen licht.

De sociaal-ecologische activisten zijn natuurlijk wel teleurgesteld, maar tezelfdertijd ook blij dat er zo weinig doden gevallen zijn. Gewoonte-getrouw vielen de meeste liquidaties onder de Colombiaanse afgevaardigden, maar ja die zouden zonder Rio+20 heel waarschijnlijk ook afgeknald zijn. Onder de Brazilianen zijn er uiterst weinig vermoord. Twee vissers die kwamen getuigen dat alle vis dood of doodziek is sinds er olieboringen doorgaan in hun visgronden zijn vermoord maar verder zijn er nog geen verdwijningen gesignaleerd.

Het festival plantte in vier favellas een circustent en liet de artiesten in de andere gepacificeerde favellas overnachten. Wij slapen in Vidigal en spelen in Complexo do Alemão, een gigantisch net van favela’s dat langs de autostrade tussen het vliegveld en het centrum ligt. Hier liefst geen oorlogen tijdens het WK of de spelen, en dus ook hier pacificeren en clowntjes inzetten.

De tent waar wij moeten spelen is veruit de slechtste. Het podium is een meter hoog en te klein, terwijl er voor het podium geen plaats genoeg is. We beslissen om dwars te spelen, met een zeer smal en diep publiek. Er is geen tribune en 50 rijen stoelen is geen optie want dan zien alleen de eerste rijen iets. De eerste tien meter liggen er doeken en dan nog 20 rijen stoelen. We weten op voorhand dat dit geen goed idee is. Alleen kinderen gaan op de grond zitten en zelfs in Spanje krijgen we die etters moeilijk stil als ze met een paar honderd oppeengepakt zitten zonder volwassenen er tussen. We hoorden van andere companieën dat de lokale crapuultjes met stenen gooiden tijdens de black outs. Wij hebben geen black outs, maar zijn er toch niet echt gerust op.

Het pessimisme en de onverschilligheid staan in groot contrast met de eerste biodiversiteitstop; Rio-92. Toen, vlak na de ineenstorting van het communisme was de westerse diplomatie in een euforische bui. Nu het grote kwaad de wereld uit was kon er eindelijk werk gemaakt worden van al die andere problemen. Plots was iedereen vriendjes en moest de wereld er op vooruitgaan. Zo goed als alle internationale akkoorden ivm biodiversiteit die we nu kennen werden toen afgesloten. De bescherming van reservaten, plant- en diersoorten, export beperkingen en zo veel meer, allemaal zijn het resultaten van dat ene naïeve moment. Daarna trok het kapitalisme de teugels wat strakker en werd er niets niemendal meer akkoord gekomen. Olieboringen en ertswinning wegen net iets zwaarder dan de biodiversiteit. De vernietiging van onze wereld is een risico die we moeten nemen om onze economie draaiende te houden.

De show zit halverwege. Hoewel de glazen flessen die in onze kast staan te blinken, een aanlokkelijk doelwit zijn, werden voorlopig nog geen stenen afgevuurd. Maar nu komt het moeilijkste deel; het publieksmoment waarin we mini cocktailtjes uitdelen aan het publiek. Al van bij de eerste cocktails springt die hele meute recht en stormt op ons af. Die gasten hebben echt geen honger of dorst, maar na 20 minuten stilzitten is een massaworstelpartij met een sapje als inzet graag meegenomen.

We speelden uiteindelijk maar twee shows op het festival die al bij al vlot verliepen. Jammergenoeg kwamen maar heel weinig programmatoren naar ons kijken. De organisatie had ons gevraagd wat dat eigenlijk betekende “ShakeThat, juggling and comedy on the rocks”, waarop wij geantwoord hadden dat die rocks wil zeggen op ijsblokjes. Daarop had de organisatie ons overal aangekondigd als “Juggling on ice”. Nogal logisch dat er maar weinig programatoren kwamen kijken naar een melodrama op ijsschaatsen.

Hoe zou je zelf zijn, ’t is hier putje winter !!!

Allé dat is’t zowat,

Tot volgend reisverslag, wellicht over ShakeThat in London tijdens de Olympische Spelen. Of misschien iets over Balltazar op Chalôn, het meest gerenomeerde straattheater festival van Europa dat ons om geheel ongekende redenen selecteerde,

Hans