Reisverslag deel 1: Circonvencion, piramides en soep

100 procent bulletproof

Voor de eerste keer in de geschiedenins van ShakeThat ben ik er in geslaagd om op een vlieger te stappen zonder dat er ook maar één spannend avontuur aan voorafging. Niemand vergat zijn paspoort, kwam te laat aan de incheck, nam de verkeerde trein, had bagage met overwicht, … Niets van dat allemaal. Misschien komt dit omdat de rest van de ploeg een paar dagen eerder vertrok en ik alleen en in alle rust kon vertrekken. Gewoon een trein nemen die zeker op tijd aankomt, onmiddellijk naar de incheck gaan in plaats van eerst alle tax-free winkels te checken …

Om helemaal met een gerust hart te vertrekken heb ik een reserve harde schijf mee, de meest schokbestendige op de markt. Ik draag die aan een riem rond mijn borst, vlak voor mijn hart. Die schijf is zo hard dat ik ervan uit ga dat geen enkele kogel er door geraakt, iets wat in een drugsmaffialand als Mexico goed meegenomen is. Als ik de engelstalige verpakking mag geloven is ze een Terabeet hard, en zo’n beet is even hard als een mega-giga beet. Dus zelfs als een gigantische reus er mega hard in bijt, dan nog kraakt die schijf niet. Die schijf is blijkbaar zo hard omdat die bestaat uit een stapel van zo’n 1000 CD’s die ze zo hard samengeperst hebben dat het resultaat amper zo groot is als een portefeuille.

Met zo’n harde schijf voel ik mij zelfs in Mexico op mijn gemak.

De maya’s en het einde van de wereld

Nu Europa op instorten staat vlieg ik naar het ander einde van de wereld en lees de geschiedenis van het land van de maïs. Omstreeks 20 000 jaar geleden vestigden de eerste mensen zich in Mexico en en een weinig na de eerste ijstijd ontstond de landbouw[1] er om tegen 5 à 6000 voor christus al maïs en bonen te verbouwen, die nog steeds het basisvoedsel van de Mexicanen vormen. Tegen 1200 VC zorgden de Olmeken voor de eerste steden en zo’n dikke 1000 jaar later kwam de cultuur van de Maya’s tot bloei wiens spectaculaire piramides[2] horden toeristen naar het zuiden van het land lokken.  In die duistere tijden (200 en 900 NC) slaagden ze er in de lengte van een kalenderjaar te berekenen tot vier cijfers na de komma. Het duurde tot in de 20^e eeuw tot wij beter deden. Volgens hun kalender die startte in het jaar 3113 VC zou de cyclus der hemellichamen zich sluiten ergens eind 2011, wat volgens hen onmiddellijk zou leiden tot het einde der tijden.

Ikzelf ga er van uit dat er weinig meer ten einde zal komen dan een paar holdings van het ACW die hun idealen alle eer aan deden door aandelen van een risicobank te kopen in plaats van een maatschappelijk verantwoorde bank te steunen, één die veilige investeringen doet in sociale en ecologische projecten zoals Triodos. Geheel volgens de Mayakalender zullen dergelijke holdings eind 2011 ten einde komen en misschien, wie weet, ook de Belgische regeringsvorming.

De Maya’s konden dan wel 1000 jaar op voorhand het einde van Dexia voorspellen maar ik vraag me af of ze ook de lengte van mijn reisdag konden voorspellen. Ik hang nu al 9 uur in de lucht en de zon is amper gedaald. Er zit een tijdsverschil van zeven uur tussen België en Mexico wat resulteert in een dag die 31 uur duurt. De Jetlag die er het gevolg van is vind ik persoonlijk bijzonder aangenaam. Ik zal de eerste dagen zonder probleem opstaan bij het krieken van de dag, en mijn ervaring leert mij dat de ochtendstond in tropische landen veel goud in de mond heeft.

Circonvencion

Gisternacht leerde ik de Mexicaanse tequila kennen, en gezien we er net het eerste ShakeThat-optreden hadden opzitten leek het een goed moment de feestkraan open te draaien. Aan feestgedruis is er op dit festival (net als in de rest van Mexico) geen gebrek. Het was pas toen de zon alweer redelijk hoog aan de hemel stond en de eerste Monarchvlinders voorbij fladderden dat ik besefte dat ik over slechts enkele uren opnieuw moest optreden.

Ik heb er net de opwarming opzitten en ik moest twee keer van mijn touw springen omdat ik te draaierig en overgeefachtig werd. Nadat ik mijn koprol op het touw getest had en tot stilstand kwam bleef de wereld gewoon verder draaien. Ik vrees dat ik mijn evenwichtsnummer zal moeten annuleren. Ik zal gewoon deze “Belgische Gala” presenteren en dan zien we wel …

Van de 13 circusartiesten waarmee we de komende maand door Mexico zullen trekken zijn er zeven Wetvtlamingen en verder zijn ook Spanje, Denemarken, Frankrijk, Luxemburg en Australië vertegenwoordigd. Dit hele project is het idee van Aurelia, een mexicaanse acrobate die in Brussel haar opleiding genoot. De bedoeling was om dit te doen met ShakeThat en eventueel nog een paar extra atiesten maar gaandeweg groeide de groep. En als wereldsterren als Morgan of Eric vragen of ze mee mogen, dan kunnen we moeilijk weigeren …. We hebben ondertussen allemaal één of meerdere optredens gegeven tot jolijt van onze Mexicaanse collega’s. Nu is het de beurt aan Joris, mezelf en Pol&Freddy die samen voor een volledig West-Vlaams slotgala van de Mexicaanse Circusconventie zullen zorgen.

Terwijl het zweet langs mijn kop druipt en mijn hersenen het uitschreeuwen telkens ik mijn hoofd draai kondig ik het nummer van Joris aan. Mijn erbarmelijk spaans stimuleert de lachspieren van het publiek, die er verder van overtuigd lijken dat ik veel talent heb in het acteren van een Tequila-kater, iets waar ze alleen maar meer van overtuigd werden tijdens mijn nummer. Want ja, inderdaad, ik besliste uiteindelijk om het toch te proberen, en ik slaagde er wonderwel in om tot het einde van het nummer te raken zonder flauw te vallen, terwijl het publiek maar niet kon stoppen met lachen.

Suikerriet en zilvermijnen

Vandaag rijden we weer noordwaarts richting Cuernavaca, “De stad van de eeuwige lente” en laten we de deels verruïneerde hacienda in the middle of nowhere achter ons. De “Bienteveo” roept hier zijn zelfde wijsje als in Brazilië en luistert dan ook naar dezelfde naam: “khebjewelgezien”.

Het landschap dat onze monsterjeep -een Chevy 1500- passeert komt redelijk overeen met dat van de Cerrado[3] in Brazilië. Via irrigatie kan men hier Bamboe, Palmo Imperial, bananen en Mangobomen aanplanten, al zijn de grote suikerrietplantages het meest dominant. De limoenbomen doen vermoeden dat het kwik hiet op winterochtenden onder de 15 graden duikt. Het ontbreken van sinaasappels en de aanwezigheid van bananen vertelen me dat het ook niet kouder dan 10 graden wordt, dus dat we serieus lager zitten dan Mexicostad, wellicht rond de 1000 m.

Het is in deze regio dat de eerste suikerrietplantages van Mexico werden aangelegd en bijgevolg was het ook hier dat de allereerste slaven op het Amerikaanse continent[4] werden ingezet. Gezien onze Europese ziektes de inheemse slaven decimeerden werden al snel slaven uit Europa aangevoerd.

In 1499, na de Castiliaanse overwinning in Granada werden alle niet spaanstaligen uitgewezen. De Moren trokken naar Marocco en de gefortuneerde Sefardische Joden[5] trokken naar zowat overal[6]. De arme joden en rondtrekkende Roma[7] die niet tot in het buitenland raakten werden gevangen en naar de kolonies gedeporteerd.

Oorspronkelijk dacht men de beste resultaten te krijgen door deze ongewensten te laten vermengen met inboorlingen. De mannen moesten roeien of bleven achter op de Caraïbische eilanden terwijl de vrouwen naar het vaste land gestuurd werden. Het is één van de redenenen dat we van deze allereerste golf van slaven nog maar weinig sporen vinden.

Tegen 1548 waren er al 50 zilvermijnen in gebruik, een activiteit die de komende eeuwen alleen maar zou stijgen. Om het zilver uit het erts te krijgen werd kwik gebruikt wat een dure methode was omdat de kwikdampen de levensverwachting van de slaven zodanig verkorte dat er om de paar maanden nieuwe slaven aangevoerd moesten worden. Al vlug werden slaven uit West-Afrika aangevoerd om de Europese deportees en de Indiaanse slaven aan te vullen. Na één eeuw was 97 procent van de inheemse bevolking van heel Mexico aan de ziektes en slavenarbeid bezweken, en de andere slaven verging het weinig beter.

Hoesten en snotteren

Ik ben dan wel wat beter bestand tegen verkoudheid dan de Azteken maar ik loop toch al een kleine week rond met een kop vol snot, een kapotgehoeste keel en wat pijn overal. Onze huisslavin maakt een mengsel van honing en limoenen uit de tuin en een thee van één of ander onkruid. Een buitenverblijf met huisslaaf kost hier ongeveer hetzelfde als één zonder, om de heel eenvoudige reden dat die mensen hetzelfde betaald worden als de rest van de mexicanen zonder diploma.

Het minimumloon ligt op 70 Peso per dag, wat net geen 4 euro is, of dus een maandloon van 90 euro oplevert. Zo als ik al zo veel beschreef in mijn vorige reisverslagen; de huur is hier veel lager en verse groenten en fruit zijn een stuk goedkoper, maar al de rest kost ongeveer evenveel als bij ons. Het leven is hier vooral goedkoper voor wie rijk is. Een keukenhulp, je auto laten wassen, je villa schilderen en een lijntje coke zijn hier quasi gratis, maar een kilo rijst of een liter melk kost evenveel als bij ons.

Het minimumloon is daarenboven alleen weggelegd voor wie een officieel salaris krijgt. In elke supermarkt werkt een leger helpers: op de parking tonen je ze vrije plaatsen, geven een karretje en leggen karton onder je ruitewisser, eenmaal binnen staaan in elke rayon winkeldames en aan de kassa’s staan helpers om alles in plasticzakken te steken. Allemaal dragen ze het uniform van de supermarkt in kwestie maar geen enkele krijgt ook een loon. Ze moeten hopen op aalmoezen van klanten en een enkele opmerking over opdringerigheid kost ze hun “job”.

We kozen dus een buitenverblijf met huisslaaf en genieten elke dag van de meest fantastische mexicaanse specialiteiten en zullen haar daarvoor ruimschoots in de bloemetjes (waar in dit landschap geen gebrek aan is) zetten wanneer we vertrekken.

De villa ligt op een boogscheut van Cuernavaca, in een omheinde woonzone met bewakers aan de ingang. Deze streek was al tijdens het rijk van de Azteken de favoriete plaats van de elite uit de hoofdstad om een buitenverblijf en vanzelfsprekend ook een paar piramides te bouwen. Dit leverde de Conquistadores stenen voor hun buitenverblijven, een paleis en kathedraal. Gelukkig zagen de Spanjaarden één piramide over het hoofd die ik graag bezocht had, net zoals de wereldvermaarde botanische tuin (met een beetje water groeit en bloeit alles hier), het museum Frida Kahlo en de grotten in de buurt. Gezien we straks een betere show willen spelen dan die op Circonvencion oefenden we gister de hele dag door, waarmee we onze enige vrije dag verspeelden.

Mexico-stad

Op de metro van Mexico-stad wisselen de leurders elkaar om de halve minuut af. CD’s, snoepjes, hamers, plakband, handnaaimachientjes … en zelfs onze Keizer Karel, of althans chocolaatjes met diens naam worden hier geleurd.

Hij was het die begin 16^e eeuw de opdracht gaf om  Nieuw Spanje te veroveren, in de hoop er goud te vinden, iets waar de conquistadores ook in slaagden, al vonden ze vooral gigantische hoeveelheden zilver die de komende eeuwen naar Europa gescheept zouden worden iets wat ons de basis van alle piratenfilms leverde. Tegen 1800 zou Mexico twee derde van de wereldproductie aan zilver voor zich nemen.

Met vierhonderd man, 18 paarden en 14 kannonnen begon Hernan Cortes aan de verovering van één van de grootste en machtigste imperia die onze wereld kende. De Azteken[8] controleerden ongeveer heel Midden Amerika[9]. De conquistadores hadden niet alleen hun tegenstander grondig onderschat, maar ook hun eigen sterkste wapen: griep, mazelen, pokken en pest.

Na amper 2 jaar strijd viel de hoofdstad van de door ziekte verzwakte Azteken (het toen Tenochtitlan genoemde Mexico Capital) waardoor een gebied ter grootte van heel West-Europa aan dat van onze Keizer Karel werd toegevoegd en toen een weinig later ook het incarijk viel werd een “Vlaming”[10] keizer werd van het grootste rijk dat wereld toen kende.

In de eerste 10 à 20 jaar na de aankomst van de Europeanen roeiden epidemieën 80 tot 90 procent van de bevolking uit waarbij de slachtoffers die deze ziektes in Europa gemaakt hadden peanuts leken[11]. Deze immense bevolkingssterfte in de 16^e Eeuw liet een Mexico achter dat zo goed als leeg was.

Van die leegheid is hier tegenwoordig weinig te merken. In Mexico Capital[12] wonen bijna 30 miljoen mensen (meer dan een 4^e van heel het land), wiens uitlaatgassen niet altijd even makkelijk uit deze 2000 m hoge vallei kunnen ontsnappen. De hele vallei wordt omringd door bergen die tot 4600 m hoog gaan waardoor elke toegangsweg over de bergkam moet en bijgevolg een prachtig uitzicht geeft op deze quasi eindeloze stad.

Centro Nacional de las Artes en Lucha Libre

Straks spelen we ShakeThat op hetzelfde festival waar ik enkele dagen terug al het touwnummer uit Balltazar mocht spelen, dat doorgaat in het nationaal centrum van de kunsten. Het is een gloednieuw en gigantisch groot complex waarin alle kunstopleidingen samen een plaats krijgen en er ook nog eens ateliers tentoonstellingsruimte en theaterzalen zijn. Dit festival zal één van de enige zijn  die ons meer dan verblijfskosten zal kunnen betalen....

Om ons vandaag, op de dag dat we optredens de helse rit vanuit het binnenland tot in de stad met zijn 2000 m hoogteverschil te besparen zakten we gisterenavond al af naar hier (al is “stegen we op naar hier” in feite meer van toepassing). En wat doe je als je een avondje vrij hebt in Mexico en Aurelia je lokale gids is ? Inderdaad, dan ga je naar de Lucha Libre, de hier razendpopulaire Mexicaanse Catch.

Zoals de verplichte pikante saus over elk mexicaans gerecht (ontbijt inclusief), druipt de “Lucha libre” van de kitch. Vanonder hun blinkende maskers slagen ze er toch nog in om gigantisch fout te acteren, maar voor hun acrobatische waaghalzerij kunnen we alleen maar respect opbrengen. De vrouwenkamp eindigde nadat één van de dames zich vanuit de elastieken met een schroef naar beneden liet katpulteren en jammergenoeg een meter naast  haar rivale tegen de betonnen vloer[13] smakte.  Een kamp later pakte een gestrekte contrasalto wel met het juiste resultaaat uit: het voltallige publiek uit zijn dak laten gaan. Allé hop, morgen is het onze beurt en laten we hopen dat we een even geflipt publiek voor ons krijgen.

Hofnarren van de narcos

De nationale politiek heeft veel weg van die bij de grote noorderbuur. Bij de presidentsverkiezing van 2006 pleegden de extreem neoliberalen -volledig volgens mexicaanse traditie- net genoeg stemvervalsing om hun iets minder corrupte rivalen met 0,58% stemmen te verslaan.

Om alle aandacht van deze fraude af te leiden kondigde de kersverse president 11 dagen na zijn verkiezing de oorlog tegen de drugskartels aan. In realiteit betekent dit dat ook politie en leger ingezet worden om de kartels die niet genoeg smeergeld betalen aan de zittende president te lijf te gaan waardoor die kartels niet langer alleen elkaar bestrijden maar ook aan de lopende band politici, politiemannen en soldaten liquideren. Het gevolg is een oorlog die elk jaar erger wordt, drugsprijzen de hoogte in jaagt en de grote drugskartels steeds machtiger en winstgevender maakt (en dan in het bijzonder het Kartel van Sinaloa waartegen verdacht weinig militaire acties plaatsvinden). In Mexico sterven meer personen een geweldadige dood dan in Afghanistan. In de staat Guerrero (vlak onder Morelos waar ik mij bevind) stierven in 2010  169 op 100 000 bewoners als gevolg van geweld, wat drie maal zo veel is als in Bagdad (en in 2011 was volgens de locals nog erger). Ondertussen hebben de Mexicaanse kartels de hele Amerikaanse markt in handen, van de productie in Colombia tot de straatverkoop in de VS. De zoon van Pablo Escobar[14] beweert dat het zaakje dat zijn vader ooit uitgebouwd had in Columbia, kruimels is vergeleken bij de mexicaanse kartels vandaag. Ze kopen hun Cocaïne aan 1200 euro per kilo in Colombia om hetzelfde goedje in de VS aan 40 000 euro te verkopen. De doorvoerhandel gebeurt via de weg, de lucht en het water. Sinds kort worden zelfs onderzeeërs ingezet.

El Jefe de jefes had zijn naam te danken aan een populair liedje die de heldendaden van een zekere maffialeider: “de baas der bazen” bezong. Het bewieroken van de Narco-capo’s is een genre op zich: de narcocorrido’s, die zowel in het zuiden van de VS als in Mexico bijzonder populair zijn. Veelal zijn het de capo’s zelf die na één of andere “heldendaad” de zanger opbellen en hem opdragen een liedje te componeren, iets wat je beter niet weigert. Wanneer de song enkele dagen later opgestuurd wordt, komen er binnen de 24 uren beelden op en verschijnt de clip op You-tube en een arsenaal aan radiostations.

Daarna kan je als corrido-zanger grof geld verdienen door hun privéfeesten op te luisteren, maar ben je wel vogelvrij in het gebied van een andere kartel. Ik vraag mij af wat wij zouden doen mocht zo’n capo ons een belletje geven. Spelen, incasseren en wegwezen, natuurlijk, ‘tzal wel.

Op dit moment is het rustig in Cuernavaca maar twee jaar geleden brak hier de hel los toen “El jefe de jefes” door het leger vermoord werd. Hij was de grootste uitdager van “El chapo” die de bescherming geniet van de president. De drie fracties die zijn marktaandeel graag bij het hunne hadden gevoegd keken niet op een kogel meer of minder. Na meer dan een jaar doden rapen, gooiden de overheid en de twee overgebleven kartels het op een akkoordje. Sindsdien is het hier weer even rustig als in de Westhoek, of toch bijna.

Welkom in Mexico: meet the “tope”

We zijn doodmoe wanneer we bijna thuis nog even stoppen in een plaatselijke Oxxo, die 24 op 24 open zijn. Even later stopt de politie en die verklaart ons gek om hier midden in de nacht halt te houden. Zo heel erg veilig is het hier blijkbaar ook niet.

Ik had er moeite mee om de piramides en de botanische tuin links te laten liggen, maar het resultaat van de trainingen maken dat in één klap goed. Vandaag hebben we één van de beste shows in onze geschiedenis gespeeld !!!

Nog beter is dat er een programmator uit Montreal aanwezig was die ons na afloop verzekerde dat we volgende zomer in Canada spelen … Het is niet de eerste keer dat iemand ons zoiets verzekert, dus voorloopig rekenen we er nog niet op, maar dromen mag altijd.

Zo’n show gaf ons de energie om na de afbraak en het inladen nog wat na te blijven, maar nu na 2 uur rijden zitten we er allemaal door, en zoals altijd wegen de laatste loodjes het zwaarst. 

Op de 10 kilometer die ons scheiden van de autostrade maken we kennis met een typisch mexicaans verschijnsel; de Topes. Die zijn een mexicaanse variant van onze verkeersdrempels en bestaan meestal uit een dikke slak beton die dwars over de weg gegoten is en die je zelfs met onze monsterjeep aan niet meer dan 5 km per uur kan nemen. Op een stuk van alles samen een dikke 10 kilometer liggen er welgeteld 70 van die schokdemperbrekers.

Eindelijk thuis, eindelijk wat rust, morgen vertrekken we naar Guadelajara in het Westen van het land om er op het internationaal festival van Ficho te spelen, waarvan ik jullie over een tweetal weken opnieuw een verslagje zal doorsturen,

Tot dan,

Hans

Reisverslag 2: Ficho festival, monarchvlinders en circo social

Al teatro en bici (naar het theater met de fiets)

Eric sluit ons eerste cabaret op het ficho-festival in Guadelajara af met een legendarisch optreden. Het improvisoir podium en de belichting is zo slecht dat hij midden zijn nummer van het podium springt om in de stofferige aarde verder te gaan. Zijn nummer waarin moderne dans- en dan vooral vallen en opstaan – vermengd wordt met heel straf baljongleren verdwijnt en verschijnt in de stofwolken en laat het hele publiek uit zijn dak gaan.

Vandaag, één dag voor de officiële start van het festival bestaat het voltallige publiek uit fiets-actievoerders. Ze promoten het gebruik van de fiets op zoveel mogelijk manieren. Iedere woensdag doen ze een optocht met veel toeters en bellen door heel Guadelajara om achteraf samen naar een toneelstuk te gaan. Vandaag geven we hen gratis circus en in ruil lenen ze alle artiesten van het festival gratis fietsen.

Ficho wordt georganiseerd door een hele ploeg overenthousiaste vrijwilligers die ondanks de tegenslagen doorgaan. Het was de bedoeling het hele festival te laten doorgaan in de bergen. Ze zouden circustenten huren en veel promo maken in de stad, maar uiteindelijk annuleerde hun grootste sponsor waardoor alles op verspreide locaties in de stad moet doorgaan.

Zoals elk festival waar we spelen zijn ze zeer blij met onze komst. Ficho heeft zelfs de datum van het hele gebeuren verzet speciaal voor ons. Het is zalig om overal als tête d’affiche te kunnen spelen, maar dat verandert niets aan het feit dat het keihard werken is, en dat onze hele tournee op een groot verlies zal uitmonden. Het enige festival dat een beetje centen beloofd had, hebben we zelf afgezegd omdat het duidelijk was dat ze hun belofte niet gingen houden. Hier zullen we een beetje verdienen met de workshops die we geven en een procent op de ticketverkoop maar we maken ons geen illusies. Nu ja, ’t is niet voor de centen dat we hier zijn …

We geven ongeveer allemaal één workshop per dag, wat betekent dat de meesten er elke dag vroeg uit moeten. Naast de officiële cabarets en voorstellingen zijn er ook nog de shows voor sociale projecten. Eén daarvan was voor een project voor straatkinderen, waar ik jammergenoeg niet kon spelen omdat het samenviel met mijn workshop, die verder fantastisch verliep. De Mexicaanse jongleurs hebben net als de Braziliaanse een grote honger naar informatie en zuigen je uit. Het is fantastisch om hier les te geven, ook al hangt de tequila van het verplichte feestje ‘s avonds nog in de keel.

Guadelajara, is de kleine broer van Mexico DF, een beetje zoals Gent zich verhoudt tot Brussel. In plaats van 30 miljoen wonen er maar 7 miljoen mensen. Het fietserscollectief is een typisch voorbeeld van de alternatieve sfeer die door deze stad waait en je doet geloven dat het echt een “kleine” stad is.

Vreemd genoeg is het fietsen door deze metropool niet echt gevaarlijk. Je weet gewoon dat elke auto rechtsaf slaat zonder kijken. Iedere auto is een vijand, iedere zijstraat is reden om je remmen in de aanslag te houden. Gevaarlijk wordt het pas als je denkt dat auto’s je voorrang zullen geven.

Hongaarse soep, oftewel : hoe hou je een ex-kolonie onder de knoet

Op alle festivals waar we tot nu toe speelden, was er zo goed als geen budget voor de optredens. Ze hebben ons wel zo goed als ze konden in de watten gelegd, en niet in het minst door ons elke dag fantastische lokale gerechten voor te schotelen.

Het eten in tropische gebieden kenmerkt zich vooral door de meest absurde mix van ingrediënten en sterke smaken. In Senegal at ik gekookte visballetjes in pikante pindasaus terwijl de “Betabel-soep” die we hier gister kregen bestond uit: Rode biet, wortels, rijst, sesam, zout, limoensap, room en chili pepers.

Toen ik hen de opmerking gaf dat ik dat een typisch tropische mix vond gaven de inboorlingen me het merkwaardige antwoord dat dat helemaal geen traditioneel Mexicaans gerecht is maar een impro gebaseerd op een Hongaars gerecht.

En hoe komt het dat de Hongaarse keuken de Mexicaanse beïnvloedt heeft ? Ewwel, als een talentvolle linkse president dreigt aan de macht te komen in een ex-kolonie dan was de oplossing al te vaak een kogel, zoals wij Mubuto aan het hoofd van Congo geplaatst hebben toen Lumumba[15] de verkiezingen dreigde te winnen. Maar wat doe je, als je pas merkt dat er zo’n presidentskandidaat is nadat hij de verkiezingen won ?

Dat laatste gebeurde in Mexico in 1861 toen de indiaan Benito Juarez de presidentsverkiezingen won en daarna besliste de terugbetaling van alle buitenlandse leningen stop te zetten. Uiteindelijk trok de franse Napoleon III Mexico binnen om er een 19^e eeuwse versie van Mubutu op de troon te zetten, die bijzonder weinig gemeen had met die congolees, behalve dat ook die stroman de Fransen en de VS goed uitkwam.

Napoleon III zocht een man uit de hoogste europese adel die zo dwaas mogelijk was om Keizer van Mexico te worden, en gezien de inteelt in ons eigen koningshuis toen nog niet geleid had tot het gemiddeld IQ dat we daar nu aantreffen, kozen ze niet voor een belgische prins maar voor de Oostenrijks-Hongaarse prins Maximiliaan.

Misschien denken jullie nu aan een stijve hark die bij de geboorte van zijn eerste kind aan de media zegt: “’t is een wijfje”, maar hij geleek meer op diens jongere broer, hetgeen de Mexicaanse conservatieven twee jaar later dan toch maar voor de kogel deed kiezen.

Naast het feit dat die gast maar niet bleek te begrijpen dat het zijn taak was om de voorstellen van de conservatieven en fransen te ratificeren (hij keurde alle voorstellen van de liberalen goed), was het ook een man die een aantal andere vrij idiote plannen in realiteit bracht.

Eéntje daarvan was het importeren van blanken uit Europa om het Mexicaanse bloed af te bleken. Gezien steeds meer Europeanen naar het nieuwe continent wilden trekken had dit plan Mexico makkelijk een hoop geld had kunnen opleveren en was een simpele promocampagne (zoals wij in Marokko deden in de jaren 70) genoeg geweest om hele schepen vol blanken in Mexico te krijgen. De keizer koos er voor om alles te laten regelen door zijn “vriend” de Hongaarse koning die erin slaagde om Maximiliaan te laten geloven dat zijn prijs per familie een zeer schappelijke prijs was. Maximiliaan besloot de helft van de staatskas aan dit project te besteden en bestelde zodoende 300 Hongaarse families waarna men in Hongarije 300 zigeunerfamilies[16] oppakte en deporteerde. De zigeuners die in Hongarije onder meer Kahlo of letterlijk vertaald “zwarten” heetten werden naar Mexico verscheept om daar het Mexicaanse ras af te bleken. Dit grootse plan dat een serieus gat sloeg in de Mexicaanse staatskas werd in Mexico met net iets minder enthousiasme onthaald dan in Hongarije.

De zigeuners hebben zich daarna maar in beperkte mate geïntegreerd. De meesten leven van textiel of metaalhandel. Anderen speelden muziek, en lieten apen en beren dansen die ze later werden vervangen door mobiele cinema’s. De meeste bekende van hun afstammelingen is wellicht Frida Kahlo Calderon[17], de eigenzinnige schilderes en vrouw van Diego Riveira[18]. Tegenwoordig leven de meeste Roma in Veracruz en Guadelajara en houden ze alleen binnenskamers aan hun cultuur. Voor de buitenwereld gaan ze door als eender andere Mexicaan en zo goed als niemand in Guadelajara weet dat er “echte” gitanos wonen.

Slotshow van Ficho

Het is zondagnacht, het laatste feest van het festival, zo ongeveer 6u ’s morgens en de dansvloer dampt nog steeds. Allemaal zijn we doodmoe, maar gezien we morgen eindelijk eens geen workshop moeten geven kunnen we feesten zo lang we willen.

De lokaal gestoojte tequila en mezcal vloeien rijkelijk. De locals krijgen de salsas, rumbas en cumbias hier met de pap ingelepeld terwijl wij bleekscheten al blij zijn als we wat in de maat blijven. Maar reden tot feest is er genoeg.

Omdat er in de voorbereiding van het festival maar weinig tijd overbleef voor de promotie viel de publieksopkomst nogal tegen. Er was altijd wel een hoop volk, maar de helft waren medewerkers en artiesten die gratis binnen konden. De eerste ShakeThat-show, twee dagen geleden, viel hier enorm in de smaak, iets wat ons deed hopen dat onze tweede show die het festival zou afsluiten een volle zaal zou kunnen lokken. We speelden op een afgelegen plaats, in een schuur die sinds drie maanden omgebouwd is tot circusschool. De locatie is dus nog niet zo goed gekend, en echt wel ver van het centrum.

Toen we moesten beginnen was er nog geen kat en de organisatie vroeg ons een half uurtje later te starten. Net zoals de vorige show hadden we beslist het zonder voorspel te doen. In Europa kiezen we voor de show begint al de dame uit die de cocktail-maison ontvangt. Gab vraagt haar dan al of ze die moet en als ze ja knikt maakt hij duidelijk dat ze die tijdens de show zal krijgen. Zo zijn we zeker geen weigering op te lopen wanneer we de show beginnen.

Hier in Mexico is dat voorspel niet echt nodig. Wanneer Nino “Cocktail maison ?” roept springen er minstens 4 lokale schonen recht om ja te roepen.

We starten uiteindelijk bijna een uur na wat aangekondigd was. Tot een dik kwartier daarvoor was er nog steeds bitter weinig volk en gezien we zonder voorspel spelen weet ik niet hoeveel volk er op die laatste vijftien minuten nog is binnen gestroomd. Ik zit onder de bar wanneer Sander de scene opkomt en hoor een zeer goedlachs publiek, dat ik een paar tellen later ook echt in de ogen kijk wanneer ik bovenkom. De zaal zit stampvol, en iedereen lacht en applaudisseert uitbundig…

Wereldrecords

In 2008-2009 tijdens de grondstoffencrisis kreeg de mexicaanse economie enorme klappen. In de laatste helft van 2008 kromp de economie net evenveel als die in de eerste maanden gegroeid was, en in 2009 kromp de economie nog eens 6 procent. Het BNP tuimelde in de laatste vijf jaar van de 9^e naar de 14^e plaats op de wereldranglijst. Om de economie aan te zwengelen voerde het extreem-liberale beleid nog meer belastingsverlagingen voor de allerrijksten door. Sinds de crisis gaat het BNP weer vooruit, maar de devaluatie blijft groter dan de stijging van de lonen.

Dit jaar vonden de Panamerikaanse spelen plaats in Guadelajara. Overal in het straatbeeld vind je affiches of metersgrote tennisballen. Niet alle Mexicanen geloven het verhaal dat deze spelen hun economie een serieuze push gegeven hebben. Een minderheid ziet in dat er – zoals bij alle mega-manifestaties - gewoon budgetten verschoven worden van sociaal-culturele projecten naar multinationals die megastadions bouwen die na de spelen nog maar weinig nut zullen hebben.

Hoewel de medailleoogst van de Mexicanen daarenboven ook maar mager was, heeft dit land nog steeds een hele reeks wereldrecords op de tabellen staan, waarvan de volgende twee koppels boekdelen spreken:

-Grootste Cola-consumptie per inwoner en meeste gevallen van  kinderobesitas.

-Rijkste inwoner van onze planeet  (Carlos Slim[19]) en machtigste drugsbaron (El Chapo Guzman[20]), terwijl volgens de wereldbank 40 procent van de bevolking in armoede leeft.

Mexico is een land op de rand van derde en eerste wereld, waar de rijkdom en macht heel ongelijkmatig verdeeld zijn en waar alleen een carriere in de drugshandel je vanuit de armoede tot rijkdom kan verheffen.

Terwijl iedereen beseft dat de VS de oorzaak van alle miserie is, lijkt de meerderheid de oplossing te zoeken in het zichzelf zo veel als mogelijk als Gringo gedragen. Gelukkig is ook de gringo-tipcultuur er diepgeworteld. Het geeft een bijna communistische neiging om jobs te verzinnen, wat resulteert in de laagste werkloosheidscijfers van alle “ontwikkelde” landen. Wanneer je aankopen van de band rollen staat er altijd iemand klaar om alles in zakken te steken. Hoe onnuttig die zakkenvullers ook zijn, iedereen geeft ze een fooi.

Mensen appreciëren het dat je iets doet en geven makkelijk ook al hebben ze zelf niet veel. Daarenboven, liever zakkenvullers in de warenhuizen, dan zakkenvullers in de politiek. Even onnuttig en een stuk duurder …

(PS: De lijst van Mexicaanse wereldrecords wordt voor de rest grotendeels gevuld met records rond biodiversiteit (meest soorten reptielen (733) (en 2^e op vlak van zoogdieren), meest soorten scorpioenen, grootste kolonies overwinterende vlinders en vogels, 12000 endemische soorten …) en geografie (jongste vulkaan ter wereld, grootste canyon, … ), landbouw (grootste productie aan avocado’s, limoenen en ajuinen), criminaliteit (grootste drugsdoorvoerder, grootste drugslab, grootst aantal gewelddoden, grootste centrum namaakCD’s en -DVD’s) en tenslotte nog een aantal religieuze records: meest piramides en grootste katolieke bedevaart ter wereld (La Virgen de Guadalupe, 12 december).

Ongewenste Kleine beesten

De veiligheidsaanbevelingen die Mexicanen je geven zijn soms nogal vreemd. In Mexico vallen dan wel de meeste geweldsdoden per inwoner ter wereld (meer dan Afghanistan of Irak), aanbeveling in de trand van “’s nachts binnenblijven” zijn zeldzaam. Het zijn slechts de armen die hun geluk zoeken in de drugshandel die sneuvelen, hier en daar een politicus die niet wil meewerken en politieagenten die toevallig in de weg stonden die overhoop geknald worden. “ ’s morgens, voor je je schoenen aan doet, altijd uitschudden!” is daarentegen wel een courant veiligheidsvoorschrift, dat levens redt van mens en scorpioen.

Verder valt het hier qua klein venijn voorlopig nogal mee. Niet al te veel muggen en bijtvliegen. Op sommige plaatsen krioelt het dan weer van de één-twee-drie-piano mieren. Miniscuul kleine mieren die vanop je voeten tot aan je hoofd crossen en daar uit verveling hun tanden in je vel zetten. ’t Is kwetie van ze af te vegen voor ze boven zijn.

Welgewenste kleine beesten

Gezien de legendarische overwinteringsplaatsen van de Monarchvlinder vlak naast de verbinding Guadelajara-MexicoDF liggen sprongen we enkele uren na ons afscheidsfeest alweer in de bus, zodat we één dagje vrij zouden hebben om dit natuurwonder te bezoeken.

De Monarchvlinder heeft zijn naam te danken aan de protestanten die in de 17^e eeuw massaal naar de VS en Canada trokken en er elk jaar gigantische hoeveelheden van de grote fel-oranje flieflotter zagen aanwaaien en weer wegtrekken. Die deed hen denken aan hun grote voorbeeld: koning Willem III van Oranje. Hij had de protestantse Engelse adel gesteund in hun opstand tegen hun Katolieke koning, waarna hij in 1680 ook de Engelse troon besteeg en daar King William III werd. De naam Monarchvlinder kreeg daarna ingang in zowat alle talen behalve in het Amerikaans engels zelf waar hij iets gemoedelijker “King Billy” genoemd wordt.

De Monarchvlinder is naast een feeërieke verschijning ook één van de meest fabelachtige natuurwonderen. Hij doet er vier generaties over om van Centraal Mexico tot Canada te vliegen en wanneer de sneeuw daar begint te vallen vliegt de 5^e generatie in één trek 5000 kilometer, tot centraal Mexico om er te overwinteren (en dat vreemd genoeg op de koudst mogelijke plek; hellingen boven de 3400 m). Meer dan 100 miljoen van die vlinders strijken dan neer op slechts enkele plaatsen in Mexico, waar ze zich telkens op hetzelfde groepje bomen zetten. Sommige bomen kunnen tot 10 miljoen exemplaren tellen.

Dit laatste verhaal werd ons uitgelegd door Diego, een plaatselijke gids die apetrots is op het “Santuario Sierra Chincua[21]” dat hij beheert. Hij is één van de voortrekkers van het idee om inkomsten te halen uit het beschermen van de natuur in plaats van bomen te kappen en koeien de vegetatie te laten kapotgrazen. Hij trok ooit, zoals zoveel Mexicanen illegaal naar de VS. Natuurvriend als hij was, besteedde hij zijn moeilijk verdiende centjes uit illegale arbeid aan het bezoeken van de natuurparken aldaar en dat bracht hem op ideeën. Tot enkele jaren terug bestond hier zo goed als geen eco-tourisme. Nu is er een parking aangelegd, er zijn goeie paden met infoborden, er worden paarden verhuurd en sinds vorig jaar staat er een heel complex houten blokhutten waar de 38 families die het park “bezitten” eten en souvenirs maken voor de bezoekers. Op elk hutje staat een zonnepaneel, dat gezien de 3500m hoge ligging, meer kilowatt produceert dan een heel dak in België. Dit alles werd serieus gesubsidieerd door de Mexicaanse overheid die het economisch belang van het eco-tourisme lijkt te begrijpen.

Het idee werkt; in het tussenseizoen zijn toeristen zoals wij zeldzaam, maar tijdens de kerstvakantie maken de locals de helft van hun jaarinkomen... (voor de rest werken ze in de landbouw waarvan de laatste oogsten binnengehaald worden net voor de vlinders aankomen. Maar sinds de NAFTA-akkoorden[22] is die landbouw helemaal onrendabel geworden. Alleen niet-importeerbare zaken zoals bloemen en vers fruit brengen nog iets op).

Het doet me deugd om te zien hoe deze mensen de natuur beschermen en er een aanvullend inkomen uit genereren, maar anderzijds heb ik mijn bedenkingen bij de plaats van inplanting van dit houten complex, vlakbij de vlinders en knal op de bronweides waarin maar liefst drie endemische salamandersoorten[23] hun laatste leefruimte vinden.

Ondanks het vele zoeken in de grootsteden heb ik tot nu toe alleen nog maar een vogelgids gevonden. Diego, probeert hem in één trek helemaal uit te lezen, eindelijk kan hij nog eens hopen informatie bijleren. Morgen trek ik weer naar mexico DF waar ik een nieuwe kan kopen. De rest laat zich raden …

De weg naar Nopaltepec

Er is nog steeds maar een zeer mager publiek, maar het cabaret moet beginnen. We zouden om 15 uur beginnen. Daarom vertrokken we gisteren om middernacht –om de files te ontwijken- uit Mexico DF, en na meer dan een uur file belandden we eindelijk op de autostrade te belanden. Aan de meeste afritten hangt een bord die de bestemming aangeeft, maar bij de zandwegel naar Nopaltepec stond er geen bord. Volgens de GPS moest er daar ergens een afrit zijn, maar tegen dat we door hadden dat die zandwegel de officiële afrit was waren we hem al voorbij. De meeste Mexicanen zouden zonder veel zorgen een stukje autostrade in achteruit rijden, maar wij zijn ons leven nog niet helemaal beu.

De GPS laat ons weten dat de volgende officiële afrit 30 km verder is. Gelukkig is er een paar kilometer verder al een brug met onofficiële afrit en kunnen we rechtsomkeer maken.

In het schemerlicht van de volle maan zien we de akkers waartussen een stenig zandveldje ligt met aan weerszijden een goal. Het voetbalveld is helemaal omringd door metershoge netten, niet dat de lokale sjotters het niet zien zitten om een bal die buiten gaat te halen, maar wel omdat die ballen dat niet overleven. De akkers die het veldje omzomen zijn allemaal Nopal-cactus-plantages (zo van die cactussen die bestaan uit stekelige ovale discussen die kriskras op elkaar groeien en zo boomachtige verschijningen vormen. Nopaltepec betekent niet voor niets “Heuvel der Nopals” in het Nahuatl[24]).

Hier en daar liggen ook Agave-cactus-akkers (zo van die “ananas-groen” vormige cactussen zoals de overbekende Aloë vera). In tegensteling tot de Nopals worden die niet gegeten maar wordt er een suikerig sap uit geperst dat vervolgens gegist wordt tot Pulque: een wittig slijmerige cider die de indianen al dronken voor de Spanjaarden hier landden, dit overduidelijk omdat het de enige alcoholische drank was die ze kenden. Uit beleefdheidsreden drinken we het zurige slijmsap op in de hoop dat het wel zal wennen, maar dat doet het niet.

(ook tequila wordt gemaakt uit een agavesoort en uit de vezels worden Sisaltouwen, -matten en –houden gemaakt)

Na de akkers komen we stillaan in het dorp terecht. De tuintjes worden omzoomd door de lokale combinatie van een pallisade en bekaert-draad: tegen elkaar geplantte paalvormige cactussen.

We hebben er geen idee van welk hotel er gereserveerd is, maar dat levert weinig problemen. Er is er maar één.

Mexicaans volksverteer

Tegen 15u moet alles opgebouwd zijn, dus dat betekent vroeg opstaan en inkopen doen om tegen 10u op het dorpsplein de organisatie op te wachten. Ze bleken een bache gespannen te hebben, om ons en het publiek tegen de zon te beschermen. Fantastisch idee, alleen, wij jongleurs gooien omhoog, een stuk hoger dan de bache in kwestie. Ze steken er een paar extra palen onder en gaan ervan uit dat het wel niet zal stormen. Een paar uur later is er een aardbeving van magnitude 6.8[25] in Mexico-stad, maar de lokale palenzetter hadden het juiste voorgevoel dat het hier wel rustig zou blijven.

Tegen dat het 15 uur is alles klaar. Al wie niet in ShakeThat speelt is klaar om voor onze bar hun nummers te spelen. Er is echter één probleem: geen publiek. Blijkt dat in dit gat waar een heel jaar niets niemendal te doen is, net vandaag en net op dit moment een jeugdbokskampioenschap doorgaat. Zoals een kermiskoers in Vlaanderen meer braadworsten verkoopt dan Circus Ronaldo, zo kan een ons circuscabaret niet opboksen tegen de lokale sporthelden. De petatters van 7 jaar die op elkaars muil slaan trekken een hele zaal vol supporters die hopen dat hun pupillen het ooit zo ver meppen als de gebroeders Marquez[26]. Ongeveer ieder half uur gaan we vragen hoe lang ze nog blijven meppen en telkens gaat er slechts 5 minuten van hun voorspelling af. “Nog 20 minuten” zal dus waarschijnlijk nog anderhalf uur duren. We kunnen niet anders dan wachten.

Machinquepa; de organisatie voor wie we tot hier gekomen zijn is vooral actief in de hoofdstad waar ze circusinitiaties geven in moeilijke buurten en straathoekwerkers circuspedagogie bijbrengen, iets dat wij ondersteunden door er de voorbije dagen twee cabarets te spelen. Hier in Nopaltepec werken ze samen met een milieuorganisatie die met jongeren projecten rond waterverspilling en dergelijke opzet. We vragen hen alles te doen wat ze kunnen om voor belichting te zorgen, want tegen dat die boksers eindelijk knock-out zullen liggen zal de zon al onder zijn.

Ze doen wat ze kunnen, en wij kopen in de lokale handy-shop nog een paar extra spots en draad. De lokale elektriciens gebruiken dezelfde veiligheidsvoorschriften als die in Brazilië. Terwijl de spanning op de draad zit draaien ze de twee negatieven samen, en daarna slaan ze de positieven tegen elkaar wat een serieuze vonk oplevert en de lampen doet opgloeien. Tenslotte, voor de veiligheid, draaien ze ook de positieven samen, nog altijd terwijl er spanning op zit.

De boxmatchen blijven maar duren. Vroeger hadden de Mexicaanse boxers faam verworven omdat ze zo lang konden blijven doorgaan. Wanneer ze dan eindelijk tegen het canvas gingen mocht hun trainer zelfs ammoniak gebruiken om ze weer bij bewustzijn te brengen zodat ze nog wat langer voor volksvermaak konden zorgen. De geschiedenis van de Mexicaanse box is een beetje zoals dat van het Vlaamse wielrennen. Ze hebben welgeteld 132 wereldkampioenen gekweekt, vooral lichtgewichten.

De zon blijft zakken waardoor die knal in de ogen van het karig aanwezige publiek komt te staan. Het doet ons beslissen om alle stoelen te draaien. Dan heeft het circuscabaret de zon in de ogen, wat ook niet ideaal is, maar ook bij ons is de klant koning.

Nog 5 minuten verzekert de man met de micro ons. We kunnen niet langer wachten. De ShakeThat-bar is min of meer uitgelicht, maar het speelvlak van het cabaret moet het zonder belichting doen. Als we nog langer wachten is het donker.

Aurelia presenteert met een typisch Mexicaanse overgave. Nummer na nummer neemt het publiek toe, en het licht af. Tegen dat ShakeThat van start gaat is het pikdonker. De helling achter de stoelen vult zich met boxers en supporters die samen applaudisseren en lachen. Wat is er mooier dan eerst op elkaars gevel timmeren en daarna samen naar een show kijken, terwijl de mexicaanse Roodmus[27] luid kwetterend een slaaplaatsje zoeken in de palmbomen en de bijna volle maan de cactussen doet glanzen ?

Tot over enkele weken voor een volgend deel van de reis,

Hans

Reisverslag 3: Samen met Lelo naar het tropische Zuid-Mexico

Sinds het laatse reisverslag is er een maand gepasseerd. Mijn computer g

14-01-2012 om 00:00 geschreven door Hans Vanwynsberghe